Max Havelaar door Multatuli

Zakelijke gegevens Titel: Max Havelaar, of de koffieveilingen der Nederlandse Handel-Maatschappij
Auteur: Multatuli
Uitgeverij: Ontwikkeling, Antwerpen
Eerste druk: 1860 Korte inhoud Batavus Droogstoppel is koffiemakelaar. Hij is van plan om een boek te gaan schrijven over de koffiehandel als hij op een dag een oude schoolvriend ontmoet, Max Havelaar. Droogstoppel noemt Havelaar Sjaalman omdat hij nogal armoedig gekleed was en een sjaal droeg. Sjaalman vraagt hem of hij een pak manuscripten wil verwerken en uitgeven. Droogstoppel wil dit eigenlijk niet doen tot hij ontdekt dat ertussen de manuscripten ook stukken zitten die over de koffiehandel gaan. Hij laat deze stukken door een werknemer, de Duitser Ernest Stern, uitwerken. Deze maakt echter een verhaal over de ervaringen van Havelaar in Lebak in plaats van een studie over de koffiehandel. Stern schrijft dat Havelaar ontdekt dat de regent zijn volk uitbuit door ze meer onbetaalde arbeid te laten verrichten dan is toegestaan. Hij is hier achter gekomen door gegevens uit het archief van zijn voorganger. De resident is op de hoogt van deze gegevens. Droogstoppel onderbreekt Stern om ‘iets van meer solide aard’ toe te voegen. Hij geeft zijn commentaar op het verhaal over Lebak. Om meer inhoud te geven aan het boek, beschrijft hij een preek van dominee Wawelaar. Hij roept Stern bij zich als hij hem betrapt op het gebruik van poëzie en analyseert voor hem het gedicht dat hij opzei. Stern schrijft weer verder en verteld over de belevenissen van Havelaar op Sumatra. Ook het verhaal van Saïdjah en Adinda wordt verteld. Hiermee wil worden de leefomstandigheden in Lebak omschreven. Havelaar klaagt de regent aan bij de resident, Slijmering. Deze wordt echter omgekocht door de regent en hij vraagt aan Havelaar de klacht in te trekken. Havelaar weigert dat en wordt overgeplaatst. Als gevolg hiervan neemt hij zijn ontslag. Hij wacht op een reactie van de gouverneur-generaal, die krijgt hij niet. Multatuli neemt nu zelf de pen op en en stuurt Stern en Droogstoppel weg. Hij legt uit wat het doel was van zijn boek, namelijk ‘in de eerste plaats het aanzien geven aan iets dat als heilige poesaka (erfstuk) zal kunnen bewaard worden voor Max en zijn zusje, als hun ouders zullen zijn omgekomen van ellende’ en ‘in de tweede plaats: ik wil gelezen worden’. Uitgebreide mening Het boek werd me aangeraden door mijn vader die het ooit voor zijn school gelezen heeft en er toen een uitgebreid werkstuk over heeft gemaakt. Voor dat werkstuk heeft hij veel secundaire literatuur bestudeerd en hij was zelf ook van mening dat het een geniaal boek is dat je absoluut een keer gelezen moet hebben. Dat heb ik dus gedaan. Op mij heeft het boek niet zo’n indruk gemaakt. Het verhaal is eigenlijk een vertelling door drie personen namelijk Droogstoppel, Stern en later Multatuli. Dat vind ik wel heel bijzonder in het boek. Het is een verhaal in een verhaal. Omdat er dus als het ware meerdere schrijvers zijn, zijn er ook verschillend schrijfstijlen. Tijdens het lezen van de eerste vijf hoofdstukken, waar Droogstoppel aan het woord is, dacht ik: ‘waar maakt iedereen zich nou zo druk om, dit is toch goed te lezen.’ Toen het stuk van Stern begon, wist ik het. De schrijfstijl van Stern is heel anders dan die van Droogstoppel en ook veel moeilijker te begrijpen. Vaak moest ik een zin overlezen omdat ik hem niet begreep. Het verhaal is niet spannend. Omdat mijn vader me al had verteld hoe het verhaal ging en ik vervolgens bij de geschiedenisles de film heb gezien, leverde het lezen van het boek geen echte verrassingen op. Het geeft me wel een fijn gevoel dat ik het boek gelezen heb. Ik hoor er zo vaak over op allerlei plaatsen en nu kan ik meepraten en meedenken.
Verwerkingsopdracht
Vergelijk het gelezen boek met de verfilming van het boek. Een van de belangrijkste feiten waarin het boek en de film verschillen is dat het verhaal in het boek volledig verteld wordt door Droogstoppel en Stern en in de film niet. Alleen aan het begin komt Droogstoppel in beeld als Max Havelaar hem zijn geschriften aanbiedt. De film begint met een scène dat Droogstoppel in de kerk zit tijdens de preek van dominee Wawelaar. De film eindigt met weer een scène waarbij Droogstoppel in de kerk zit, maar nu dat er een psalm wordt gezongen die de gelijkheid en de rechten van mensen bezingt. Dit komt nogal ironisch over omdat daarvoor net het verhaal van Havelaar was afgelopen waarbij hij tegenover een schilderij van de koning verklaart dat er 30 miljoen onderdanen worden onderdrukt en uitgezogen in Indië. Het verhaal van Saïdjah en Adinda is in de film vervlochten met het verhaal van Max Havelaar. Beide verhaallijnen zijn best wel hetzelfde als in het boek. Het belangrijkste verschil tussen een film en een boek van hetzelfde verhaal is meestal dat de film veel duidelijker en levendiger is. Dat is natuurlijk niet zo gek. Het is bij dit verhaal bovendien zo dat het taalgebruik in het boek ouderwetser is dan in de film. Daaruit blijkt dat er aan de spreekwijze van het Nederlands sinds de tijd dat het boek geschreven is, niet veel veranderd is, maar aan de schrijfwijze wel. Aan het eind van het boek vertelt de schrijver dat hij het boek opgedragen wordt aan koning Willem III. Hij vertelt daarbij welk onrecht hem en de Indonesiërs wordt aangedaan. In de film doet Max Havelaar hetzelfde, alleen dan tegenover een schilderij van de koning, in de residentie van de Gouverneur-generaal. Bij het schrijven van deze leesdossieropdracht heb ik gebruik gemaakt van de volgende bronnen: - www.scholieren.com; - www.collegenet.nl; - Max Havelaar – Multatuli; uit de memoreeks door: Jos Paardekooper; - Dautzenberg; - eindexamenkatern geschiedenis; Nederland en Indonesië.