SCHRIJVER: J. Bernlef 1. Beschrijvingsopdracht: Korte motivatie van je boekkeuze Ik leen niet graag een boek van de bibliotheek omdat ik die toch altijd vergeet terug te brengen. Daarom lees ik liever een boek wat ik zelf thuis heb. Wij hebben thuis 3 serie’s van de ‘Grote Lijsters,’ daarom besloot ik één van deze boeken te gaan lezen. Ik heb van al deze boeken de flaptekst gelezen en dit boek leek mij het leukste boek. Daarom ben ik dit boek gaan lezen. Een eerste persoonlijke reactie geven Ik vind het boek niet nieuwsgierig makend. Je wilt wel weten of hij de moord gaat oplossen ja of nee, maar dat is niet zo heel erg groot. Ik ben er dus niet echt mee bezig. Dit boek maakt mij dus niet echt nieuwsgierig. Ik vind het boek ook heel erg saai. Er gebeurt gewoon maar heel weinig in dit verhaal. Het is niet echt spannend. Ik had bij dit boek niet de neiging om het in 1 keer uit te lezen. Ik hoefde niet per se te weten wat er nog ging gebeuren. Ook vind ik het verhaal gemakkelijk. Het is niet echt een heel moeilijk boek. Ik denk zelfs dat het nog best een jeugdboek had kunnen zijn. Alles wordt gewoon heel simpel na elkaar verteld en er gebeuren helemaal geen spannende dingen. Ik vind het verhaal wel geloofwaardig. Dit verhaal zou zich best in het echt af kunnen spelen. Er zijn niet echt dingen die niet kloppen met de werkelijkheid. Het zou dus net zo goed een waar gebeurd verhaal kunnen zijn. Ik vind het verhaal niet indrukkend. Het maakt helemaal geen indruk op mij. Het is niet echt een verhaal waarover je na gaat denken omdat het zoveel indruk op je maakt. Normaal zal je wel denken dat zo’n moord erg veel indruk op je maakt, maar om één of andere reden maakt het juist helemaal geen indruk op mij. Al met vind ik het dus maar een raar verhaal dat helemaal niet spannend is en wat opeens afgelopen is.
Verdiepingsopdracht 1 (tekstbestudering) Volgorde van de gebeurtenissen: chronologisch/ niet-chronologisch?; vergelijking fabel en sujet
De gebeurtenissen worden in een chronologische volgorde verteld. De gebeurtenissen zijn gelijk aan fabel en sujet omdat de schrijver geen kunstgrepen toepast. De gebeurtenissen gaan over vijf achtereenvolgende dagen. Geleding gebeurtenissen
De geleding is verdeeld in vijf verschillende hoofdstukken. Het zijn niet echt hoofdstukken maar delen. Elk deel stelt 1 dag voor. Zo zijn er dus 5 dagen. Elk dag is ook weer onderverdeeld in een soort paragraafjes. Deze paragraafjes zijn maar heel kort. Ongeveer een pagina lang. Fragmentarisch of aaneengesloten
Het verhaal is voor het grootste gedeelte aaneengesloten. Een enkele keer wordt er teruggeblikt. Dan denkt de hoofdpersoon bijvoorbeeld terug aan iets wat hij meegemaakt heeft. Maar voor het grootste gedeelte wordt het verhaal aaneengesloten verteld. Samenhang
Er bestaat een duidelijke samenhang tussen de gebeurtenissen. De gebeurtenissen volgen elkaar logisch op. De gebeurtenissen komen ook allemaal uit elkaar voort en zijn allemaal met elkaar verbonden. Een of meer verhaallijnen; kern van elke verhaallijn; gelijkwaardig of ondergeschikt? Er is maar een verhaallijn in dit boek. Het gaat eigenlijk alleen maar over de moord die is gepleegd. Deze moet opgelost worden. Jacob Olsen gaat dit proberen maar dan wordt hij zelf vermoord. Dit eigenlijk maar de enige verhaallijn in het boek. Invloed van structuur voor spanningsopbouw: De structuur in dit verhaal is in dit verhaal erg belangrijk voor de spanningsopbouw. De gebeurtenissen volgen elkaar logisch op. Jacob lost de moord steeds verder op. Het verhaal wordt dus steeds spannender. Als je in het begin van het verhaal er al achter zou komen dat Jacob vermoord zou worden is de spanning uit het verhaal. De structuur is dus erg belangrijk voor de spanningsopbouw. Welke opvallende tijdmanipulaties? ( flashback, vooruit- en terugverwijzingen) In dit verhaal wordt soms gebruik gemaakt van terugverwijzingen. Er wordt dan terugverwezen naar dingen die Jacob heeft meegemaakt. Ook wordt er in dit verhaal erg veel vertraagd. Het verhaal speelt zich namelijk maar in vijf dagen af. Er verhaal wordt dus nadrukkelijk vertraagd omdat het verhaal daardoor spannender wordt. tijd :Verhouding verteltijd en vertelde
