Max Havelaar door Multatuli

Titel en schrijver:

Max Havelaar of de koffieveilingen van de Nederlandse Handelmaatschappij, Multatuli (Eduard Douwes Dekker)

Titelverklaring:

Het boek is vernoemd naar het personage Max Havelaar. Max Havelaar is een van de belangrijkste personages uit het boek. Hij is de assistent-resident die opkomt voor de arme Javaanse boeren die door de Nederlandse ambtenaren en inlandse vorsten worden uitgebuit en mishandeld tijdens het koloniale regiem van Nederland eind negentiende eeuw.

De ondertitel is afkomstig van het personage Droogstoppel, Nederlandse makelaar in koffie. Hij is erg trots op zichzelf en hij wil een boek schrijven over koffieplantages . Hij is zelf rijk is geworden door de uitbuiting van de Javaanse boeren. De boeren werkten voor weinig tot geen geld, waardoor de koffieteelt erg lucratief was, zeer gunstig dus voor de makelaars.

De twee titels geven dus eigenlijk al meteen de tegenstelling, de spanning in het boek aan.

Thema:

Eerherstel en strijd tegen onrecht.

Het boek draait om de strijd die Max Havelaar voert. Havelaar wil dat de uitbuiting en mishandeling van de arme Javaanse boeren stopt en dat zij een eerlijke prijs voor hun koffie krijgen. Maar de welvarende Hollanders willen hun rijkdom er niet voor inruilen. Havelaar wil tot het laatst toe strijden tegen het onrecht.

Tevens wil hij zijn eigen eer herstellen. Hij is door zijn strijd voor de armen weggestuurd uit Nederlands-Indië en vindt dat niet terecht. Hij wil met dit boek uitleggen hoe het werkelijk zit.   

Motieven:

Kritiek op de samenleving, het goede en het kwade, uitbuiting, de Nederlandse handelsmentaliteit, het opportunisme van de ambtenaren.

Beknopte samenvatting:

Het boek begint met Droogstoppel, een gierige en arrogante makelaar in koffie. Hij vertelt de lezer hoe erg hij gesteld is op de waarheid en zijn principes. Op een dag komt hij een oud klasgenoot tegen, die hij Sjaalman noemt. Van hem krijgt hij een groot pak met papieren met aantekeningen en verhalen over diverse onderwerpen, maar voornamelijk over Nederlands-Indië (en een beetje over koffie). Droogstoppel wil graag een boek over de koffie schrijven en besluit dat zijn stagiair, Ernest Stern, dat moet gaan doen op basis van de aantekeningen van Sjaalman. Dat  verhaal gaat over Max Havelaar die Nederlands ambtenaar is en moet zorgen dat iedereen zijn werk doet in provincie Lebak op Java. Havelaar weet dat de bevolking ernstig onderdrukt wordt door de Nederlandse handelaren, die goedkope suiker en koffie willen. Door die onderdrukking kunnen de arme Javaanse boeren geen rijst verbouwen, waardoor zij honger lijden. Havelaar is fel tegen deze onderdrukking en uitbuiting van de inlandse bevolking. Hij probeert op te komen voor deze mensen door toespraken te houden, brieven te schrijven en er zelf voornamelijk niet aan mee te doen. Maar Havelaar wordt niet gesteund door zijn ambtelijke bazen. Tijdens de uitoefening van zijn ambt vertelt hij vele verhalen die allemaal één doel hebben: laten zien hoe de Javanen lijden onder e wreedheden en uitbuiting van de Nederlanders. Ook vertelt stagiair Stern een verhaal over de uitbuiting van Saïdjah, als voorbeeld. Continu worden de buffels gestolen van de familie van Saïdjah, waardoor zijn levensgeluk en dat van zijn familie en geliefde verwoest wordt. Uiteindelijk dient Max Havelaar een klacht in tegen de regent, de Indische vorst. Daarmee maakt Havelaar zichzelf onmogelijk en moet hij ontslag nemen. Tot het laatst probeert hij de gouverneur-generaal er van te overtuigen dat hij goed gehandeld heeft. Maar hij krijg zijn gelijk niet. Op het laatst neemt Multatuli zelf de pen over van Stern en Droogstoppel. Hier richt hij zich rechtstreeks tot de koning en houdt een laatste fel betoog. 

Hoofdpersoon:

Ondanks dat het verhaal voornamelijk is geschreven vanuit Stern en Droogstoppel, is Max Havelaar de hoofdpersoon. Max Havelaar is de persoon die de boodschap van de schrijver overbrengt.

Positieve punten:

• Geeft niet snel op.
• Eerlijk
• Behulpzaam

Negatieve punten:

• Anderen helpen, maar zelf in de financiële problemen komen. Hij kan geen nee zeggen tegen mensen die het moeilijker hebben dan hij
• Hij probeert te strijden tegen iets wat hij bijna onmogelijk winnen kan.
• Breedsprakig

Vertelperspectief:

Het begin van het verhaal wordt vanuit de ik-persoon verteld door Droogstoppel. Het verhaal van in Nederlands-Indië wordt verteld door Stern, wederom in de ik-persoon. Ook Multatuli zelf komt nog aan het woord en spreekt ook in de ik-vorm.

Droogstoppel: 'Enige tijd geleden liep ik 's avonds door de Kalverstraat en bleef staan kijken naar de winkel van een kruidenier die veel soorten koffie verkoopt, wat me zeer interesseerde, want ik let altijd op alles.'

Stern: 'Maar nu ik toch aan het beschrijven ben, wil ik u zeggen dat mevrouw Havelaar niet knap was, maar dat zij in haar blik en stem iets lieftalligs bezat.'

Multatuli: 'Hoe luider mijn boek wordt afgekeurd, hoe liever het mij zijn zal, want des te groter is dan de kans dat ik word gehoord.'

Tijd:

Het boek is chronologisch geschreven. Het lijkt alsof het verhaal over Max Havelaar een flashback is, maar het is een verhaal dat wordt verteld. Ook het verhaal zelf is chronologisch. Er zitten kleine tijdsprongen in het verhaal. Voornamelijk in het verhaal over Saïdjsh en Adinda heeft wel hele grote tijdsprongen.

Decor:

Het boek begint in Amsterdam, waar Droogstoppel woont. Het verhaal over Max Havelaar speelt zich af in Nederlands-Indië. De plaats heeft zeker invloed op het verhaal. Droogstoppel woont in Amsterdam en is welvarend. Hij staat symbool  voor de  handelsman die gebruik maakt van de onderdrukking en mishandeling van de inlandse bevolking van Nederlands-Indië. Max Havelaar is in Nederlands-Indië en probeert daar juist een einde te maken aan de onderdrukking en mishandeling, terwijl hij er midden in staat.