Noorderzon door Renate Dorrestein

Zakelijke Gegevens Auteur: Renate Dorrestein
Titel: Noorderzon
Naam uitgever: Uitgeverij Contact
Plaats uitgave: Amsterdam
Jaar uitgave: 1994
Druk: 6e druk Motivatie boekkeuze Vorig jaar had de lerares een aantal boeken aangeraden en ik kon me nog herinneren dat daar ook een boek van Renate Dorrestein bij zat. Ik wist de titel niet meer, maar heb bij de bibliotheek gewoon gezocht welk boek van haar me het leukst leek. Op de achterkant van dit boek stond kort waar het over ging en dat sprak me erg aan. Er gebeuren namelijk een aantal raadselachtige gebeurtenissen en het gaat over schuldgevoel, wat een interessant onderwerp is. Bespreking verhaalaspecten ☆ Fictie en werkelijkheid

Dit verhaal is geheel door de schrijver verzonnen. Er komen natuurlijk wel gedeeltes in voor die echt gebeurd kunnen zijn, maar veel gebeurtenissen zouden in het dagelijkse leven niet voorkomen. De tekst kan worden gerekend tot de epiek, want er wordt een verhaal verteld. Er gebeuren dingen en dat betekent dat er tijd verstrijkt. ☆ Spanning en open plekken
Er komt wel spanning in dit verhaal voor. Het eiland waar Topaas op terecht komt is er mysterieus en er wonen erg vreemde mensen. Ook gebeuren er steeds raadselachtige dingen op het eiland. Verder wordt er op een beetje vage manier verteld. Er wordt heel veel gesuggereerd, maar niet verklaard. Zo kan je het op je eigen manier voorstellen. Het is bij dit verhaal ook nog zo dat je graag wilt weten of er nog meer ongelukken gebeuren of dat Topaas haar Boze Oog kwijtraakt, waardoor je wel door moet blijven lezen. ☆ Personages
De belangrijkste personages uit dit boek zijn:  Topaas – Ze is over de 30 jaar, komt uit Nederland en schrijft hoorspelen. Dan gebeurt er een ongeluk, waarbij de automobiliste Lin Annemoon Savitra overlijdt, terwijl zij blijft leven. Topaas denkt dat het haar schuld was, omdat zij drank op had en Lin Annemoon Savitra niet meer voor haar kon uitwijken. Ze heeft het gevoel dat ze haar plaats moet innemen.  Justine – Ze werkt als secretaresse op de radio-afdeling waarvan Topaas chef is. Als Topaas op reis gaat mag zij in haar huis logeren. Ze is erg jaloers op Topaas vanwege haar baan en vanwege Julius. Langzaam probeert ze de plaats van Topaas in te nemen en dat lijkt uiteindelijk te gaan lukken.  Julius – Hij is gynaecoloog en vindt Topaas erg leuk. Samen met Justine gaat hij op zoek naar haar, maar begint Justine dan ook wel erg leuk te vinden.  Spider – Hij is een erg knappe man en woont op het eiland. Hij is erg aardig en gastvrij. Topaas mag bij hem en zijn zus Adrena verblijven. Hij doet alles wat zijn zus Adrena hem vraagt.  Adrena – Zij is een erg knappe vrouw. Ze kan streng zijn, maar ook aardig. Ze heeft een zoon Wants, maar heeft een hekel aan hem, omdat hij doofstom is. Ze speelt de baas over haar broer Spider.  Wants – Hij is de zoon van Adrena. De meeste eilandbewoners, inclusief Adrena hebben een hekel aan hem, omdat hij doofstom is. Topaas besluit om hem te leren praten om zo haar boze oog kwijt te raken. Er zijn ook nog een aantal bijfiguren waaronder de eilandbewoners: Carebara – stoker van de abdij
Flata – kroegbazin op het eiland
Dit zijn flat characters. Ze zijn nodig om dit verhaal kloppend te maken, maar ze spelen niet een al te grote rol. Ze ontwikkelen zich ook niet in het verhaal, maar blijven op de achtergrond. ☆ Opbouw/structuur
Het verhaal is niet chronologisch, want er gebeurt wat en dan vertelt Topaas dat daarna op haar cassettes. Ook zijn er flashbacks. Topaas heeft namelijk wel eens een eerder ingesproken cassette later afgeluisterd, omdat ze niet meer wist wat er was gebeurd. Verder is het hele verhaal in de verleden tijd geschreven. ☆ Tijd
