Mariken van Nieumeghen door Onbekend

Beschrijvingsopdracht: Motivatie van mijn boekkeuze: Voor de derde slotopdracht moesten we een middeleeuws boek lezen. We konden kiezen uit een aantal boeken en Mariken van Nieumeghen sprak mij het meest aan. Dit kwam door het feit dat het verhaal zich voor een deel in Nijmegen afspeelt. Ik kom namelijk dikwijls in Nijmegen en daarom is die stad me vrij bekend. Ik wilde dus graag weten hoe Nijmegen in dit verhaal naar voren zou komen. Ook het verhaal zelf sprak me heel erg aan. Het gaat namelijk over een meisje dat ongeveer mijn leeftijd heeft en daarom kan ik me denk ik makkelijker bij haar inleven. Ook was de keuze voor dit boek niet zo moeilijk omdat de andere boeken veelal over ridders gingen en ridderverhalen spreken mij helemaal niet aan. Kortom mijn verwachtingen die bij de keuze van dit boek een rol speelden waren dat ik dacht dat Nijmegen in die tijd hier duidelijk in omschreven zou worden en dat er goed naar voren zou komen hoe een meisje van mijn leeftijd zich in die tijd staande houdt. Deze dingen wilde ik graag te weten komen. Samenvatting: Titelbeschrijving: Mariken van Nieumeghen (oorspronkelijke titel: ‘die waerachtige ende een seer wonderlijcke historie van Mariken van Nieumeghen die meer dan seven jaren metten duvel woende ende verkeerde’), onbekende schrijver, bewerkt en vertaald door H. Adema, Groningen 1982
Samenvatting: Mariken leeft in de tijd dat hertog Arend van Gelre gevangen genomen was door zijn zoon hertog Adolf en zijn medeplichtigen. Ze is een mooi, jong meisje dat bij haar oom, de vrome priester Gijsbrecht, omdat haar moeder overleden is. Ze wonen drie mijl van Nijmegen af. Op een dag stuurt oom Gijsbrecht haar naar Nijmegen om wat hoognodige boodschappen te gaan kopen. Mariken gaat op pad en koopt in Nijmegen alles wat ze nodig hebben. Dan wordt het donker en ze denkt niet dat ze in die korte tijd terug naar het huis van haar oom kan lopen, dus klopt ze bij haar tante die in Nijmegen woont aan. Die maakt haar echter uit voor een schijnheilige slet en stuurt haar weg. Bedroefd door haar tantes boze woorden, die niet eens waar waren, loopt Mariken het donkere Nijmegen uit. Ze loopt door totdat ze bij een grote struik komt. Hier gaat ze huilend zitten en biedt zich verschillende keren aan de duivel aan, omdat het voor haar niet meer uitmaakt of het goede of het kwade haar krijgt. De duivel hoort dit en gaat vermomd naar haar toe. Hij biedt aan haar de zeven vrije kunsten (rethorica, musica, logica, grammatica, geometrie, arithmetica en alchemie ) te leren en haar alles te geven wat ze wenst als ze met hem meegaat. Hij vertelt haar dat hij Moenen met het ene oog heet en dat hij goed bekend is bij de jongens van de gestampte pot. Mariken weet dan dat hij de duivel is, maar toch neemt ze zijn aanbod aan. Hij verlangt van haar dat ze haar naam verandert in Emmeken. Na een beetje protest stemt Mariken toch in en heet dus voortaan Emmeken en samen vertrekken ze naar Antwerpen. Daar wonen ze zes jaar boven een herberg (In Den Gulden Boom) waar veel “zondaars”(drinkebroers, zwendelaars enz.) komen. Door toedoen van Moenen wordt er bijna iedere dag wel eentje vermoord. Na zeven jaar wil Emmeken weer eens terug naar haar oom om te zien hoe het met hem gaat. Moenen geeft hier toestemming voor en ze gaan op weg naar Nijmegen. Daar komen ze aan tijdens de Maria-processie en Emmeken wil graag het wagenspel van Masscheroen zien. Na lang aandringen mag dat. Toen ze naar dit spel keek en luisterde kreeg ze berouw van haar zondige leven en wil ze boetedoening doen. Moenen merkt dit en tilt haar hoog mee de lucht in. Hierna smijt hij haar naar beneden. Haar oom ziet dit en gaat kijken wie er van zo hoog naar beneden is gevallen. Tot zijn schrik ziet hij dat het zijn nicht Mariken is. Mariken vertelt van haar zondige leven en Gijsbrecht neemt haar achtereenvolgens mee naar geleerde priesters in Nijmegen, de bisschop van Keulen en de paus in Rome. De laatste wil haar absolutie geven als ze boetedoening heeft gedaan. Mariken krijgt ijzeren kettingen om haar hals en om haar armen. Pas als de ringen versleten zijn of er vanzelf afvallen, zijn haar zonden haar vergeven. Mariken gaat hierna naar het klooster voor bekeerde zondaressen in Maastricht, waar ze non wordt en een uiterst vroom leven leidt. Op een dag wordt ze wakker en liggen de kettingen naast haar; God heeft haar vergeven. Eerste persoonlijke reactie: Ik vond het een heel interessant boek om te lezen. Dit kwam denk ik omdat het eigenlijk om een heel onherkenbare gebeurtenis gaat. In onze tijd is het namelijk echt niet zo dat