Meeuwen door J. Bernlef

Boekverslag : meeuwen- J bernlef
Formele kenmerken: Auteur: J. Bernlef
Titel: meeuwen
Eerste uitgave: 1975 Eerste waardering: Ik vond het boek niet zo heel sterk, de verhaallijn was een beetje saai. Toch vond ik ook dat er dingen waren die me wat deden, zoals de keelkanker van de hoofdpersoon Arend Wijtman, die altijd heel eenzaam geweest is. Het boek beschrijft nauwkeurig hoe Arend zijn dagen verslijt op het eiland en probeert om te leren leven met de gebreken van keelkanker, zoals het niet kunnen spreken tegen mensen. Ik vond de personages niet heel sterk, Arend Wijtman is de enige die een vrij sterk karakter vertoont. Bepaalde personages spraken me niet aan ,zoals de rechercheur Leo Wigman, die een nogal arrogante denkwijze heeft, dit is waarschijnlijk te wijten aan de diensttijd die hij er al op heeft zitten ,hij heeft ergere dingen meegemaakt dan de vermissing van een meisje op een piepklein eiland. Andere personages deden me niet zoveel, zoals de hoteleigenaar Jan Zijlstra. Ik vond de personages wel verschillend van elkaar, Arend Wijtman is eenzaam en leeft in zijn eigen wereld, rechercheur Wigman neigt naar arrogant zijn toe en duikt in bed met de vrouw van politieagent Lozen. Jan Zijlstra is een heel normaal en gemiddeld persoon waarop niks aan te merken valt. De scènes waarbij ik me begon te vervelen waren de scènes dat Arend Wijtman met zijn verrekijker eropuit trok om het landschap te verkennen, dit werd wel heel saai. Scènes die mij gretig deden doorlezen waren als Wijtman last kreeg van zijn keelkanker, en ook de scène dat Wijtman een doosje slaappillen inneemt. Dit boek heeft mij wel enig inzicht verschaft, het gaf mij door toch wel de saaiheid van het boek een bepaalde rust, ik zag het eiland al voor me met haar mooie zee en duinen. Ook kreeg ik wel medelijden met de hoofdpersoon die in een keer moest leren leven met zijn keelkanker. Dit boek heeft mij wel ideeën aan de hand gedaan ,ik voelde sterk de neiging om naar het saaie eilandje te gaan voor heel veel rust in mijn leven. Opvallend waren ook de meeuwen die steeds in het boek voorkwamen en beschreven werden, naar mijn mening gaven de meeuwen vrijheid aan, vrijheid waarvoor Arend Wijtman bang voor is, vandaar dat hij zich afzondert op een eiland. Ik vond het al met al een best mooi boek, het gaf me een soort rust. Weergave van de inhoud: Het boek meeuwen gaat over een man genaamd Arend Wijtman die ,nadat hij te horen gekregen heeft dat hij keelkanker heeft, afreist naar een klein eiland om te leren omgaan met zijn keelkanker. Wijtman vindt dit heel lastig, hij mag namelijk niet praten en communiceert daarom schriftelijk met mensen. Eenmaal op het eiland aangekomen beschrijft Wijtman kritisch wat hij meemaakt: Het immer saaie gepraat van de hotelbezoekers, de zee, het landschap ,zijn ziekte… Op een dag krijgt Wijtman te horen dat er een meisje vermist wordt op het eiland, er wordt een grote zoekactie begonnen. Op dat moment doet ook rechercheur Wigman zijn intrede in het boek. Ook vanuit Wigmans perspectief worden de gebeurtenissen beschreven, maar dit gaat meer over de vermissing van het meisje en het onderzoek eromheen. Wigman is nogal laconiek over de vermissing, snapt niet dat de bewoners zich zo druk maken. Wijtman besluit op een dag om een einde aan zijn leven te maken ,hij neemt een doosje slaappillen in en laat zich verdrinken in de zee. Het lijk van Wijtman wordt door de makelaar Ris gevonden ,die ook het notitieboekje van Wijtman in zijn bezit blijkt te hebben, het notitieboekje waarin hij alles opschreef omdat hij niet mocht praten. Rechercheur Wijtman neemt beslag op het boekje, maar kan er niet veel wijzer van worden omdat de letters doorgelopen zijn van het water. Toch zijn zowel Wigman als meerder eilandbewoners er zeker van dat de vermissing van het meisje en de zelfmoord van Wijtman iets met elkaar te maken hebben, maar de lezer weet dat deze twee dingen heel ver van elkaar afstaan.
