Narcissus door Maarten Schinkel

Feitelijke gegevens over het boek Verschijningsdatum 1e druk: juni 2010
Gebruikte druk: 1e
Aantal bladzijden: 236
Uitgeverij: Meulenhoff te Amsterdam. Beschrijving van de cover Een heel grote afbeelding van een medicijncapsule (in rood wit en blauw) siert de voorkant van het boek. In het onderste deel van de capsule zijn de vage contouren van een mens te zien. Genre `Narcissus` is een psychologische roman over intelligentie,zelfbewustzijn en identiteit. De flaptekst Om niet te falen in zijn nieuwe baan neemt David Stresemann zijn toevlucht tot een medicijn dat hem intelligenter belooft te maken. Maar hoe komt hij erachter of de successen die volgen alleen te danken zijn aan zijn verbeterde brein? Balancerend tussen genialiteit en gekte poogt Stresemann uit het labyrint van zijn eigen hoofd te ontsnappen, terwijl hij verwoed probeert niet te vallen voor de enige die hem uiteindelijk nog lijkt te begrijpen: zijn eigen spiegelbeeld. Narcissus is een buitengewoon meeslepende en diepgravende roman over identiteit, hebzucht en de ondergang van het gelijkheidsideaal van de afgelopen eeuw. Samenvatting van de inhoud David Stresemann (een dertiger) werkt sinds een maand bij het hedgefonds Hades. Ze doen daar aan speculaties met aandelen. Zijn baas heet Hilferding en die roept hem op de ochtend dat het verhaal begint bij zich. David zal een meesterproef moeten afleggen: het bedrijf wil zien wat voor capaciteiten hij in huis heeft en hij krijgt enkele dagen de tijd om met een spectaculair idee te komen. Wanneer hij terugloopt naar zijn afdeling, krijgt hij van zijn teamleider Henry een pil in zijn handen gestopt. Die pil moet hem nog intelligenter maken, maar hij mag er helemaal tegen niemand iets over zeggen. David is de volgende week alleen thuis, want de vrouw (Daphne) met wie hij samenwoont, is voor haar werk een week naar Londen. Ze hebben eerst nog een dinertje met een vriendenstel: Merel en Laurens. Merel vraagt aan Daphne of ze haarextensies moet laten zetten. Daphne durft niet echt antwoord te geven, maar David zegt dat hij het belachelijk vindt. Laurens is hem er later dankbaar voor. David gaat op zondag naar zijn kantoor om te werken en ontmoet daar een jonge, aantrekkelijke vrouw Cho: ze is van Aziatische afkomst. Ze werkt schijnbaar ook in dat gebouw. Wanneer hij samen met de vrouw luncht, doet ze hem een goed commercieel idee aan de hand dat hij kan gebruiken voor Hades. Er zijn aandelen binnen en buiten China te koop met een groot prijsverschil. Je zou daar handig gebruik van kunnen maken en van de koerswinsten gebruik kunnen maken. David en zijn vriend Laurens hebben later die dag een interessante, bijna filosofische discussie over de maakbaarheid van de samenleving en de sociale klassen die er zijn ontstaan. Vroeger werd je gewoon wat je vader was:of je nu intelligent was of niet. David neemt het idee van Cho over en vertelt het een dag later aan Hilferding. Het hele team gaat aan de slag en het blijkt precies uit te werken, zoals Cho had gedacht. Hades maakt een enorme winst in één dag: 98 miljoen €. Hilferding is natuurlijk erg content daarover en biedt David een partnership op voorwaarde dat hij binnen een week nog één keer zo’n spectaculair idee heeft. Die vindt het wel interessant, maar eigenlijk heeft hij het idee helemaal te danken aan Cho, die hij in feite niet goed kent. Maar ze komt toch weer op zijn pad en ze vraagt hem of ze bij hem tijdelijk in huis mag. Ze heeft namelijk het idee dat ze gestalkt wordt. Omdat Daphne niet aanwezig is en in Londen zit, staat hij het toe, maar omdat ze erg