Titel Montyn Auteur Dirk Ayelt Kooiman Tekstbeoordeling Emotieve argumenten Ik vond dit boek erg mooi, want je kon je heel goed inleven in de personages en het verhaal liep heel goed, zodat je ook heel erg meeleefde met het verhaal. Esthetische argumenten Ik vond het een goed verhaal, want alles wordt goed beschreven zonder teveel beeldspraak of juist teveel dialoog. Er was eigenlijk niets waar je je echt aan kon ergeren. Morele argumenten Het is ook een goed verhaal, omdat een verhaal over de tweede wereldoorlog bijna nooit gaat over een Nederlander die bij het Duitse leger gaat, want dat schijn je als Nederlander niet te doen en als je dan wel bij het Duitse leger gaat dan is dat omdat je het helemaal eens ben met wat het Duitse leger doet, terwijl Jan helemaal niet wist wat de Duitsers allemaal deden. Zo wordt je aan het denken gezet over alles wat er in de oorlog is 'fout gegaan.'
Realistische argumenten Het verhaal was erg realistisch, want alles wat er was gebeurd was natuurlijk in het echt ook gebeurd, maar het werd ook heel geloofwaardig gebracht. Structurele argumenten Het verhaal is eigenlijk één grote flashback waardoor je in het begin eigenlijk niet zo heel veel snapt van het verhaal. Pas als het verhaal teruggaat in de tijd, dan wordt het duidelijk waar het verhaal eigenlijk over gaat. Intentionele argumenten De bedoeling van de schrijver wordt niet echt duidelijk, want je weet niet of hij dit schreef om te laten zien hoe erg oorlog eigenlijk wel is of met de boodschap dat lang niet alle mensen in het Duitse leger wisten wat de Duitsers allemaal deden of dat hij dit boek gewoon puur en alleen voor de lol heeft geschreven. Vernieuwingsargumenten Omdat het boek als thema de tweede wereldoorlog heeft is het thema natuurlijk wel een beetje afgezaagd, maar er zijn zoals ik eerder ook al zei erg weinig boeken geschreven over dat een Nederlander bij het Duitse leger ging, dus is het heel interessant om eens een levensverhaal van zo'n iemand te lezen. Inhoud Montyn begint in Thailand waar Jan Montyn terugkijkt op zijn leven. Jan is opgegroeid in Oudewater. Zijn ouders zijn streng gelovig en iedere zondag gaan ze 2 á 3 keer naar de kerk. Jan vindt het maar niks en breekt met het geloof op jonge leeftijd. Tijdens de bezetting wordt Jan toevallig lid van de Jeugdstorm, de jeugdafdeling van de NSB. Daar ontmoet hij Hein. Samen gaan ze twee keer op kamp in Oostenrijk, als voortraining op soldaat. Na de kampen besluiten ze samen bij de Duitse marine te gaan. Ze worden op een mijnenveger geplaatst. Op de tweede tocht lijden ze schipbreuk en worden ze naar Koerland gestuurd, naar het Oostfront om in de loopgraven te vechten tegen de Russen. Het is er ontzettend koud en er is weinig voedsel. Hein overleeft het niet, maar Jan wel, omdat hij gewond raakt aan zijn hoofd. Hij mag weg, omdat hij niet meer in staat is om te vechten. Hij belandt in een ziekenhuis en als hij genezen is, mag hij twee weken met verlof. Hij gaat terug naar Oudewater. Hij voelt zich er niet thuis omdat hij gezien wordt al 'Jan in het Duitse uniform'. De mensen zien hem niet meer als 'Jan uit Oudewater.' Ze zijn vijandig geworden. Na zijn verlof moet jan opnieuw vechten tegen de Russen. De oorlog is dan al bijna ten einde. Ze worden teruggedreven. Jan wordt krijgsgevangene. Hij ontsnapt samen met Luc die hij daar heeft ontmoet. Ze melden zich aan bij het Franse vreemdelingenlegioen. Hij ontsnapt en brengt 3 weken door bij een meisje. Dan houdt hij het ook bij haar niet meer uit en meldt zich bij een militaire post waar hij vertelt dat hij ontsnapt is uit een krijgsgevangene kamp. Hij komt in kamp Vught terecht. Hij komt voor de krijgsraad en moet 3 jaar naar een heropvoedinggesticht. Na zijn straf gaat Jan bij zijn vader werken. Hij wordt overal vuil aangekeken en daarom gaat hij weer weg en geeft zich in 1950 op als vrijwilliger bij de troepenmacht die ingezet zal worden bij de Koreaanse oorlog. Aan het front raakt hij gewonde en hij komt terecht in het ziekenhuis van Tokio. In Tokio ontmoet hij Yoshika, met wie hij trouwt. Als hij erachter komt dat er nog een man in haar leven is, scheidt hij van haar en gaat hij terug naar Nederland, waar hij dit keer als een held onthaald wordt. Jan denkt vaak terug aan de gruwelijke dingen uit de beide oorlogen. Toen heeft hij al zin emoties moeten opproppen, omdat er geen tijd voor