Nathan Sid door Adriaan van Dis

De titel ‘Nathan Sid’ verwijst naar de hoofdpersoon van het verhaal. Uit kan je opmaken dat dit verhaal best biografisch zou kunnen zijn. Draai ‘Sid’ om en je krijgt ‘Dis’, wat verwijst naar de auteur van dit boek: Adriaan van Dis.

HOOFDPERSONEN

Nathan Sid
Nathan is in het verhaal ongeveer 10 jaar oud en woont in Bergen. Eigenlijk heet hij Nathan Punt; de naam van zijn moeder.  Dit omdat zijn vader volgens de wet nooit was gescheiden met zijn vorige vrouw waardoor hij nu niet met de moeder van Nathan kon trouwen. Nathan had onrein bloed (zijn vader Indonesisch en zijn moeder Nederlands). Hij kreeg kriebels van aardbei en tomatenpit, rode vlekken van volle melk, eigeel en chocola, pukkels van vette pannenkoek en vleesjus. Kortom, lekker gaf jeuk en uitslag bij Nathan. Om behandeld te worden ging hij wekelijks naar de Schoorlse gebedsgenezer Middeljans. Nathan is geboren in Bergen, maar ‘gemaakt’ in Indonesië. Hij is een buitenbeentje in het gezin, hij is de enige die in Nederland geboren is en hij is ook de enige die in de zon verbrand en niet mooi bruin wordt zoals de anderen. Zijn zussen Saskia, Jana en Ada hebben een andere vader dan Nathan waardoor ook hij hen buiten de boot valt en gepest wordt.  Elke dag fietst de kleine Nathan zeven kilometer naar school, met onder de snelbinders een tas vol brood en tekendoos. Op de basisschool wordt hij altijd gepest om zijn tengere figuur en koopt daarom de pesters af met drop gekocht met het schoolgeld bedoeld voor karnemelk.  Op zaterdag helpt hij mee in een bakkerij om zijn eigen witbrood te verdienen. Hij heeft geen vrienden, is vaak onzeker en met durven heeft hij het moeilijk. Hij durft niet in het donker, durft niet in de bomen en is bang voor kikkers en muizen. Om te bewijzen dat hij toch een echte man is gaat hij op de grond spugen en zijn neus snuiten zonder zakdoek. Dit wordt echter streng bestraft door zijn vader door wie hij met harde hand wordt opgevoed. Nathan lijkt op zijn vader. Nathan is driftig en slaat net als Pa Sid alles kapot. Nathan is gulzig,  kan zich nooit beheersen, wil niet sparen en het duurste is hem niet goed genoeg. Nathan ziet zijn vader dan ook niet als een voorbeeld. Hij lijkt liever op zijn oom Nathan en filmfiguur Gulliver waarvan hij de film in de bioscoop gezien heeft.  Toch veranderd het beeld van zijn vader als het Nathan van zijn moeder hoort hoe Pa Sid vroeger is opgevoed. Dit is een verandering in de denkwereld van Nathan.

Pa Sid
Pa Sid is geboren in Indonesië. Hij is oud-militair van het Koninklijk Nederlands-Indisch Leger. Hij heeft in een Japanse kamp gezeten als krijgsgevangene. Door het vechten tijdens de oorlog is het hart van Pa Sid niet optimaal. Dit is dan ook de oorzaak voor zijn dood aan het eind van het verhaal. Pa Sid is getrouwd geweest met een Indonesische vrouw. Daarna is hij gaan samenwonen met de moeder van Nathan. Omdat hij volgens de wet nooit is gescheiden van zijn eerdere echtgenote kon hij niet trouwen met de moeder van Nathan. Door zijn ervaringen in de oorlog en door zijn eigen opvoeding is hijzelf een streng opvoeder geworden, maar met goede bedoelingen. Pa Sid heeft de plaats ingenomen van de vader van het gezin. Hij voedt Nathan op met veel slaag, heeft woede-uitbarstingen.  Hij is fel tegen de gedachten van de socialisten en daarmee tegen Oom Nathan, omdat zij de KNIL-salarissen willen inhouden.

Ma Sid
De moeder van Nathan is een lieve zorgzame vrouw, geboren in Indonesië. Ze gelooft in alternatieve geneeswijzen, waardoor Nathan dingen moet eten die hem moeten zuiveren, maar die heel vies zijn. Ze draagt nog steeds de naam van haar eerste man die in de oorlog is gesneuveld. Hij was echter wel de vader van haar drie dochters. 

