A) Zakelijke gegevens. Titel: Oorlog zonder vrienden. Auteur: Evert Hartman
Uitgeverij: Lemniscaat
1ste druk: 1979
Aantal bladzijden: 252 B) Korte uitleg waarom ik dit boek heb gekozen. Ik heb dit boek gekozen, omdat ik al vaker een boek van Hartman heb gelezen. Ik vind deze boeken altijd net iets anders dan een gewoon boek. Bij dit boek had ik dat ook. Dit kwam niet zo zeer door dat het onderwerp de 2e wereldoorlog was, waar voor ik me wel interesseer. Maar omdat de meeste boeken over dit onderwerp gaat het over verzetshelden. Dit boek gaat over een NSB familie. Het leek me dus heel interessant om in hun ogen naar de oorlog te kijken. C) Eerste persoonlijke reactie. Mijn eerste indruk van het boek was dat het een beetje een somber verhaal zou worden. Dit kwam omdat Arnold (hoofdpersoon) erg gepest werd omdat hij NSB-er was. Ook dacht ik het, omdat Nederland natuurlijk werd bevrijd en dus de NSB-ers werden gestraft. Maar vreemd genoeg was dit niet zo. En dat vind ik nou zo mooi. Eerst was hij, Arnold, een NSB-er maar door alle veranderingen en gebeurtenissen die hij meemaakt zou hij uiteindelijk de “andere kant” kiezen. Dit is heel indrukwekkend, want hiervoor heb je heel veel moet nodig en ik denk dat hij het zat was om gepest te worden en natuurlijk het feit dat hij bijna vermoord is dat het daarom zo gelopen is. Het is ook een spannend boek, omdat er veel dingen gebeuren die een hoop spanning met zich meedragen zoals: de bedreigingen die hij kreeg, de chantage die hij maakte tegen de mensen van de boot waar allemaal illegale spullen lagen die gestolen waren, hierbij werd hij betrapt en daarom ook die bijna moord. Het is ook heel leerzaam, want ik wist van tevoren niet hoe het zou zijn om NSB-er te zijn. En ik wist niet hoe hen leefden, en de problemen die ze hadden. Nu weet ik dat wel.
D) Samenvatting Het is donderdag 30 april 1942. De 2e wereldoorlog is op dit moment in volle gang. Arnold en zijn familie horen bij de NSB. Dit wil zeggen dat ze voor de Duitsers zijn (bondgenoten). Arnold zit op een gewone school en wordt hiermee dus vaak mee gepest. Zoals ook vandaag, alleen was dit vandaag zijn eigen schuld. Hij had gezegd tegen Martin, Johan en Hans dat Koningin Wilhelmina niks meer voor hen kon doen nu ze in Engeland zat. Dit pikte ze niet en gingen op de vuist. Waardoor Arnold helemaal in elkaar geslagen werd. Hij rende naar huis. Eenmaal thuis was zijn vader al weer thuis van zijn werk. Als hij het verhaal verteld heeft, vertrekt zijn vader meteen. Zijn vader een fanatiek NSB lid en werk op het stadhuis. Toen hij weg ging riep hij nog “ ik moet even wat regelen, tot straks”. De volgende ochtend moet Arnold weer naar school. Maar hij gaat niet naar school. Als zijn moeder hem niet meer ziet pakt hij een zijstraat en loopt naar de dijk van de rivier. Als hij over de steiger loopt, ziet hij 4 Duitsers die bezig zijn om een schip uit te laden. Ze vragen of hij hen kan helpen. Dit doet hij. Als hij bezig is horen ze vliegtuigen overvliegen. Één van de Duitsers drukt hem tegen de grond. Ineens hoort hij schieten en raakt in paniek. Hij zit in een luchtaanval van de Engelse bevrijdingssoldaten. Een van de Duitsers weet het machine geweer te bereiken en schiet hier mee een vliegtuig uit de lucht, met als gevolg dat de 2e ervan door gaat. Inmiddels is het 1 september en het nieuwe school jaar is begonnen. Er is een nieuwe jongen in de klas. Piet Bergman, deze is ook NSB-er en Arnold heeft ook veel steun aan hem. Na een paar maanden vertrekt Piet naar het front om te vechten. Nu zal Arnold het weer alleen moeten doen. Het is inmiddels 22 maart 1944. Als Arnold kolen moet halen voor zijn moeder, komt hij erachter dat de kolenboer er niet is wil zich omdraaien. Dan komt hij ineens de jongens van school tegen die hij had veraden. Deze slaan hem helemaal in elkaar, en onder beroerde roestand wordt hij naar het zieken huis gebracht. Bij hem op de kamer ligt ook een jongen die bewaakt wordt, omdat hij in het