was. Nu komt alles weer naar boven. Hij heeft veel angst en besluit beroepssoldaat te worden. Van zijn overste krijgt hij de opdracht een museum voor de grenadiers op te richten. Jan is inmiddels nabij een psychische instorting. Hij gaat allerlei schilderijen vervalsen en verkopen. Ook organiseert hij feesten voor rijke mensen met behulp van hoertjes uit de rosse buurt van Antwerpen. Deze feesten lopen vrijwel altijd uit op orgies. Jan is steeds vaker dronken en hij ziet zijn leven niet meer zitten. Zijn zelfmoordpoging mislukt en hij wordt opgenomen in een psychiatrische inrichting waar hij zijn levensverhaal moet opschrijven. Nadat hij uit de inrichting is gaat Jan als kunstenaar in Amsterdam wonen en erken. Hij ontmoet er Thom, met wie hij een relatie krijgt. Thom is een jongen die van huis is weggelopen en door Jan is opgevangen. Als Thom zelfmoord pleegt gaat Jan, ten tijde van de oorlog in Vietnam, daar naartoe om te helpen bij de kindertransporten van Vietnam naar Europa. In Amsterdam ontmoet hij Sonja en ze wonen afwisselend in Amsterdam en Frankrijk. Als Jan gaat helpen bij de kindertransporten gaat werken wordt hun band losser en uiteindelijk eindigt hun relatie. Na een periode van 6 jaar waarin hij weer veel met oorlogsgeweld te maken krijgt en na wat problemen besluit hij te stoppen. Als hij in 1975 in Amsterdam aankomt wil hij er een punt achter zetten, maar het loopt anders hij komt Hi-en tegen. Ze trouwen en vestigen in Frankrijk. Waar enige tijd later Jans eerste kind wordt geboren. Analyse Spanning Er was veel emotionele spanning in dit boek, omdat het een ik-perspectief was en je dus heel erg meeleefde met alles wat de hoofdpersoon deed, voelde en dacht. Er was ook wel kritische spanning, omdat je je bij veel dingen afvroeg wat de hoofdpersoon daar mee bedoelde of waarom hij dat deed. Bijv. als hij 3 weken doorbrengt bij een meisje dan vraag je je wel af waarom hij bij dat meisje intrekt terwijl hij haar eigenlijk helemaal niet kent en ook niet echt ontzettend verliefd op haar is geworden, ofzo. En als hij bijv. de opdracht krijgt om een museum voor grenadiers op te richten dan vraag je je ook wel af waarom hij dat gaat doen en leuk vindt, omdat hij in de rest van zijn leven nog nooit iets met museums heeft gehad. De spanning in het boek wordt vooral opgeroepen door het dramatische van de gebeurtenissen zelf.
Perspectief Het wordt verteld door een ik-verteller waardoor het zicht van de lezer ook redelijk beperkt blijft. Je hebt wel te maken met een vertellend-ik, omdat de ik-persoon achteraf vertelt wat er gebeurd is. Tijdverloop Het tijdsverloop in het boek is chronologisch, terwijl het verhaal één grote flashback is, omdat Montyn zijn leven aan Ted verteld, aan het begin van het verhaal. In het verhaal zelf zitten geen flashbacks. Wel is er een tijdsprong van twee jaar, namelijk de periode 1948/1950. Daarover is niets verteld. Structuur Het boek bevat 5 delen en 24 hoofdstukken, die voorzien zijn van een titel. De vertelde tijd is ongeveer 30 jaar en de vertel tijd is 349 bladzijden. Ruimte In het verhaal speelt de tegenstelling tussen open en gesloten ruimtes een belangrijke rol. Deze verschillende ruimtes hebben niet alleen grote invloed op de gedachten en gevoelens van Montyn, maar ook op zijn handelen. Het boek speelt zich op veel verschillende plaatsen af een paar van die plaatsen zijn: Oudewater, zijn geboortedorp, de loopgraven in Rusland, een herenhuis in Amsterdam en Thailand. De weersomstandigheden zijn dus ook overal heel anders. In Rusland was het heel koud en in Thailand warm. Achtergrondinformatie Biografie Dirk Ayelt Kooiman werd op 1 januari 1946 geboren in Amsterdam. Na de lagere school bezocht hij het Gereformeerd Gymnasium en enkele mulo's. In 1969 haalde hij zijn gymnasiumdiploma. Daarna studeerde hij enkele jaren filosofie en geschiedenis aan de Gemeentelijke Universiteit van Amsterdam. Zijn eerst literaire ervaring kreeg hij als redactielid van het tijdschrift Soma. Daarna was hij lange tijd redacteur van het door zichzelf met andere opgerichte tijdschrift De Revisor. In 1971 kwam zijn eerst boek uit: Manipulaties. Een Romance die uitkwam in 1973 was succesvoller en daarna verschenen met grote regelmaat nieuwe boekpublicaties. Pas met Montyn in 1982 schreef hij een bestseller voor een groot publiek. Kooiman is ook actief als filmscenarioschrijver.
