Beschrijvend gedeelte
- Complete titelbeschrijving:
R. Dorrestein, Ontaarde moeders. Amsterdam 3e druk 1992 [1992]
- Voorwerk
Er zijn geen motto en opdracht. Het genre is een psychologische roman. De titel is ontaarde moeders. Ontaarde moeders slaat op de moeders uit het boek. Deze moeders hebben zich aan hun moederrol onttrokken. Moeder schaamt zich voor Meijken, neemt haar kind af en sluit haar op. Zij blijft vervolgens de rest van haar leven boos op Meijken voor iets waar Meijken niks aan kon doen. Meijken kan daarom geen moederrol vervullen voor Bonnie, omdat Bonnie er geen weet van heeft dat Meijken haar moeder is. Ook Bonnie laat haar dochter in de steek, maar dat is puur om egoïstische redenen. Zij vindt dat een kind niet in haar leven past door haar carrière. En zij vindt dat Zwier prima in zijn eentje voor hun dochter kan zorgen.
- Auteur
Renate Dorrestein werd op 25 januari 1954 in Amsterdam geboren. Ze groeide op in een rooms-katholiek gezin. Haar vader was advocaat, haar moeder voor haar huwelijk onderwijzeres. Al op de lagere school begon ze met schrijven.
In 1972 behaalde Renate haar gymnasiumdiploma aan het Keizer Karel College in Amstelveen, waarna ze besloot niet te gaan studeren, maar te gaan werken. Ze werd verslaggeefster bij het weekblad Panorama en reisde daarvoor de hele wereld af. In 1977 verliet ze dit tijdschrift en werkte in de daaropvolgende jaren voor verschillende andere bladen, waaronder Opzij, Viva en De Tijd. In deze periode was de Tweede Feministische Golf in Nederland op z’n hoogtepunt. Met haar columns en artikelen beoogde Dorrestein de wereld wakker te schudden en te provoceren. Ook hielp zij in 1986 de Anna Bijns Stichting op te richten, die elke twee jaar een speciale prijs uitlooft voor ‘de vrouwelijke stem in de letteren’.
De zelfmoord van haar zusje in 1979 heeft op haar persoonlijkheid en haar schrijverschap een enorme invloed gehad, net als later de ziekte ME, die haar ruim tien jaar lang het leven moeilijk maakte.
Hoewel ze zich aanvankelijk vooral op journalistiek gebied liet gelden, wilde Renate Dorrestein het liefst romans schrijven. Nadat ze jaren tevergeefs had geprobeerd haar boeken gepubliceerd te krijgen, ontdekte een uitgeverij in 1983 eindelijk haar talent en verscheen haar debuutroman Buitenstaanders. Deze roman werd een succes en haar naam als schrijfster was gevestigd.
Dorrestein deinst er niet voor terug om in haar romans over maatschappelijke kwesties te schrijven en dit maakt haar werk vrij uniek. Mede daardoor vinden haar romans een steeds groter publiek en staan ze steeds langer op de bestsellerslijsten.
Ook in het buitenland is Dorrestein populair. De roman Een hart van steen kwam in het nieuws door de grote internationale belangstelling. De vertaalrechten van dit boek werden verkocht aan meer dan tien verschillende landen. Ook andere titels werden en worden veelvuldig aan het buitenland verkocht.
In 2000 gaf ze met Het geheim van de schrijver fans en beginnende schrijvers een kijkje in de keuken van het schrijverschap. Ze baseerde dat boek ondermeer op haar ervaringen als schrijfdocente. Van 1986 – 1987 was zij als writer-in-residence verbonden aan de University of Michigan in Ann Arbor (VS), en sedertdien geeft ze nog altijd regelmatig masterclasses op universiteiten in Europa en de Verenigde Staten.
Het werk van Dorrestein wordt nationaal en internationaal bejubeld. Zo werd Een sterke man genomineerd voor de Libris Literatuurprijs en Zonder genade voor de AKO Prijs. Verborgen Gebreken, Een hart van steen en Het Duister dat ons scheidt werden genomineerd voor de Trouw/NS publieksprijs. Ontaarde moeders en Een hart van steen werden genomineerd voor The International IMPAC Dublin Literary Award. Omdat haar werk zo eigenzinnig en onweerstaanbaar is, werd haar hele oeuvre in 1993 bekroond met de Annie Romein Prijs. In 1997 kreeg ze de jonge Gouden Uil voor Verborgen gebreken. En eveneens in 1997 werd zij door de CPNB gevraagd het Boekenweekgeschenk te schrijven, Want dit is mijn lichaam.
Bron: www.renatedorrestein.nl
- Motivatie van mijn boekkeuze
Ik heb in de vierde klas het boek ‘hart van steen’ van Renate Dorrestein gelezen. Dit boek heeft veel indruk op mij gemaakt. Daarom heb ik besloten om Renate Dorrestein te gebruiken als onderwerp van mijn SpO. Ik heb het onderwerp toegespitst op moeder-dochterrelaties. Daarbij heb ik mijn tweede titel ‘ontaarde moeders’ uitgekozen. De tekst op de achterflap sprak mij aan, omdat het over een geheim van vier generaties moeders en dochters gaat. Dit sloot naadloos aan op mijn SpO onderwerp. Bovendien vind ik boeken die beginnen met een geheim altijd interessant. Terwijl je het boek leest, ontdek je dan steeds meer over het geheim. Dit zorgt ervoor dat je steeds door wilt lezen.