aantrekkelijk is, is het natuurlijk wel de kat op het spek binden. David viert zijn succes met collega’s in de kroeg en hij houdt een grappige toespraak waarin hij zegt dat hij verliefd is (op Hades.) Dat valt goed bij de collega’s. . Daarna gaat Cho met hem naar huis en ook naar bed. Het blijkt dat ze een opdracht heeft gekregen om iemand te begeleiden en ze maakt nu bekend dat dit David is, waardoor haar opdracht voor haar ingewikkelder is geworden. David voelt zich verraden, maar zo ligt het toch niet. Bovendien geeft Cho aan dat hij de eerste is met wie het bed heeft gedeeld. Hij praat erover met zijn vriend Laurens. Opnieuw praten ze over de hogere en lagere klassen in de maatschappij en hoe die zich gedragen in de maatschappij. Zo is het zetten van tatoeages een teken van verzet van de lagere klassen, maar op het moment dat de afstand tussen de twee lagen zo groot wordt, kunnen mensen uit de bovenste klassen ook een tatoeage laten zetten bijv. op een niet direct zichtbare plek. De volgende dag moet David onderzocht worden door een psychologe van Hades, mevrouw Lee. Ze hebben het over het door David ingenomen medicijn . Zij weet er dus blijkbaar ook van. Ze zegt dat er bepaalde pillen in de wereld van enorm belang zijn geweest: penicilline, de anticonceptiepil. Misschien heeft een intelligentiepil hetzelfde effect. Ze zegt: “Het succes van de pil is eenmalig en onomkeerbaar.” Dan lijkt het er even op dat Daphne ineens teruggekeerd is uit Londen en ze vrijen samen, maar wanneer hij later een telefoontje van haar krijgt, zit ze nog gewoon in Londen. Dat lijkt dus een surrealistische ontmoeting te zijn of speelt de vrijpartij met Daphne zich alleen in zijn hoofd af? Of heeft hij aan Daphne gedacht toen hij met Cho vrijde? David moet met zijn tweede idee komen en opnieuw wordt hij geholpen door Cho. Ze weet dat er een Koreaans bedrijf (Chinung) is dat in de medicijnen met de hersenen experimenteert en ze adviseert daar dus binnen korte tijd heel veel aandelen van te kopen en dan weer te verkopen wanneer er koerswinst is gemaakt. Hilferding nodigt hem uit in zijn landhuis en laat zien dat hij een gerenommeerd jager is. Hij geeft David een jachtgeweer in handen en draagt hem op hem neer te schieten, maar David durft dat niet te doen. Hilferding legt hem uit dat het in het leven gaat om risico’s te durven nemen. Wie dat doet, kan ver komen. Verder dan iemand die minder begaafd is, maar geen risico’s durft te nemen. Later ontmoet David Cho weer en er blijken nu vreemde dingen te gebeuren. Cho is voor andere mensen onzichtbaar. Bestaat ze dus wel werkelijk of bestaat ze alleen in het brein van David? Zo had hij toen hij klein was ook een imaginair vriendje, ene Rens die hem altijd van wijze raad voorzag. Niemand in zijn omgeving had Rens ooit gezien. Dan weet Cho hem zijn hele leven te vertellen: ze weet alles van hem. (Blz. 175
Geloof me, voor mij is het ook wennen, zei ze. “ ik heb geen idee wie ik ben en waar ik vandaan kom. Het enige wat ik weet, is dat ik bij je ben, in je ben. En dat is er ben om je te helpen. Dat voel ik heel sterk. “ [De schrijver geeft hier zo’n mededeling aan de lezer, waarvan je achteraf zegt, dat je als lezer beter had kunnen weten hoe de story afloopt.] David en Cho praten verder over haar aanwezigheid in zijn leven: zit ze in zijn brein, ze moet hem helpen. Ze kan niets zonder hem, maar hij kan wel dingen doen zonder haar. Ze rekent hem de moeilijkste dingen voor, zo intelligent is ze. David krijgt het idee om daarvan gebruik te maken. Hij moet optreden voor een Amerikaanse televisiezender die zijn intelligentie