I Beschrijving a.Naam De auteur van dit boek is Dirk Ayelt Kooiman. De titel is “Montyn”. Het was in 1982 voor het eerst gedrukt en uitgegeven door uitgeverij de Harmonie te Amsterdam. b.Samenvatting Niet aanwezig c.Personages De personen die een grote rol in dit boek speelden zijn: · Jan Montyn (wordt vooral beschreven, karakter als personage) is in het boek ± 16 – 21 jaar. Hij brengt zijn jeugd door in Oudewater waar hij regelmatig naar de “zwarte kousen kerk” gaat (streng gereformeerd)In zijn kamer had hij een kaart hangen met de smalle (=naar hemel, saai) en brede weg (=naar hel, gezellig) Jan vocht in de oorlog aan de kant van de Duitsers om uit de sleur/saaiheid van Oudewater te ontsnappen en om uit de “Arbeitseinsatz” te ontkomen. Hij blijft maar onrust houden doordat hij als volwassen man zich bleef aanmelden bij Korea, Vietnam, Thailand en Cambodja en kindertransporten regelde (om kinderen uit oorlogsgebieden te halen) · Zijn vriendje Piet (type)was in zijn jeugd een van de belangrijkste personen. Hij overleed aan polio. · Hein was een goede vriend uit zijn diensttijd. Jan had met hem een homoseksuele relatie. · Andere personen die wat minder belangrijk waren zijn: Yoshika, een Japanse vrouw met wie hij in Korea trouwde. Sonja, een vriendin met wie hij in de Provence samenwoonde. Thom, een vriend waarmee Jan een homoseksuele relatie had. Hi-en, zijn uiteindelijke vrouw. Carolynne, zijn dochter. De laatste twee worden nauwelijks in het boek omschreven. d.Tijd Het verhaal is niet-chronologisch opgebouwd. In het eerste deel wordt namelijk beschreven over het heden in Laos (Thailand) In deel 6 gaat het weer verder met het gesprek met Ted in Laos. En de rest is een grote flashback over de WO II, vanaf zijn jeugd tot aan dat hij een kind krijgt. Deel 2 verteld over zijn jeugd in Oudewater, deel 3 over de oorlog en deel 4 het einde van de oorlog.
e.Perspectief Er is sprake van een ik/vertelsituatie. Je beleeft het verhaal door de ogen van Jan Montyn, de hoofdrolspeler van het verhaal. Het is een ooggetuigenverslag van wat Montyn beleefd heeft. Hier heeft Kooiman een verhaal van gemaakt door de feiten te beschrijven. De lezer krijgt zo toch de indruk dat het door Jan Montyn zelf verteld is. De dromen van Montyn over Oudewater of de gedachte dat hij wordt doodgeschoten maken het verwarrend. f.Ruimte De ruimte heeft absoluut een duidelijke functie in het verhaal. Hoe de schrijver de ruitmes beschrijft is ongelofelijk. Je vormt een beeld en kan je hierdoor helemaal inleven in het verhaal. Wat me nog het meest is bijgebleven als je kijkt naar de
ruimtes: * Oudewater (vooral de tuin), het wordt beschreven als heel rustig maar toch wordt Montyn helemaal gek. *De heuvels van Korea, onherbergzaam. * In de loopgraven (putjes) en op het schip (in het ruim) wordt de situatie beschreven terwijl boven je de hel losbarst. g.Stijl “Montyn” is biografisch. Maar niet alles wat er in het boek is verteld is waar gebeurd. Er zijn heel wat elementen die verzonnen zijn. De schrijver maakt alles mooier dan het werkelijk is en maakt onderscheid tussen de belangrijke en onbelangrijke stukken zodat in elk stuk dat je leest er wel wat gebeurt. Dit maakt het verhaal boeiend. Het is een gewoon verhaal, niet moeilijk, vlot leesbaar, spannend geschreven. En je leest veel gesprekken tussen mensen, beschrijvingen (dialogen) h.Genre Het verhaal behoort tot het genre oorlogsverhaal (roman) en is een biografisch verhaal. i.Achtergrond Het boek is in 1982 is het boek verschenen. Of het een literair boek is weet je niet. Na de oorlog (80er jaren) kwam probleem collaborateur (= samenwerking met de vijand) in belangstelling, er werd onderzoek naar gedaan. II Interpretatie a.Thema In Montyn krijg je veel te lezen over de onrust die Jan heeft ervaren in zijn jeugd en die na vele jaren toch naar de rust van een regelmatig bestaan verlangt. Na het boek gelezen te hebben word je bijvoorbeeld ook duidelijk wat een oorlog allemaal voor gevolgen heeft voor iemand. Jan vecht sleur/saaiheid van Oudewater te ontsnappen en om uit de “Arbeitseinsatz” te ontkomen. Hij ziet het gevaar als tegenstelling tot het kleinburgerlijke van zijn vroegere bestaan en vecht juist daarom in de oorlog, in bijvoorbeeld Korea, Vietnam, Thailand en Cambodja. Nog een belangrijk thema van dit boek is de drang om te overleven. Jan is heel wat keren bijna dood gegaan, en hij beschrijft het zelf als “alweer niet dood” Hij heeft dus heel vaak geluk, wat daardoor ook een belangrijke rol in zijn leven speelt. b.Karakterontwikkeling De ontwikkeling is vrij duidelijk herkenbaar. Mede door zijn rusteloosheid en zijn ervaringen in de oorlogen krijgt Jan te maken met allemaal problemen zoals identiteitsproblemen. Hij gaat een dubbelleven leiden (overdag is Jan museumoprichter, ’s avonds een feestbeest) Hij gaat steeds meer alcohol drinken, en hij wordt na een tijdje helemaal gek. Hij komt in aanraking met een psychiater en pleegt zelfmoord.