Woorden: 114
- Korte weergave van de inhoud
Bonnie Bentvelt heeft haar man Zwier en haar dochter Maryemma verlaten om voor haar carrière de wereld rond te reizen. Zwier en Maryemma wonen in Zuid-Afrika, maar verhuizen nu naar Sibculo. Dat is de plaats waar Bonnie haar jeugd heeft doorgebracht. Zwier, die een beroemde archeoloog is, zal daar de opgraving van een kloosterput gaan leiden. Ze logeren bij Meijken en Gert Balm. Ze zijn al 37 jaar getrouwd en Meijken is sinds haar huwelijk niet meer buiten geweest. Ze weegt ruim 250 kilogram. Meijken is de achttien jaar oudere zus van Bonnie. In werkelijkheid is Meijken op achttienjarige leeftijd verkracht en zwanger geraakt van Bonnie. Haar moeder heeft besloten het als haar kind te beschouwen tegenover de buitenwereld om schande te voorkomen. Niemand weet hier iets van, zelfs Bonnie niet. Maryemma en Zwier verblijven niet lang bij Meijken, omdat Zwier door een misverstand denkt dat Gert Maryemma onzedelijk heeft betast. Ze vertrekken naar een vakantiehuisje om daar de kerst door te brengen. Ondertussen hoort Meijken dat Bonnie weer naar Nederland komt. Daarom wil Meijken haar leven weer in eigen hand nemen. Ze gaat na 37 jaar haar huis uit! Al haar wrede herinnering komen terug en ze besluit naar haar moeder te gaan. Die wil haar vergeven. Moeder sterft uiteindelijk doordat de zware Meijken op haar schoot komt zitten om getroost te worden. In het vakantiehuisje hebben Zwier en Maryemma geen eten meer. Ze bellen naar Sibculo om te vragen of ze mee kunnen eten. Zwier krijgt Bonnie aan de lijn. En hij vertelt haar dat hij Maryemma bij haar wil dumpen. Bonnie beweert een slechte moeder te zijn en hangt even later op. Meijken voelt zich als herboren en wil de waarheid aan het licht brengen, maar ze houdt zich uiteindelijk in.
Woorden: 293
- Persoonlijke reactie met de vijf verhaalaspecten
Ik vond het in het begin een lastig boek om te lezen. Er werden zoveel gedachten beschreven. Sommige over onderwerpen waarvan ik het verband met het onderwerp van het boek niet goed meer kon terugvinden.
- het onderwerp van het boek
Het onderwerp van het boek is de positie van de vrouw. Renate Dorrestein beschrijft heel mooi haar visie op het ‘vrouw’ zijn. In het boek staat beschreven dat Moeder zich graag aan de regels van de maatschappij wil houden: zogen en baren, zogen en baren! Zij denkt er dus teveel over na wat andere mensen van haar vinden. Volgens mij wil Dorrestein met dit boek duidelijk maken dat de vrouw dat juist niet moet doen. Zij maakt dit duidelijk door haar personage Bonnie. Die vindt namelijk dat mannen ook heel goed de rol van de moeder over kunnen nemen en niet dat vrouwen altijd voor kinderen moeten zorgen.
- de gebeurtenissen
De gebeurtenissen zijn erg belangrijk voor het verhaal. Het verhaal speelt zich namelijk in een korte tijd af. Het gaat vooral om de gedachten en gevoelens van de personages. Ik vind dat Meijken na 37 jaar haar huis verlaat een van de belangrijkste gebeurtenissen uit het boek. Dit verandert haar leven enorm. In dit deel van het verhaal kom je er ook eindelijk achter wat er met haar gebeurd is, toen ze achttien was. Wanneer de verkrachting uitgebreid werd beschreven, was het net alsof ik erbij was. Het was heel geloofwaardig geschreven. Ook een passage die indruk op mij heeft gemaakt is het telefoongesprek tussen Bonnie en Zwier. Hierin komt aan het licht dat ze Maryemma beide niet willen hebben. Terwijl zij juist zo’n lief meisje is. Ze denken alleen maar aan hun eigen leven zonder hun dochter. Ze willen beide niet de verantwoordelijkheid voor haar op zich nemen. Maryemma lijkt dit helemaal niet door te hebben, daardoor had ik erg met haar te doen.
- de personages
Ik vind Maryemma een mooi beschreven personage. Zij gaat voor de volle 100% voor haar vader. Of hij nou slaat of zomaar ergens achterlaat of van haar af wil, zij zal hem altijd vergeven en bij hem willen blijven. Ze doen alles voor zijn liefde. Ze neemt zelfs afscheid van haar lievelingsknuffel Victor Hugo, omdat ze denkt dat haar vader jaloers is op hem. Zwier begrijp ik niet helemaal. Hij heeft zo’n leuke dochter, maar hij schijnt dat niet door te hebben. Hij slaat haar, verzorgt haar slecht en wil van haar af. In het begin vond ik hem erg onsympathiek. Het leek wel alsof hij niks voor zijn dochter over had en alleen maar aan zichzelf dacht. Maar op het eind, als Bonnie weigert voor Maryemma te zorgen, besluit hij bij zijn dochter te blijven. Voor Meijken had ik in het begin ook weinig waardering. Ze zit maar dik te zijn in haar huis. Maar naarmate het verhaal vordert, kom je er achter waarom zij dit doet en waarom ze zoveel eet. Dit doet ze namelijk om niet over andere vreselijke dingen na te denken. Mijn bewondering voor haar groeit vooral aan het eind. Dan gaat ze naar buiten en bevrijdt ze zich als het ware van Moeder. Daarentegen vind ik Bonnie een egoïstisch persoon. Ze heeft geen respect voor andere mensen. Niet voor Zwier, voor Maryemma en zeker niet voor Meijken. Als zij de verantwoordelijk voor het moederschap niet wil dragen, had ze het kind niet geboren moeten laten worden.
- de opbouw van het verhaal
De opbouw van het verhaal vond ik soms wat verwarrend. De verhoudingen tussen de verschillende personages zijn niet meer helder. Het leuke aan het boek is dat je steeds meer over het geheim van Meijken te weten komt. En welke personages daar allemaal mee te maken hebben. Er worden gebeurtenissen beschreven, maar ik wist niet in welke tijd of in welk verband ik die moest zien. Door deze verwarrende opbouw ontstaat er wel een soort spanning, die ervoor zorgt dat je wilt blijven door lezen. Puur om erachter te komen hoe het geheim werkelijk in elkaar steekt.
