Titel Moederkruid Auteur Carry Slee Uitgave 3e druk 2001, Prometheus, Amsterdam. 1e druk 2001 Eerste indruk Ik vond het boek direct al heel mooi en boeiend. Het beschrijft haarscherp wat er gebeurt en wat de ik-figuur ( het geschreven vanuit auctoriaal perspectief) denkt en voelt. Samenvatting Het boek is geschreven in drie delen. Het eerste deel is een inleiding op het eigenlijke verhaal, het vertelt hoe de ouders van het meisje en haar zusje bij elkaar kwamen. Hun moeder is nog maar 17 als ze in het naaiatelier van de vader van de meisjes komt te werken. Haar baas wordt verliefd op haar en verlaat zijn vrouw. In het tweede deel hebben het meisje (de ik-figuur) en haar zusje het moeilijk. Dit komt voornamelijk door hun ouders. De vader van het meisje ziet het meisje als zijn zoon omdat hij geen tweede dochter wil en ze zijn net met het hele gezin verhuisd, omdat de zaak van hun vader (een kleermakersatelier) failliet is gegaan. Volgens hun moeder horen ze niet in deze buurt thuis en daarom mogen ze niet buiten spelen. Niets in deze buurt deugt en de meisjes moeten dan ook naar een school die behoorlijk uit de buurt ligt, het is een halfuur lopen en hun moeder brengt ze, want ze mogen niet alleen. Ook zijn de meeste winkels in de buurt niet goed genoeg. Na een tijdje blijkt dat ze voorlopig niet weg zullen komen uit de buurt, en mogen de twee zusjes buiten en bij hun vriendinnetjes gaan spelen. Er wordt hen (door hun moeder) wel verboden om iets te eten als ze bij iemand thuis zijn of zelfs maar op de wc-bril te gaan zitten. Bij het eerste bezoek van het meisje aan het huis van een vriendinnetje is het al mis; ze gaat op de wc-bril zitten. Als haar moeder er achter komt slaat ze door en gaat direct van alles ontsmetten. Ondertussen wordt het meisje door de moeder van een ander vriendinnetje van haar buikpijn afgeholpen, omdat haar eigen moeder dáár geen seconde bij stilstaat. Een tijdje nadat dit allemaal gebeurt, moet het meisje naar de dokter omdat ze bloed in haar plas heeft. Het blijkt dat ze een zeer ernstige nierbekken ontsteking heeft en daarom zes weken in bed moet liggen en thuis verpleegd moet worden. Ook moet ze volkomen zoutloos eten. Haar moeder vindt het allemaal vooral erg vervelend voor zichzelf, omdat ze nu helemaal naar de winkel moet waar ze zoutloos brood verkopen en apart voor haar jongste dochter moet koken. Daarnaast vindt ze dat niemand mag weten wat er met het meisje aan de hand is. Als een vriendinnetje van het meisje en de juf van de zondagsschool waar het meisje en haar zusje op zitten, hoewel hun ouders niet gelovig zijn, allebei langskomen, wordt ze woedend op Elsje (het twee jaar oudere zusje van het meisje). Langzaamaan verslechtert de relatie tussen de beide ouders. Als na een tijdje ook nog eens de deurwaarder voor de deur staat omdat de zaak van de vader failliet is gegaan, slaan bij de moeder de stoppen door, vooral omdat zij zelf van niets wist. De vader besluit opnieuw te beginnen, en wel in de slaapkamer van het huis, waardoor het bed dus naar de huiskamer verplaatst moet worden, want de moeder wil absoluut niet in een naaiatelier slapen. Binnen een maand zit het atelier vol met naaisters, waaronder eentje waar de vader verliefd op wordt, wat natuurlijk weer leidt tot allerlei ruzies. Die komen op een hoogtepunt als de moeder de vader met de betreffende vrouw aantreft in de huiskamer, waar het bed dus staat. Een tijdje daarna vertelt de vader aan het meisje dat hij bij hen weggaat, omdat het zo echt niet langer door kan gaan. Als ze dit aan haar vriendinnetjes vertelt, vinden die het natuurlijk allemaal vervelend voor haar, maar in die buurt gebeurt het veel vaker dat ouders gaan scheiden. Als de vader niet dezelfde dag al weggaat en er zelfs een paar dagen later nog steeds is, krijgt ze ruzie met haar vriendinnen, omdat ze denken dat ze alles verzonnen heeft. Hier begint deel drie. Een paar jaar later. De zusjes worden midden in de nacht wakker gemaakt door hun vader die hen vertelt dat er iets mis is met hun moeder en dat de dokter niet wil komen. Als de meisjes de volgende dag hun moeder gaan wekken om hen naar school te brengen, vertelt ze hen dat ze maar alleen moet gaan, omdat ze zeer ernstig ziek is. Dat hun vader dit niet gelooft is voor de meisjes een beetje vreemd, maar dat maakt niks uit. Niet vragen, maar doen wat je gezegd wordt. Na een paar dagen is het nog niet over en uiteindelijk krijgt de moeder een verwijsbrief voor de psychiater. Als de zusjes na deze voor hen vreemde schooldag thuis komen, wordt het meisje opgewacht door Kitty, een meisje uit de straat dat op een fietsenstalling past. Dat deed ze eerst met een vriendin, maar nu die verhuisd is, moet iemand anders haar helpen. Daar heeft ze het meisje voor uitgekozen. het meisje heeft eigenlijk niet zoveel tijd, want ze moet naar haar school die ver weg is en bovendien moet ze elke week voor haar moeder een nummertje