De vertel tijd in dit boek is 144 bladzijdes waarvan er 138 tot het verhaal behoren en de laatste zes bladzijdes zijn bedoeld als een soort epiloog. Daarin wordt verteld hoe het met de andere hoofdpersonen is afgelopen. De vertelde tijd in dit verhaal is vijf dagen. Dit is dus niet zo heel erg lang. In die 138 bladzijdes worden dus maar vijf dagen verteld. Historische tijd : Het verhaal speelt zich af in 1975 maar dit is niet zo heel erg van belang. Het is niet echt gebonden aan een bepaalde tijd. Het verhaal zou zich net zo goed twintig jaar later kunnen afspelen. Effecten van de tijdmanipulaties: De effecten van de tijdmanipulaties zijn niet zo heel erg groot. De spanning wordt er een beetje mee op gebouwd. Ook worden verschillende dingen een stuk duidelijker na sommige tijdmanipulaties. Soms zat je namelijk met verschillende vragen maar die worden dan opgelost doordat er naar dingen wordt terugverwezen.
Jaar van uitgave: 1981
Bron: Vrij Nederland
Publicatiedatum: 24-04-1982
Recensent: Jacques Kruithof
Recensietitel: Zoektocht tussen eskimo's: Bernlefs ijsbergen hangen in de lucht
De nieuwe roman van J. Bernlef is in veel opzichten een merkwaardig boek. Dat begint al bij de titel, Onder ijsbergen, die wel erg sterk aan Onder professoren doet denken. De associatie met Willem Frederik Hermans wordt nog verstrekt bij het lezen van het verhaal. De hoofdpersoon is een Deense rechter, Jakob Olsen geheten, die voor een onderzoek naar Groenland wordt gezonden. Daar is twee jaar eerder (de gebeurtenissen spelen zich af in 1975) een moord gepleegd, en de dader, een Eskimo of Inoek, heeft zich in de gevangenis van Kolding opgehangen. Er is een protest-comité geweest, en de zaak moet van voren af aan worden uitgezocht. Dat is een onmogelijke opdracht, van hermansiaanse snit. Olsen, de 'waarnemer', beheerst de taal van de Groenlanders niet. Verscheidene betrokkenen zijn onbereikbaar: de dader ligt op het kerkhof, de tolk die bij zijn verhoren hielp, is inmiddels verdronken, zijn advocaat blijkt naar Denemarken terug gekeerd te zijn. Het dorp waar het misdrijf zich afspeelde, is verlaten, als gevolg van teruglopende visvangst; de meeste bewoners werken in de garnalenfabriek van een Deense nederzetting. Onder zulke omstandigheden is het nauwelijks doenlijk, te achterhalen wat er twee jaar tevoren is gebeurd, en wat de beweegredenen van de veroordeelde waren. Al heel snel wordt het de rechter duidelijk dat de dorpelingen, én de man die zijn grootmoeder doodde, zich van geen misdaad bewust zijn. De vrouw werd om het leven gebracht uit religieuze motieven; bij een wet die dat strafbaar stelt, kunnen de Inuit zich geen enkele voorstelling maken. Vaderloos
Het probleem is al even onoplosbaar en onwerkelijk als dat waarvoor een andere reiziger naar het hoge noorden zich gesteld zag; de hoofdfiguur Alfred uit Nooit meer slapen. Ging dat personage gebukt onder de taak, in de voetsporen van zijn verongelukte vader te treden, hier komt Olsen wanneer zijn vader, drieënnegentig jaar oud, sterft, tot het besef dat hij zijn leven lang voor die man in vrees en beven heeft verkeerd. Had Alfred liever musicus willen worden dan geoloog, Olsen moest rechten studeren, hoewel hij aan economie de voorkeur gaf. Zoals Alfred contrasteert met zijn reisgenoot Arne, die zich