vanwege het ingenomen medicijn zal testen. (de bekende zender Bloomcom) Hij moet de moeilijkste berekeningen maken, maar met de ingefluisterde hulp van Cho lukt dit perfect. Hij maakt grote indruk op de kritische Amerikaanse journaliste. Hij heeft haar overtuigd over de werking van de intelligentiepil. Dan gaat de beurs in Seoul open en ontwikkelt zich de handel in het bedrijf dat Hades op het oog heeft. De winst wordt enorm. De volgende dag gaat David weer naar Hilferding. De heeft alle rijke investeerders van de wereld uitgenodigd, want hij wil de winst die hij met het Koreaanse bedrijf op de beurs heeft gemaakt te gelde maken en het bedrijf zo goed mogelijk verkopen. Daartoe moet David weer een aantal tests afleggen. Maar aanvankelijk kan hij de makkelijkste rekensommen niet eens maken. Gelukkig schiet Cho hem op het belangrijkste moment weer te hulp en hij kan de rijke geld baronnen overtuigen van zijn talent. Hij verbaast zich erover dat er zoveel commotie om hem is. Iedereen bij Hades heeft toch die pil gekregen? Dan vertelt Henry hem dat hij voorlopig de enige is bij wie de pil heeft gewerkt. Nu is David verbijsterd en hij vraagt Hilferding en mevrouw Lee om uitleg. Ze vertellen eerst over de experimenten die er al in het verleden met DNA zijn geweest. David wordt boos en pakt het jachtgeweer van Hilferding waar hij hem nu wel mee bedreigt, zij het dat hij dreigt zichzelf om het leven te brengen, waardoor het experiment meteen mislukt is en Hilferding grote sommen geld zal missen. Dan hoort hij dat de pil een experiment is dat al zes jaar in beslag heeft genomen. Enkele deelnemers aan het experiment zijn gek geworden van de pil; bij anderen had het medicijn niet gewerkt. De eerste die echt toonbaar succes heeft, is David. Hij had genoeg eigenwaan, en een opgeblazen ego om te kunnen slagen (Wat dat betreft, is hij een echte Narcissus) David hoort dat hij het DNA heeft gekregen van een Koreaanse studente die aan leukemie is gestorven. Hij dreigt opnieuw zichzelf te doden, maar Hilferding zegt dat hij dat niet zal doen. Hij heeft een te groot ego en is te bang om te sterven. Hij kijkt in de ogen van mevrouw Lee, die tegen hem zegt “ “ Cho, je kunt dit al, liefste.” In het laatste hoofdstuk is de geest van Cho aan het woord. Ze had de opdracht in het lichaam van David plaats te nemen en hem te begeleiden. Het was een sterke, onoverwinnelijke man. Ze vertelt ook over de oude geest die al in David zat, Rens. Ze had zich geërgerd aan de houding van David die overal zo gemakkelijk over dacht en zo weinig echt gebruik maakte van zijn talenten. In de cultuur waaruit zij afkomstig was, had ze geleerd te zwoegen en te ploeteren om zoveel mogelijk te bereiken. Ze beseft dat ze op de achtergrond moest blijven en David moest coachen. Min of meer als zijn muze of zijn nimf. “ Tot ik mama zag.” Het boek heeft een ietwat raadselachtig einde. Aan dit ik-hoofdstuk (21) zijn in het boek twee ik-hoofdstukken (7 en 17) voorafgegaan. Het gaat dan om twee hoofdstukken waarin een ik-figuur stervende is (Cho lijdt aan leukemie) Ze praat met haar moeder: in één hoofdstuk over bewustzijn en in het andere hoofdstuk over het hiernamaals en het Godbesef. Er blijkt dus toch een geestelijk leven na de dood te zijn, getuige Cho’s functie in het leven van David in het derde hoofdstuk dat zij voor haar rekening neemt Titelverklaring `Narcissus`is een klassieke mythologische figuur. Hij was verliefd op zijn eigen spiegelbeeld en wanneer hij zich boven het water vooroverboog, kon hij dat spiegelbeeld zien. Hij had geen oog meer voor zijn geliefde (een nimf Echo) en