Meeuwen door J. Bernlef

Meeuwen:
Bij hoofdpersoon Arend Wijtman is keelkanker geconstateerd, zodat spreken onmogelijk wordt. Om met zichzelf in het reine te komen, ontvlucht hij de wereld op een eiland. Daar verdwijnt een elfjarig meisje en de recherche stelt een onderzoek in. De eenzaamheid van Arend neemt toe; alleen de meeuwen houden hem gezelschap; hij helpt er een uit zijn lijden en dan volgt zijn ontreddering. Hij verdrinkt zich. Nog enkele andere personen treden op, kennelijk om het thema van het boek te ondersteunen: de fundamentele eenzaamheid van de mens. Dit is tegelijk de zwakke plek van deze roman: de nevenverhalen staan te los van het hoofdgebeuren. Paperback; kleine druk. H BP Redactie.

Auteur: J. Bernlef
Titel: meeuwen
Eerste uitgave: 1975

Titel verklaring
Meeuwen komen in de decorbeschrijving voor(symboliseren isolement). De mantelmeeuw die alleen op de golven drijft en die later wordt gedood kan worden vergeleken met Wijtman.

Titel:
De titel meeuwen is een soort wens van de hoofdpersoon Wijtman, die zichzelf isoleert op een eiland. In het boek komen de hele tijd meeuwen voor, die aangeven dat Wijtman graag vrij en onbezorgd zou willen zijn. Op een gegeven moment in het verhaal slaat Wijtman een meeuw dood met een stuk hout, dit staat voor zijn eigen wanhoop en isolatie, de dood van de meeuw is eigenlijk een soort voorteken van zijn eigen dood. ‘Hij deed het zo snel hij kon en met alle kracht die in hem was. De meeuw gaf geen enkel geluid. Door de kracht van de slag tuimelde hij opzij. Zijn felgele poten schokten even los van elkaar omhoog. Toen lag hij stil’(blz 75).
Wijgman vertelt dat hij geen vreugde voelde toen hij het beest doodde, maar eerder een voldoening. Dit kan wijzen op zijn eigen zelfmoord, dat het niet fijn was maar het nou eenmaal moest.

Opbouw
Twintig vrij kleine hoofdstukjes zonder titel; enigszins scenische opbouw, een filmachtige structuur.

Mening
Ik heb dit boek gelezen, omdat de naam Bernlef me wel bekend voorkwam. Ik had verder totaal geen verdere ervaring met deze schrijver. Ondanks dat ik er niks vanaf wist, is het boekje me goed bevallen. Vooral op het punt dat de hoofd© personen volledig langs elkaar heen leven, want hiermee wordt de werkelijkheid beter benaderd. In het gewone leven bestaat er ook vaak geen verband tussen willekeurige personen. Dit boekje is voor mij ook de aanleiding geweest om meer werk van deze schrijver te lezen en het is zodoende ook mijn thema geworden.

Perspectief:
In dit boek is sprake van een wisselend perspectief: het grootste gedeelte wordt alles gezien door de ogen van Wijtman, tot de vermissing van het meisje, dan doet ook rechercheur Wigman zijn intrede en zien we ook alles door zijn ogen, afwisselend met Wijtmans perspectief.

Manipulatietechniek:
Vertraging: tijdens het onderzoek naar het meisje kwamen de gedachten (saaie) van Wijtman en Wigman te veel naar voren. Deze gedachten hadden geen samenhang met de vermissing.

Verwachtingen:
Ik had nog nooit van J. Bernlef gehoord toen ik zijn naam in het Nederlands werkboek zag. Zijn naam riep dus ook geen verwachting bij me op. De titel riep geen verwachtingen bij me op. Ik snapte niet wat de titel met de achterkant te maken had. De achterkant riep veel verwachtingen bij me op. De achterkant is, vind ik, als de achterkant van een detective geschreven: er is een vermissing van een meisje dan komt de rechercheur en dan pleegt er iemand zelfmoord. Deze gebeurtenissen knoop ik vast aan een detective. Hierdoor leek het mij een heel spannend boek met veel gebeurtenissen. De laatste zinnen van deze achterkant maakte mij heel erg nieuwsgierig:" De lezer is intussen de enige die weet hoe het spoor in werkelijkheid loop". Onderaan stond dat het boek een sober relaas van geïsoleerde mensen is. Hier las ik vlug overheen, daardoor hebben deze woorden voor mij geen betekenis gehad.

