Titel: Montyn
Auteur Dirk Ayelt Kooiman
Eerste druk: 1982
Aantal blz.: 302 Samenvatting Het verhaal begint in Thailand. Hier praat Jan Montyn met Ted, een oude oorlogsveteraan, en kijkt op zijn leven terug. Jan is opgegroeid in Oudewater. Zijn ouders zijn erg gelovig. Zijn vader is zelfs priester bij deze orthodox-protestantse gemeente. Jan heeft een hekel aan dat geloof gekregen, en breekt ermee. Hij blijft wel bij z'n ouders wonen. Tijdens de bezetting wordt Jan lid van de jeugdstorm, de jeugdafdeling van de NSB. Daar ontmoet hij Hein. Samen gaan ze twee keer op kamp in Oostenrijk als training om soldaat te worden. Als ze weer thuis zijn besluiten ze bij de Duitse marine te gaan. Ze komen op een mijnveger terecht en lijden bij de tweede keer uitvaren schipbreuk. Ze worden naar het Koerland gestuurd om in de loopgraven te vechten tegen de Russen. Dit is de eerste keer dat Jan echte zware trauma’s oploopt. Hein overleeft het niet, Montyn wel doordat hij gewond raakte en weg mag omdat hij niet meer in staat is om te vechten. Hij krijgt twee weken verlof en gaat terug naar Oudewater. Daar is hij echter niet meer welkom omdat hij de Duitsers heeft geholpen. Na zijn verlof moet Jan opnieuw tegen de Russen vechten. De oorlog is dan al bijna voorbij. Ze worden teruggedreven en Jan wordt krijgsgevangene. Hij ontsnapt en meldt zich aan bij het Franse vreemdelingenlegioen. Hij voelt zich er niet "thuis" en ontsnapt weer. Hij gaat naar Vught en geeft zichzelf aan. Hij moet de gevangenis in. Als hij uit de gevangenis komt gaat hij bij z'n vader in de zaak werken. Iedereen kijkt hem met de nek aan en daar kan Jan niet tegen. Hij meldt zich in 1950 aan als vrijwilliger die ingezet worden bij de Koreaanse oorlog. Hij raakt weer gewond en komt terecht in een ziekenhuis in Tokio waar hij Yoshika ontmoet met wie hij trouwt. Yoshika vindt een andere man en Jan gaat terug naar Nederland waar hij nu als held wordt ontvangen. Hij kan nergens rust vinden en nu hij eenmaal niets meer om handen heeft komen de beelden van de oorlog steeds naar boven. Hij besluit beroepssoldaat te worden en hij krijgt van zijn overste de opdracht een Grenadiers-museum in te richten. Hij misbruikt zijn tekentalent om schilderijen te vervalsen en te verkopen. Ook organiseert hij feesten voor rijke lui en huurt daarvoor hoertjes in. Deze feesten, die soms dagen doorgaan, lopen vaak uit op een orgie. In deze tijd doet Jan alles wat God verboden heeft. Na een mislukte zelfmoordpoging wordt Jan opgepakt en doorgestuurd naar een psychiatrische inrichting waar hij zijn levensverhaal op moet schrijven. Dit helpt hem en hij wordt op vrije voeten gesteld. Hij gaat in Amsterdam werken en ontmoet Thom, een jongen met wie hij een relatie krijgt. Thom is van huis weggelopen en Jan vangt hem op. Als Thom zelfmoord pleegt gaat Jan Vietnam om daar met kindertransporten te helpen van Vietnam naar Nederland. Terug in Amsterdam ontmoet hij de liefde van zijn leven: Sonja. Ze verhuizen naar Frankrijk en krijgen hier een dochtertje, Carolynne, voor wie, zoals uit de laatste paar regels van het boek blijkt, het boek geschreven lijkt te zijn. Thema en motieven
Thema Ik denk dat het belangrijkste thema is drang om te overleven. Jan heeft een sterke wil om te overleven. Hij komt een aantal keren beangstigend dicht bij de dood, maar weet altijd op het nippertje te overleven

Montyn is een boek dat handelt over de onrust die iemand in zijn jeugd heeft ervaren en die na vele jaren toch naar de rust van een regelmatig bestaan verlangt. Ook wordt duidelijk wat een oorlog met iemand kan doen. Jan ziet het gevaar als tegenstelling tot het kleinburgerlijke van zijn vroegere bestaan en vecht juist daarom in de oorlog, bijvoorbeeld in Korea en Vietnam mee. Mede door zijn rusteloosheid en zijn ervaringen in de oorlogen krijgt hij identiteitsproblemen en gaat een dubbelleven leiden. Ook is Montyn een boek over de drang om te overleven (Jan is heel wat keren bijna omgekomen) en het geluk dat een belangrijke rol in zijn leven speelt. Motieven 1.Oorlog. Montyn wordt door de oorlog kompleet veranderd. Hij raakt aan de drank, hij kan niet meer zonder gevaar, 's nachts herhaalt de oorlog zich in zijn dromen. “Gruwelverhalen deden de ronde over de behandeling die je ondervond wanneer de russen je krijgsgevangenen maakten. Ze sneden je lul af en die staken ze in je mond, ze spietsten je op een scherpgepunte paal.” 2. Rusteloosheid. Na de tweede wereld oorlog kan Montyn niet meer zonder gevaar. Daarom meldt hij zich eerst bij het Vreemdelingen legioen, vervolgens gaat hij vechten in Korea en daarna in Vietnam. Als museumoprichter in het leger doet hij nog gekkere dingen, zoals kijken hoe lang je met je ogen dicht op een Harley kunt rijden. “‘s Avonds vertrok ik op de motorfiets naar Amsterdam of Antwerpen, smeet er met geld in kroegen en bordelen zonder te kunnen vinden wat ik zocht. In het holst van de nacht keerde ik terug, op de verlaten wegen beproevend hoe lang men het met zijn ogen dicht op een motorfiets in volle vaart uit kon houden.” 