van zijn vader onafhankelijk heeft gemaakt, zo contrasteert Olsen met de 'vaderlozen', de onderwijzeres en de barpianist die hij ontmoet. In beide boeken is het een nagelaten geschrift dat sommige ware gevoelens onthult, maar natuurlijk te laat: daar Arnes aantekeningen, hier een brief van Olsen die door een dorpsgenoot van de twijfelachtige moordenaar is neergestoken. Het is uiteraard eigen aan de moderne roman, de hoofdpersoon te, plaatsen in een situatie buiten zijn gewone doen, waarin de handeling bepaald wordt door reflectie, twijfel, en (veelal vergeefse) pogingen om het evenwicht te hervinden. Heeft een boek de vorm van een zoektocht of queeste, dan volgt diezelfde handeling, op vreemd terrein, op de ordeverstoring die in andere verhalen avontuur uitlokt: het sprookje, de ridderroman, enzovoorts. Een schrijver kan dat stramien zeer wel gebruiken zonder zo dicht bij Hermans in de buurt te komen als Bernlef hier heeft gedaan - het waarom is mij een raadsel. Er is nog meer merkwaardigs aan Onder ijsbergen. Bernlef geniet bekendheid als een uiterst zorgvuldig auteur, die zijn romans weloverwogen construeert. (Ik gebruik dat woord hier in waarderende zin; niet iedereen is van literaire constructies gediend.) In dit boek is bij voorbeeld de linde als motief gebruikt: er staan kamerlinden in de serre van Olsens vader, en in het Groenlandse hotel, de onderwijzeres, die voor Olsen als tolk fungeert, heeft lindegroene ogen en een dito badstofpakje; het laatste woord van de roman is 'lindebomen': die staan in de straat in Kopenhagen waar Olsens weduwe woont. Het boek is heel precies gedateerd: vijf dagen, vijf hoofdstukken, vijf bedrijven - en daarom verbaast het des te meer dat de brief die Olsen van zijn vrouw ontvangt, waarin zij over het sterfbed van zijn vader vertelt, blijkens de tijdsaanduidingen al vóór zijn vertrek uit Denemarken geschreven is, en dus uit de lucht komt vallen. (Voor wie het controleren wil: zie bladzijde 47. Het verzenden van post van Denemarken naar Groenland gaat trouwens, gezien de tweede brief die Olsen nog van zijn vrouw krijgt, met bewonderenswaardige snelheid.) Ter verduidelijking: Olsen kan de laatste uren van zijn vader niet meemaken, doordat hij in een ander werelddeel verblijft. Zo wordt het voorgesteld in het boek, in het bijzonder in de brief van zijn vrouw, en dat is voorstelbaar. Maar het is onwaarschijnlijk dat zij hem die brief schrijft alsof hij al in Groenland is, terwijl hij zich nog in Denemarken ophoudt (zoals het ook onwaarschijnlijk is, dat zij hem niets over zijn vader vertelt, wanneer hij haar na zijn aankomst opbelt). Ambacht
Er is bovendien de brief die in zijn hotelkamer wordt gevonden, maar die komt ook al uit de lucht vallen: van vrijwel geen enkele opmerking die hij daar maakt, zijn in het voorafgaande sporen te vinden. De flaptekst beweert weliswaar dat 'alleen het hoognodige' in de tekst ter sprake komt, en dat het overige 'tussen de regels' gelezen moet worden, maar dat is een slecht excuus. Met de beste wil van de wereld is tussen de regels niet te lezen wat in die nooit verzonden brief staat. De vergelijking met een ijsberg, waarvan het grootste deel zich onder het wateroppervlak bevindt (ook op het omslag gemaakt), houdt geen steek: dat 'onzichtbare' is een boek dat Bernlef niet geschreven heeft. De slotsom moet zijn: een roman die in de lucht blijft hangen, die teleurstelt, zonder dat je kunt zeggen dat hij werkelijk slecht of vervelend is. Dat komt in hoge mate door de ruimte die Bernlef gekozen heeft, en door de Eskimo's op de achtergrond: het boek wordt in de lectuur gered door het onbekende, voor mijn part het exotische, waar het in wezen niet over gaat. Ergens in Groenland hangt een reproduktie van Rembrandts