Mijn tante Coleta door R.J. Peskens

Mijn Tante Coleta Auteur : R.J.Peskens
1e jaaruitgave: 1976
Uitgever: G.A.van Oorschot / Amsterdam
Motto: geen Samenvatting: Als het verhaal begint, is de ik-figuur ongeveer zestien jaar oud. Hij woont in een stadje aan een rivier die breed in zee uitmondt. Hij zit in de hoogste klas van de HBS. Zijn vader is arbeider en zit in de gemeenteraad voor de sociaal-democraten. Zijn moeder is zeer radicaal in haar opvattingen en erkent geen gezag. Door haar eigenzinnig optreden raakt ze in allerlei conflicten verzeild. Haar man tracht de zaak steeds weer te sussen. Als oom Piet drieëndertig jaar is, trouwt hij met de negentienjarige Coleta. Ze komt uit een gezin dat wat geïsoleerd leeft. In de familie van de ik-figuur wordt Coleta met achterdocht bekeken, omdat ze haar nogal eigenaardig vinden en omdat ze vaak naakt in zee zwemt. Daarom verschijnen oom Piet en Coleta niet op de familie bijeenkomsten bij de grootouders. Op de verjaardag van grootmoeder krijgt oom Piet ruzie met de rest van de familie. Hij nodigt echter de ik-figuur uit bij hem en Coleta te komen. Toevallig ontmoet de ik-figuur Coleta bij de bakker en hij mag met haar mee. Hij raakt zeer onder de indruk van haar schoonheid en haar aantrekkelijkheid. Ondertussen achtervolgt hem de angst dat zijn moeder erachter zal komen dat hij bij Coleta is geweest. Als hij voor de tweede keer bij Coleta komt vertelt ze dat ze tot haar grote teleurstelling niet mag zwemmen van haar saaie man. Hoewel het al eind oktober is, spreekt ze met de ik-figuur af dat ze op zaterdagmiddag samen in zee zullen gaan zwemmen. De ik-figuur overwint zijn schroom en in een duinpannetje vrijt hij met Coleta. Daarna gaan ze naakt zwemmen. 's Avonds brengt de ik-figuur een bezoek aan Coleta en Piet. Als hij thuiskomt, zegt zijn moeder dat Coleta niet deugt omdat ze achter de kerels aanzit. De vader raakt betrokken in een politieke strijd tegen wethouder Laernoes, die antirevolutionair is. De sociaal-democraten willen de krotten, die in het dorp staan en nog steeds worden verhuurd, laten afbreken en dit is tegen de zin van de wethouder. Vader schrijft een stuk in de krant tegen Laernoes, die hem lik op stuk geeft door erop te wijzen dat grootvader ook twee krotten bezit. Vader en oom Piet trachten opa te bewegen zijn krotten te verkopen. Moeder en Coleta vinden dat hij er geen geld voor mag vragen. Opa weigert de krotten van de hand te doen. Tijdens de raadsvergadering vliegt moeder wethouder Laernoes aan en geeft hem een paar rake klappen. Een politieagent grijpt haar beet en de vergadering wordt gesloten. Coleta heeft bewondering voor het optreden van moeder in de raadszaal. Moeder moet op het politiebureau komen, maar ze weigert te gaan. De ik-figuur gaat naar tante Coleta, die met hem naar bed wil. De ik-figuur durft echter niet. De liefde voor Coleta trekt de ik-figuur bij moeder vandaan. Hij komt in de grootste verwarring als hij zich begint af te vragen of hij wel van moeder houdt. Coleta en de ik-figuur