kwijnde later van verdriet weg. David Stresemann is zo’n man die weinig moeite hoeft te doen om zijn doel te bereiken. Hij is intelligent, maar wanneer hij gaat werken voor het bedrijf Hades krijgt hij een pil toegediend waardoor hij nog slimmer zal worden. Het is een experiment, maar bij hem werkt het heel goed, omdat hij ideeën krijgt ingefluisterd van een Koreaanse overleden studente Cho. Het werkt bij hem goed omdat hij een sterke eigenwaan heeft. Hij is dus in feite ook een moderne Narcissus. De verwijzing naar de titel komt voor op blz. 181. “ Je bent te mooi om waar te zijn”, zei hij. Cho legde haar hand op zijn wang. “Ben je verliefd?” “Bezig het te worden, hoe belachelijk het ook klinkt.” Ze lachte : ‘Verliefd op je zelf.” Motto en opdracht Het boek heeft geen motto en ook geen opdracht. Structuur Het verhaal is opgebouwd uit 21 hoofdstukken. Het zijn hoofdstukken zonder titel maar wel met genummerd. In 18 hoofdstukken is de verteller David Stresemann: hij is een personale verteller in de o.v.t. Hij vertelt zijn gebeurtenissen die ongeveer een week vertelde tijd in beslag nemen. Deze gebeurtenissen worden chronologisch verteld. Er zijn ook drie hoofdstukken die een ik-verteller hebben.(Ho 7,17 en 21) Dat lijkt een stervende figuur te zijn die contact heeft met zijn/haar moeder en praat over bewustzijn en het hiernamaals. In het laatste hoofdstuk dat zij vertelt (tevens laatste hoofdstuk van de roman) zegt de ik-verteller dat ze Cho heet, een geest die een weg gezocht heeft in het lichaam van David Stresemann. In de handeling wordt verteld dat zij in 2003 gestorven is. In 2 hoofdstukken van de 3 is er dus sprake van een situatie in 2003. Het laatste hoofdstuk kan zich in de tijdlaag afspelen die David beschrijft. Perspectief Er is een personale verteller (hij-verteller) David. Hij vertelt in de o.v.t. We zien het verhaal door zijn ogen en we leren zijn gevoelens en gedachten kennen. Hij neemt 18 van de 21 hoofdstukken voor zijn rekening. Zoals hierboven al vermeld, is er ook een ik-verteller, het Koreaanse meisje Cho. Zij is de verteller in slechts drie hoofdstukken. Dit zijn hoofdstuk 7,17 en 21.
De tijdlagen van het verhaal Er wordt door de verteller niet veel prijsgegeven over de tijd en de data. Wel wordt meegedeeld dat er sprake is van een herfst. Ook weten we dat het een actueel verhaal is, want de verteller deelt mee dat hij programma’s kent als van Idols, X-factor. Die zijn in de jaren 2006-2010 populair geworden. Aan het eind van het boek valt een datum te concluderen uit enkele tekstgegevens. Allereerst geeft David prijs dat hij voor het eerste weer gevrijd heeft met Daphne. Dat was vijf maanden geleden (in mei) Dan moet het dus oktober zijn. Bij de ontknoping wordt gesteld dat Cho, de Koreaanse studente in 2003 aan leukemie overleden is. David weet uit zijn baas de gegevens te ontfutselen dat het experiment met de pillen en het DNA van proefpersonen zes jaar geleden gestart is. Daaruit zou je kunnen opmaken dat het verhaalheden in 2003 + 6 jaar = 2009 speelt. Dat zou dan zijn oktober 2009. Het decor van de handeling David woont in Amsterdam. Dat blijkt uit enkele straatnamen. (Overtoom) Het decor is verder nauwelijks van belang. Uitgewerkte thematiek ‘Narcissus” is een roman met een bijzondere thematiek. Kun je met behulp van een pil je intelligentie verhogen? Daaraan koppelt Schinkel een discussie over de maatschappelijke klassen in de maatschappij. In de jaren voor de Tweede Wereldoorlog werd je in een gezin geboren en meestal bleef je carrièrepatroon dan beperkt tot de grenzen van dat gezin. Rijken trouwden met andere rijken, konden een betere opleiding krijgen, waardoor ze met andere rijken trouwden en zo ging de cirkel maar door. In de zestiger jaren ontstond het gevoel dat ook kinderen van een arbeider mochten gaan studeren. Dat gelijkheidsideaal nam grote vormen aan en zo konden kinderen op hun eigen verdiensten een hogere positie bekleden.