Gegevens van het boek

Auteur: Hella S. Haasse (1918 – 2011)

Titel: Oeroeg

Voor het eerst gepubliceerd in: 1948

Omslagillustratie: Teun Nijkamp

Uitgever: Em. Querido’s Uitgeverij BV, Amsterdam, 1975, 15e druk, Salamander Pocket 76

Aantal pagina’s: 128

Genre: novelle

Samenvatting van het boek

Een Nederlandse man blikt terug op zijn kinderjaren in het voormalige Nederlands-Indië. Zijn vader was daar administrateur op een grote theeplantage in Kebon Djati. De jongen woonde met zijn ouders in het grote administrateurshuis. Zijn grote vriend was Oeroeg, een inlandse jongen die even oud was als de administrateurszoon. Oeroegs vader werkte ook op de plantage. De beide jongens trokken altijd samen op. Ze waren eigenlijk onafscheidelijk, hoewel in Indië een standsverschil gold. De administrateur vond dan ook, dat zijn zoon te veel en te vertrouwelijk met Oeroeg omging.

Omdat zijn zoon beter Soendanees dan Nederlands begint te spreken, laat de administrateur hem bijles Nederlands geven door meneer Bollinger, een onderwijzer die ook op de plantage werkt. Tijdens een nachtelijk uitstapje van de ouders met enkele gasten naar een bergmeer - het Zwarte Meer geheten - verdrinkt de vader van Oeroeg. De administrateur voelt zich verantwoordelijk voor het ongeval en besluit Oeroeg samen met zijn zoon naar school te sturen. Zo kunnen beide jongens iedere dag samen met de trein naar Soekaboemi reizen, waar hun - overigens afzonderlijke - scholen zijn.

De jongens hebben het goed naar hun zin. Ze spelen buiten en ontdekken allerlei nieuwe dingen. Hoewel de administrateurszoon geen standsverschil ten opzichte van Oeroeg voelt, is dat er wel. Het personeel van de administrateur plaagt Oeroeg ermee. Tussen de vrouw van de administrateur en meneer Bollinger ontwikkelt zich intussen een relatie die er uiteindelijk voor zorgt, dat de ouders gaan scheiden. De moeder vertrekt naar Europa en de zoon blijft met zijn vader achter in Indië. De zoon verdraagt de scheiding goed door de aanwezigheid van Oeroeg.

Bollinger moet ook vertrekken en hij wordt vervangen door Gerard Stokman. Stokman is een aparte figuur. Hij is een fanatiek jager en heeft veel jachttrofeeën bij zich. Dat vinden de twee jongens heel spannend en ze trekken dan ook veel met Stokman op. Stokman neemt de jongens mee op de jacht op wilde varkens in de buurt. Daarbij overnachten ze regelmatig in een soort jachthut. Als de administrateur langdurig verlof krijgt en wil gaan reizen, wil hij zijn zoon naar Nederland sturen. Dat wil de zoon echter absoluut niet. Hij wil bij Oeroeg blijven. De administrateur vindt het eigenlijk maar niets, maar geeft toch toe. Hij brengt zijn zoon onder in een pension in Soekaboemi bij Lida, een voormalige verpleegster. Oeroeg blijft op de plantage wonen. Dat vindt de administrateurszoon vreselijk en hij begint daarom van school te spijbelen. Lida besluit daarop Oeroeg ook maar in huis te nemen, zodat beide jongens weer verenigd worden.

Na een jaar keert de administrateur weer terug. Hij blijkt inmiddels hertrouwd te zijn met Eugenie, een energieke jonge vrouw. De administrateurszoon heeft echter een hekel aan haar. Lida heeft intussen een pension in Batavia gekocht en vertrekt daarheen met Oeroeg. Ze heeft Oeroeg inmiddels min of meer geadopteerd en wil hem in Soerabaja voor arts laten leren. Oeroeg kan namelijk goed leren, maar de administrateur wil niet meer voor hem betalen. Omdat Eugenie zwanger blijkt te zijn, krijgt de zoon het van zijn vader gedaan om naar de HBS en het bijbehorende internaat in Batavia te mogen gaan. Zo kan hij Oeroeg blijven zien. Beide jongens beseffen inmiddels echter, dat er iets veranderd is. Ze zijn geen kinderen meer. Hun verhouding begint langzamerhand te veranderen. Hun jeugdige onschuld is weg.

