Naar de brugklas door Caja Cazemier

Auteur Caja Cazemier, Karel Eykman, Martine Letterie Titel Naar de brugklas – Het boek voor alle (aanstaande) brugklassers Eerste druk, uitgever 2002, Ploegsma Aantal bladzijdes, leestijd Het boek heeft 111 bladzijdes en de leestijd is anderhalf uur. Motto Er was geen motto, wel een voorwoord. Hierin staat vermeld dat het boek gebaseerd is op de kindertalkshow ‘Naar de brugklas’ die uitgezonden is op Z@ppelin. Titelverklaring De verklaring van de titel is heel logisch. Het verhaal gaat over de overstap van leerlingen van groep acht naar de brugklas. In het boek worden alle typerende zaken van de brugklas en het einde van groep acht besproken. Op deze manier krijgt de lezer een beeld van wat er allemaal gebeurt wanneer je naar de middelbare school gaat.
Samenvatting Het verhaal draait om de drie klasgenoten Isa, Vera en Jesse. Samen met de rest van de groep-achters van basisschool Woutertje Pieterse, bereiden ze zich voor op het komende schooljaar waarin ze naar de middelbare school gaan. Ieder heeft zo zijn of haar eigen dingen waar ze tegenop kijken. Zo is Isa het kleinste meisje van de klas die bang is om volgend jaar met haar lengte gepest te worden. Verder weet ze niet of ze het wel kan overleven op haar nieuwe school, zonder haar beste vriendin Lisa. Deze Lisa heeft op haar beurt ook zo haar onzekerheden. Bij haar thuis hebben ze weinig geld te besteden en dus zal ze genoegen moeten nemen met minder dure schoolspullen. Zal ze hierdoor niet buiten de groep vallen? Vera daarentegen weet niet goed hoe ze zichzelf kan blijven. Ze wil dingen als een jas en agenda naar haar eigen smaak kopen, maar valt ze daarmee niet te veel op? En wordt ze daardoor niet het mikpunt van pesterijen? Tot slot is er Jesse: hij is bang om zijn vrienden, en vooral zijn best vriend Kees, kwijt te raken. En waarom voelt hij zich zo raar als kleine Isa in de buurt is? Na de open dagen op het Max Havelaar College, volgen de Cito-toets, het schooladvies en natuurlijk de afsluitende musical. Dan zitten de jaren op het Woutertje Pieterse er toch echt op. Hoewel ze allemaal er uitkijken naar het nieuwe begin, beginnen de zenuwen en onzekerheden toch de kop op te steken. In de eerste schoolweek moeten de kinderen hun boeken en rooster ophalen. Lisa en Isa kaften hun boeken samen en denken dan terug aan het moment waarop ze in de stad naar schooltassen gingen kijken. Isa had toen het hoogste woord dat ze persé een Kipling wilde omdat ze er anders niet bij zouden horen. In haar enthousiasme had ze niet door dat bij Lisa de tranen in haar ogen sprongen en opeens rende Lisa er van door. Opeens realiseerde Isa zich dat Lisa waarschijnlijk nooit een Kipling zou krijgen omdat die veel te duur was. Gelukkig voor Lisa mocht ze toch een Kipling onder voorwaarde dat ze haar zakgeld tot en met de herfstvakantie in zou leveren. De eerste dag, en ook de weken daarna, fietsen de oud-leerlingen van het Woutertje Pieterse samen naar school. Isa komt naast een meisje Claudia te zitten en al snel worden ze vriendinnen. De hele klas komt voor Isa op wanneer ze gepest wordt met haar lengte. Ook Vera heeft een soort van beschermer als ze eenmalig gepest is. Haar band is lek geprikt en Melvin, een jongen uit de derde klas, biedt aan haar naar huis te brengen. Hij vertelt haar dat ze gewoon voor zichzelf op moet komen. Wanneer Vera een tijd