(een meritocratie) Maar ze moesten er dan wel hard voor werken. Daarna gaan de mensen ervan uit dat hun kinderen minimaal hetzelfde moeten bereiken. Dat geeft toch weer een tweedeling in de maatschappij, want soms kun je gewoon niet meer hoger komen. De lagere klassen hebben dan behoefte zich te tonen bijv. met tatoeages, die kenmerkend zijn voor die klassen. Wanneer het verschil tussen hogere en lagere klassen groot genoeg is, kunnen de hogere klassen zich ook bedienen van de elementen die voor de lagere klassen kenmerkend zijn. Op een bepaald moment zit de maatschappij ook weer vast. Er zijn dan geen loopbaanmogelijkheden meer. Wanneer iedereen een universitaire opleiding heeft, zijn er onvoldoende mogelijkheden om je te ontplooien. Is er dan een pil nodig om een supermens te creëren? En werkt die pil dan of moet je er ook een bepaalde karakterstructuur voor hebben. Bij David is dat bijvoorbeeld het geval. Hij was de enige bij wie de pil werkte. Daarnaast snijdt Schinkel ook andere thema’s aan: is er bewustzijn of leven na de dood. De Koreaanse Cho van wie DNA is afgenomen, verschijnt in het brein van David, wanneer hij de pil met haar erfelijk materiaal heeft ingenomen. Ze heeft een opdracht gekregen om hem in het leven te begeleiden, net zoals ze de oude geest Rens in zijn brein aantreft. Blijkbaar is er toch een soort leven na de dood mogelijk en is bewustzijn niet gekoppeld aan een lichaam. Dat wil de moeder van Cho in twee hoofdstukken namelijk doen geloven. Al met al is de thematiek van “Narcissus”interessant. Schinkel die economisch redacteur van het NRC is, geeft ook nog zijn idee over de handel in aandelen. Er worden woekerwinsten gemaakt door de hedgefondsen die zich verder niet bekommeren om de rekening die anderen ervoor moeten betalen. Zo kun je ook aandelen nemen in de staatsschuld van een Afrikaans ontwikkelingsland. Daar kun je woekerwinsten mee behalen wanneer je het aandurft om de regering voor de rechtbank te dagen. Er zijn immers chantagemiddelen genoeg. Een andere opvatting van Schinkel dat je intelligentie veel beter zou kunnen inzetten voor het welzijn van de mensheid dan voor het welzijn van een kleine groep die er financieel beter van wordt. Grappig is dat hij die woorden in de mond legt van de baas van Hades, wanneer die zijn team toespreekt, voordat ze een commerciële woekerwinst gaan behalen. Beoordeling scholieren.com “Narcissus” is een bijzondere roman over een bijzonder onderwerp. (het innemen van een intelligentiepil) Schinkel schrijft een “spannend”verhaal, waarvan je als lezer bereid bent mee te gaan in de soms surrealistische gebeurtenissen. Uiteindelijk zit er toch een bepaald plot in het verhaal. De lezer had kunnen weten dat het einde op een bepaalde manier zou komen. Dat is best knap gedaan wat de compositie betreft. Het verhaal leest vlot, ook al door de gemakkelijke dialogen. Qua thematiek worden er in de gesprekken tussen David en zijn vriend Laurens interessante maatschappelijke theorieën besproken. Die zouden ook interessante gesprekstof kunnen zijn bij een mondeling over je boekenlijst. Het boek is m.i. geschikt voor havo- en vwo-kandidaten. Voor hen is de amusementswaarde ruim voldoende. De waardering voor de literatuurlijst van www.scholieren.com is 2 punten.
