Jaar + Plaats van uitgave
1948
Amsterdam
aantal bladzijden
Het boek telt 122 pagina’s. eerste reactie
Het boek komt vrij traag op gang. Ik heb de indruk dat het een echte diesel is. In het begin zijn er veel karakterbeschrijvingen maar stilaan komt er toch wel wat vooruitgang in het boek. Zoals het er nu naar uitziet, denk ik niet dat het boek mij zal tegensteken of dat ik het moeilijk ga uitkrijgen, maar we zullen wel zien... Samenvatting
Het verhaal gaat over de vriendschap tussen de ik-figuur en Oeroeg. De ik-figuur is een zoon van een Nederlandse plantersfamilie die een onderneming beheerde in Kebon Djati diep in het bergland van de Preanger. Oeroeg is een echte inlandse jongen, zoon van Sidris en Deppoh die als mandoer werkte bij de onderneming. De jongens zijn ongeveer even oud en omdat de ik-figuur enig kind is trekt hij dagelijks veel met Oeroeg op. Het verhaal is een lange terugblik op dit samenzijn. Bij alles waar de ik-figuur aan moet denken in zijn jeugd komt automatisch het beeld van Oeroeg boven. Ze waren onafscheidelijk. De ik-figuur is kind aan huis bij Oeroeg's familie. De ik-figuur heeft weinig contacten met zijn ouders. Zijn moeder is ziekelijk en zijn vader is vaak weg. Het is zijn vader een doorn in het oog dat de ik-figuur zo slecht Nederlands spreekt. Er komt een medewerker van de onderneming, meneer Bollinger, om hem beter Nederlands te leren. Oeroeg wordt hier buitengesloten, maar hij mag wel staan luisteren. Oeroeg blijkt hier al erg leergierig. Tijdens een bezoek van gasten uit Batavia wordt er besloten om 's avonds een bezoek te brengen aan Telaga Hideung, het Zwarte Meer, een meer waarover geheimzinnige verhalen de ronde doen. De ik-figuur mag mee en Deppoh ook. Men gebruikt een oud vlot om over het meer te varen. De groep is echter veel te wild, waardoor er een stuk van het vlot afbreekt. De ik-figuur valt eraf en in een poging om hem te redden verdrinkt Deppoh, die verstrikt raakt in de vele waterplanten. Door dat Oeroeg's vader bij deze gebeurtenis overleden is, mag ook Oeroeg mee naar de lagere school in Soekaboemi, waar de jongens elke ochtend met de trein naar toe gaan, een trein met een echte stoomlokomotief en met wagons zonder glas. In het begin van de middag komen ze dan weer terug. De herinneringen van de ik-figuur gaan in op de vele kleuren groen, geuren en het geklater van het water van de bergbeekjes. Omdat Oeroeg's moeder in een dienstwoning woonde, moet zij verhuizen, wat een behoorlijke achteruitgang betekent. De familie accepteert dit als normaal. Oeroeg's schoolbezoek maakt dat andere inlanders opmerkingen tegen hem gaan maken. Na de scheiding van de ouders van de ik-figuur komt hij bij Lida in Soekaboemi wonen, die voor hem zorgt. Als deze hoort van Oeroeg en wat die voor hem betekent mag die ook bij haar komen. Lida is ongehuwd en beheert een pension. Oeroeg's vorderingen vallen haar op en zij vindt dat hij verder moet leren. Als de ik-figuur naar de HBS in Batavia gaat komt hij daar in een internaat. Lida verkoopt haar pension en begint een nieuw in Batavia. Zij betaalt de kosten voor de MULO van Oeroeg. Zij hoopt dat hij later arts zal worden. In Batavia groeien de jongens een beetje uit elkaar. Oeroeg krijgt een paar andere vrienden erbij, waardoor het op school minder met hem gaat. Op voorspraak van Lida mag hij ook op het internaat komen, waardoor er meer controle over hem is. Op het internaat zitten voornamelijk kinderen van Europese ouders en een enkele zoon van een inlandse regent. Oeroeg past hier niet tussen. Op de MULO heeft hij minder problemen: daar zitten vooral halfbloeden. Alleen de ik-figuur gaat op voet van gelijkheid met Oeroeg om. Na de MULO gaat Oeroeg inderdaad voor arts leren in Soerabaja, aanvankelijk met een beurs, maar later weer op kosten van Lida. In Soerabaja krijgt Oeroeg politieke interesses, waardoor hij zich keert tegen de Europese overheersing. Als de ik-figuur hem daar