Emmaüsgangers aan de muur: een aardige knipoog naar de lezers van Bernlefs roman De maker uit 1972. In elk geval deze lezer vindt de schrijver als maker hier niet op zijn best, en wat die overeenkomst met Hermans betreft: 'counterfeit' is voor dit boek een mooi, zij het slechts vreemd woord. Wat is het eindoordeel van de recensent? De recensent vindt het een roman die in de lucht blijft hangen, die teleurstelt, zonder dat je kunt zeggen dat hij werkelijk slecht of vervelend is. Dat komt volgens hem door de ruimte die Bernlef gekozen heeft, en door de Eskimo’s op de achtergrond. De schrijver tilt ook erg zwaar aan dingen in het verhaal die niet kloppen. Dingen die theoretisch gezien niet mogelijk zijn. Op grond van welke argumenten komt de recensent tot zijn/haar eindoordeel? Hij vindt vooral dat er veel onvolkomenheden. Hij vindt dat bepaalde dingen niet kloppen. De brief die hij vna zijn vrouw ontvangt, was blijkens de tekstaanduiding al voor zijn vertrek uit Denemarken geschreven is, en dus uit de lucht komt vallen. Dit vind de recensent niet kloppen. Zo zijn er volgens hem nog veel meer kleine dingen die niet kloppen. Ben je het met het eindoordeel eens? Ik ben het een beetje met het eindoordeel eens. Hij heeft wel gelijk dat er een aantal dingen niet kloppen. Maar mij was dat helemaal niet opgevallen. Ik kwam er pas achter toen ik het uit deze recensie las. Dus de recensent heeft gelijk dat er een aantal dingen niet kloppen. Maar dat zijn allemaal dingen die mij helemaal niet zijn opgevallen. Dus in dat opzicht ben ik niet met hem eens. Ook ben ik het met hem eens dat het boek erg teleurstellend is. Het is inderdaad niet echt slecht maar het mist gewoon iets waardoor het een leuk en spannend boek is. Met welke argumenten van de recensent ben je het wel eens? Met welke niet? Welke argumenten zou jij nog willen toevoegen? Ik ben het vooral met de recensent eens dat het boek niet echt slecht is maar dat het wel erg teleurstelt. Het boek mist gewoon iets. Ik ben het niet met de recensent eens dat de dingen die soms niet kloppen storend zijn voor het verhaal. Mij waren ze niet eens opgevallen als ik deze recensie niet had gelezen. Ik heb zelf wel een ander argument. Ik vind het boek namelijk helemaal niet spannend. Ik vind het verhaal eigenlijk 1 lange inleiding. Een inleiding naar iets heel spannends dat gaat gebeuren. Maar die ‘inleiding’ duurt wel erg lang. Net als je denkt dat het spannende eindelijk gaat gebeuren, is het boek al afgelopen. 3 Evaluatie: Onderwerp: Het boek gaat over een onderzoek van een moord een aantal jaren geleden. Ik vond het onderwerp best vaag en het spreekt me dan ook niet aan omdat je er in het dagelijks leven toch niet mee te maken krijgt. Ik ben van mening dat de schrijver heeft geprobeerd een heel spannend boek te schrijven maar dat hij daarvoor een ander onderwerp had moeten kiezen omdat het niet veel mensen aanspreekt en mij ook niet. Verder is het wel apart omdat het een onderwerp is waar niet veel boeken en films over gaan en ik kan dus geen enkel ander voorbeeld geven. De gebeurtenissen: De gebeurtenis waar het om draait is de moord op een vrouw en de moordenaar die zichzelf later ophangt. Er wordt een onderzoek ingesteld en het verhaal draait vooral om dit onderzoek. Het is een verhaal met vele vraagtekens omdat de mensen van het dorp niets over de moord willen loslaten. Ik heb het nog nooit meegemaakt en hoop het ook nooit mee te maken omdat de dood geen prettig onderwerp is. Het verhaal is best wel saai omdat er eigenlijk niks spannends gebeurt. Personages: De hoofdpersoon van dit boek is Jakob Olsen. Hij is een tamelijk oude rechter uit Denemarken. Hij komt naar Groenland als waarnemer, niet om te oordelen. Hij is formeel en