Recensie “ De Groene Amsterdammer “ van 23 juni 2010 bespreekt de roman van Maarten Schinkel. Het verrassende is dat Narcissus toch wel weer verrast, net als Drie, en dat je bij het uitlezen toch weer oprecht vermaakt bent. Als er in de tweede helft ineens een aantal volkomen onverwachte plotwendingen zit, snap je waarom Schinkel er met zo'n sneltreinvaart naartoe heeft gewerkt. En begrijp je dat Schinkel aanzienlijk beter over zijn verhaal heeft nagedacht dan je de eerste tweehonderd bladzijden zou denken. Moeilijk om er iets over te zeggen zonder te veel te verklappen. Het verhaal dat Schinkel je presenteert blijkt toch niet het enige verhaal te zijn dat zich afspeelt, onder de huid - letterlijk - is er van alles aan de hand. Vergelijk het met een mop: als de mop stuntelig verteld wordt, maar de clou klopt helemaal, dan lig je alsnog dubbel. Zoiets geldt voor Schinkel. Ook in Boek Magazine van juli/augustus 2010 is de recensie overwegend positief. Maarten Dessing: Net als in zijn debuut overschrijdt Schenkel in zijn sterk plotgedreven verhaal de grenzen van de realiteit door sciencefictionachtige elementen toe te laten die iets zeggen over actuele thema’s als de implicaties van de biotechnologie en filosofische vraagstukken over intelligentie en bewustzijn De essayistische ondertoon van Schinkel doet denken aan Christiaan Weijts, die in korte tijd een groot publiek heeft verworven.” In
De Volkskrant van zaterdag 24 juli 2010 beoordeelt Edith Koenders de roman met drie van de vijf sterren. Diepgravend, zoals de achterflap beweert, is het verhaal niet, wel meeslepend. Dat wil zeggen: tot je op tweederde van het boek beseft dat een overtuigende ontknoping moeilijk zal worden. David raakt geobsedeerd door de mysterieuze Cho, die hem in alle opzichten helpt en verrast. Al heb je van het begin af aan al wel het gevoel dat er iets niet klopt. Los daarvan is de sciencefiction-achtige idee zo realistisch uitgewerkt, dat je er wel in wilt geloven. Een pil die ‘de vrije ruimte in het brein’ kan benutten, waardoor je denkvermogen toeneemt. Wat zijn de consequenties als die pil op de markt komt? Het leidt tot aardige bespiegelingen over onze narcistische samenleving en over wat bewustzijn is. ‘Misschien bestaat alles alleen binnen ons blikveld, misschien springen de letters pas op de bladzijden van een boek als we het openslaan.’ Wie weet. Over de schrijver en eerder gepubliceerde werk Bron: website uitgever
Maarten Schinkel (1960) is redacteur van NRC Handelsblad, en werkte eerder voor Quote. Hij publiceerde essays in onder meer Dif en Hollands Maandblad. In zijn vrije tijd schrijft hij muziek. Drie is zijn eerste roman.(2008) Hij won daarmee de Selexy Debuut Prijs 2008 'In deze even meeslepende als intelligente roman laat Schinkel ons in de huid kruipen van een man die op duizelingwekkende wijze geconfronteerd wordt met zichzelf en zijn eigen keuzes. Verraadt Bardinsky zijn vrienden en idealen ten behoeve van zijn eigen succes, valt hij ten prooi aan zijn zwaktes of vindt hij een manier om zichzelf trouw te blijven? Schinkel laat op overtuigende wijze, met een dwingend, pulserend ritme, voelen hoe het is om een heroïnejunk te zijn, of een succesvolle popzanger, of een wetenschapsjournalist. Drie is een met vaart vertelde roman over de grillige wetten van het universum en van het leven zelf.'