Bij mij zijn er helemaal geen verwachtingen uitgekomen. Ik dacht dat het een spannend boek was, maar dat was het helemaal niet. Het hele boek gaat over de gedachten van mensen, die niet zo spannend zijn. Die gedachten zijn meer langdradig en niet zo interessant. De moord, de zelfmoord en de vermissing van het meisje speelde een niet zo’n grote rol in het boek. Het boek had helemaal niets met een detective te maken. Ik wist wel dat het een roman was, maar dan kan het ook een detective-roman zijn. Het boek sloot dus niet goed aan bij mijn verwachtingen. Ik denk dat er wel een verband is tussen mijn verwachtingen en mijn oordeel over het boek. Mijn verwachtingen waren spannend, mijn verwachtingen zijn niet uitgekomen dus mijn oordeel is niet zo spannend. Er gebeuren wel spannende dingen alleen die zijn niet op een spannende manier geschreven.

Hoofdpersonen en hun (onderlinge) relaties
De hoofdpersoon in het boek is Arend Wijtman, een 51 jarige kantoorbediende die lijdt aan keelkanker. Een ander belangrijk personage in het boek is de rechercheur Leo Wigman, hij onderzoekt de vermissing van een 11 jarig meisje.

Karaktereigenschappen hoofdpersonen: Arend Wijtman is een eenzame, ietwat saaie man. Hij werkt als kantoorbediende en heeft verder geen dynamisch leven. Wijtman heeft een bepaalde doelstelling en die is afreizen naar een klein eiland om te leren omgaan met zijn ziekte: door de keelkanker is niet meer in staat mondeling te communiceren met mensen, en daarom doet hij dit schriftelijk. De ontwikkeling die de hoofdpersoon meemaakt is eigenlijk het hele proces van het leren omgaan met zijn ziekte, die goed merkbaar is doordat hij niet kan praten. Hierdoor legt hij moeilijk contacten ,en dat is ook zijn grootste angst voor als hij weer thuiskomt: reacties, verbazing.

De andere belangrijke personage is Leo Wigman, een vrij arrogante man. Hij beschrijft de vermissing van het meisje en het daarbij horende gedrag van de bewoners heel laconiek en met weinig gevoel. Wat ik uit het boek opmaak is dat Wigman minder een gevoelsmens is dan Wijtman. De doelstelling van Wigman is om de vermissing van het 11 jarige meisje op te lossen. Wigman maakt niet een hele erge ontwikkeling door, de vermissing blijft dan ook onopgelost. Wijtman is een round character , die een ontwikkeling doormaakt. Wigman is een flat character , iemand die ergens in het midden zijn intrede en dan zijn gehele presentatie krijgt, op het eind van het boek is hij dezelfde als in het begin van het boek.

Bijpersonen: enkele bijfiguren zijn hoteleigenaar Jan Zijlstra, politieagent Lozen en vrouw, de burgemeester en de makelaar Ris. Jan Zijlstra: kan het beste omschreven worden als een type, die maar enkele stereotiepe karaktereigenschappen bezit. Politieagent Lozen en zijn vrouw zijn niet erg duidelijk te typeren, maar zij spelen wel een rol. De burgemeester is ook een type.

Relaties met de hoofdpersonen: Jan Zijlstra is de hoteleigenaar van het hotel waar Arend Wijtman overnacht, Zijlstra omschrijft Wijtman niet eigenaardig omdat hij niet praat, hij vindt het eigenlijk niet heel raar. In het boek wordt niet duidelijk hoe Zijlstra tegenover het idee van Wijtman staat, omdat hij dat idee simpelweg niet weet.

Mevrouw Lozen is de vrouw van politieagent Lozen, zij en rechercheur Wigman krijgen kort met elkaar te maken in het boek. Zij en Wigman gaan met elkaar naar bed, maar mevrouw Lozen voegt verder niks toe aan het verhaal. Ook de burgemeester speelt een vlakke rol, een feitelijke die verder niet meegaat in de ideeën van de hoofdrolspelers.

Thematische componenten en motieven:
Het thema/probleem in het boek is: isolatie . Wijtman zonder zich af op een eiland om te wennen aan zijn nieuwe stijl van leven: niet meer kunnen praten. Dit doet hij omdat hij het niet aandurft dit thuis in zijn vertrouwde omgeving te doen.

Sub-thema: vermissing. Het boek beschrijft ook de vermissing van een 11 jarig meisje op het eiland.

Stijl: Eenvoudige, korte zinnen, geen moeilijke woordkeus. Veel gedachten. Genre: Psychologische roman.

Tijd:
De gebeurtenissen zijn niet-chronologisch, hoofdstuk 2 gaat namelijk aan hoofdstuk 1 vooraf.

Af en toe komen er flashbacks voor, vooral van Wigman die het belachelijk vindt dat hij voor zo’n klus als dit voor ingezet, en dan terugdenkt aan wat hij vroeger deed.

Vertelde tijd: de vertelde tijd bedraagt ongeveer een week, dit is hoelang Wijtman op het eiland verblijft.