MENING

Als ik Adriaan van Dis zie zitten bij De Wereld Draait Door kan ik mij altijd zo ergeren. De manier waarop hij praat. Zijn woordgebruik, zijn uitspraak. Het heeft iets weg van ‘Kaks’ (wat door kakkers wordt gesproken), maar dan nog vervelender. Zijn kleine gezichtsrekken tijdens zijn praten. Geen lach op het gezicht te krijgen. De blik in zijn ogen. Vurig en fel. En dan de eindeloze gesprekken over zijn verleden in Indonesië, de verhalen over zijn ouders, zijn roots. Niet om uit te staan. Kortom, tijd om een boek van hem te lezen om te kijken of ik deze man ook op een andere manier kan benaderen. Of ik waardering voor deze schrijven kan krijgen door zijn werk te lezen.

Ik vond dit een heel lekker boek om te lezen. Naast dat het weinig pagina’s heeft, wat deze keer even heel goed uitkwam vanwege de drukte, was het verhaal niet lastig te begrijpen. De zinnen waren kort, maar krachtig. Hiermee kenmerkt van Dis zich naar mijn mening. Zonder heel veel woorden te gebruiken creëert hij een voorstelling die ik me helemaal voor ogen kon zien. Dat vind ik knap als je niet veel woorden gebruikt. Hij zet met zijn woordgebruik de sfeer neer die ik nodig heb om in een verhaal te komen. Zonder sfeer te voelen in een verhaal is het lastig vlot door te lezen.

In het verhaal zelf was geen hele duidelijke chronologische verhaallijn te vinden. Als je in het midden van het boek begint snap je nog steeds alles wat gezegd wordt. Het is dan ook niet erg dat ik geen bewuste verhaallijn ervaar. Een onbewuste zal zeker aanwezig zijn. Door de korte verhalen en gebeurtenissen uit de jeugd van Nathan Sid krijg je eigenlijk een heel mooi beeld van deze jeugd. Ook de humor zie terug in deze verhalen. Humor waar ik van kan genieten. Juist door het gebruik van die korte zinnetjes ontstaat soms een ‘hak-op-de-tak effect’ wat weer zorgt voor verrassingen.

“Op weg naar school sloeg hij de randen van zijn laarzen om. Toen hij op het fietspad langs een kring paddestoelen kwam, smeet hij zijn fiets stoer tegen de grond. Hij plaste eens flink tegen een boom, spuugde een paar maal in het rond en vertrapte met open gulp en glanzende laarzen de paddestoelen. Voor het eerste voelde hij zich echt een beetje Gulliver.”

Het is geen verhaal wat ik zou onthouden wat ik bij ‘Hersenschimmen’ van J.Bernlef wel heb. Het is een verhaal om je op het moment van lezen te vermaken naar mijn mening. Er worden situaties beschreven die je zou kunnen herkennen van jezelf als kind. Herkenning werkt altijd als je een boek leest.

Wat ik minder vind zijn de gedichtjes door het boek heen. Net zo simpel als het verhaal, maar bij de gedichtjes vind ik dat die simpelheid niks toevoegt. Er wordt makkelijke sinterklaasrijm gebruikt, waar opzicht niks mis mee is, maar de inhoudt voegt naar mijn mening ook niet veel toe aan het verhaal. Toch heb ik één gedicht gevonden die ik wel erg mooi vond. Een gedicht over het moment dat hij na jaren weer eens terug komt op de plek waar hij vroeger het hol van zijn geheime club had:

Ik ben er later nog eens teruggekomen:
Er stonden helemaal geen bomen
Het was niet meer dan dorre struik,
Kriebeltakken tot je buik,
De distels zacht, de klitten fijner.
Waarom groeit als je groter wordt
Vroeger zo veel kleiner?

Kortom, een leuk klein boekje waar je soms om kan lachen en lekker snel doorheen leest. Maar het belangrijkste, een boekje waardoor mijn beeld over Adriaan van dis door veranderd is. 

OPDRACHT NR. 25

Zoek informatie over de schrijver van het door jou gelezen boek. Vergelijk de informatie met het verhaal dat je hebt gelezen. Herken je dingen uit het leven van de schrijver in het verhaal?

Adriaan van Dis

Zijn vader was de uit Nederlandse ouders geboren Indische Nederlander Victor Justin Mulder en zijn moeder het boerenmeisje Maria van Dis uit Breda. Zij hadden elkaar in Nederlands-Indië leren kennen. Zij had toen al drie dochters uit haar huwelijk met een KNIL-militair. Ook zijn vader was in Indië al eerder getrouwd geweest. De familie was door oorlog getekend. Als overlevende van het door de Britten getorpedeerde schip Junyo Maru werd zijn vader tewerkgesteld aan de Pakanbaroe-spoorweg op Sumatra. De echtgenoot van zijn moeder werd tijdens de Japanse bezetting (1942-1945) onthoofd en zij belandde met haar dochters in een interneringskamp. Adriaan, na de oorlog in Nederland geboren, was als het enige blanke kind en zonder eigen Indische geschiedenis in dit gezin een buitenstaander. Zijn woonomgeving droeg daar ook aan bij. In Bergen aan Zee woonden veel oud-Indiëgangers en Adriaan groeide op in een huis dat door vier repatriantenfamilies werd gedeeld.