later ziet dat een meisje uit haar klas door dezelfde pestkoppen lastig gevallen wordt, komt Vera voor haar op. Op die manier heeft ze meteen een vriendschap gesloten. Wanneer Jesse er tijdens Frans uitgestuurd wordt omdat hij slist door zijn nieuwe beugel en daarmee de hele klas aan het lachen maakt, loopt Chris met hem mee. Vanaf dan heeft ook Jesse een nieuwe vriend. Aan het eind van het jaar moet de klas van Vera een gedicht schrijven. Het gedicht van Vera is zó goed, dat ze er maar liefst een acht voor krijgt. In een opwelling stopt ze het gedicht tussen de kopij voor de Big Max, de schoolkrant. De eerstvolgende keer wordt het gepubliceerd en wat is Vera trots. Tot slot van het eerste jaar op de middelbare school is er een eindfeest. Jesse heeft net eindelijk ontdekt dat het rare gevoel wat hij de laatste tijd steeds vaker in z’n buik had, veroorzaakt wordt door het feit dat hij verliefd is op Isa. Gelukkig voor hem lijkt Isa hem ook leuk te vinden. Samen dansen ze de halve avond. En als Jesse Isa naar huis brengt, blijven ze staan kletsen. En dan; “Jesse bukt zich naar kleine Isa, zoals hij haar vorig jaar nog noemde. En hij geeft haar zomaar een kus.” Hoofdpersonen De belangrijkste personen zijn Isa, Vera en Jesse. Ze zitten aan het begin van het verhaal alledrie in groep acht en zijn dus ongeveer twaalf jaar. Isa is heel onzeker over haar lengte. De kinderen in haar nieuwe klas maken er geen vervelende opmerkingen over, en als ze een keer door tweedeklassers gepest wordt, nemen ze het voor haar op. Ook zijn ze erg geïnteresseerd in haar lengte, hoe ze zich voelt om niet groot te zijn: “‘Hoe lang ben jij eigenlijk?’ vroeg een meisje, dat zelf ook niet erg lang was. Rachida heette ze. Isa glimlachte in zichzelf voor ze antwoord gaf. De vraag was niet hoe klein, maar hoe lang ze was…” Vera was, zoals gezegd, onzeker over zichzelf. Kon ze wel zichzelf zijn, zonder buiten de boot te vallen? Wanneer ze bijvoorbeeld met haar moeder een jas ging kopen, en voor een doorsnee jas heeft gekozen, dacht ze het volgende over zichzelf: “Wat stom! Waarom had ze niet de moed gehad om dat lichtgevende jack te nemen? Waarom moest ze zo nodig uitgerekend dat brave jasje kiezen? Tja, als je apart wilt zijn, lig je eruit. Dan ben je eenzaam, en dat wilde Vera niet.” Gelukkig voor Vera krijgt ze al snel een nieuwe vriendin, waardoor ze toch gewoon zichzelf kan zijn. Jesse is een doorzetter. Hij is wat voorzichtig en komt onzeker over, maar hij weet wat hij wil. Hij wil graag naar brugklas havo-vwo, maar krijgt als advies vmbo-t. Hij wordt boos omdat hij voor niets zo hard gewerkt heeft en ook als resultaat bij de Cito-toets havo-vwo had. Jesse heeft het gevoel dat zijn kunnen onderschat wordt. “Ik had 5444, mam,’zegt Jesse. ‘Met 5445 mag je naar het gymnasium. Waarom mag ik dan niet naar havo-vwo?’ ‘Het lijkt de juf beter als je rustig aan begint. Haar broer had ook zo’n hoge score, en die heeft het later niet gered.” Jesse is blij als hij een dag later hoort dat zijn wens uitkomt, hij mag toch naar een hoger niveau dan eerder als advies gegeven was. Net als de andere oud-leerlingen van het Woutertje Pieterse, krijgt ook Jesse een nieuwe vriend. Chris heet de jongen die naast hem in de klas zit en voor Jesse opkomt als hij de klas uitgezet wordt. Ze zien elkaar niet alleen in de klas, maar ook buiten school helpen ze elkaar met huiswerk.