- het taalgebruik
Ik vond het taalgebruik soms lastig. Vooral in stukken, waarin de diepliggende gedachte achter dit verhaal naar boven komen. Bijvoorbeeld de passages over Lucy, vleesetende planten, feministisch studentes en anticonceptiemethodes. Hierin werd er soms met termen geslingerd, waarvan ik nog nooit gehoord had. Dat maakt wel dat ik soms traag las en steeds terug moest lezen.
Een passage die veel indruk op mij heeft gemaakt, is de passage waarin ik zeker wist dat Bonnie een kind van Meijken is. Eerder was deze gedachte ook al vaag in mij opgekomen, maar nu wist ik dat zeker. Dit veranderde het verhaal volledig en ik begon nu veel meer van het verhaal te begrijpen, ook van dingen die in hiervoor al had gelezen.
In dit gedeelte zitten Moeder en Meijken in de trein op weg naar Duitsland om Bonnie in stilte geboren te laten worden. Iedereen in de trein denkt echt dat Moeder zwanger is en niet Meijken. (Blz. 125)
“‘Mijn schoonzuster is anders te vroeg bevallen doordat ze tien minuten in de bus zat,’ deelde iemand bezorgd mee. ‘Tja, trillingen,’ wist een tweede. In haar hoekje bij het raam voelde Meijken plotseling hoe elke oneffenheid in de rails zich ritmisch in haar kenbaar maakte. Onder haar wijde jas golfden de bewegingen na. In haar buik maakte zich een vage kramp kenbaar. Gedurende hoeveel bielzen zou ze dit nog volhouden?”
Woorden: 817
Verdiepend gedeelte
1. Thematiek
Dorrestein heeft vele romans geschreven met feministische thema’s. Zo ook dit boek. Ik denk dat het thema van het boek moederschap is. En vooral de gevolgen van een mislukt moederschap. De motieven spelen een belangrijke rol in dit boek. Een motief dat steeds terugkomt, is de machtsverhouding tussen mannen en vrouwen. Mannen zien een vrouw vaak als hun bezit. Zij maken misbruik van de vrouwen. In dit boek zijn dat de verkrachtingen. Ook zien mannen het baren en zogen als ‘de natuurlijke bestemming van de vrouw’. Een vrouw kan echt ook misbruik maken van haar man. Moeder onderdrukt haar man. In het boek wordt gesuggereerd dat Vader zelfmoord heeft gepleegd. Meijken maakt ook een soort misbruik van haar man. Hij doet zo zijn best voor haar, maar zij is vaak nukkig en geeft hem geen liefde. Een ander motief is het verzet tegen de moederrol. Bonnie kiest voor haar eigen leven, waarschijnlijk omdat zij zelf geen goede ervaringen heeft met haar eigen moeder. Moeder verstikte Bonnie met al haar liefde. Nog een motief is de tegenstelling tussen werkelijkheid en fantasie. Meijken weet soms niet meer wat echt is en wat niet als ze aan haar verkrachter denkt. Ook Maryemma heeft hier soms problemen mee als ze met Victor Hugo speelt. Maar Maryemma heeft nog meer motieven. Verlatingsangst, zij is namelijk heel erg bang dat haar vader haar zal verlaten. Haar moeder heeft dit al gedaan. Ook schuldgevoel is een belangrijk motief van Maryemma, ze probeert alles goed te doen voor haar vader. Ze voelt zich vaak schuldig als haar vader boos op haar is. Verder zijn er ook een aantal dingen, die steeds herhaald worden. Bijvoorbeeld het zinnetje ‘Vrolijk kerstfeest en een gelukkig Nieuwjaar.’ Omdat het bijna kerst is, denken de personages aan hun familie en gaan ze er op bezoek. Ook wordt het wratje boven Meijkens lip steeds herhaald. Dit wratje stond symbool voor haar angst voor aanraking. Maar nadat ze bij moeder is gekomen en alles weer goed lijkt te komen met haar, is het wratje ook verdwenen. De personages hebben bijna allemaal verknipte relaties met elkaar. Er bestaan geen goede banden tussen de personages. Dit komt waarschijnlijk door het slechte moederschap. Deze mensen hebben nooit geleerd hoe ze met anderen om moeten gaan. Het eerste hoofdstuk wordt verteld door Bonnie in de ik-persoon. Je ziet het moederschap dan vanuit haar perspectief. Verder in het boek wordt er verteld vanuit de personale vertelsituatie. Het verhaal wordt niet chronologisch verteld, maar er wordt veel gebruik gemaakt van flashbacks. Zo wordt het geheim geleidelijk ontrafeld. Het verhaal speelt zich af in en rond Sibculo. Deze plaats staat symbool voor dufheid. Voorspelbaar en onveranderlijk. Verder wordt er overal in het boek steeds tijdsaanduidingen gegeven. Dit is om de draad van het verhaal niet kwijt te raken.
2. Verband met maarschappelijke kwesties en veranderingen
Renate Dorrestein kwam tot bloei tijdens de tweede feministische golf. Tijdens de tweede feministische golf was het traditionele rolpatroon tussen mannen en vrouwen niet meer zo vanzelfsprekend als daarvoor. Dit speelde vooral in de jaren ‘60, ‘70 en ‘80. Het feminisme speelde hoog op. Dit zie je vooral terug in vele romans en verhalenbundels van schrijfsters in de hedendaagse literatuur. Dorrestein heeft zich hier ook door laten beïnvloeden. Je ziet het namelijk heel sterk in het boek terug. Bonnie verzet zich tegen de traditie dat vrouwen moeten zogen en baren. Zij heeft de rollen omgedraaid. In het boek zitten lange monologen van Minnie, de vriendin van Meijken, en van de studentes van Zwier over feministische onderwerpen en vraagstukken.