een keer opzoekt krijgt hij alle argumenten over zich heen. Zelf heeft hij daar nog nooit over nagedacht. Oeroeg, die nooit erg aardig voor Lida was geweest en altijd alle zorgen van haar voor hem maar normaal had gevonden, blijkt nu trots te zijn op haar: ze werkt in een inlands ziekenhuis als verpleegster en leert Javaans. De ik-figuur gaat voor zijn ingenieursopleiding naar Delft, waar hij tijdens de tweede wereldoorlog studeert. Na zijn studie neemt hij een baan in zijn geboorteland en gaat terug. Dit gaat samen met het begin van de politionele acties, omdat er opstanden waren uitgebroken. Tijdens een bezoek aan zijn geboortestreek komen alle herinneringen weer boven. Ook gaat hij weer naar dat geheimzinnige meer Telaga Hideung. Opeens staat er een inlandse strijder voor hem, waarin hij Oeroeg meent te herkennen. Het enige wat deze tot hem zegt is ‘Ga weg, je hebt hier niets te zoeken'. Oeroeg verdwijnt en de ik-figuur blijft met lege handen achter. Hij komt tot de conclusie dat Oeroeg net is als het meer: ‘Ik kende hem als een spiegelende oppervlakte. De diepte peilde ik nooit.' Bespreking van 1 personage + selectie van een interessante passage

De hoofdpersoon is de ik-figuur. Maar er zijn maar weinig dingen over hem bekend. Hij is de zoon van een administrateur van de onderneming Kebon Djati. Maar het lijkt me veel interessanter en verstandiger, dieper in te gaan op het personage Oeroeg. Het hele boek draait om hem. Hij wordt beschreven door de ik-figuur. 'Oeroeg was mijn vriend. Als ik terugdenk aan mijn kindertijd en mijn jongensjaren, verschijnt zonder uitzondering het beeld van Oeroeg in mij, als was mijn herinnering ...' (blz. 5 r.1-4) Oeroeg was dus een grote vriend van de ik-figuur. Ze zijn beide op de onderneming geboren Ze waren onafscheidelijk. Oeroeg was de oudste zoon van de mandoer. Ik was langer, maar Oeroeg scheen volwassener, met zijn gespierd mager lichaam. De lijn die van zijn schouderbladen neerliep tot naar zijn smalle, opzij wat afgeplatte heupen, had al dezelfde nonchalante soepelheid die waar te nemen viel bij de opgeschoten knapen en jonge mannen, werkend op fabrieksterrein en sawa's. Met zijn lenige tenen kromgetrokken, balanceerde hij ineengedoken op stenen en boomtakken, zekerder van zijn houding dan ik, en sneller reagerend bij verlies van evenwicht. (blz.10 r.17-blz.11 r.2) Dit stuk geeft goed aan hoe Oeroeg eruit ziet. Hij accepteert het leven zoals het hem wordt aangeboden. Door zijn opleiding komt hij tussen de klassen van de Europeanen en de gewone dessawerker (theeplukker) te staan. In Soerabaja merkt hij dat ook de Javaan invloed moet kunnen uitoefenen. Alle vriendschap ten opzichte van anderen wordt hieraan ondergeschikt: hij is minder vriendelijk tegenover de ik-figuur en wordt trotser op Lida. Evaluatie + punten
Ik vond Oeroeg een mooi boek om te lezen. Ik vind het knap van Hella Haasse dat zij in staat is geweest een boek te schrijven in 1948 dat nog steeds weet te boeien, en dat nog steeds veel gelezen wordt. Dat zegt denk ik wel iets over het boek. Het einde vind ik erg mooi aan dit boek. Het geeft een goed beeld dat de vriendschap compleet ten einde is gekomen, terwijl ze in het begin niet zonder elkaar kunnen. Het boek geeft dan ook een goed beeld hoe de situatie in die tijd was in Indië. Veel mensen hebben vriendschappen kapot zien lopen door de oorlog tussen Nederland en Indië. Vooral doordat het boek zo'n goed beeld geeft van de situatie in die tijd, vind ik het een mooi boek. Het boek geeft een goed beeld over de situatie voor de onafhankelijkheidsstrijd en na de terugkeer in Nederland. Om alle voorgaande redenen geef ik het boek een 7.5/10 wat voor mij toch al vrij hoog is! Woordenschat
sawa rijstvelden met bevloeiing in terrassen
stroelen ruisend of met geweld stromen
vermaagschapt verwant
fleer klap
klinket kleine deur in een grote deur of poort
Plaats + tijd