Oeroeg heeft meer vrijheid dan de administrateurszoon. Hij rookt, gaat met meisjes om en bezoekt de bioscoop. Hij neemt zo veel mogelijk de Nederlandse mentaliteit over. Voor de gemiddelde Nederlander blijft Oeroeg echter een inlander. Uit alles blijkt, dat Oeroeg het daar moeilijk mee begint te krijgen. Omdat Oeroeg seksuele betrekkingen begint aan te knopen met twee meisjes in het pension van Lida, besluit Lida Oeroeg ook naar het internaat van de administrateurszoon te sturen. Zo zijn de jongens weer bij elkaar. De andere jongens op het internaat behandelen Oeroeg echter als een inlander. Oeroeg knoopt daarom vriendschap aan met Abdullah Haroedin die naast Indisch ook Arabisch bloed heeft. Dat leidt weer tot jaloezie bij de administrateurszoon.

Oeroeg vertrekt na zijn examen naar Soerabaja om voor inlands arts te leren. Lida en Oeroeg vinden onderdak bij Abdullah. Het contact met de administrateurszoon verloopt via brieven van Lida. De administrateurszoon gaat in Delft voor ingenieur leren. Bij zijn afscheid van Oeroeg merkt de zoon, dat Oeroeg met andere dingen bezig is. Het blijkt, dat Oeroeg, Lida en Abdullah betrokken zijn bij het Indonesische nationalisme. Ze zijn de Nederlanders niet meer zo goed gezind. De zoon vertrekt naar Nederland waar vervolgens de Tweede Wereldoorlog uitbreekt. Na de capitulatie van Japan hoort de zoon, dat zijn vader dood is. Eugenie heeft de oorlog overleefd. De zoon voltooit zijn studie en wil vervolgens in Indië gaan werken. De toestand is daar echter vrij chaotisch. De Nederlanders voeren daar namelijk politionele acties uit.

De zoon wil toch per se naar Indië teruggaan en doet dat ook. Hij gaat terug naar de plaatsen waar hij opgegroeid is. Er is echter veel weg of ernstig beschadigd. Zo is het huis van zijn vader compleet vernield. Bij het Zwarte Meer ontmoet de zoon toevallig Oeroeg. Oeroeg blijkt diep betrokken te zijn bij de Indonesische revolutie en is op de vlucht. Oeroeg beveelt de zoon te vertrekken. De zoon begrijpt, dat er geen verder contact met Oeroeg meer mogelijk is en vertrekt. En zo komt er een einde aan een lange vriendschap. Ze kenden elkaar, maar de zoon heeft de echte Oeroeg waarschijnlijk nooit helemaal kunnen doorgronden.                 

Beoordeling van het boek

Haasse kwam uit een artistiek nest. Haar vader was schrijver en haar moeder concertpianiste. Zij groeide op in Nederlands-Indië. Ze studeerde in Nederland een paar jaar Scandinavische taal- en letterkunde, waarna ze in de toneelwereld belandde. Ze schreef ook cabaretteksten voor o.a. Wim Sonneveld. Met het onderhavige boek brak Haasse in 1948 door. Het boek speelt geheel in Indië, het land van Haasses jeugd. In 1983 kreeg Haasse de P.C. Hooft-prijs en in 2004 de Prijs der Nederlandse Letteren. Haar boeken werden ook in veel buitenlandse talen vertaald. Ze was waarschijnlijk de meest gelezen Nederlandse schrijfster in het buitenland.