3. Literaire recensie
Ik heb een recensie uit Vrij Nederland gevonden. Jessica Durlacher, die tevens ook schrijfster is, is erg te spreken over het boek. Ze bespreekt het steeds terugkerende thema, de strijd tussen de seksen. Daarna bespreekt ze een ander werk van Dorrestein, Het hemelse gerecht. Ze bespreekt ook de onderwerpen en het genre: “de voortplanting en de verantwoordelijkheid voor de opvoeding van het kind, moederschap (en vaderschap), de uitvinding van de pil, de oermoeder Lucy, verlangen naar veiligheid, verlangen naar vrijheid enzovoort. En dit alles gevat in een verhaal dat de kwaliteiten van een psychologische thriller heeft.” Verder bespreekt ze alle personages en de inhoud van het verhaal. Tenslotte bespreekt ze Dorresteins stijl. Zo concludeert zij: “Niets is zomaar oer (zoals oermoeders), en aard (en dus ook: ontaard) bestaat niet.”
Jessica Durlacher vindt dit een typisch boek voor Dorrestein. Het is feministisch als al haar boeken en het thema en de onderwerpen, die voorkomen in het boek, zijn niet onbekend in het werk van Dorrestein. Ook schrijft ze: “Maar verder neemt Dorrestein, zoals gebruikelijk, iedereen op de hak: (…)” en “Het zou geen roman van Dorrestein zijn als er niet ergens een duister geheim verborgen zou zitten, een groot zwijgen.”
Ze voelde tevens immense spanning tijdens het lezen van het boek, dit komt doordat het vanuit verschillende perspectieven geschreven is. Het is een verhaal “vol extremen”. Dit ontroerde haar ook, want ze kon zich erg goed inleven in Maryemma. Zij ondervond namelijk de gevolgen van het ontaarde moederschap. Ook vond zij dat Dorrestein dit ernstige verhaal hilarisch bracht.
Ik ben het in de meeste opzichten met Durlacher eens. Zij weet het mooi te verwoorden. Dit is mijn eerste boek van Dorrestein wat ik helemaal uitpluis, dus ik vind het moeilijk om te zeggen dat ik dit ook een typische Dorrestein roman vind. Maar ik heb ondertussen ontdekt dat ze in dit boek thema’s en onderwerpen aansnijdt, die ze vaker gebruikt. Verder was ik het mee eens dat het een spannend boek is. Ik wilde erg graag weten hoe het verder ging. Welk gevoel ik ook deelde, was de ontroering voor Maryemma. Ik leefde er met haar mee, ik had met haar te doen. Vooral omdat ze zo erg haar best deed, terwijl ze er zo weinig voor terug kreeg. Durlacher noemt het boek ook hilarisch, daar ben ik het niet mee eens. Ik vond het boek eerder ironisch dan hilarisch. Met al deze punten kom ik tot de conclusie dat het een zeer goed boek is!
Woorden: 326
4. De betekenis van de auteur en zijn werk
Renate Dorrestein is een bekend schrijfster. Zij is met haar boeken voor vele prijzen genomineerd. Zij heeft ook geholpen de Anna Bijns stichting op te richten, die stichting reikt zelf prijzen uit voor “de vrouwelijke stem in de letteren”. Zij is een bekend feministische schrijfster. Zij houdt het feminisme op de kaart. Ze probeert “de wereld wakker te schudden en te provoceren.” Ze is uniek in de schrijverswereld. Zij durft onderwerpen aan te snijden, die andere schrijvers misschien liever zouden mijden.
Uitwerking SpO
De moeder-dochterrelatie in de romans van Renate Dorrestein.
Met dit onderwerp probeer ik erachter te komen, hoe de moeder-dochterrelaties in de boeken van Renate Dorrestein in elkaar steken. Dit zijn meestal complexe relaties, waarin vele geheimen schuil gaan.
Dit boek paste heel goed bij mijn SpO-onderwerp. In dit boek kwamen maar liefst vier moeder-dochterrelaties voor. Namelijk Moeder-Meijken, Meijken-Bonnie, Moeder-Bonnie en Bonnie-Maryemma. Om te beginnen met de moeder-dochterrelatie tussen Moeder en Meijken. Moeder heeft Meijken niet bij gestaan in de tijd nadat zij verkracht was. Ze heeft haar juist het gevoel gegeven dat het haar schuld was. Daarnaast heeft ze ook haar kind afgenomen en haar opgesloten. De verkrachting heeft dus een enorme impact op hun relatie gehad. Hierdoor komen we automatisch uit bij de moeder-dochterrelatie tussen Meijken en Bonnie. Aangezien het een geheim was, dat Bonnie het kind van Meijken is, weet Bonnie dat zelf ook niet. Zij hadden ook niet echt een moeder-dochterrelatie. In de ogen van Bonnie hadden zij een zussenrelatie. Bonnie zal er ook nooit achter komen, dat Meijken haar moeder is. Zo heeft Meijken dat besloten. Dan is er nog de moeder-dochterrelatie tussen Moeder en Bonnie. Doordat Moeder Meijken als het ware verstoten had, ging al haar liefde uit naar Bonnie. Dit was voor Bonnie erg verstikkend. Daarom wilde zij weg uit Sibculo. De weide wereld in. Nu zijn we aangekomen bij de moeder-dochterrelatie tussen Bonnie en Maryemma. Deze relatie is erg eenzijdig. Maryemma wil haar moeder graag haar liefde geven, dit kan zij echter niet doen. Haar moeder is namelijk weggegaan en heeft Maryemma bij haar vader achtergelaten. Bonnie neemt totaal geen verantwoordelijkheid voor Maryemma. Ze kiest voor zichzelf, voor haar eigen leven en voor haar eigen carrière. Hierdoor zijn zij dus niet in staat een goede moeder-dochterrelatie op te bouwen.
Bij al deze complexe moeder-dochterrelaties hangt het er sterk vanaf van welk perspectief je het bekijkt. Bij de relaties in het boek komt het steeds voor dat een van de personen niet meewerkt of mee kan werken aan de relatie. Daardoor werken al deze relaties niet!
