Olifanten op een web door Mensje van Keulen

Titel: Olifanten op een web
Auteur: Mensje van Keulen
Jaar van verschijning en druk: eerste druk 1997, vierde druk 1997

Ik heb dit boek uitgekozen, omdat ik Mensje van Keulen een goede schrijfster vind. Ik heb al eens een boek van haar gelezen, Overspel, en dat vond ik een leuk boek. Ook dit boek heb ik met plezier gelezen. Het is een mengeling van verslag, herinneringen en dagboeken van Mensje zelf over de dood van haar moeder. Ik werd wel een beetje droevig van dit boek, omdat de gevoelens van Mensje op een manier zijn beschreven waardoor je ze zelf bijna gaat voelen.
Het boek is verdeeld in acht hoofdstukken, gevolgd door een epiloog. De hoofdstukken heten: de bel van de ijscoman, Omdat het hart de pen beweegt, Olifanten op een web, De andere vrouw, Opgeslagen dagen, De dood is een gastvrije kerel, Het zilveren been en Tussen de linies.

Men krijgt via een telefoontje van haar zus Anneke te horen dat hun moeder gestorven is in het Spaanse ziekenhuis. Een plotselinge dood die dan ook een enorme schok bij haar teweeg brengt. Ze moet dit verwerken, maar kan het niet. Ze moet ook actief worden, haar broer bellen en de zus van haar moeder. Zij is de oudste, dus van haar wordt verwacht dat ze alles regelt.
Woede komt in haar op, dat dit kan gebeuren, maar ook bitterheid om het leven van haar moeder, van wie ze vindt dat haar tekort is gedaan, dat zij zichzelf ook heeft tekort gedaan, door zich niet te laten kennen door haar emoties.
Samen met haar broer regelt ze de crematie en gaat ze naar de flat van haar moeder waar ze alle hoeken en gaten nazoeken op geld, dat hun moeder op de gekste plekjes verstopte om weg te geven, ze hield geen cent voor zichzelf. Ze gaat ook op zoek naar een doosje met een tand en haarlok van het overleden oudste zusje van haar moeder, waar ze altijd van griezelde, maar dan ineens een heel andere waarde krijgt.
Men blikt terug op haar eigen jeugd, waarin haar moeder en haar familie een grote en liefhebbende rol hebben gespeeld. Ze is, net als veel kinderen, bang dat haar moeder dood zal gaan. In gedachten ziet ze haar al verongelukken of dood in bed liggen. Hoewel het gezin een gezellig familieleven heeft met de vele tantes en ooms en beide ouders van plezier en lachen houden, lachen ze nooit om elkaar. Men begint te merken dat het huwelijk van haar ouders niet goed is. Op een avond hoort ze haar moeder tegen haar vader zeggen: ‘Zo gaat het niet langer….’
Een tijdje later is haar vader vertrokken naar een vrouw die op zijn afdeling werkt, hij heeft een brief voor zijn kinderen achtergelaten. Men schrijft de vrouw een brief, haar vader komt terug en alles lijkt weer goed.
Haar moeder helpt Men met wat ze nodig heeft als ze opgroeit en wil gaan schrijven en schilderen. Ook zorgt ze ervoor dat Men een eigen kamer krijgt. Twee ochtenden moet ze werken om een maand huur te betalen.
Tijdens haar tienerjaren schaamt Men zich voor het milieu waar ze uit komt, maar later kijkt ze er met liefde op terug. Ze geeft juist af op de intellectuelen die zichzelf beter vinden dan de zogenaamd eenvoudige mensen zoals haar moeder en haar familie, waar ze veel aan te danken hebben.