Bijpersonen Naast Jesse, Isa en Vera zijn er ook nog andere belangrijke personen in het verhaal. Zo is Lisa de beste vriendin van Isa en komt ook zij vaak naar voren. Bij Lisa thuis hebben ze het niet zo breed, waardoor ze genoegen moet nemen met andere spullen dan van de duurste merken. Soms is dit moeilijk voor Lisa, aangezien iedereen om haar heen wel dure dingen krijgt. Ondanks minder dure schriften, pennen en agenda, maar mét Kipling, slaagt ook Lisa erin om een fijne tijd te hebben op de middelbare school. Melvin is ook een persoon in het verhaal dat een vrij belangrijke rol speelt: Wanneer Vera op een keer bij haar fiets staat te vloeken omdat pestkoppen haar banden lek hebben geprikt, biedt hij aan haar naar huis te brengen. Melvin zit al in de derde klas en ontfermt zich over Vera als een soort van mentor. Wanneer Vera’s gedicht in de schoolkrant geplaatst is, wil Melvin graag een handtekening van Vera. Zij krijgt er op haar beurt eentje terug van Melvin, in haar agenda. Maar dan ziet Melvin dat daar al een aantal keren zijn naam staat… Vera had namelijk een tijdje lopen dromen over die leuke jongen uit de derde klas die haar zo lief geholpen had… Tijd Het verhaal speelt zich een jaar of vier geleden af. Zoals ik al eerder geschreven heb, is het verhaal geschreven na aanleiding van een serie op tv. Aan de hand daarvan zijn er bij honderd brugklassers interviews afgenomen. Alle gebeurtenissen uit het boek zijn dus niet waarheidsgetrouw, maar toch wel uit het leven gegrepen. De interviews zijn ongeveer in 2001 afgenomen, vandaar dat ik zeg dat het verhaal zich in die tijd ongeveer afspeelt. Het verhaal begint ongeveer in februari van het jaar dat de kinderen nog in groep acht zitten en eindigt aan het einde van hun jaar als brugklasser. Er gaat dus ongeveer één en een kwart jaar voorbij in het boek. De kenmerkende gebeurtenissen uit die tijd komen stuk voor stuk aan bod, waardoor je een goed beeld krijgt van deze twee schooljaren. Structuur Het verhaal wordt in chronologische volgorde verteld. Er zitten maar enkele terugblikken in, onder andere op het moment wanneer Isa en Lisa hun schoolboeken aan het kaften zijn. Isa denkt dan terug aan het moment waarop ze met z’n tweeën schooltassen gingen kijken en Lisa verdrietig wegliep omdat zij geen Kipling mocht. Ruimte Meerdere plaatsen zijn decor van het verhaal. Allereerst natuurlijk de basisschool Woutertje Pieterse, waar de leerlingen in groep acht zaten. Verder speelt het verhaal zich af bij Vera, Isa en Jesse thuis. Na de zomervakantie gaat de groep naar het Max Havelaar College, waar de rest van de gebeurtenissen plaatsvindt. De ruimte speelt wel een belangrijke rol omdat dit in duidelijk verband staat met het onderwerp van het verhaal. Zonder de scholen, kon het hele verhaal niet zo verteld worden. Verder heeft ruimte hier geen achterliggende betekenis, het is gewoon de verschaffing van decor. Thema Het onderwerp en tevens het thema van het boek is de overstap van basisschool naar middelbare school. Door het beschrijven van de gedachten en ervaringen van enkele voormalige groep-achters, krijg je als lezer een beeld van deze overstap. Alle kenmerkende gebeurtenissen van het laatste jaar op de basisschool en het eerste jaar op de middelbare school komen aan de orde. Allereerst het bezoeken van open dagen op middelbare scholen, de Cito-toets, het schooladvies en de afscheidsmusical. Wanneer na de vakantie het ‘echte’ leven van scholier begint, wordt ook dit goed beschreven. Zo komen de eerste schooldag en spanningen die dit met zich meebrengt, naar voren. Ook het jaarlijks terugkerende kaften van de boeken komt aan de orde. Het leren kennen van je klasgenoten en leraren, het maken van nieuwe vrienden en het vele huiswerk zijn ook zaken die allemaal samenhangen met het onderwerp.