Ontstaansgeschiedenis van het boek In de herfst van 1979 werd Dirk Ayelt Kooiman door een vriend uitgenodigd om in een restaurant samen met beeldend kunstenaar Jan Montyn te gaan eten. Toen de vriend opbelde dat hij wat later kwam, raakten Kooiman en Montyn in gesprek over het levensverhaal van Montyn. Hij vertelde het kort en vertelde dat hij de laatste tijd werd bedreigd via anonieme brieven. In die brieven werd Montyn een oorlogsmisdadiger genoemd. Montyn vroeg zich af wat hij hieraan kon doen en Kooiman zei dat er maar één manier was om dat te stoppen en dat was zijn levensverhaal openbaar maken en hij bood aan een interview met hem te maken. Een paar maanden later nam Kooiman dit interview af. Het verscheen op 12 januari 1980 in een magazine-bijlage van Vrij Nederland. Ernest Hecht werd door iemand attent gemaakt op het vraaggesprek en hij vroeg Kooiman of hij een boek erover wilde schrijven. Dat wilde Kooiman wel en vervolgens heeft hij 30 dagen met Montyn zitten praten. Het uitwerken en vormgeven van dit materiaal kostte Kooiman anderhalf jaar. Toen was het boekmanuscript klaar, maar omdat hij er zelf nog niet tevreden over was. Heeft hij het nog twee keer herschreven en daar tussenin weer interviews afgenomen met Montyn. Verwerkingsopdracht Jan Montyn heeft in zijn leven heel wat beslissingen moeten nemen die zijn hele leven veranderden. Belangrijke beslissingen dus. Ik ga nu al die beslissingen op een rijtje zetten en vertellen waarom hij juist deze beslissing nam. De eerste belangrijke beslissing is die dat hij heel vaak naar de Jeugdstorm gaat. Dat deed hij, omdat al zijn vrienden waren verhuisd en hij geen nieuwe vrienden maakte.En omdat hij ook afstand had genomen van het geloof van zijn vader en moeder hoort hij daar ook niet meer bij en dus trekt hij er vaak alleen op uit en als hij dan in contact komt met een groepje jongens van de Jeugdstorm gaat hij af en toe met hen mee. Omdat hij daar werd geaccepteerd, ook al was hij geen lid van de Jeugdstorm en omdat hij toch een hang had om temidden van jongens te zijn was hij steeds vaker op zaterdagmiddag bij de Jeugdstorm te vinden. Als hij in een fabriek moet werken wordt hij helemaal gek van het opgesloten zijn. Dan hoort die van een jongen van de Jeugdstorm dat als je partijlid wordt je aan de tewerkstelling kan ontkomen. Omdat hij denkt dat hij het niet zal overleven als hij nog langer in de fabriek moet werken, tekent hij. Hij tekent samen met Hein, een hele goede vriend van hem, voor een weersportkamp in Oostenrijk, eigenlijk alleen omdat Hein er ook naar toe gaat en omdat hij het thuis toch niet uithoudt. Als hij weer terugkomt in Nederland, dan zitten de Duitsers hem flink op de huid. En om dat te voorkomen tekent hij op aandringen van Hein bij de Duitse marine. Hij meldt zich bij het verzamelpunt Klagenfurt in Duitsland, omdat hij als hij weer thuis is hij niet meer tegen de rust in het dorp kan. De mensen in het dorp zien hem niet meer als dezelfde Jan als vroeger en zelf voelt hij zich ook niet meer in Oudewater thuis. Als hij heeft getekend voor het vreemdelingenlegioen en wordt vervoerd naar Marseille komt hij daar een meisje tegen waar hij drie weken bij blijft. Hij bleef bij haar, omdat zij hem compleet voor gek verklaarde dat hij zich naar Indo-China liet sturen. En ze wist zeker dat hij daar doodgeschoten zou worden. Ze besloot dat hij bij haar moest blijven en hij bleef. Maar na 3 weken hield hij het niet meer uit, om 's nachts te leven in plaats van overdag. Hij voelde zich bezwaard dat die de rest van zijn leven op driehoog boven in een straatje in Marseille moest slijten en vond dat hij schoon schip moest maken. Dus vertrok hij 's nachts naar Straatsburg. Toen in 1951 de oorlog in Korea uitbrak verschenen in de kranten oproepen voor vrijwilligers om te vechten tegen de communisten. Jan Montyn besloot te tekenen. Hij ging omdat hij niet voluit meer kon ademen, na twee jaar in Oudewater.