Bronvermelding:
- Recensie
J. Durlacher, Het lot van het moederschap. Vrij Nederland 18-07-1992 Op: www.knipselkranten.nl/literom
- Informatie over de auteur
www.renatedorrestein.nl
- Overige onderdelen
G. van der Meulen en R. Kraaijeveld, Laagland, literatuur Nederlands voor de tweede fase. Utrecht 2e druk [2004]
www.knipselkranten/biblion
- Complete titelbeschrijving:
R. Dorrestein, Ontaarde moeders. Amsterdam 3e druk 1992 [1992]
- Voorwerk
Er zijn geen motto en opdracht. Het genre is een psychologische roman. De titel is ontaarde moeders. Ontaarde moeders slaat op de moeders uit het boek. Deze moeders hebben zich aan hun moederrol onttrokken. Moeder schaamt zich voor Meijken, neemt haar kind af en sluit haar op. Zij blijft vervolgens de rest van haar leven boos op Meijken voor iets waar Meijken niks aan kon doen. Meijken kan daarom geen moederrol vervullen voor Bonnie, omdat Bonnie er geen weet van heeft dat Meijken haar moeder is. Ook Bonnie laat haar dochter in de steek, maar dat is puur om egoïstische redenen. Zij vindt dat een kind niet in haar leven past door haar carrière. En zij vindt dat Zwier prima in zijn eentje voor hun dochter kan zorgen.
- Auteur
Renate Dorrestein werd op 25 januari 1954 in Amsterdam geboren. Ze groeide op in een rooms-katholiek gezin. Haar vader was advocaat, haar moeder voor haar huwelijk onderwijzeres. Al op de lagere school begon ze met schrijven.
De zelfmoord van haar zusje in 1979 heeft op haar persoonlijkheid en haar schrijverschap een enorme invloed gehad, net als later de ziekte ME, die haar ruim tien jaar lang het leven moeilijk maakte.
Hoewel ze zich aanvankelijk vooral op journalistiek gebied liet gelden, wilde Renate Dorrestein het liefst romans schrijven. Nadat ze jaren tevergeefs had geprobeerd haar boeken gepubliceerd te krijgen, ontdekte een uitgeverij in 1983 eindelijk haar talent en verscheen haar debuutroman Buitenstaanders. Deze roman werd een succes en haar naam als schrijfster was gevestigd.
Dorrestein deinst er niet voor terug om in haar romans over maatschappelijke kwesties te schrijven en dit maakt haar werk vrij uniek. Mede daardoor vinden haar romans een steeds groter publiek en staan ze steeds langer op de bestsellerslijsten.
Ook in het buitenland is Dorrestein populair. De roman Een hart van steen kwam in het nieuws door de grote internationale belangstelling. De vertaalrechten van dit boek werden verkocht aan meer dan tien verschillende landen. Ook andere titels werden en worden veelvuldig aan het buitenland verkocht.
In 2000 gaf ze met Het geheim van de schrijver fans en beginnende schrijvers een kijkje in de keuken van het schrijverschap. Ze baseerde dat boek ondermeer op haar ervaringen als schrijfdocente. Van 1986 – 1987 was zij als writer-in-residence verbonden aan de University of Michigan in Ann Arbor (VS), en sedertdien geeft ze nog altijd regelmatig masterclasses op universiteiten in Europa en de Verenigde Staten.
Het werk van Dorrestein wordt nationaal en internationaal bejubeld. Zo werd Een sterke man genomineerd voor de Libris Literatuurprijs en Zonder genade voor de AKO Prijs. Verborgen Gebreken, Een hart van steen en Het Duister dat ons scheidt werden genomineerd voor de Trouw/NS publieksprijs. Ontaarde moeders en Een hart van steen werden genomineerd voor The International IMPAC Dublin Literary Award. Omdat haar werk zo eigenzinnig en onweerstaanbaar is, werd haar hele oeuvre in 1993 bekroond met de Annie Romein Prijs. In 1997 kreeg ze de jonge Gouden Uil voor Verborgen gebreken. En eveneens in 1997 werd zij door de CPNB gevraagd het Boekenweekgeschenk te schrijven, Want dit is mijn lichaam.
Bron: www.renatedorrestein.nl
- Motivatie van mijn boekkeuze
Ik heb in de vierde klas het boek ‘hart van steen’ van Renate Dorrestein gelezen. Dit boek heeft veel indruk op mij gemaakt. Daarom heb ik besloten om Renate Dorrestein te gebruiken als onderwerp van mijn SpO. Ik heb het onderwerp toegespitst op moeder-dochterrelaties. Daarbij heb ik mijn tweede titel ‘ontaarde moeders’ uitgekozen. De tekst op de achterflap sprak mij aan, omdat het over een geheim van vier generaties moeders en dochters gaat. Dit sloot naadloos aan op mijn SpO onderwerp. Bovendien vind ik boeken die beginnen met een geheim altijd interessant. Terwijl je het boek leest, ontdek je dan steeds meer over het geheim. Dit zorgt ervoor dat je steeds door wilt lezen.