halen bij de psychiater, omdat de moeder niks anders doet dan in bed liggen en vindt dat ze zelf absoluut geen nummertje kan gaan halen. Na een paar weken mag ze Kitty ook niet meer helpen, omdat ze verliefd op haar is. Met haar moeder gaat het steeds slechter; ze moet steeds zwaardere medicijnen hebben. Ondertussen wordt de vader verliefd op het nieuwe benedenbuurmeisje, dat door de moeder prompt voor hoer wordt uitgemaakt. Daardoor wordt haar vader zo boos dat hij begint de moeder van de zusjes te bedreigen. Daarom gaat de deur op allerlei manieren van binnenuit op slot en moeten de zusjes zich aan een belcode houden. Als hun moeder op een dag niet opendoet rennen ze naar het atelier van hun vader, dat inmiddels verplaatst is naar de andere kant van de straat. Hij gaat naar binnen een ontdekt dat de moeder een zelfmoordpoging heeft gedaan, ze heeft gepoogd haar polsen door te snijden. Als ze weer terugkomt heeft ze van de psychiater een urgentieverklaring gekregen om in een andere buurt te gaan wonen, omdat deze buurt haar gek gemaakt heeft. Het slot is letterlijk: “We stonden voor ons nieuwe huis. Voor het raam van de tweede verdieping zag ik een vrouw. Ze zwaaide naar ons. Ik wilde terugzwaaien. ‘Geen aandacht aan besteden.’ Mama duwde me gauw het trapportaal in. ‘Denk erom, we bemoeien ons met niemand. Met helemaal niemand.’” Verwerkingsopdracht Voor de verwerkingsopdracht heb ik er voor gekozen om aan de hand van citaten uit het boek de moeilijk liggende verhoudingen in het gezin te beschrijven. - “Er werd aangebeld. Ik wilde naar de deur rennen, het was vast Ada die met me wilde spelen, maar mama greep me bij mijn arm. ‘Denk erom dat je geen kinderen binnenlaat.’ Ik had gelijk, het was Ada. ‘Kom je spelen?’ vroeg ze. Ik knikte. Ik had alleen één probleem. Als ik mijn jas pakte, liep Ada vast achter me aan. En ik mocht ook niet zonder jas naar buiten.” (blz. 34) Dit citaat laat heel duidelijk zien dat de moeder van het meisje absoluut niets met de rest van buurt te maken wil hebben en er alles aan doet om contact te voorkomen. In het hele boek wordt het meisje en haar zusje van alles verboden om te voorkomen dat ze teveel in contact komen met die ‘ordinaire kinderen uit deze vreselijke buurt’. De vader van de zusjes vindt echter dat ze juist wel vriendinnetjes moeten krijgen in de nieuwe buurt, wat natuurlijk ook weer voor ruzies zorgt. - “Papa en Beppie stonden in de kamer. Beppie knoopte haar blouse dicht en papa’s stropdas hing los. ‘Eruit jij!’ schreeuwde mama. ‘Vuile hoer!’ […] Ze (mama) greep de bos tulpen uit de vaas en sloeg ermee op papa’s hoofd. […] De blaadjes dwarrelden door de kamer.” (blz. 126) Uit deze tekst blijkt het karakter van de vader van de meisjes erg duidelijk. Hij stond bekend als een gezellige man, maar wel één die het bed deelde met vele vrouwen. Hij was een beetje de versierder van de buurt. Hij verliet zijn vrouw voor de moeder van de meisjes en is daarna verschillende malen van haar gescheiden en weer hertrouwd. De depressies waar de moeder van de meisjes werden waarschijnlijk voor een belangrijk deel veroorzaakt door zijn seksuele gedrag. - “ ‘Laten we dan maar een hapje gaan eten,’ zei papa. ‘Want als je goed eet…’ Papa keek me aan. ‘Dan kun je lappen kakken,’ zei ik. ‘Nou ben je weer mijn jongen. Een jongen uit één stuk. Alleen jammer dat je gevallen bent, daardoor zit er een spleetje in’ ½ (blz. 144) In dit stukje tekst staat bijna letterlijk dat de vader het meisje als zijn zoon beschouwt. In het begin van het boek wordt al gezegd dat hij liever een zoon had gehad dan een dochter, maar dat blijkt hier dus extra. Het zusje van het meisje beschouwt hij een beetje als een seksuele partner. Vaak gaat hij ‘gewoon, gezellig’ naast haar liggen maar de beide zusjes vinden het verschrikkelijk als hij dat doet. Het meisje moet leren voetballen en allerlei typische jongensdingen doen, ‘want je bent nou eenmaal mijn jongen.’ Haar zusje hoeft al die dingen niet doen, want die zijn niet voor meisjes. Ze mág er niet eens aan meedoen., want idt is mannen onder elkaar.
Eindoordeel Ik vond het een heel bijzonder boek. Door de verwerkingsopdracht moest ik me nog verder verdiepen in de ingewikkelde familieverhoudingen binnen het gezin, maar veel verschil bleek dit niet te maken, want het boek gaat daar sowieso al diep op in en bovendien heb ik er vanaf het begin opgelet omdat ik al een artikel over het boek had gelezen. Dit boek is zeker een aanrader voor wie zich er echt in wil verdiepen, ik heb het namelijk twee keer gelezen voordat ik alles snapte. Wil je alleen maar snel een boek lezen, dan is dit niet zo’n goed idee. Als je je altijd veel met de hoofdpersonen identificeert is het alleen niet zo goed plan om dit te gaan lezen, want dan ben je volgens mij na het lezen van dit boek zowat depressief. Verder blijf ik bij wat ik in het begin al heb geschreven: erg mooi en boeiend, haarscherp geschreven.