Het verhaal speelt zich af in Indië, waar de ouders van de ik-figuur een onderneming beheren in Kebon Djati, diep in het bergland van Preanger. Wanneer het verhaal zich afspeelt valt niet duidelijk te zeggen, maar waarschijnlijk in de jaren ‘40, omdat de ouders van de ik-figuur op een gegeven moment terugkeren naar Nederland, iets wat veel Nederlanders na 1945 deden, toen Indonesië naar onafhankelijkheid streefde. De ik-figuur gaat studeren in Delft, dus waarschijnlijk is hij dan zo rond de 20/25. De tijd loopt van zeg maar 1920 tot 1947, dus ongeveer 25/27 jaar. Milieu
Het verhaal speelt zich af in het kolonistenmilieu. Thema

Het thema van het boek is vriendschap. Er is een vriendschap tussen Oeroeg en de ik-figuur. Al van kindsbeen af zijn ze bevriend. Ik geef bij deze uitwerking van het thema wat citaten uit het boek, omdat deze citaten het thema duidelijk weergeven. 'Twee jaren na mijn geboorte had mijn moeder een miskraam en daarna bleek zij onvruchtbaar. Misschien bleef daarom Oeroeg zo uitsluitend mijn speelmakker, hoewel Sidris het ene kind na het andere kreeg.' (Blz. 8) 'Je komt veel te kort, op deze manier.' Ik zette me schrap bij de wastafel. 'Ik wil niet naar Holland,' stootte ik uit. De verhalen van Gerard flitsten mij door het hoofd: regen en kou, bedompte kamers, saaie stadsstraten. 'Ik wil hier blijven,' herhaalde ik, 'en Oeroeg...' Mijn vader onderbrak me met een ongeduldige beweging. 'Oeroeg, Oeroeg,' zei hij, 'altijd Oeroeg. Je zult ééns zonder Oeroeg moeten. Die vriendschap duurt me al lang genoeg. Ga je nooit om met jongens uit je klas?' (Blz. 56) De vader van de ik-figuur wil niet dat de ik-figuur een vriendschap heeft met Oeroeg. Dit is, volgens de vader, slecht voor zijn opvoeding. De moeder van de ik-figuur ziet de vriendschap meer als een verlichting: 'Mijn moeder liet dit alles rustig op zijn beloop - pas veel later begreep ik dat de vriendschap tussen Oeroeg en mij voor haar een verlichting betekende.' (Blz. 37) De vriendschap is dus voor de moeder en waarschijnlijk ook de vader een verlichting geweest, maar zij keurden het niet goed. Als de ik-figuur en Oeroeg naar Batavia gaan, groeien ze uit elkaar: 'In die tijd scheen ik minder contact met Oeroeg te hebben dan vroeger. Van de puberteitsproblemen waarmee ik worstelde, was bij hem niets te merken. Ik voelde mij, bij hem vergeleken, groen en onnozel.' (Blz. 84) Verder krijgt de ik-figuur geen nieuwe vrienden in het internaat waar hij zit. 'Dat in deze dorre atmosfeer weinig positiefs tot bloei kon komen, spreekt vanzelf. De opgekropte gemoederen wisten zich van tijd tot tijd te luchten in vlagen van baldadigheid en geforceerde vuilbekkerij. Van werkelijke vriendschap onder de jongens was over het algemeen geen sprake. Er vormden zich, gedurende iedere cursus, min of meer blijvende combinaties, maar dat was alles. Ik voelde me, een paar uitzonderingen buiten beschouwing gelaten, niet tot mijn huisgenoten aangetrokken. Ik had mijn aandeel in de streken en in het heimelijke gesmoes, maar verder liet de hele boel me koud.' (Blz. 79) Vriendschap geeft de ik-figuur zelfvertrouwen. Hij heeft Oeroeg nodig. Het is een behoefte van de ik-figuur. Genre
We hebben hier te maken met een psychologische roman. Dit omdat we heel goed meemaken hoe de vriendschap tussen de ik-figuur en Oeroeg in elkaar steekt. Het is goed te merken dat vooral Oeroeg erg verandert qua karakter. Namelijk dat hij vrij onderdanig is in het begin, maar later, als hij studeert zich steeds meer keert tegen het Nederlandse regime in Indië en het Nederlands denkgoed. Dit laat hij ook merken tegenover de ik-figuur. Langzaam aan verwatert de vriendschap, en komt er een einde aan als een vrijheidsstrijder de ik-figuur de doorgang weigert, en de ik-figuur in de strijder Oeroeg herkend. Oeroeg is compleet veranderd. Deze verandering en het verwateren van de vriendschap tussen Oeroeg en de ik-figuur doen mij besluiten dat het hier gaat om een psychologische roman.