Ontaarde moeders door Renate Dorrestein

Titel: Ontaarde Moeders
Auteur: Renate Dorrestein
Genre: Psychologische roman
Eerste druk: mei 2000
Uitgeverij Contact
Amsterdam/Antwerpen Over de auteur Renate Dorrestein werd geboren in Amsterdam in 1954. Ze groeide op in een rooms-katholiek gezin. Haar vader was advocaat en haar moeder was voor haar trouwen onderwijzeres. Meteen na het behalen van haar gymnasiumdiploma in 1972 stortte Dorrestein zich in de journalistiek. Als achttienjarig meisje kreeg ze een aanstelling bij het weekblad Panorama. Ze werkte hier vier jaar in vaste dienst en daarna nog enkele jaren als freelance medewerkster. Met een vriendin richtte ze daarna een productiebureau op waar ze bijlagen voor tijdschriften, mailings, interviews en reportages voor schreef. Vanaf 1982 zat ze in de redactie van het feministische tijdschrift Opzij. In 1983 debuteert ze als romanschrijfster met Buitenstaanders, na jarenlang vergeefse pogingen haar boeken gepubliceerd te krijgen. Titelverklaring De term “ontaarde moeders” slaat op de persoonlijke situatie van de personages. Het heeft dus niets te maken met het bovennatuurlijke. De moeders in het verhaal (d.w.z. Moeder, Meijken en Bonnie) wijken allen op de één of ander manier af van het gangbare idee van een moeder. Bonnie verliet man en dochter toen die nog heel klein was. Meijken is de moeder van Bonnie, maar dat is een goed bewaard geheim binnen de familie. Moeder is de moeder van Meijken, een koude vrouw die haar dochter niet steunde tijdens haar zwangerschap.
Er is geen sprake van een motto, noch een ondertitel. Fabel Bonnie Bentveld, een eigengereide schrijfster, heeft haar echtgenoot en kind vlak na de geboorte verlaten en reist in haar eentje door Afrika. Ze is vaderloos opgegroeid. Haar vader overleed toen ze acht jaar was. Ze vindt zichzelf geen goede ouder en heeft er geen spijt van dat ze de vader met het kind heeft achtergelaten. De vader van het kind is een archeoloog genaamd Zwier, een vrouwenmagneet die regelmatig driftbuien heeft. Na jaren in het buitenland te hebben gewoond keert hij, samen met zijn dochter Maryemma, terug naar Nederland. Ze verblijven bij de zuster van Bonnie en haar man, Meijken en Gert, in Sibculo. Meijken is sinds haar huwelijk niet meer naar buiten geweest, en zit met haar 250 kilo inmiddels 37 jaar tussen vier muren opgesloten. Ze is getrouwd met Gert, die alles voor haar doet. Meijken werd verkracht toen ze achttien jaar was. In die tijd was het een grote schande voor een meisje om op die leeftijd zwanger te zijn en al helemaal van een verkrachter. Moeder wil niet dat iemand ooit weet dat het gebeurt is, wat grote gevolgen heeft voor Meijken, die de rest van haar leven naar bevestiging van haar bestaan zoekt, als dochter van haar Moeder. Moeder is een kille vrouw die duidelijk Bonnie kiest boven haar bloedeigen dochter. Abortus was geen optie, dus doet de familie van Meijken alsof Moeder na achttien jaar weer zwanger is, en bevalt Meijken in Duitsland van Bonnie. Meijken is dus de moeder van Bonnie, maar dit is een groot en goed bewaard geheim. Bonnie en Meijken hebben geen contact. Als Zwier (tijdens hun verblijf in Sibculo, op dezelfde dag) ruzie krijgt met Gert omdat hij denkt dat die zich aan zijn dochter heeft vergrepen, zoeken hij en Maryemma een andere plaats om te overnachten. Ze eindigen in een vakantiehuisje waar ze het gezellig proberen te maken, maar de driftbuien van Zwier gooien voortdurend roet in het eten. De volgende dag is het kerstmis, en Meijken hoort dat Bonnie naar Nederland komt om haar nieuwe boek te promoten. Vlakbij Sibculo is de vorige avond een vrouw vermoord. Meijken is bang dat het Bonnie betreft. Gert moet naar de politie om het lijk te identificeren. Meijken loopt, zonder zich ervan bewust te zijn, na 37 jaar naar buiten. Als Gert terug komt, blijkt tot zijn verbazing dat Meijken niet thuis is en dat Bonnie op hem staat te wachten. Meijken is naar haar moeder gelopen in het bejaardentehuis om vervolgens met haar 250 kilo op haar schoot te gaan zitten. Later blijkt dat de moeder van Meijken aan deze schok is overleden. Terwijl Gert Meijken gaat zoeken, blijft Bonnie in hun huis bij de telefoon. Als deze overgaat, krijgt Bonnie Zwier aan de telefoon. Ze hebben elkaar sinds Bonnie man en dochter verliet, niet meer gesproken. Zwier wil de zorg van hun dochter aan haar moeder overlaten, maar Bonnie weigert. Meijken besluit bij terugkomst dat ze niet meer getrouwd wil zijn met Gert. Het Geheim wordt tenslotte door een samenloop van omstandigheden niet onthuld aan Bonnie. Zwier besluit te settelen met een uiterst normaal boekenverkoopstertje. Structuur Het verhaal wordt chronologisch verteld, met af en toe een flashback. De vertelde tijd omvat enkele dagen en de gebeurtenissen spelen zich af rond de kerst. Het vertelperspectief is in het eerste hoofdstuk in het ik-perspectief, en in de rest van het verhaal in het hij-perspectief bij verschillende personages. Thema Het thema is moederschap. Er is nog steeds een bepaald beeld van hoe moeders zouden moeten zijn. Alle moeders in het boek (Moeder, Bonnie en Meijken) zijn uitzonderingen op de regel, maar daarom niet minder moeder. Waardering Ik heb dit boek gekozen omdat ik Buitenstaanders, Het Hemelse Gerecht en Een hart van steen (allemaal van dezelfde auteur) stuk voor stuk ontzettend goede boeken vond, en ik dus hetzelfde verwachte van Ontaarde Moeders. Ik vond Ontaarde Moeders een heel goed boek, maar de feministische ondertoon begon mij naarmate het boek vorderde, een beetje te irriteren. Ik geloof in de keuzevrijheid van de vrouw, je kunt moeder of niet moeder worden. Je kunt ook zelf bepalen wat voor een moeder je wordt. Ik geloof niet dat dit allemaal wordt bepaald door de maatschappij. Idealen waarin je zelf niet geloofd (Bonnie geloofd niet in traditioneel moederschap), daar moet je je ook niet aan houden. Er wordt echter in het hele boek gedaan alsof de maatschappij ons allemaal dwingt om Libelle-moeders te worden, terwijl Bonnie het levende bewijs is van het tegendeel. Haar eigengereidheid wordt in het hele boek extra benadrukt, waardoor Dorrestein een tegenstelling creëert. Ze laat het minuscule, kortzichtige dorpje Sibculo het centrum van de wereld worden, waardoor het dus lijkt alsof de hele wereld vindt dat moeders thuis moeten blijven. Ik werd echter wel aangenaam verrast door (weer) een verrassend en spannend plot. Bovendien is Ontaarde moeders een goed en vlot geschreven boek, en vond ik het heel leuk om te lezen. Maar door de vreemde ondertoon is mijn waardering voor dit boek toch iets lauwer dan voor Dorresteins andere boeken.