Taalgebruik ‘Naar de brugklas’ is een boek geschreven voor jongeren van een jaar of tien tot veertien jaar. Het taalgebruik is erg goed aan deze leeftijd aangepast. Hierdoor is de kans in mijn ogen klein dat er onduidelijkheden kunnen optreden als dit boek gelezen wordt. Naast de keuze van redelijk eenvoudige woorden, zijn ook de zinnen niet lastig samengesteld. Ik kan over het taalgebruik verder weinig zeggen, behalve dan dat het perfect aansluit bij de doelgroep. Perspectief Het verhaal is vanuit de hijvorm geschreven. De gebeurtenissen mogen dan wel in chronologische volgorde verteld worden, wel is er in ieder hoofdstuk sprake van en andere hoofdpersoon. Zo ligt het perspectief elke keer bij iemand anders. Dit maakt het echter niet ingewikkeld omdat wel meteen duidelijk is over wie elk hoofdstuk gaat. Dit enigszins aparte perspectief zorgt ervoor dat je met ieder van de drie hoofdpersonen mee gaat leven, omdat je je een goed beeld kan schetsen van deze mensen. Aan de lezer wordt zo duidelijk gemaakt dat iedereen wel last heeft van twijfels en onzekerheden. Plaats in de literatuurgeschiedenis Zoals ik onder het kopje tijd al heb geschreven, speelt dit verhaal zich enkele jaren geleden af. Het is dus eenvoudigweg te plaatsen in de moderne tijd wat literatuurgeschiedenis betreft. Relatie tekst-auteur Het boek is geschreven door meerdere auteurs. Caja Cazemier heeft meer dan tien jaar als lerares op een basisschool gewerkt, vandaar dat het waarschijnlijk is dat zij daarom schrijft over schoolleven. Ook Martine Letterie is lerares. Zij geeft echter Nederlands op een middelbare school en heeft op de Pabo gewerkt. Zo kwam ze in aanraking met kinderliteratuur en besloot ze zelf te gaan schrijven. Wat haar bron van inspiratie is, om over het leven van basisschoolleerlingen te schrijven, is voor mij onbekend. Daarnaast is Karel Eykman één van de auteurs. Deze Eykman heeft bij de IKON-tv gewerkt. De serie waarop dit boek gebaseerd is, is verschenen bij de IKON. Dit verklaart de relatie tussen Eykman en de geschreven tekst. Eigen mening Ik vond het boek ‘Naar de brugklas’ leuk om te lezen. Ondanks het feit dat ik de leeftijd van de doelgroep al enkele jaren ben gepasseerd, kon ik me goed in de hoofdpersonen verplaatsen. Je beleeft hun ervaringen op de basis- en middelbare school mee, waardoor het goed mogelijk is om je een beeld te vormen van de overstap naar de brugklas. Het onderwerp is dus erg interessant, en ook de manier waarop dit onderwerp verwerkt is tot een verhaal is in mijn ogen goed geslaagd. Het steeds veranderde perspectief is redelijk origineel, waardoor het meteen aantrekkelijk is om door te lezen omdat het je aandacht er bij houdt. Al met al vind ik het een geslaagd boek. Het zal voor veel aankomende brugklassers leuk zijn om te lezen omdat ze weten waar ze zich op voor kunnen bereiden. Ook voor brugklassers is het leuk, omdat zij hun ervaringen van de afgelopen twee jaar in het boek terug kunnen zien.