Adriaans ouders konden niet met elkaar trouwen. Zijn vaders huwelijk was weliswaar voor de islamitische wet ontbonden, maar die scheiding had in Nederland geen geldigheid. Niemand mocht dit weten en voor de buitenwereld droeg Adriaan daarom de naam van zijn vader: Mulder. Officieel kreeg hij echter de achternaam van zijn moeder: Van Dis. Toen Adriaan ging studeren is hij zich ook daadwerkelijk zo gaan noemen.

Zijn vader was door zijn oorlogservaringen getraumatiseerd en arbeidsongeschikt geraakt. Bovendien vond hij het als migrant moeilijk om zijn plaats in het hem onbekende Nederland te vinden. Hij was altijd thuis en voedde Adriaan streng op en sloeg hem vaak. Adriaan herinnert zich hem als een wrede man, maar kan hem tegelijkertijd als een slachtoffer zien.

Adriaans vader overleed op 10 september 1957, toen Adriaan tien was. Ondanks hun moeilijke relatie was Adriaan getroffen door het verlies.

Adriaan van Dis debuteerde in 1983 met door mij gelezen novelle Nathan Sid, bekroond met het Gouden Ezelsoor. In de beginjaren negentig schreef hij een aantal reisromans, waaronder Het beloofde land en In Afrika. In 1994 verscheen de uiterst succesvolle roman Indische duinen, over een in Nederland geboren zoon van een Indische familie die wordt opgevoed in de sfeer van verzwegen leed. Dit boek werd bekroond met de Gouden Uil (1995) en de Trouw Publieksprijs en genomineerd voor de Libris-prijs, de AKO-prijs en de Aristeion-prijs. In 1999 kwam de roman Dubbelliefde uit, in 2000 gevolgd door de novelle Op oorlogspad in Japan. In september 2002 verscheen de roman-in-taferelen Familieziek, in 2004 schreef hij het boekenweekessay Onder het zink. Un abécédaire de Paris, begin januari 2007 verscheen de roman De wandelaar en eind november 2007 Leeftocht, een verzameling verhalen en reportages. In 2010 kwam zijn roman Tikkop uit, die genomineerd werd voor de Libris Literatuurprijs. Eind november 2011 publiceerde hij Stadsliefde, waarin de stad Parijs centraal staat. 6 november 2014 verscheen de roman Ik kom terug. De boeken van Adriaan van Dis zijn in vele talen vertaald.

Bronnen:
https://nl.wikipedia.org/wiki/Adriaan_van_Dis
www.adriaanvandis.nl 

Als we de informatie over het leven van Adriaan van Dis lezen kunnen we concluderen dat het gelezen boek ‘Nathan Sid’ biografisch is.  Adriaan van Dis heeft zijn jeugdherinneringen verwerkt in dit verhaal waarbij hij de personages een andere naam heeft gegeven. Nathan woont net als Adriaan in Bergen, heeft net als Adriaan een Indische familie en heeft net als Adriaan drie zussen.  Toch kan ik niet helemaal checken of alle beschrijvingen die Adriaan van Dis in zijn verhaal geeft autobiografisch zijn. Zelf denk ik dat dit boek autobiografische elementen bevat in plaats van dat het helemaal naar de werkelijkheid is opgeschreven. Hij noemt zijn hoofdpersoon dan ook SID van achteren in plaats van DIS. Bedoelt de schrijver hiermee dat het boek inderdaad niet totaal biografisch is?

Als we de informatie over het leven van Adriaan van Dis lezen kunnen we concluderen dat het gelezen boek ‘Nathan Sid’ biografisch is.  Adriaan van Dis heeft zijn jeugdherinneringen verwerkt in dit verhaal waarbij hij de personages een andere naam heeft gegeven. Nathan woont net als Adriaan in Bergen, heeft net als Adriaan een Indische familie en heeft net als Adriaan drie zussen.  Toch kan ik niet helemaal checken of alle beschrijvingen die Adriaan van Dis in zijn verhaal geeft autobiografisch zijn. Zelf denk ik dat dit boek autobiografische elementen bevat in plaats van dat het helemaal naar de werkelijkheid is opgeschreven. Hij noemt zijn hoofdpersoon dan ook SID van achteren in plaats van DIS. Bedoelt de schrijver hiermee dat het boek inderdaad niet totaal biografisch is?

Op die vraag kan maar één iemand antwoord geven: Adriaan van Dis.