Het verhaal speelt zich af ergens rond 1986, in de tijd dat het boek ook is geschreven. Het is een beetje lastig te bepalen, omdat ze op het eiland leven alsof de tijd heeft stilgestaan. Daar hebben ze nog weinig moderne dingen. In het verhaal kwamen wel moderne dingen voor, zoals auto’s, een espressomachine, treinen en een cassetterecorder. Het speelt zich dus niet al te lang geleden af. Tussen het begin en einde van het verhaal verstrijken een paar weken. Dat kan je afleiden uit de veerboot die maar een keer per week komt en doordat Topaas maar een keer ongesteld is geweest. ☆ Thema, motieven, motto
Het motto van dit boek is ‘Begin bij het begin,’ zei de koning ernstig, ‘en ga net zo lang door tot je aan het slot bent. Houd dan op.’ Lewis Caroll, Alice in Wonderland. Het thema van dit boek is het proberen kwijt te raken van een schuldgevoel. Een motief heb ik bij dit boek niet kunnen vinden. ☆ Vertelsituatie, perspectief
Het verhaal wordt verteld door een auctoriale verteller. Wel komen er steeds stukken in voor waarin Topaas een cassettebandje inspreekt voor Justine en Julius. Dat wordt dan verteld vanuit de ik-vorm. Zij vertelt dan wat ze heeft beleeft en welke gedachten en gevoelens ze daarbij heeft. ☆ Ruimte
Het verhaal begint in het huis van Topaas, waar Justine logeert. Daar komen zij en Julius nog een paar keer samen om het over Topaas te hebben. Verder speelt het hele verhaal zich af bij de man die van de zee houdt, maar voornamelijk op het eiland. Het ligt in het verre noorden van de Atlantische oceaan en heeft een weelderige vegetatie. Ook zijn er veel rotsen en een berg genaamd Dun-1. Verder wonen er maar weinig mensen.
Leeservaring Toen ik begon met lezen snapte ik er weinig van en sommige stukken heb ik ook meerdere keren gelezen voordat ik het een beetje begreep. Het werd erg onduidelijk door de moeilijke zinnen die werden gebruikt. Na het lezen van de achterkant had ik me er een hele andere voorstelling van gemaakt dan de manier waarop het verhaal echt ging. Het werd namelijk erg onrealistisch en dramatisch verteld. De personages op het eiland waren allemaal erg vreemd en een persoon als Topaas zou je volgens mij ook niet in werkelijkheid op straat tegenkomen. Het thema schuldgevoel leek me mooi om over te lezen, maar niet op deze manier. Verwerkingsopdracht Als verwerkingsopdracht heb ik gekozen om vijf mogelijke titels voor het verhaal te verzinnen. Dat zijn de volgende titels geworden: ☆ Door de dood achtervolgd – Het lijkt wel of overal waar Topaas komt ongelukken gebeuren. Eerst overlijdt een vrouw bij een verkeersongeluk, doordat ze moest uitwijken voor Topaas. Daarna sterven er nog een gans, een hond en uiteindelijk ook Wants. De doofstomme jongen die Topaas weer probeerde te laten praten. ☆ Schuldgevoelens – Topaas voelt zich erg schuldig voor het overlijden van de vrouw bij het verkeersongeluk. Ze gaat naar een onbekend eiland om te biechten bij de abt. Ze richt alleen nog meer schade aan en de abt kan haar niet helpen. Dan besluit ze Wants te laten praten om haar schuldgevoelen kwijt te raken. ☆ Een raadselachtig eiland – Het eiland waar Topaas heen reist is erg raadselachtig. Volgens reisbureaus is het onbewoond, maar er wonen wel degelijk mensen. Die zijn alleen een beetje vreemd. Ze leven daar nog als vroeger en er zijn geen kinderen meer. Die zijn allemaal overleden toen ze schuilden in een grot en het water ineens binnenkwam. Sindsdien is er behalve Wants geen kind meer geboren. ☆ Het boze oog – Topaas denkt dat ze in het bezit is van een ‘boos oog’. Daardoor zouden al die ongelukken om haar heen gebeuren. Dat ‘boze oog’ wil ze kwijtraken en daarom vertrekt ze naar een onbekend eiland om te biechten bij de abt. ☆ Andermans leven – Topaas denkt eerst dat ze het leven van Lin Annemoon Savitra, de vrouw die overleed bij het verkeersongeluk, moet overnemen. Als Wants later overlijdt neemt