hebben weer afgesproken te gaan zwemmen, maar Coleta mag niet van Piet, wat leidt tot een hevige ruzie. De ik-figuur krijgt van Coleta een briefje met het verzoek maandagochtend bij haar te komen. Als hij komt, gaat Coleta met hem naar bed. Het wordt een grote teleurstelling, omdat de ik-figuur niet tot gemeenschap in staat is. Als de ik-figuur en Coleta samen zijn lukt het vrijen weer niet. Ze spreken af woensdagavond langs het strand te gaan wandelen. Coleta wil niet meer vrijen en ze barst in huilen uit. Moeder krijgt een oproep om voor de rechtbank te verschijnen. Ze gaat tussen het publiek op de tribune zitten. De ik-figuur woont de rechtszitting ook bij, evenals Coleta. Moeder wordt veroordeeld tot honderd gulden boete of tien dagen gevangenisstraf. Een aantal mensen brengen geld bij elkaar zodat moeder niet in de gevangenis hoeft. Coleta meent dat moeder het geld niet moet accepteren. Moeder krijgt waardering voor Coleta en ze gaat met vader bij oom Piet en Coleta op bezoek. De ik-figuur voelt zich door moeder verlaten en door Coleta verraden. De volgende dag wil Coleta iets met de ik-figuur bespreken. Ze vindt dat moeder niet langer bedrogen kan worden. De ik-figuur slaat haar in het gezicht en loopt weg. De ik-figuur doet eindexamen en slaagt. Vader wil dat hij doorstudeert en de burgemeester wil voor een beurs zorgen. Moeder verbiedt hem geld aan te nemen: hij moet maar een baantje zoeken. Tijdens het gesprek met de burgemeester verkeert de ik-figuur in grote tweestrijd: welke stem moet hij volgen? Vader stuurt de ik-figuur met vakantie. Tijdens zijn vakantie vindt hij in Rotterdam werk en een kosthuis. Als hij thuiskomt, is moeder ervandoor, omdat vader de boete betaald heeft. Vader huilt. Als de ik-figuur drie dagen later op de fiets naar Rotterdam vertrekt, is moeder nog altijd niet komen opdagen. 1a. Beschrijf het karakter van de hoofdpersoon/-personen De ik-figuur: één van de hoofdpersonen is de 16 jarige ik-figuur. Hij is erg onzeker, want hij vind moeilijk om keuzes te maken tussen zijn moeder en tante en tussen zijn vader en moeder. De ik-figuur is wel slim want hij haalt zijn eindexamen zonder al te veel moeite. Hij zit namelijk op het HBS, maar eigenlijk wil hij geen vervolgopleiding terwijl de burgemeester hem het geld aanbiedt voor zijn studie. Dat is wel erg eigenwijs. Verder is de ik-figuur erg verlegen, want als Coleta met hem naar bed wil durft hij niet. Hij is dus ook een beetje laf. Doordat hij verliefd wordt op Coleta is hij in de war, bijvoorbeeld als hij de knoopjes moet losmaken van coleta’s shirtje. Coleta: zij is de tweede hoofdpersoon. Bijna het hele verhaal komt Coleta voor in het verhaal, behalve in het eindstuk. Coleta is getrouwd met Piet, maar ze houdt meer van de ik-figuur dan haar man. Ze was vaak ondernemend en avontuurlijk om wat leuks te gaan doen met de ik-figuur, bijvoorbeeld te gaan zwemmen in de zee. Ze is behoorlijk eigenwijs, want ze luistert nooit naar andere. Verder is ze af en toe nogal hard tegen Piet en de ik-figuur.