verzet zat. De jongen die Jeroen heet en Arnold voeren lange en diep zinnige gesprekken. Als Arnold wordt ontslagen uit het ziekenhuis, besluit hij Jeroen te gaan helpen om te ontsnappen. Arnold steelt hiervoor eerst het pistool van zijn vader. Als hij dit heeft gedaan smokkelt hij het pistool naar binnen en geeft het aan Jeroen. Hierdoor kan Jeroen ontsnappen. Als Arnold thuis komt heeft zijn vader nieuws: ze gaan naar Duitsland. Op het perron zegt Arnold dat hij naar de wc moet. Zijn moeder probeert hem nog tegen te houden, maar het is al te laat Arnold is al weg. Voorgoed. Hij springt over het hek en verschuilt zich achter de bosjes. Het duurt eeuwig tot de trein vertrokken is. E) Bespreking van de verhaalaspecten. - werkelijkheid Ik vind dit een boek dat werkelijk gebeurd had kunnen zijn, want er werd natuurlijk echt zo tegen de NSB-ers gekeken. En het feit hoe hun daar weer op reageren is echt. Als er onderhad gestaan dat het echt was gebeurd had ik dat zo geloofd. Er wordt niet overdreven maar het verhaal staat ook niet stil, dus een erg realistisch boek. - Spanning en open plekken. Het was wel spanning maar dat kwam niet echt door open plekken. Alles was eigenlijk best duidelijk. Maar niet zo voorspelbaar. Als er open plekken waren, waren deze al snel opgelost. Zoals wat z’ n vader doet met die pestkoppen. Deze was een bladzijde verder al weer te lezen: namelijk dat ze de winkel van de vader van de pestkop hadden gesloopt. De spanning werd meer opgevoerd door de gevechten en de chantage pogingen(die hij zelf uitvoert). - Personages Hoofdpersoon: Arnold Westervoort: Arnold is in het begin van het boek 14 jaar. Arnold’s vader is een erg fanatieke NSB’er. Hierdoor wordt hij vaak gepest en geslagen door klasgenoten. Hij denkt namelijk net als zijn vader en laat dit ook blijken met nare dingen als gevolg. Later in het verhaal krijgt hij de twijfels, wil hij nog wel NSB’er zijn. Dit komt door de verhalen op school van de joden die gemarteld en vermoord worden. Op het einde van het boek helpt hij zelfs een verzetstrijder(Jeroen) uit het ziekenhuis te ontsnappen. Arnold is eenzaam en in zichzelf gekeerd omdat iedereen op school tegen hem is. Ook is hij heel twijfelachtig over wat nou het goede is. Bijpersonen: Gea Westervoort: Dit is de moeder van Arnold, zij probeert hem aan alle kanten op te peppen. Ook probeert ze de vader van Arnold soms te sussen, omdat hij soms te ver door dramt. En is dus heel koelbloedig en rustig. Koos Westervoort: Hij is de vader van Arnold. Hij is een heel actief lid voor de NSB, hij probeert de Duitsers op zoveel mogelijke manieren te helpen. Ook wil hij dat zijn zoon NSB-er wordt. Hierin gaat hij erg ver, zelfs zoveel dat hij het hem bijna dwingt. Ook wil hij alles weten wat er op school gebeurt, zodat hij misschien mensen kan verraden. Want hij werkt op het stadhuis, ik vind hem heel zelfverzekerd en erg overtuigd. Rita westervoort: de zus van arnold. Zij is erg los en bijdehand, en trekt zich niks van haar ouders aan. Ze is 17 jaar. Martin Jonkers: Dit is een van de jongens die hem in elkaar slaan omdat zijn vader NSB lid is. Martin verzet zich ook, en handelt in allerlei illegale spullen die gestolen zijn. Als Arnold hier achter komt slaan ze hem letterlijk het ziekenhuis in. Hij is een waaghals en heeft veel moed en lef. Piet Bergman: In de loop van het verhaal komt deze bij Arnold in de klas. Hij is ook NSB-er en groot en sterk, dus Arnold heeft veel steun aan hem. Later vertrekt hij naar de SS. Jeroen: Hij slaapt samen met Arnold op de ziekenhuiskamer. Hij licht daar omdat hij in zijn bovenbeen is geschoten door een Duitser. Hij is gepakt omdat hij zich verzette tegen de Duitsers. Hij en Arnold raken bevriend, met als gevolg dat hij Jeroen helpt te ontsnappen. - Opbouw Het boek is in een chronologische volgorde geschreven. Dit komt omdat er achter elkaar door geschreven wordt en er komen haast geen flashbacks in, en als deze er waren duurde ze maar 3 of 4 zinnen.