Woorden: 114
Bonnie Bentvelt heeft haar man Zwier en haar dochter Maryemma verlaten om voor haar carrière de wereld rond te reizen. Zwier en Maryemma wonen in Zuid-Afrika, maar verhuizen nu naar Sibculo. Dat is de plaats waar Bonnie haar jeugd heeft doorgebracht. Zwier, die een beroemde archeoloog is, zal daar de opgraving van een kloosterput gaan leiden. Ze logeren bij Meijken en Gert Balm. Ze zijn al 37 jaar getrouwd en Meijken is sinds haar huwelijk niet meer buiten geweest. Ze weegt ruim 250 kilogram. Meijken is de achttien jaar oudere zus van Bonnie. In werkelijkheid is Meijken op achttienjarige leeftijd verkracht en zwanger geraakt van Bonnie. Haar moeder heeft besloten het als haar kind te beschouwen tegenover de buitenwereld om schande te voorkomen. Niemand weet hier iets van, zelfs Bonnie niet. Maryemma en Zwier verblijven niet lang bij Meijken, omdat Zwier door een misverstand denkt dat Gert Maryemma onzedelijk heeft betast. Ze vertrekken naar een vakantiehuisje om daar de kerst door te brengen. Ondertussen hoort Meijken dat Bonnie weer naar Nederland komt. Daarom wil Meijken haar leven weer in eigen hand nemen. Ze gaat na 37 jaar haar huis uit! Al haar wrede herinnering komen terug en ze besluit naar haar moeder te gaan. Die wil haar vergeven. Moeder sterft uiteindelijk doordat de zware Meijken op haar schoot komt zitten om getroost te worden. In het vakantiehuisje hebben Zwier en Maryemma geen eten meer. Ze bellen naar Sibculo om te vragen of ze mee kunnen eten. Zwier krijgt Bonnie aan de lijn. En hij vertelt haar dat hij Maryemma bij haar wil dumpen. Bonnie beweert een slechte moeder te zijn en hangt even later op. Meijken voelt zich als herboren en wil de waarheid aan het licht brengen, maar ze houdt zich uiteindelijk in.
Woorden: 293
- Persoonlijke reactie met de vijf verhaalaspecten
Ik vond het in het begin een lastig boek om te lezen. Er werden zoveel gedachten beschreven. Sommige over onderwerpen waarvan ik het verband met het onderwerp van het boek niet goed meer kon terugvinden.
- het onderwerp van het boek
Het onderwerp van het boek is de positie van de vrouw. Renate Dorrestein beschrijft heel mooi haar visie op het ‘vrouw’ zijn. In het boek staat beschreven dat Moeder zich graag aan de regels van de maatschappij wil houden: zogen en baren, zogen en baren! Zij denkt er dus teveel over na wat andere mensen van haar vinden. Volgens mij wil Dorrestein met dit boek duidelijk maken dat de vrouw dat juist niet moet doen. Zij maakt dit duidelijk door haar personage Bonnie. Die vindt namelijk dat mannen ook heel goed de rol van de moeder over kunnen nemen en niet dat vrouwen altijd voor kinderen moeten zorgen.
- de gebeurtenissen
De gebeurtenissen zijn erg belangrijk voor het verhaal. Het verhaal speelt zich namelijk in een korte tijd af. Het gaat vooral om de gedachten en gevoelens van de personages. Ik vind dat Meijken na 37 jaar haar huis verlaat een van de belangrijkste gebeurtenissen uit het boek. Dit verandert haar leven enorm. In dit deel van het verhaal kom je er ook eindelijk achter wat er met haar gebeurd is, toen ze achttien was. Wanneer de verkrachting uitgebreid werd beschreven, was het net alsof ik erbij was. Het was heel geloofwaardig geschreven. Ook een passage die indruk op mij heeft gemaakt is het telefoongesprek tussen Bonnie en Zwier. Hierin komt aan het licht dat ze Maryemma beide niet willen hebben. Terwijl zij juist zo’n lief meisje is. Ze denken alleen maar aan hun eigen leven zonder hun dochter. Ze willen beide niet de verantwoordelijkheid voor haar op zich nemen. Maryemma lijkt dit helemaal niet door te hebben, daardoor had ik erg met haar te doen.
- de personages
Ik vind Maryemma een mooi beschreven personage. Zij gaat voor de volle 100% voor haar vader. Of hij nou slaat of zomaar ergens achterlaat of van haar af wil, zij zal hem altijd vergeven en bij hem willen blijven. Ze doen alles voor zijn liefde. Ze neemt zelfs afscheid van haar lievelingsknuffel Victor Hugo, omdat ze denkt dat haar vader jaloers is op hem. Zwier begrijp ik niet helemaal. Hij heeft zo’n leuke dochter, maar hij schijnt dat niet door te hebben. Hij slaat haar, verzorgt haar slecht en wil van haar af. In het begin vond ik hem erg onsympathiek. Het leek wel alsof hij niks voor zijn dochter over had en alleen maar aan zichzelf dacht. Maar op het eind, als Bonnie weigert voor Maryemma te zorgen, besluit hij bij zijn dochter te blijven. Voor Meijken had ik in het begin ook weinig waardering. Ze zit maar dik te zijn in haar huis. Maar naarmate het verhaal vordert, kom je er achter waarom zij dit doet en waarom ze zoveel eet. Dit doet ze namelijk om niet over andere vreselijke dingen na te denken. Mijn bewondering voor haar groeit vooral aan het eind. Dan gaat ze naar buiten en bevrijdt ze zich als het ware van Moeder. Daarentegen vind ik Bonnie een egoïstisch persoon. Ze heeft geen respect voor andere mensen. Niet voor Zwier, voor Maryemma en zeker niet voor Meijken. Als zij de verantwoordelijk voor het moederschap niet wil dragen, had ze het kind niet geboren moeten laten worden.
De opbouw van het verhaal vond ik soms wat verwarrend. De verhoudingen tussen de verschillende personages zijn niet meer helder. Het leuke aan het boek is dat je steeds meer over het geheim van Meijken te weten komt. En welke personages daar allemaal mee te maken hebben. Er worden gebeurtenissen beschreven, maar ik wist niet in welke tijd of in welk verband ik die moest zien. Door deze verwarrende opbouw ontstaat er wel een soort spanning, die ervoor zorgt dat je wilt blijven door lezen. Puur om erachter te komen hoe het geheim werkelijk in elkaar steekt.
- het taalgebruik
Ik vond het taalgebruik soms lastig. Vooral in stukken, waarin de diepliggende gedachte achter dit verhaal naar boven komen. Bijvoorbeeld de passages over Lucy, vleesetende planten, feministisch studentes en anticonceptiemethodes. Hierin werd er soms met termen geslingerd, waarvan ik nog nooit gehoord had. Dat maakt wel dat ik soms traag las en steeds terug moest lezen.