1) Wat is de samenhang tussen de verschillende verhaallijnen? Eigenlijk zijn er 2 verhaallijnen waarvan één het onderspit delft, namelijk de verhaallijn van Arend Wijtman. De andere verhaallijn is die van rechercheur Wigman. De samenhang is dat het één het ander uitlokt. Arend Wijtman is toevallig net op het eiland als het meisje vermist wordt. Hier komt bij dat Wijtman niet kan praten en dus min of meer gezien wordt als een verdacht iemand. Na de zelfmoord van Wijtman denken verschillende bewoners dat deze dingen iets met elkaar te maken hebben, wat dat is weten ze niet. Eigenlijk is de samenhang een toevalligheid, als Wijtman niet op het eiland was geweest zou er geen samenhang geweest zijn . 2) Dragen de verschillende verhaallijnen bij tot één centrale gedachte? Nee, ik denk niet dat de verhaallijnen samen een thema vormen. Wel denk ik dat één verhaallijn een duidelijk thema heeft; isolatie. Wijtman zondert zich af van de wereld omdat hij bang is voor de grote ommekeer in zijn leven: hij kan niet meer praten met mensen. Hoofdpersonen en hun (onderlinge) relaties De hoofdpersoon in het boek is Arend Wijtman, een 51 jarige kantoorbediende die lijdt aan keelkanker. Een ander belangrijk personage in het boek is de rechercheur Leo Wigman, hij onderzoekt de vermissing van een 11 jarig meisje. Karaktereigenschappen hoofdpersonen: Arend Wijtman is een eenzame, ietwat saaie man. Hij werkt als kantoorbediende en heeft verder geen dynamisch leven. Wijtman heeft een bepaalde doelstelling en die is afreizen naar een klein eiland om te leren omgaan met zijn ziekte: door de keelkanker is niet meer in staat mondeling te communiceren met mensen, en daarom doet hij dit schriftelijk. De ontwikkeling die de hoofdpersoon meemaakt is eigenlijk het hele proces van het leren omgaan met zijn ziekte, die goed merkbaar is doordat hij niet kan praten. Hierdoor legt hij moeilijk contacten ,en dat is ook zijn grootste angst voor als hij weer thuiskomt: reacties, verbazing. De andere belangrijke personage is Leo Wigman, een vrij arrogante man. Hij beschrijft de vermissing van het meisje en het daarbij horende gedrag van de bewoners heel laconiek en met weinig gevoel. Wat ik uit het boek opmaak is dat Wigman minder een gevoelsmens is dan Wijtman. De doelstelling van Wigman is om de vermissing van het 11 jarige meisje op te lossen. Wigman maakt niet een hele erge ontwikkeling door, de vermissing blijft dan ook onopgelost. Wijtman is een round character , die een ontwikkeling doormaakt. Wigman is een flat character , iemand die ergens in het midden zijn intrede en dan zijn gehele presentatie krijgt, op het eind van het boek is hij dezelfde als in het begin van het boek. Bijpersonen: enkele bijfiguren zijn hoteleigenaar Jan Zijlstra, politieagent Lozen en vrouw, de burgemeester en de makelaar Ris. Jan Zijlstra kan het beste omschreven worden als een type, die maar enkele stereotiepe karaktereigenschappen bezit. Politieagent Lozen en zijn vrouw zijn niet erg duidelijk te typeren, maar zij spelen wel een rol. De burgemeester is ook een type.
