Max Havelaar door Multatuli

Max Havelaar
Eduard Douwes Dekker
Naam: Jeroen W
Klas: 6VC
Leraar: Kraaikamp


1. Beschrijving

- Complete titelbeschrijving
Auteur: Multatuli (Eduard Douwes Dekker)
Titel: Max Havelaar, De Nederlandsche Boekhandel,
Druk: vierde druk, 1970 (eerste druk 1860, Amsterdam)
Aantal pagina’s: 370 blz.
Genre: Autobiografische protestroman.



- Motivatie van je boekkeuze
Een boek uit de negentiende eeuw tot 1880, dan is het toch het eerste boek wat in je opkomt Max Havelaar. Het boek is eerder een begrip dan een verhaal, en aangezien ik het boek nog niet gelezen had leek dit mij het aangewezen moment om dat te doen. Het leek me overigens geen leuk boek om te lezen, ik had verwacht dat het taalgebruik moeilijk zou zijn en het verhaal oninteressant.


- Korte samenvatting van de inhoud
Batavus Droogstoppel is makelaar in koffie. Hij wil een boek gaan schrijven over zijn handel. Dan ontmoet hij een oude schoolvriend, Max Havelaar. Droogstoppel noemt hem Sjaalman, omdat hij geen jas draagt, maar een 'soort sjaal die over zijn schouders hangt'. Sjaalman vraagt hem of hij een pak manuscripten wil verwerken en uitgeven. Droogstoppel ontdekt dat hij wel een paar delen uit dat pak kan gebruiken en neemt het aan. Hij laat zijn medewerker, de Duitser Ernest Stern, de belangrijkste delen uitzoeken. Deze maakt echter een verhaal van de ervaringen van Havelaar in Lebak in plaats van een studie over de koffiehandel.


Er wordt verteld, dat Max Havelaar werkzaam is in Lebak in Indië. Hij is daar assistent-resident en ziet het als zijn plicht, de misstanden in Lebak aan te pakken. Er wordt uit de doeken gedaan dat de regent, een inlandse leider, mede schuldig is aan de slechte situatie van de Javanen. Deze buit zijn eigen volk uit, door ze onbetaalde arbeid op zijn land te laten verrichten. In het archief van zijn voorganger staan hierover gegevens vermeld. Ook de resident van Bantam, Slijmering, is bekend met deze gegevens.

Droogstoppel vindt het nodig om een 'meer solide' hoofdstuk in te bouwen. Hij geeft zijn commentaar op het, volgens hem, oninteressante verhaal over Lebak. Hij beschrijft een preek van dominee Wawelaar. Hij betrapt Stern op het voordragen van poëzie en laat hem voor straf een aantal gedichten analyseren. Droogstoppel is namelijk een puur materialistisch persoon, die niets moet hebben van 'zwevend' taalgebruik, als in poëzie gebruikt wordt.

De levensgeschiedenis van Havelaar komt aan het licht en het blijkt, dat deze niet geheel vlekkeloos is. Hij wil de misstanden aanpakken, maar de regent is niet voor rede vatbaar. Havelaar beschrijft in het verhaal van Saïdjah en Adinda de leefomstandigheden in Lebak. Havelaar besluit de regent aan te klagen bij Slijmering. Slijmering ontvangt geld van de regent en vraagt Havelaar zijn aanklacht in te trekken. Dat weigert Havelaar, zodat de zaak bij de Gouverneur-generaal terechtkomt. Havelaar neemt ontslag en wacht op een reactie van de Gouverneur-generaal. Die krijgt hij niet.

Multatuli neemt nu zelf het woord en stuurt Stern en Droogstoppel weg. Hij heeft genoeg van zijn scheppingen, hij heeft ze niet meer nodig. Hij legt in deze laatste pagina’s de twee doelen van zijn boek uit.


- Eerste persoonlijke reactie
Zeker niet het makkelijkste boek dat ik heb moeten lezen afgelopen maanden. Op sommige punten zelfs slaapverwekkend, als Droogstoppel een betoog begint over koffiehandel. De gesprekken die Stern omschrijft maken overigens het een en ander goed, die lezen een stuk makkelijker. En het taalgebruik zelf is ook lastig om te volgen. Er komt veel ambtelijke taal voor in het boek, waarvan wordt verwacht dat je weet waarover wordt gepraat. Dat wist ik lang niet altijd, en ik heb dan ook meerdere keren het internet geraadpleegd. Het is dat je het boek gelezen moet hebben, maar anders was ik er zeker niet aan begonnen.


2. Verwerkingsopdracht

Opdracht 1
- 2
Open plek 1: Als Max Havelaar zijn papieren en notities aan Droogstoppel geeft, vraag je jezelf af als lezer wat Havelaar nou te melden heeft. Wat heeft hij opgeschreven, en wat heeft hij sowieso meegemaakt daar in Nederlands-Indië.

Open plek 2: Max Havelaar klaagt regent Adhipathi Karta Nata Negara aan als hij doorheeft dat ij de Indonesische bevolking uitbuit. Gaat dit lukken, wat doet de regent en krijgt Max zijn gelijk?

Open plek 3: Als Saïdjah terugkomt zijn dorp terugkeert en op zoek gaat naar Adinda, blijkt ze weg te zijn. Waar is ze gebleven? Leeft ze nog, of is ze genadeloos afgeslacht door de kolonisten?


- 3
Er heerste een handelscultuur in de Republiek in de Gouden Eeuw. Nederland was het handelscentrum van Europa en dreef wereldwijd handel. Uit Nederlands- Indië haalde men koffie en thee, dat was na 1700. Maar al in de tijd van de specerijen werd de bevolking van deze honderden eilandjes onderdrukt door de Nederlandse kolonist. Ze werden uitgebuit, moesten lange dagen werken voor weinig of geen geld en werden behandeld als beesten. Toen dit boek geschreven werd, kwam de dekolonisatie op gang. Kolonies werden onafhankelijk en de slavernij werd afgeschaft. Dat was een mooie tijd voor Multatuli om dit boek te schrijven en de rol van de Nederlanders in Nederlands-Indië aan de tand te voelen. Hij was er overigens wel wat laat mee, het zou nuttiger geweest zijn als de mensen het tijdens de Gouden Eeuw bewust waren geweest. Dan zou tenminste iemand er nog iets aan hebben.


3. Evaluatie
Ik vond het boek moeilijk om te lezen, maar tegelijkertijd het verhaal erg mooi. Het geeft je als lezer een beeld van hoe de situatie was in Nederlands-Indië. Wat mij opviel is dat je niet veel te lezen krijgt over de inlanders van Nederlands-Indië, doordat Havelaar de hoofdpersoon is. Het verhaal van Saïdjah en Adinda laat dat leven wel zien. Door dat voorbeeld te geven vulde Multatuli zijn verhaal van Max Havelaar goed aan, in mijn ogen. Waar ik me over verbaas is over het feit dat het boek nog steeds in grote getale wordt gelezen. Multatuli heeft dus bereikt wat hij voor ogen had toen hij het boek schreef, namelijk gelezen worden.