- Tijd Het verhaal speelt zich af in de 2e wereldoorlog, om precies te zijn tussen 30 april 1942 tot 5 september 1944. - Thema en motieven Ik denk dat het boek een heel aantal motieven heeft b.v. oorlog, keuzes maken, pesten. Ik denk dat het thema zal zijn: Ben je machteloos als er zoiets groots om je heen gebeurt. Ik denk dit omdat de 2e wereldoorlog iets groots is en je wil wat doen, maar je weet niet wat goed of slecht is. Dat zal moeilijk zijn. - Vertelsituatie Dit boek is een voorbeeld van een ikvertelsituatie, omdat alles door de ogen van Arnold wordt gezien - Ruimte Ik denk dat ze in Utrecht wonen, omdat hij naar de verjaardag van hun leider gaan en daar een half uur overdoen met de bus. Verder speelt het verhaal zich af bij Arnold thuis, school, het ziekenhuis, de straat, het bos, een woonboot, op het station. F) Beschrijving van de leeservaring. Ben je door dit boek anders gaan denken over het onderwerp? Ja, ik heb nu gezien hoe hun alles zagen in het hele 2e wereldoorlog gebeuren. En ik ben nog wel van mening dat de NSB fout is geweest, maar wat ik niet wist is dat al kinderen bij een jeugdstorm moesten en dat de kinderen zo gemanipuleerd worden. In het boek kun je ook zien door wat de hoofdpersoon meemaakt dat hij dat alles zat begint te worden en zich langzaam omdraait. Beschrijf de gebeurtenis die de meeste indruk heeft gemaakt. Dat is als hij niet naar school gaat en mee lift met de melkboer om de Duitsers te gaan helpen. Dan worden ze beschoten en dan schieten ze een vliegtuig uit de lucht en gaan ze de piloot zoeken en hij moet mee helpen omdat hij de weg kent. Als ze hem hebben, zeggen ze dat ze hem neer zullen schieten. Als hij terug loopt komt hij de boer weer tegen en praat met de vrouw en zegt dat hij de verrader zou vermoorden als hij het kon. Arnold schrikt hier zo van dat hij er nooit meer na toe gaat.
Is de hoofdpersoon een held op wie ik zou willen lijken? Ja en nee, ik vind het echt heel dapper dat hij zich probeert los te frikken en daar heb je erg veel moed voor nodig op dit gebied zou ik best wel op hem willen lijken. De kant waarom ik het totaal niet zou willen is je hebt geen vrienden alleen maar vijanden die je slaag geven. Vind je dat de bouw van het verhaal goed past bij het onderwerp? Ja helemaal, omdat je jezelf zeg maar dieper in de 2e wereldoorlog leest en Arnold het verder op in het verhaal veel moeilijker krijgt. En daar komt bij dat er overal data staan waarop je jezelf kan oriënteren. Wat vind je van het eind? Op het eind besluit hij niet mee te gaan met de trein. Hiervoor besluit hij dus zich te gaan verzetten. Je weet op het eind alleen dat de trein wegrijd, je komt dus niks te weten over het leven als verzetter. G) Verwerkingsopdracht 16. Beste Arnold, Ik ben Pascal van Meerten, en ik heb het boek gelezen waarin jou jeugdjaren beschreven staan. En ik vroeg me af waarom je de volgende beslissingen heb gemaakt en wat ik ervan vind. Waarom je op het schoolplein zo rond liep te bazuinen over Wilhelmina. Wat ik niet begrijp, want je bent in je eentje tegen de school. Waarom je de Duitsers geholpen hebt met het zoeken naar de piloot. Je had toch kunnen zeggen dat je dat deel niet goed kende. En hoe heb je je vaders pistool kunnen stelen om Jeroen te helpen, dit vond ik wel de domste beslissing je riskeerde je leven als het mislukt was waren jullie allebei dood. De beslissing om niet mee te gaan is de beste beslissing ook al weet ik niet wat je daarna heb gedaan. Maar je heb het gedaan waar je vader bovenop zat, en hij had het niet door. Ik vind het echt knap dat je je eigen familie de rug toedraait. Ik zou graag willen weten waarom je deze beslissingen heb genomen, en ik hoop antwoord te krijgen. Groetjes, Pascal van Meerten H) Informatie over de schrijver Toen Evert Hartman 10 was verhuisde zijn familie naar Kampen. Na de HBS en militaire dienst ging hij sociale geografie studeren aan de Rijksuniversiteit Utrecht. Hij sloot deze studie in 1965 af, maar was toen al begonnen met lesgeven. Hij was docent aardrijkskunde op een middelbare school in Hoogeveen. Hij bleef daar lesgeven tot 1992, toen hij zich helemaal op het schrijven stortte. Na drie romans verscheen in 1979 zijn eerste jeugdboek. Evert Hartman was getrouwd en had twee zoons. De boeken die hij heeft geschreven zijn de volgende: 1979 Oorlog zonder vrienden

1980 Vechten voor overmorgen
1982 Het onzichtbare licht
1984 Gegijzeld
1986 Buitenspel
1987 Morgen ben ik beter
1988 Het bedreigde land
1989 De droom in de woestijn
1991 Niemand houdt mij tegen
1993 De voorspelling 1994 De vloek van Polyfemos
Bekroningen: 1988 Prijs van de Nederlandse Kinderjury 13 t/m 16 jaar voor Morgen ben ik beter
1989 Tip van de Nederlandse Kinderjury 13 t/m 16 jaar voor Het bedreigde land
1990 Tip van de Nederlandse Kinderjury 13 t/m 16 jaar voor De droom in de woestijn
1992 Prijs van de Nederlandse Kinderjury 13 t/m 16 jaar voor Niemand houdt mij tegen
1994 Prijs van de Kinder- en Jeugdjury Limburg 14 t/m 16 jaar voor De voorspelling