afstandelijk. In het begin van het boek is hij nog zelfverzekerd en energiek, later, vooral nadat hij gehoord heeft dat zijn 93 jaar oude vader overleden is, wordt hij onzeker en weifelmoedig. Dan gaat hij over zijn eigen leven nadenken en komt hij er achter dat hij zijn hele leven bang is geweest voor zijn vader. Jakob wilde eigenlijk liever economie studeren, maar zijn vader (die zelf ook rechter was) had hem gedwongen rechten te studeren. Jakob heeft nooit een liefdevolle relatie met zijn vader gehad, ook tussen hen was er een grote formele afstand. Toch moet hij tot de conclusie komen, dat hij in veel opzichten erg veel op zijn vader lijkt, meer dan hij eigenlijk wil. Ook Jakobs leven verloopt koel en zakelijk met een tik op het eind. Olsen raakt verstrikt in de zaak Jón Eira en daarmee ook in zijn eigen levensvragen. Zijn zekerheden wankelen, hij vraagt zich af wie hij nu eigenlijk is en wat er van hem overblijft zonder zijn macht en gezag. Ook hij is dan alleen nog maar eenzaam. Hij is niet in staat om door te dringen in de wereld van de Inuit met zijn mythen en tradities, maar zijn eigen wereld kent hij ook niet. Hijzelf, de mensen uit zijn omgeving, de wereld zelf, het zijn allemaal ijsbergen: het grootste stuk kun je niet zien en daardoor ook niet kennen. Lina Krog is een vrouw van een jaar of veertig. Zij kwam uit Denemarken en heeft een tijdje in New York gewoond samen met haar vriend Jim. Het werk in de seksclub leek haar eerst minderwaardig, totdat ze begreep dat je in deze stad alles kon doen omdat iedereen elkaar allang alleen had gelaten. Eerst dacht ze dat het volkomen schaamteloos was, het opgeven van iedere trots om zoiets intiems in het openbaar met een wildvreemde te doen. Tot ze begreep dat je in deze stad alles onder ieders ogen kon doen omdat iedereen elkaar al lang gelaten had en de stad niets anders was dan een kleurrijk en chaotisch decor voor ieders tocht naar de rand of de bodem van het vuilnisvat. Als Jim haar verlaat, gaat ze terug naar haar oom in Kopenhagen. Ze vindt een baan als onderwijzeres in Jakobshavn en haar ideaal wordt de Inuit-cultuur en de westerse techniek te verenigen. Maar ze neemt ontslag omdat het onmogelijk is om een cirkel in een vierkant te veranderen: het Deense onderwijs gaat aan de Eskimo-kinderen voorbij. Ze wordt tolk en leidt een eenzaam leven. Ze neigt er steeds meer toe om de Groenlandse cultuur te aanvaarden en de westerse matschappij te verwerpen (zie bijv. het toneelstuk). Als Olsen vermoord is, zegt ze tegen Morello dat ze zeker weet dat ze hier weg wil. Nick morello is voor haar eigenlijk een surrogaat voor Jim. Aan het eind van het boek lezen we dat ze zonder Nick naar Denemarken is teruggegaan om weer les te geven. Nick Morello is een min of meer mislukte jazzpianist, die alleen nog maar platgespeelde nummers speelt. Hij is op zoek naar 'de echte melodie', maar vindt deze niet. Daarom zoekt hij troost in de drank. Bouw: De bouw is anders als ik gewend ben, omdat het boek onderverdeeld is in 5 hoofdstukken die alle een dad voorstellen. Het is best wel langdradig hierdoor omdat je maar leest over een dag en het heeft hierdoor geen vaart. Je ziet de gebeurtenissen door niemand ogen maar als je iemand moet kiezen is het van de onderzoeker maar die krijgt het weer van andere mensen. Het einde vind ik vreemd Jacob Olsen word vermoord en je weet eigenlijk niet waarom en ik wil aant eind van een boek altijd graag weten waarom iets is gebeurd. Verder vind ik het verhaal niet spannend en het blijft zeker niet boeien omdat er niks spannends gebeurt. Ik heb me er toe moeten zetten om het boek verder te lezen maar omdat ik al een eindje op weg was heb ik het toch maar uitgelezen.
REACTIES
:name
:name
:comment
1 seconde geleden