Een passage die veel indruk op mij heeft gemaakt, is de passage waarin ik zeker wist dat Bonnie een kind van Meijken is. Eerder was deze gedachte ook al vaag in mij opgekomen, maar nu wist ik dat zeker. Dit veranderde het verhaal volledig en ik begon nu veel meer van het verhaal te begrijpen, ook van dingen die in hiervoor al had gelezen.
In dit gedeelte zitten Moeder en Meijken in de trein op weg naar Duitsland om Bonnie in stilte geboren te laten worden. Iedereen in de trein denkt echt dat Moeder zwanger is en niet Meijken. (Blz. 125)
“‘Mijn schoonzuster is anders te vroeg bevallen doordat ze tien minuten in de bus zat,’ deelde iemand bezorgd mee. ‘Tja, trillingen,’ wist een tweede. In haar hoekje bij het raam voelde Meijken plotseling hoe elke oneffenheid in de rails zich ritmisch in haar kenbaar maakte. Onder haar wijde jas golfden de bewegingen na. In haar buik maakte zich een vage kramp kenbaar. Gedurende hoeveel bielzen zou ze dit nog volhouden?”
Woorden: 817
Verdiepend gedeelte
1. Thematiek
Dorrestein heeft vele romans geschreven met feministische thema’s. Zo ook dit boek. Ik denk dat het thema van het boek moederschap is. En vooral de gevolgen van een mislukt moederschap. De motieven spelen een belangrijke rol in dit boek. Een motief dat steeds terugkomt, is de machtsverhouding tussen mannen en vrouwen. Mannen zien een vrouw vaak als hun bezit. Zij maken misbruik van de vrouwen. In dit boek zijn dat de verkrachtingen. Ook zien mannen het baren en zogen als ‘de natuurlijke bestemming van de vrouw’. Een vrouw kan echt ook misbruik maken van haar man. Moeder onderdrukt haar man. In het boek wordt gesuggereerd dat Vader zelfmoord heeft gepleegd. Meijken maakt ook een soort misbruik van haar man. Hij doet zo zijn best voor haar, maar zij is vaak nukkig en geeft hem geen liefde. Een ander motief is het verzet tegen de moederrol. Bonnie kiest voor haar eigen leven, waarschijnlijk omdat zij zelf geen goede ervaringen heeft met haar eigen moeder. Moeder verstikte Bonnie met al haar liefde. Nog een motief is de tegenstelling tussen werkelijkheid en fantasie. Meijken weet soms niet meer wat echt is en wat niet als ze aan haar verkrachter denkt. Ook Maryemma heeft hier soms problemen mee als ze met Victor Hugo speelt. Maar Maryemma heeft nog meer motieven. Verlatingsangst, zij is namelijk heel erg bang dat haar vader haar zal verlaten. Haar moeder heeft dit al gedaan. Ook schuldgevoel is een belangrijk motief van Maryemma, ze probeert alles goed te doen voor haar vader. Ze voelt zich vaak schuldig als haar vader boos op haar is. Verder zijn er ook een aantal dingen, die steeds herhaald worden. Bijvoorbeeld het zinnetje ‘Vrolijk kerstfeest en een gelukkig Nieuwjaar.’ Omdat het bijna kerst is, denken de personages aan hun familie en gaan ze er op bezoek. Ook wordt het wratje boven Meijkens lip steeds herhaald. Dit wratje stond symbool voor haar angst voor aanraking. Maar nadat ze bij moeder is gekomen en alles weer goed lijkt te komen met haar, is het wratje ook verdwenen. De personages hebben bijna allemaal verknipte relaties met elkaar. Er bestaan geen goede banden tussen de personages. Dit komt waarschijnlijk door het slechte moederschap. Deze mensen hebben nooit geleerd hoe ze met anderen om moeten gaan. Het eerste hoofdstuk wordt verteld door Bonnie in de ik-persoon. Je ziet het moederschap dan vanuit haar perspectief. Verder in het boek wordt er verteld vanuit de personale vertelsituatie. Het verhaal wordt niet chronologisch verteld, maar er wordt veel gebruik gemaakt van flashbacks. Zo wordt het geheim geleidelijk ontrafeld. Het verhaal speelt zich af in en rond Sibculo. Deze plaats staat symbool voor dufheid. Voorspelbaar en onveranderlijk. Verder wordt er overal in het boek steeds tijdsaanduidingen gegeven. Dit is om de draad van het verhaal niet kwijt te raken.
2. Verband met maarschappelijke kwesties en veranderingen
Renate Dorrestein kwam tot bloei tijdens de tweede feministische golf. Tijdens de tweede feministische golf was het traditionele rolpatroon tussen mannen en vrouwen niet meer zo vanzelfsprekend als daarvoor. Dit speelde vooral in de jaren ‘60, ‘70 en ‘80. Het feminisme speelde hoog op. Dit zie je vooral terug in vele romans en verhalenbundels van schrijfsters in de hedendaagse literatuur. Dorrestein heeft zich hier ook door laten beïnvloeden. Je ziet het namelijk heel sterk in het boek terug. Bonnie verzet zich tegen de traditie dat vrouwen moeten zogen en baren. Zij heeft de rollen omgedraaid. In het boek zitten lange monologen van Minnie, de vriendin van Meijken, en van de studentes van Zwier over feministische onderwerpen en vraagstukken.