3. Identiteitsproblemen. Als museumoprichter krijgt hij ook identiteitsproblemen. Hij gaat een dubbelleven leiden. Zijn ene ik is museumoprichter, zijn andere ik is organisator van orgieën, slaapt met rekruten en is alcoholist. “Zeg Jan, er komen nogal wat heren…zeg jij nou eens wat! ’t Moet een beetje léúk worden hè…” “Allicht ja. Hoeveel meisjes hadden jullie zelf gedacht?” 4. De drang om te overleven. In het boek gaat Montyn een behoorlijk aantal keren bijna dood, maar daarna vat hij de wil weer op om te overleven en met aardig wat geluk komt hij er toch weer bovenop. “ ’Overleven’ zei ik. Dat is mijn enige verlangen. Maar waarom overleven? Om niet dood te zijn…” 5. Geluk. Montyn heeft ondanks alle ellende die hij heeft meegemaakt enorm veel geluk. Bijvoorbeeld toen hij in Korea in een ravijn viel. Hij had toen erg veel geluk, een normaal mens zou dood geweest zijn. Ook toen hij met ernstige wonden van granaatscherven een schot naar huis kreeg. De boot waar hij in lag werd net buiten de haven getorpedeerd, maar juist hij werd gered. “Je kunt niet tot in het oneindige geluk hebben. Er komt een ogenblik dat je geluk op is… -Dat waren de woorden van Hein geweest.” Achtergrond van de schrijver Dirk Ayelt Kooiman wordt geboren op 1 januari 1946 in Amsterdam. In deze stad studeert hij enkele jaren filosofie en geschiedenis. Tevens is hij redacteur van Soma (1968-1972) en de Revisor (vanaf 1973). Hij debuteert met de verhalenbundel Manipulaties (1971). Een deel van zijn boeken bestaat pseudo-autobiografische teksten, die over een hoofdpersoon gaan die zich van zichzelf, de wereld en zijn verleden vervreemd voelt. Door wisselingen van perspectief en een niet-chronologische verteltrant voelt de lezer deze vervreemding uit het boek vloeien. Verder staat de kunst, literatuur, muziek of beeldende kunst centraal in zijn roman Een romance (1973) en in zijn verhalenbundel Souvenirs (1974). Kooimans schreef ook een aantal filmscripts. De Vara-serie uit 1978, Prettig weekend, meneer Meier, die door Orlow Seunke bewerkt is, is de bekendste. De grote stilte uit 1975 wint als enige een prijs: de Van der Hoogtprijs in 1977. Eén van de kenmerken van de meeste boeken van Kooiman is dat ze een pseudo-autobiografisch karakter hebben. Het boek Montyn is biografisch. Toch zitten er elementen in die verzonnen zijn. Het verhaal is geromantiseerd en misschien zijn door de tijd heen de gebeurtenissen wat vervormt. In zijn boeken laat Kooiman alles weg wat overbodig lijkt te zijn. Dit heeft als gevolg dat er op alle bladzijden van het boek van alles gebeurt. Zijn manier van schrijven roept beelden en associaties op. Dat komt waarschijnlijk omdat hij zelfs dingen beschrijft waar je zelf nog niet aan denkt om te beschrijven, maar die toch belangrijk zijn. Hij gebruikt veel paradoxen wat het voor de lezer boeiend houdt. Bespreking recensie De recensie die ik ga bespreken is van Robert Anker, en is geschreven op 24 november 1982. De recensie heet “Waanzin zonder franje.” Van het boek Montyn heb ik slechts 4 recensies gevonden en helaas gaan ze allemaal voornamelijk over de gebeurtenissen en niet over de kritiek op de schrijver. Het viel daardoor ook niet mee een uitgebreide analyse te maken. In de recensie zegt Anker dat tijdens het lezen de dienstneming van Montyn als vanzelfsprekend wordt ervaren. Dat hij naar letter en geest een landverrader is, komt nauwelijks bij je op. Met deze uitspraak ben ik het helemaal eens, hoe raar dat het eigenlijk is. De Duitsers waren in de Tweede Wereld oorlog ongelofelijk slecht en onmenselijk geweest. Toch kun je Montyn niet haten door zijn daden en leef je zelfs met hem mee en je geeft hem zelfs bijna gelijk dat hij het doet. Bij het lezen zie je de Duitsers eventjes niet meer als slechten maar als je maatjes, omdat Jan Montyn het ook zo
zag. Dit geeft aan dat je je duidelijk in kan leven in de persoon Jan Montyn. Verderop in de recensie schrijft Anker dat Montyn geschreven is in korte, heldere zinnen die alle franje missen en zelfs het cliché niet schuwen. Dit is denk ik waar, Montyn is niet met veel literaire hoogstandjes geschreven. Het verhaal is niet mooier gemaakt dan hoe het zich heeft afgespeeld. Hoewel het verhaal niet speciaal boeiend bedoeld is, blijft het erg boeiend om te lezen. Het verhaal is erg spannend en meeslepend ondanks dat het gewoon verteld is zoals het gebeurd is. Het is erg knap van de schrijver dat hij dat gevoel weet op te wekken. Het is knap dat Kooiman een verhaal van een ander persoon heeft weten te vertalen in een ikpersoon perspectief. Misschien is dit wel de oorzaak dat Montyn blijft boeien, je zit er als het ware met je neus bovenop en voelt de emoties van Jan Montyn, de ikfiguur.