ze zijn leven over. Ze kan dan ook niet praten en iedereen heeft een hekel aan haar. Terwijl Topaas op reis is neemt Justine haar plaats in. Ze leidt het leven van Topaas, door in haar huis te wonen en ze wordt ook steeds beter bevriend met de vriend van Topaas. Samenvatting Justine logeert in het huis van Topaas, omdat zij een tijdje geleden plotseling vertrokken is na een ongeluk. Topaas zat dronken op de fiets en een door rood rijdende automobiliste genaamd Lin Annemoon Savitra, die haar probeerde te ontwijken kwam daarbij om het leven. Topaas heeft hier een schuldgevoel aan overgehouden, ze denkt dat ze over een ‘Boos oog’ beschikt en gaat er vandoor. Justine krijgt op een dag een cassette van Topaas en nodigt Julius, de vriend van Topaas uit om er samen naar te luisteren. Topaas vertelt dat ze eerst bij een man verbleef die haar veel mooie verhalen vertelde. Als op een dag een van zijn ganzen omkomt bij een ongeluk, denkt ze dat haar ‘Boze oog’ weer heeft toegeslagen en besluit naar een onbekend eiland te gaan waar die man eens over vertelde. Er is daar een abdij waar ze graag bij de abt om vergeving wil vragen. Ze logeert daar bij Spider, zijn zus Adrena en haar zoon Wants. Wants is het enige kind op het eiland, want de andere kinderen zijn omgekomen toen ze schuilden in een grot en de grot onder water liep. Sindsdien heeft niemand op het eiland kinderen kunnen krijgen. Om die reden, maar ook om het feit dat Wants doofstom is heeft bijna iedereen een hekel aan hem. Als Topaas wil gaan biechten bij de abt, is de stoker van whisky, Carebara daar ook bij en hij bemoeit zich er steeds mee. Ze moet nu iets anders bedenken en besluit dat ze Wants zal leren praten. Het probleem is alleen dat Wants haar niet echt accepteert en durft te vertrouwen. Als ze er uiteindelijk achterkomt dat Wants wel kan horen, omdat hij een muziekstuk fluit die Adrena altijd op heeft staan, gaat ze zo snel mogelijk naar Spider en haar op zoek. Ze vindt hun samen met de andere eilandbewoners terwijl ze met een soort ritueel bezig zijn. Ze zijn allemaal naakt en zoeken kledingstukken uit. Topaas wordt alleen ontdekt en wordt door een aantal mannen naar huis gebracht. Daar vindt ze Wants die het hele huis over hoop heeft gegooid. In haar woede vermoordt ze hem. Niemand vond het echt erg, want ze hadden toch niets aan hem en hij liep alleen maar in de weg. Topaas zit er wel mee. Het ongeluk blijft haar maar achtervolgen. Ook heeft ze haar taak niet volbracht, want ze heeft Wants niet laten praten. Ze wordt dan zelf net als Wants. Ze kan niet meer praten en heeft vleugels als een meeuw. Ze krijgt steeds meer het gevoel dat de mensen op het eiland haar niet mogen en haar willen vermoorden. Ze vlucht weg en ontmoet een vorige eilandbezoeker in een verwilderde hut op het strand. Hij is erg ziek en niet meer te redden, dus gaat Topaas terug naar Flata, de bazin van een kroeg op het eiland. Flata vertelt haar de nare geschiedenis van het eiland en zegt dat er geen plaats voor Topaas meer is. Het is nu alleen al te laat, dus kan ze haar niet meer laten gaan. Gelukkig lukt het Topaas om te vluchten en ze gaat naar de veerboot. Julius en Justine hebben ondertussen besloten uit te zoeken waar Topaas is en gaan naar het eiland. Topaas ziet Julius en Justine net aankomen met de veerboot, maar zij zien haar niet. Ze kan hun ook niet roepen of naar ze toegaan om ze te overtuigen van de gevaren op dit eiland, omdat ze niet meer kan praten. Daarom neemt ze zelf maar het veer en gaat naar huis. Schrijfster ☆ Autobiografie