1b. Is er sprake van een verandering van het karakter? De ik-figuur: in het begin van het boek is de ik-figuur verlegen, onzeker, onzelfstandig. Maar naar mate het boek vordert wordt hij steeds volwassener. Hij durft eigen beslissingen te nemen, bijvoorbeeld dat hij vertrekt naar Rotterdam waar hij werk vindt. Hij vindt daar ook een kosthuis en wordt zekerder, minder verlegen en vooral zelfstandiger. Coleta: het karakter van Coleta blijft in het boek hetzelfde. Ze is van het begin tot aan het eind van het boek zelfstandig, ondeugend, ondernemend en af en toe hard. 1c. Beschrijf kort enkele minder belangrijke personen. Moeder(Jewanne): de moeder van de ik-figuur is erg eigenwijs. Als ze een boete krijgt van 100 gulden moet betalen en haar vrienden betalen allemaal een deel mee, neemt ze het geld niet aan. Ze is af en toe ook dom en agressief, want ze kan zich niet inhouden bij rechtzaak en geeft daarom Learnoes een paar klappen. Ze heeft dus tegelijkertijd ook veel lef. Haar man vindt dat allemaal maar niks, maar hij wil zich er niet zo mee bemoeien. Verder verandert ze niet snel van mening. Vader (Levinus): de vader van de ik-figuur is erg verstandig. Hij bemoeit zich niet zo met de beslissingen van zijn vrouw, want hij denkt elke keer dat het wel weer goed zal aflopen. Hij is behoorlijk slim, want hij krijgt het een paar keer voor elkaar om in de krant te komen. Learnoes: hij is erg onaardig en egoïstisch. Hij is erg rijk en heeft veel macht. Van het begin tot aan het eind van het boek heeft hij ruzie met de vader van de ik-figuur. Piet: hij is erg gastvrij tegenover de ik-figuur, maar ook tegelijkertijd dom dat hij de relatie niet weet tussen Coleta en de ik-figuur. Verder komt hij niet vaak voor in het verhaal. 1d. Herken je bepaalde karaktertrekken of bepaald gedrag van jezelf in personen in het verhaal? Ja, bijvoorbeeld de verlegenheid van de ik-figuur en de wil van de moeder van de ik-figuur om graag iets te willen te bereiken. Verder zijn er geen karaktertrekken waarvan ik vind dat ik ze zelf heb. 2a. Beschrijf de belangrijkste relatie(s). Ik-figuur en Coleta: ze zijn familie van elkaar, maar toch hebben ze een liefdesrelatie. Ik-figuur en moeder: Ik-figuur en vader: Ik-figuur en Piet: Coleta en Piet: Coleta en moeder: Coleta en vader: Moeder en vader: Moeder en Piet: Vader en Piet: 2b. Is er sprake van verandering in deze relaties? 2c. Wat is de reden/ de oorzaak van deze verandering? 2d. Geef jou mening over deze relatie(s). 3a. Vanuit welk persoon vertelt de schrijver het verhaal? Het verhaal wordt geschreven vanuit het ik-perspectief. Je ziet alles door de ogen van de ik-figuur. Het is tegelijkertijd de vertellende en de belevende ik-persoon. Hij vertelt het verhaal vanuit zijn jongere tijd terwijl hij nu al een oude man is. Je beleeft al zijn gevoelens gedachten.
3b. Als het perspectief wisselt: van wie naar wie dan? Er zijn maar erg weinig perspectiefwisselingen, haast geen. Het verandert wel steeds van de vertellende-ik naar de belevende-ik. 3c. Wat zijn de gevolgen van deze wisselingen voor het begrijpen van het verhaal? Geen, want het zijn er niet erg veel en als ze er zijn, zijn ze niet lang. 4a. Wanneer speelt het verhaal zich af? De schrijver vertelt het verhaal van 50 jaar geleden. Het verhaal is in 1976 uitgegeven. Dus ongeveer in 1926. De vertelde tijd in het boek is ongeveer 1 schooljaar, dus van begin herfst tot begin zomer. 4b. Van welk belang is dit moment / deze periode voor het verhaal? De mensen gingen toen anders met elkaar om. De relatie van Coleta en de ik-figuur was in een andere periode heel anders geweest. 4c. Is het verhaal chronologisch, dan wel niet-chronologisch verteld? Het hele verhaal is één flashback, maar het is wel chronologisch verteld. Alleen sommige gebeurtenissen worden wat langdradiger vertelt dan andere. 5a. Waar speelt het verhaal zich af? Het speelt zich af in een stadje aan een rivier die breed in de zee uitmondt. De avonturen van de ik-figuur en Coleta spelen zich daar af. 5b. Van welk belang is deze plaats voor het verhaal? • Het huis van de ik-figuur samen met zijn familie, • Bakker, waar de relatie begint tussen Coleta en de ik-figuur, • Het huis van Coleta en Piet, waar de relatie vordert, • De zee waar de avonturen van Coleta en de ik-figuur zich afspelen, • De rechtzaal waar de moeder van de ik-figuur een boete oploopt, • Het kantoor van de burgemeester waar de ik-figuur beslist om het studiegeld van de burgemeester niet aan te nemen.