Relaties met de hoofdpersonen: Jan Zijlstra is de hoteleigenaar van het hotel waar Arend Wijtman overnacht, Zijlstra omschrijft Wijtman niet eigenaardig omdat hij niet praat, hij vindt het eigenlijk niet heel raar. In het boek wordt niet duidelijk hoe Zijlstra tegenover het idee van Wijtman staat, omdat hij dat idee simpelweg niet weet. Mevrouw Lozen is de vrouw van politieagent Lozen, zij en rechercheur Wigman krijgen kort met elkaar te maken in het boek. Zij en Wigman gaan met elkaar naar bed, maar mevrouw Lozen voegt verder niks toe aan het verhaal. Ook de burgemeester speelt een vlakke rol, een feitelijke die verder niet meegaat in de ideeën van de hoofdrolspelers. Thematische componenten en motieven: Het thema/probleem in het boek is: isolatie . Wijtman zonder zich af op een eiland om te wennen aan zijn nieuwe stijl van leven: niet meer kunnen praten. Dit doet hij omdat hij het niet aandurft dit thuis in zijn vertrouwde omgeving te doen. Sub-thema: vermissing. Het boek beschrijft ook de vermissing van een 11 jarig meisje op het eiland. Motieven: - dood; doorgroeiend haar, droom van meisje in bad, het doden van de meeuw, zelfmoord, het geraamte. - kanker; bleek zien, stem niet gebruiken, vlekje in hals van jongen. - afgedankt worden; voorwerpen weggooien, tramkaart verbranden, herfst, kaalheid. - isolement; keuze voor eiland, niet praten, verdwalen, bevrediging met pop. - geen samenhang zien; dingen niet begrijpen, verwarring, - spiegelen; observatie van zichzelf in ruiten, spiegel. Perspectief: In dit boek is sprake van een wisselend perspectief: het grootste gedeelte wordt alles gezien door de ogen van Wijtman, tot de vermissing van het meisje, dan doet ook rechercheur Wigman zijn intrede en zien we ook alles door zijn ogen, afwisselend met Wijtmans perspectief. Tijd: De gebeurtenissen zijn niet-chronologisch, hoofdstuk 2 gaat namelijk aan hoofdstuk 1 vooraf. Af en toe komen er flashbacks voor, vooral van Wigman die het belachelijk vindt dat hij voor zo’n klus als dit voor ingezet, en dan terugdenkt aan wat hij vroeger deed. Vertelde tijd: de vertelde tijd bedraagt ongeveer een week, dit is hoelang Wijtman op het eiland verblijft. Ruimte Er is in dit boek sprake van een thematische indicatie: het eiland ondersteunt het thema namelijk: isolatie, afzondering. Het verhaal speelt zich af op een waddeneiland in Nederland, welk eiland wordt niet verteld, maar ik denk Vlieland, omdat het zo klein is en er geen auto’s mogen rijden, zelf ben ik ook op dit eiland geweest en ik herinnerde mij dat dit toen ook het geval was. Weersomstandigheden: Wat betreft de weersomstandigheden is mijn iets vreemds opgevallen: de hele tijd wordt door iedereen gezegd dat het zo zacht is voor de tijd van het jaar (herfst): ‘…..ook in het hotel beperkte de conversatie zich tot de hoognodigste opmerkingen, zoals over het maar aanhoudende goede weer etc.’(blz 21). Later, wanneer Arend Wijtman net zelfmoord heeft gepleegd, slaat het weer ineens om: ‘Het regende aan een stuk door en er stond een harde gure wind’(blz 94)
Het historische kader: Het verhaal speelt zich af in het jaar 1975, dit weet ik omdat Wijtman in het boek vertelt dat hij geboren is in 1924 en hij nu 51 is, dus speelt het verhaal zich af in 1975. Ook kon je dit merken doordat er geen tv’s, computers of andere technische hoogstandjes van het heden in voorkwam. De verschillende ruimtes: Wijtman: het eiland, hotelkamer, duinen, zee, café, strand, op de boot, in een winkel. Wigman: het eiland, het hotel/hotelkamer, bij ouders van vermist meisje thuis, bij meneer en mevrouw Lozen thuis, op de boot, bij makelaar Ris thuis. Titel: De titel meeuwen is een soort wens van de hoofdpersoon Wijtman, die zichzelf isoleert op een eiland. In het boek komen de hele tijd meeuwen voor, die aangeven dat Wijtman graag vrij en onbezorgd zou willen zijn. Op een gegeven moment in het verhaal slaat Wijtman een meeuw dood met een stuk hout, dit staat voor zijn eigen wanhoop en isolatie, de dood van de meeuw is eigenlijk een soort voorteken van zijn eigen dood. ‘Hij deed het zo snel hij kon en met alle kracht die in hem was. De meeuw gaf geen enkel geluid. Door de kracht van de slag tuimelde hij opzij. Zijn felgele poten schokten even los van elkaar omhoog. Toen lag hij stil’(blz 75). Wijgman vertelt dat hij geen vreugde voelde toen hij het beest doodde, maar eerder een voldoening. Dit kan wijzen op zijn eigen zelfmoord, dat het niet fijn was maar het nou eenmaal moest. Motto: In het boek wordt geen motto gegeven