Wanneer Men al het huis uit is, verlaat haar vader tenslotte zijn vrouw. Zij probeert zich groot te houden, maar stort toch in en probeert zelfmoord te plegen. Wanneer ze uit de inrichting komt, praat ze er verder niet meer over en is weer de vrolijke, nijvere vrouw die zich er wel doorheen slaat. Ook na een tweede dieptepunt lukt het haar om er op deze manier weer bovenop te komen. Vrolijk blijft ze poetsen en breien voor anderen, ook voor haar kinderen. Behalve die paar keer laat ze zich niet van de wijs brengen en blijft ze haar leven lijden zoals ze dat altijd gewend is geweest.
Nadat alle praktische maar toch ook emotionele zaken zoals de crematie, het opruimen en het verdelen van de spullen en het plaatsen van de urn zijn afgehandeld, is het enige wat haar oudste dochter nu nog kan doen dit boek schrijven over haar moeder, waarmee ze voor altijd een monument voor haar opricht.

Mensje Francina van de Steen, kortweg Men genoemd, is achter in de veertig en zowel schrijfster als schilderes en alleenstaande moeder van een ongeveer zestienjarige zoon: Aldo. Ze is de oudste van drie kinderen, haar broer Danny is precies 18 maanden na haar geboren en haar zusje Anneke weer 18 maanden daarna. Het gezin woont in een gewone buurt, waar met elkaar wordt meegeleefd. De familie van de moeder woont dichtbij. Men heeft als kind een grote fantasie, ze vertelt zichzelf en andere kinderen bij voorkeur enge verhalen waar de dood een rol speelt. Ze is erg bang voor de. Al vroeg merkt ze dat het huwelijk van haar ouders niet goed is en ze bidt dat het goed moet komen.
An Otto is de moeder van Men en begin zeventig. Ze is de oudste van zeven kinderen, maar niet de eerstgeborene, boven haar zat nog een zusje dat vroeg stierf. Ze heeft destijds ‘moeten’ trouwen omdat ze zwanger was, een schande die bijna nog groter was dan dat ze trouwde met een niet katholieke man. Ze is een harde werkster, vanaf haar twaalfde poetst ze al in verschillende huizen en kantoren. Daarmee onderhoudt ze grotendeels haar gezin, want haar man geeft veel geld uit aan luxe dingen. Ze heeft niet kunnen studeren, maar ze is een intelligente vrouw die hard voor zichzelf is. Ze heeft humor en een goede stem, waarmee ze graag zingt en ze houdt van dansen en acteren. Altijd is ze bezig voor anderen en ze maakt het haar oudste dochter mogelijk zich te ontwikkelen en haar eigen weg te vinden. Als haar man haar voor de tweede keer verlaat en de scheiding is uitgesproken, doet ze een zelfmoordpoging. Ze kan sindsdien niet meer zonder slaapmiddelen in slaap vallen. Later bewerkt ze zich nog een keer met een keukenmes. Wanneer ze zich boven die periodes uitgewerkt heeft, praat ze er nooit meer over. Zo doet ze dat met alle narigheid in haar leven.
Het verhaal speelt zich af in 1995 en 1996, met veel flashbacks naar de jeugd van de schrijfster, en die zijn vanaf eind veertiger jaren. Er wordt veel gebruik gemaakt van flashbacks. Het verhaal wordt wel chronologisch verteld. Het verhaal draait om de dood van Mens moeder en alle herinneringen aan die vrouw worden door middel van flashbacks verteld.
Het verhaal speelt zich voornamelijk af in Den Haag, waar de schrijfster opgroeide en de moeder haar hele leven woonde. Sommige flashbacks spelen zich af in Spanje, dit komt doordat Anneke (Mensjes' zus) daar woont. Verder is het huis waar Mensje vroeger woonde belangrijk, omdat dit aangeeft hoe men in die tijd leefde.
De vertelsituatie in dit boek is een ikvertelster, namelijk de schrijfster zelf, die alles vanuit haar eigen visie bekijkt.
Het thema van het boek is het overlijden van de moeder van Mensje van Keulen. Het boek gaat over de dagen na dat overlijden, met veel terugblikken van Mensjes leven vanaf haar jeugd tot aan het overlijden van haar moeder.