6. Formuleer in één zin wat het thema is van het verhaal. De eerste omgang met verliefdheid van de ik-figuur. 7. Noem drie motieven en geef aan hoe ze verbonden zijn met het thema? Thema 1: • De immense tegenstelling tussen de onschuldige en nog onervaren ik-figuur en de volwassen, ervaren en verleidende Coleta. • De ik-figuur voelt zich schuldig ten opzichte van zijn moeder(die Coleta in het begin niet accepteerde) en zijn oom.(die hij bedriegt met zijn vrouw) • De mislukte pogingen om met Coleta seks te hebben. Dit komt door schuldgevoelens en ook omdat hij het nog nooit gedaan heeft, het is onbekend voor hem. Te weinig ervaring in de liefde. • Het gedrag van Coleta ten opzichte van de jongen is erg impulsief. Eerst verleid zij de ik-figuur helemaal, later ziet ze in dat het eigenlijk niet kan wat ze doet. • De egoïstische houding van Coleta. Het maakt haar niks uit wat haar man(Piet) van de relatie vindt. • De eenzaamheid van de jongen die steeds groter wordt. Eerst voelt hij zich verlaten door zijn moeder, maar vindt zichzelf ook schuldig tegenover haar. Hij raakt dus min of meer zijn moeder kwijt! Hij kan Coleta niet tevreden stellen, en zij maakt het uit met hem. Hij kan met niemand over zijn problemen praten. Thema 2: • Wederom een tegenstelling. Vader wil de strijd met Learnoes winnen door veel te praten en discussiëren. Hij probeert het te winnen via de politiek met zijn partij. Moeder wil geweld gebruiken, rigoureus zijn en misschien zelfs de veranderingen in gang zetten door extreme daden. Dat zijn de uitgangspunten van de anarchisten, daar gelooft zij meer in. • Het karakter en de houding van moeder. Zij is trots, onafhankelijk en laat zich zeker niet beïnvloeden door meningen van anderen. Door die opstelling wil ze dus absoluut geen geld aannemen en zo de boete kunne betalen om haar opgelegde gevangenisstraf te ontlopen. Ook weigert zij alle hulp van de burgemeester voor de toekomst van haar zoon. • De plaats die de ik-figuur inneemt in het verhaal. Hij raakt verward doordat hij niet weet wie (vader of moeder) hij gelijk moet geven en de visie van die persoon te steunen. Hij kiest na lang wikken en wegen voor moeders standpunt, hij gaat werken. 8a. Verklaar de titel De verklaring van de titel is dat Coleta één van de hoofdpersonen is in het boek. Voor de ik-figuur is het zijn tante. Je weet dus al gelijk dat er een tante in voorkomt en een meisje of jongen. De relatie tussen Coleta en de ik-figuur is dan ook gelijk het belangrijkste in het verhaal, alleen je weet van te voren natuurlijk nog niet dat ze een relatie krijgen. Dat lijkt ook erg raar, want het is eigen familie. Deze twee personen komen in het boek voor, behalve op het eind is Coleta opeens weggeveegd uit het verhaal. De oorzaak hiervan is dat Coleta tegen de ik-figuur zegt dat zijn moeder niet langer bedrogen mag worden, waarop de ik-figuur Coleta in het gezicht sloeg en wegliep. 8b. Leg uit hoe het motto is verbonden met de inhoud / thematiek van het boek. Het boek heeft geen motto, dus deze vraag kan ik niet beantwoorden. 