Ik heb een recensie uit Vrij Nederland gevonden. Jessica Durlacher, die tevens ook schrijfster is, is erg te spreken over het boek. Ze bespreekt het steeds terugkerende thema, de strijd tussen de seksen. Daarna bespreekt ze een ander werk van Dorrestein, Het hemelse gerecht. Ze bespreekt ook de onderwerpen en het genre: “de voortplanting en de verantwoordelijkheid voor de opvoeding van het kind, moederschap (en vaderschap), de uitvinding van de pil, de oermoeder Lucy, verlangen naar veiligheid, verlangen naar vrijheid enzovoort. En dit alles gevat in een verhaal dat de kwaliteiten van een psychologische thriller heeft.” Verder bespreekt ze alle personages en de inhoud van het verhaal. Tenslotte bespreekt ze Dorresteins stijl. Zo concludeert zij: “Niets is zomaar oer (zoals oermoeders), en aard (en dus ook: ontaard) bestaat niet.”
Jessica Durlacher vindt dit een typisch boek voor Dorrestein. Het is feministisch als al haar boeken en het thema en de onderwerpen, die voorkomen in het boek, zijn niet onbekend in het werk van Dorrestein. Ook schrijft ze: “Maar verder neemt Dorrestein, zoals gebruikelijk, iedereen op de hak: (…)” en “Het zou geen roman van Dorrestein zijn als er niet ergens een duister geheim verborgen zou zitten, een groot zwijgen.”
Ze voelde tevens immense spanning tijdens het lezen van het boek, dit komt doordat het vanuit verschillende perspectieven geschreven is. Het is een verhaal “vol extremen”. Dit ontroerde haar ook, want ze kon zich erg goed inleven in Maryemma. Zij ondervond namelijk de gevolgen van het ontaarde moederschap. Ook vond zij dat Dorrestein dit ernstige verhaal hilarisch bracht.
Ik ben het in de meeste opzichten met Durlacher eens. Zij weet het mooi te verwoorden. Dit is mijn eerste boek van Dorrestein wat ik helemaal uitpluis, dus ik vind het moeilijk om te zeggen dat ik dit ook een typische Dorrestein roman vind. Maar ik heb ondertussen ontdekt dat ze in dit boek thema’s en onderwerpen aansnijdt, die ze vaker gebruikt. Verder was ik het mee eens dat het een spannend boek is. Ik wilde erg graag weten hoe het verder ging. Welk gevoel ik ook deelde, was de ontroering voor Maryemma. Ik leefde er met haar mee, ik had met haar te doen. Vooral omdat ze zo erg haar best deed, terwijl ze er zo weinig voor terug kreeg. Durlacher noemt het boek ook hilarisch, daar ben ik het niet mee eens. Ik vond het boek eerder ironisch dan hilarisch. Met al deze punten kom ik tot de conclusie dat het een zeer goed boek is!
Woorden: 326
4. De betekenis van de auteur en zijn werk
Renate Dorrestein is een bekend schrijfster. Zij is met haar boeken voor vele prijzen genomineerd. Zij heeft ook geholpen de Anna Bijns stichting op te richten, die stichting reikt zelf prijzen uit voor “de vrouwelijke stem in de letteren”. Zij is een bekend feministische schrijfster. Zij houdt het feminisme op de kaart. Ze probeert “de wereld wakker te schudden en te provoceren.” Ze is uniek in de schrijverswereld. Zij durft onderwerpen aan te snijden, die andere schrijvers misschien liever zouden mijden.
Uitwerking SpO
De moeder-dochterrelatie in de romans van Renate Dorrestein.
Dit boek paste heel goed bij mijn SpO-onderwerp. In dit boek kwamen maar liefst vier moeder-dochterrelaties voor. Namelijk Moeder-Meijken, Meijken-Bonnie, Moeder-Bonnie en Bonnie-Maryemma. Om te beginnen met de moeder-dochterrelatie tussen Moeder en Meijken. Moeder heeft Meijken niet bij gestaan in de tijd nadat zij verkracht was. Ze heeft haar juist het gevoel gegeven dat het haar schuld was. Daarnaast heeft ze ook haar kind afgenomen en haar opgesloten. De verkrachting heeft dus een enorme impact op hun relatie gehad. Hierdoor komen we automatisch uit bij de moeder-dochterrelatie tussen Meijken en Bonnie. Aangezien het een geheim was, dat Bonnie het kind van Meijken is, weet Bonnie dat zelf ook niet. Zij hadden ook niet echt een moeder-dochterrelatie. In de ogen van Bonnie hadden zij een zussenrelatie. Bonnie zal er ook nooit achter komen, dat Meijken haar moeder is. Zo heeft Meijken dat besloten. Dan is er nog de moeder-dochterrelatie tussen Moeder en Bonnie. Doordat Moeder Meijken als het ware verstoten had, ging al haar liefde uit naar Bonnie. Dit was voor Bonnie erg verstikkend. Daarom wilde zij weg uit Sibculo. De weide wereld in. Nu zijn we aangekomen bij de moeder-dochterrelatie tussen Bonnie en Maryemma. Deze relatie is erg eenzijdig. Maryemma wil haar moeder graag haar liefde geven, dit kan zij echter niet doen. Haar moeder is namelijk weggegaan en heeft Maryemma bij haar vader achtergelaten. Bonnie neemt totaal geen verantwoordelijkheid voor Maryemma. Ze kiest voor zichzelf, voor haar eigen leven en voor haar eigen carrière. Hierdoor zijn zij dus niet in staat een goede moeder-dochterrelatie op te bouwen.
Bij al deze complexe moeder-dochterrelaties hangt het er sterk vanaf van welk perspectief je het bekijkt. Bij de relaties in het boek komt het steeds voor dat een van de personen niet meewerkt of mee kan werken aan de relatie. Daardoor werken al deze relaties niet!
Bronvermelding:
- Recensie
J. Durlacher, Het lot van het moederschap. Vrij Nederland 18-07-1992 Op: www.knipselkranten.nl/literom
- Informatie over de auteur
www.renatedorrestein.nl
- Overige onderdelen
G. van der Meulen en R. Kraaijeveld, Laagland, literatuur Nederlands voor de tweede fase. Utrecht 2e druk [2004]
www.knipselkranten/biblion
REACTIES
:name
:name
:comment
1 seconde geleden