Renate Dorrestein is geboren op 25 januari 1954 in Amsterdam. Haar vader was advocaat en haar moeder een onderwijzeres. In 1972 haalt Renate haar gymnasium diploma en meteen daarna stort ze zich in de journalistiek. Ze volgt een cursus tijdschriftjournalistiek bij uitgeverij Spaarnestad en als achttienjarig meisje wordt ze al aangenomen bij het weekblad Panorama, waar ze een aantal jaren werkt. In 1982 komt ze in de redactie van het feministische tijdschrift Opzij en ook voor andere bladen schrijft ze columns waarin ze bewust probeert om de wereld wakker te schudden. Pas in 1983 krijgt Renate het voor elkaar haar eerste boek ‘Buitenstaanders’ te publiceren. Vanaf dan wordt ze beschouwd als Nederlands fantasierijkste schrijfster. In 1985 komt dan ook ‘Vreemde streken’ uit en ‘Noorderzon’ volgt het jaar daarop. In dat jaar richt ze ook de Anna Bijns stichting op die ieder jaar een prijs uitreikt aan invloedrijke vrouwelijke auteurs. Een belangrijke gebeurtenis die een grote invloed had op het werk van Renate is de zelfmoord van haar zus. Deze leed jarenlang aan eetstoornissen en heeft uiteindelijk een einde aan haar leven gemaakt. Pas in de roman Het perpetuum mobile van de liefde (1988) schrijft ze over dit onderwerp. Vanaf het moment waarop is vastgesteld dat Renate aan de chronische vermoeidheidsziekte ME lijdt, is ook deze ziekte en het sociaal isolement waar patiënten in terecht kunnen komen een belangrijk thema in haar boeken. In 1993 heeft Renate de Annie Romein-prijs ontvangen voor haar werk en in 1997 won ze de Jonge Gouden Uil voor Verborgen gebreken. ☆ Werk
Buitenstaanders (roman) Vreemde streken (roman

Noorderzon (roman
Een nacht om te vliegeren (roman) 1988 1998, (columns) Het perpetuum mobile van de liefde (roman) Vóór alles een dame (kalenderboek) Het hemelse gerecht (roman) Ontaarde moeders (roman) Heden ik (documentaire) Een sterke man (roman) Verborgen gebreken (roman) Want dit is mijn lichaam (Boekenweekgeschenk) Een hart van steen (roman) Het geheim van de schrijver (roman) Zonder genade (roman) ☆ Soort werk
Renate schrijft vaak feministische boeken, mannen spelen meestal maar een bijrol. Een belangrijk thema is de gedachte die de maatschappij heeft dat vrouwen pas meetellen als ze getrouwd zijn en een kind hebben. Ook de dood van haar zusje komt in sommige boeken van haar voor. Hierover schreef ze bijvoorbeeld de autobiografische roman Het perpetuum mobile van de liefde. Nadat Dorrestein de ziekte ME had gekregen, is ook ziekte en het sociaal isolement waarin zieke mensen zich vaak bevinden een hoofdthema in haar werk geworden. Een boek dat hierover gaat is Heden ik. Zelf heeft ze een keer gezegd dat ze geen vlucht uit de werkelijkheid probeert te ondernemen, maar die werkelijkheid probeert te herscheppen. Haar werken zijn ook erg fantastisch en ook wel bizar soms. ☆ Recensies
De recensies lopen erg uiteen. De een vindt het erg spannend en humoristisch, de ander noemt het te fantastisch en te vaag. De meeste zijn het er wel over eens dat je het zeker meer da een keer moet lezen om het een beetje goed te begrijpen. Doordat de gebeurtenissen in het begin elkaar snel afwisselen en door allerlei verwijzingen naar vorige gebeurtenissen wordt het verhaal spannend gehouden. Zo kan de lezer zelf een verklaring zoeken voor de situatie waarin Topaas terecht is gekomen. Het is alleen wel zo dat veel van die verwijzingen uiteindelijk onverklaard of onduidelijk blijven, zodat je na het lezen van het boek nog niet weet hoe het precies zat. Sommige recensenten vinden ook dat de stukjes van Justine er tussenuit mochten blijven. Die worden levenloos en dor genoemd. Ook vinden een aantal mensen dit verhaal erg veel doen weg hebben van haar twee vorige romans. En zo'n sprookje kan één keer leuk zijn, maar is de tweede keer al wat saaier en de derde keer onverteerbaar. 'Dorresteins gevoel voor intermenselijke misverstanden en tekorten lijkt bij iedere nieuwe roman scherper te worden.' Rob Schouten, Trouw 'Zij is waarlijk een schrijfster die haar lezers verwent.' Frank van Dijl, Rijn en Gouwe