Moenie kyk nie door Henk van Woerden

Samenvatting:

Het verhaal begint met een familie die in Paterswolde woont. Ze wonen in de Kapteynstraat, waar het vol zit met honden. De familie bestaat uit moeder, vader, Hans, Annetje, Careltje en de ik persoon. De laatste is een hoofdpersoon die ook een hond heeft, Barry. In het begin besluit de familie te emigreren naar de Kaap. Ze worden ingelicht, ze gaan voor de laatste keer naar oma. Zij blijft achter in Nederland. De moeder van de oma leeft ook nog, zij is de oudste bewoonster van Nederland. Barry blijft achter in Nederland. Vervolgens vertrekken zij met z’n zessen naar de Kaap, ze reizen per boot.
Na een lange reis komen ze aan. Er gebeuren meer vreemde dingen, de ik-persoon ziet bijvoorbeeld een slang. In Nederland leven deze giftige beesten niet. Langzaam wennen ze aan de omstandigheden. Op school leren ze engels. Dit is erg belangrijk, want moeder besluit dat er thuis alleen nog maar engels moet worden gesproken. Hans en de ik-persoon brengen hun vrije tijd graag door in het water bij de vogels. Vader gaat regelmatig voor een poosje weg, maar hij was wel thuis toen de ik-persoon zijn rapport liet zien. Het ging erg goed op school met hem. Laura trok even later bij hen in. Ze had tot dan toe een rotleven.

De toestand van moeder gaat achteruit. Daarom reist oma naar de kaap. Ze trekt in bij de overburen. In het ziekenhuis wordt de dood van moeder verwacht, er wordt een kijkoperatie uitgevoerd. Uiteindelijk sterft ze. De ik-persoon trekt bij Firezen in, ‘oom’ Roger, ‘tante’ Judu en haar broertje Martin. Ook zij spreken engels. Iedereen heeft een hekel aan Laura, die ook intrekt bij de Friezen. De anderen woonden in een weeshuis. Oma vertrekt na een poos weer naar Nederland. Later worden ze weer herenigd. Vader trouwt met Laura, ze krijgen één kind. Vervolgens komen er problemen met Laura. In het begin lijkt alles goed te gaan, maar het gaat van schelden naar slaan. Laura heeft veel problemen met de kinderen van de vader en moeder van de ik persoon. Hans heeft zelfs een poging gedaan om Laura te vermoorden. Ze scheld moeder vaak uit. Na een tijdje verdwijnt ze, ingetrokken bij een tweelingzus. Later komt ze haar kind ophalen.
De ik-persoon gaat vervolgens naar een stad om te studeren in een universiteit. Hij was op school een erg goede leerling. Er was nog een discussie vanwege de jonge leeftijd (16), maar uiteindelijk werd hij toegelaten. Hij leert daar Sylvia kennen, ze kunnen het erg goed vinden. Vader krijgt opnieuw een vriendin, het is een kapster. Vader vertrekt naar Rhodesië, met Careltje. De ik-persoon besluit terug te reizen naar Europa, hij heeft het niet naar zijn zin. Hans wilde hem graag achterna. Hij zat in de problemen, hij werd overgeplaatst naar een psychiatrische inrichting. Via Anneke komt hij weer terug naar de Kaap. Vader besloot te emigreren naar Israël, van Careltje werd weinig vernomen. Anneke, Hans en de ik-persoon vingen nog een blik op van Laura, maar ze vermeden een ontmoeting. Na een lange tocht kwamen ze uiteindelijk bij het vliegtuig, ze keerden terug in Holland.

Tijd en ruimte:
Het verhaal begint in 1957. Het loopt ongeveer door tot 1967, het moment dat de ik-persoon terugreist naar Nederland. Er is geen sprake van een flashback, het verhaal loopt door zonder een terugblik.
Het begin van het verhaal speelt zich af in het Nederlandse Paterswolde. Vrijwel meteen emigreren ze naar de kaap. Na de dood van moeder en het verblijf bij het pleeggezin uit Friesland komt hij bij zijn vader in Drieankerbaai. Na een aantal jaren leeft hij in Landsbowne om daar aan de universiteit te studeren. Hij leert Sylvia’s ouders in hun woonplaats Tokai kennen. Na een tijdje keert hij met Hans en Anneke terug in de Kaap. Vrijwel meteen daarna keren ze terug naar Nederland. Het verhaal eindigt hier.

De wijze van vertellen.
Het verhaal is verteld vanuit de ik-persoon. Zijn naam wordt niet genoemd in het verhaal op een manier waaruit je deze kan vaststellen, hoewel ik er vanuit ga dat het Moenie is. De overige spelers worden bij hun naam genoemd.

Spanning.
Er is geen sprake van spanning. Er gebeurt zeer weinig in het verhaal. Er zijn eigenlijk maar een klein aantal gebeurtenissen die het verhaal rond maken. De schrijver koppelt hier geen spannende stukken aan.

Thema en motieven.
Het thema is de werkelijkheid. Het verhaal gaat over een jongen die emigreert. In het verhaal spelen zich dingen af die ook in het echt kunnen gebeuren. Het verhaal probeert je dat bij te brengen. Het leert je hoe het er in een ander land aan toe kan gaan, ook onder elkaar. Het geeft dus een les.

Personages.
De hoofdpersoon is de ik-persoon. In het begin van het verhaal is hij 9 jaar. Aan het einde is hij ongeveer 17. Over het uiterlijk wordt weinig verteld. Duidelijk is dat zijn linkeroog niet helemaal in orde is, want hij wordt ervoor geopereerd in het begin. Er wordt ook een vergelijking met zijn moeder gemaakt door oma. Ook is het duidelijk dat de ik-persoon van honden houdt en dat hij graag op zoek gaat naar dingen. Hij kan ook goed leren, hij bereikt zelfs de universiteit. Zijn moeder wordt ook niet of nauwelijks beschreven. Ze sukkelde aan het einde met haar gezondheid wat de dood als gevolg had. Ze wil zich goed gedragen en neemt maatregelen (engels spreken in huis) om zich met haar familie beter aan te kunnen passen. Over vader wordt verteld dat hij vaak op reis is voor zijn werk. Ook in Afrika is hij vaak weg van huis. In totaal heeft hij 3 vrouwen gehad: moeder, Laura en de kapster. Oma leeft in Nederland. Haar moeder leefde ook nog in het verhaal als oudste vrouw van Nederland. Oma heeft grijs haar en een hoedje. Laura wordt in het begin gezien als een arme vrouw (in het begin was ze 18), maar later kreeg iedereen een hekel aan haar. Ze ligt graag in bad en heeft gitzwart haar. Ze schrok er niet voor terug om te slaan. De kapster is een vrouw met gemengd bloed (neger en blank). Hans heeft veel problemen in de Kaap, hij is vergelijkbaar met de ik-persoon. Ze deden samen veel dingen en hadden ongeveer dezelfde interesses. Op school ging het met hem een stuk minder, hij was een probleemjongen. Hij wordt vergeleken met zijn vader door de ik-persoon. Over Careltje en Anneke wordt weinig verteld. Zij spelen maar een kleine rol. Sylvia speelt ook nog een grote rol, zij zat bij de ik-persoon op de universiteit. Zij heeft een bril en steekt graag een pijp op.


Titelverklaring.
Moenie kyk nie, betekent: je moet niet kijken. Dat zegt de donkere vrouw tegen Hans, omdat ze zich schaamt voor haar lichaam (blz. 148).