c.Motieven De motieven zijn: * Wat een oorlog met iemand kan doen. In het geval van Montyn is dat heel veel. Hij kan 's nachts niet meer slapen, hij raakt aan de drank, hij beleeft de oorlog steeds opnieuw... * Identiteitsproblemen
Als Jan na de oorlog een baan krijgt als museumoprichter, gaat hij een soort dubbelleven leiden. Zijn ene ik is museumoprichter, zijn andere ik is organisator van orchideeën, slaapt met rekruten en is alcoholist. * Geluk
Jan heeft erg vaak oog in oog gestaan met de dood. Hij wist er elke keer op het nippertje en, meestal wonder boven wonder, aan te ontsnappen. Of dat nou geluk, of noodlot is... *Drank om te leven
In het boek gaat Montyn behoorlijk een aantal keren bijna dood, maar toch daarna valt hij de wil weer op om te overleven en gaat ook steeds verder met vechten. d.Titel De titel is tevens de achternaam van de hoofdpersoon, Jan Montyn, waar het boek voornamelijk over gaat. Hij zit voor een groot deel in het boek in het leger en wordt daar ook altijd met de achternaam genoemd (net als iedereen)Dit kan ook de verklaring zijn voor de keuze van deze titel. e.Wereldbeeld De schrijver probeert duidelijk te maken wat oorlog met iemand doet. Hoe snel het afgelopen kan zijn met je leven. Je gaat je dat toch realiseren als je ziet dat allemaal vrienden, waar Jan echt goed mee omging en die je van dichtbij kon bekijken, opeens overlijden. III Beoordeling Ik vond het een indrukwekkend en meeslepend verhaal. Toen ik eenmaal begonnen was had ik echt zo’n drang verder te lezen mede door de spanning. Meestal hou ik helemaal niet van oorlogsverhalen maar deze was toch wel uitzonderlijk. Alleen soms vraag ik me wel eens af of alles echt zo gebeurd is als dat erg beschreven werd. Bijvoorbeeld dat Montyn zijn baby afstaat aan een man die zijn vrouw van de ene op de andere dag tegenkomt. Hij laat haar dan ook gewoon gaan zonder er echt mee te zitten heb ik het idee. Door de ik-perspectief kon ik me helemaal inleven in Jan. De gebeurtenissen zijn zo goed en precies beschreven, ik wist echt niet dat het zo erg was om er zelf in te zitten. De gevoelens van Jan tijdens de loopgraven zijn zo precies beschreven dat ze helemaal een beeld kan vormen van hoe het daar geweest moest zijn. Wel was de indeling een beetje verwarrend. Als je aan het eind van de oorlog zit, wordt er ineens verteld over dat gesprek met Ted. Dan moet je nog wel even terugschakelen voor je weet waar ze het nou over hebben. Ook vind ik het een beetje raar dat er zo wisselvallig over iets geschreven wordt. Hiermee bedoel ik dat de lengte van dingen heel erg verschilt. Zo wordt er bijvoorbeeld uitgebreid geschreven over de meest kleine details maar over zijn eigen vrouw en kind aan het eind van het verhaal nog geen bladzijde. Maar dat zijn details, een uiteindelijke beoordeling: Een heerlijk boek om te lezen, een aanrader voor degene die van spanning houdt!