9. Bij welke stroming hoort dit literaire werk? Dit literaire werk hoort bij het naturalisme omdat: • De hoofdfiguur is een antiheld, hij is erg nerveus en ook overgevoelig. • De ik-figuur, Coleta en hun gebeurtenissen worden erg nauwkeurig beschreven. • Er is veel belangstelling voor seksualiteit (taboeonderwerpen). • De thematiek van de naturalisten hebben de voorkeur bij de sociale omstandigheden van de armste bevolkingsgroepen. • Er wordt geprobeerd om de gevoelens van de ik-figuur te verklaren door middel van de omstandigheden te bekijken. • De ik-figuur is niet vrij, want hij wordt een beetje gedwongen en opgejaagd door Coleta. • De liefde tussen de ik-figuur en Coleta houd op en de ik-figuur wordt eenzaam. Dit heet ook wel het ontnuchteringsplot. • Objectiviteit: de hoofdpersoon is onpartijdig. Bijvoorbeeld met het conflict van Learnoes en de vader van de ik-figuur. Informatie over de auteur 10a. Geboortedatum en eventueel sterftedatum R.J.Peskens is niet de echte naam van de schrijver, maar het is een pseudoniem voor de uitgever G.A.van Oorschot / Amsterdam. Van Oorschot werd geboren in augustus 1909 in vlissingen en stierf 18 december 1987 in Baambrugge
10b. Biografische gegevens die van belang zijn voor het begrijpen van het literaire werk. Zijn vader studeerde aan de HBS en wordt bootwerker. Zijn vader was ook nog is P.v.d.a-wethouder. Geert weigert militaire dienst en krijgt daarvoor 10 maanden cel opgelegd. Hij is eerst getrouwd geweest in 1933 en na een scheiding opnieuw in 1943. Hij heeft 3 kinderen. In het jaartal 1945 is hij een zelfstandig uitgever. Hij bouwt een indrukkenwekkende CV op want hij publiceert veel werk van belangrijke en beroemde schrijvers. Ook richt hij in 1957 het literaire tijdschrift Tirade op en is daarvan lange tijd directeur. De naam Peskens gebruikt hij omdat deze man een anarchist was. De voorletters R en J kiest hij uit bewondering voor zijn goede vrienden Richard en Jan. Hij schrijft vooral autobiografische boeken met een politiek randje. Zijn schrijfstijl is kort en krachtig en met gevoel voor timing gaat hij recht op zijn doel af. Boeken die hij o.a. geschreven heeft zijn: - "Gevangenis" (1932) - "Mijn tante Coleta" (1976) - "Mijn moeder was eigenlijk Italiaanse" (1977) - "De man met de urn" (1981) 10c. De stroming waartoe de schrijver eventueel behoort. Hij heeft het in 1976 geschreven, dus het lijkt me redelijk modern. Ik denk dat hij bij de Moderne Nederlandse stroming behoort. 10d. De centrale thematiek in het werk. De kennismaking met de liefde voor Coleta. 11. Geef je eigen mening en onderbouw deze mening met literaire argumenten. Ik vond het een spannend en boeiend boek. Je kon helemaal meeleven met de hoofdpersoon wat uiteindelijk ook de bedoeling was. Het is leuk dat de hoofdpersoon ongeveer van dezelfde leeftijd is als ikzelf. Het boek zelf was makkelijk om te lezen. Er kwamen niet veel moeilijke woorden in voor. Tevens was het boek ook chronologisch verteld dus dat zorgde niet voor verwarring. De karakteristieken van de personages waren vrij duidelijk, zodat je keuzes goed kon begrijpen.