mensen met de duivel kunnen samenleven en als dat al zou kunnen dan zou daar niet zo’n ophef over zijn. Dit onherkenbare in het boek boeide mij uitermate. Ik heb het boek dan ook twee keer doorgelezen en allebei de keren in één teug. Het boek heeft op mij zeker een grote indruk gemaakt, omdat ik niet verwacht had dat er in die tijd al echt zo’n verhalen werden geschreven. Ik dacht dat het meestal om wat korte verhalen ging van gewoon een paar bladzijdes. Maar dit is al echt een heel boek. De tekst heeft me zeker aan het denken gezet. Ik ben nou namelijk nog nieuwsgieriger naar de manier waarop mensen in de middeleeuwen leefde en ik wil hier dan ook zeker nog wat meer over te weten komen. Kortom ik heb absoluut geen spijt van mijn boekkeuze en ik kan iedereen dit boek aanraden om te lezen. Uitgewerkte persoonlijke reactie: 1. Onderwerp: Het onderwerp van dit boek is dat God de mens, wat hij/zij ook gedaan heeft, vergeving zal schenken. Ik vind dit een heel boeiend onderwerp, omdat er in deze tijd ook nog heel veel gesproken wordt over het feit of je iemand moet vergeven of niet. Hierdoor komt het onderwerp toch wat dichterbij te staan en wordt het in mijn ogen interessanter. Het onderwerp ligt enerzijds wel in mijn belevingswereld en anderzijds ook weer niet. Soms denk ik er namelijk wel over na of ik iemand wel of niet moet vergeven, maar ik denk er nooit over na of God hem/haar wel of niet zal vergeven. Ik geloof namelijk niet in God en daarom denk ik daar ook niet zo over na. Ik ben zelf wel anders over het feit of je iemand moet vergeven of niet na gaan denken. Ik denk dat je iemand meestal wel kan vergeven, zolang hij/zij maar duidelijk berouw en spijt heeft van zijn daden. Het is niet zo dat je zijn/haar daden moet vergeten maar je mag hem/haar wel een tweede kans gunnen. Ik wist wel dat God eigenlijk iedereen zou vergeven, zolang hij/zij maar berouw heeft van zijn/haar daden. Dus in dat opzicht heeft het boek me geen andere kanten van het onderwerp laten zien. Het boek laat wel duidelijk naar voren komen dat de mens duidelijk berouw moet hebben voor zijn/haar daden. En dat je niet zomaar vergeving krijgt maar dat je daar wel wat voor moet doen. Ik ben het met deze visie eens. Je moet zeker wat doen voordat je vergeving zal krijgen. Je moet namelijk weer het vertrouwen terugwinnen wat je geschonden hebt. Zolang je dit vertrouwen nog niet hersteld hebt kan een ander je nog niet vergeven, want de ander is er dan nog niet van overtuigd dat je het niet nog eens zal doen. Ik denk dat vertrouwen het belangrijkste is als het gaat om vergeving geven of niet en dit komt ook duidelijk in dit boek naar voren. 2. De gebeurtenissen: De eerste belangrijke gebeurtenis in dit boek is het feit dat Mariken door haar oom naar Nijmegen wordt gestuurd om daar boodschappen te gaan doen. Als deze gebeurtenis niet had plaatsgevonden dan was Mariken nooit weggegaan en was ze dus gewoon bij haar oom gebleven. Ook belangrijk is de gebeurtenis wanneer de tante van Mariken haar niet binnen wil laten. Mariken raakt hier zo van overstuur dat ze niet meer weet wat ze doet en zich meerdere malen aan de duivel overgeeft. De duivel ziet dit natuurlijk en grijpt zijn kans om haar mee te nemen. Dit is zeker één van de belangrijkste gebeurtenissen. Daarna is de belangrijkste gebeurtenis het feit dat Mariken en de duivel weer teruggaan naar Nijmegen en dat daar net een wagenspel aan de gang is. Door deze gebeurtenis krijgt Mariken berouw en wil ze niet meer met de duivel samenleven. Hierna volgt de allerbelangrijkste gebeurtenis uit het boek. Het verkrijgen van een boete van God en daarna het verkrijgen van zijn vergeving. Hier draait het hele boek namelijk om en dit is dan ook het onderwerp van het hele boek. Ik vind dat alle gebeurtenissen goed worden beschreven in het boek. Er wordt duidelijk de tijd genomen om iets duidelijk te maken en daardoor zijn de belangrijkste gebeurtenissen goed te herkennen. Uiteindelijk draait het boek helemaal om de gevoelens van de personages. Als de tante van Mariken niet zo kwaad was geweest op de vrouwen die het niet met haar eens waren dan had ze Mariken nooit weggestuurd. Mariken was dan ook niet zo radeloos was en de duivel zou dan nooit naar haar toegekomen zijn. Als Mariken niet graag haar familie weer wilde zien dan zou ze nooit berouw hebben gekregen en daardoor ook nooit vergeving van God. Uit deze gebeurtenissen komt dus duidelijk naar voren dat de gevoelens van een mens vaak belangrijker zijn dan de gebeurtenissen en dat meestal de gevoelens van een mens de gebeurtenissen opwekken. Ik vind dit heel goed, want in deze tijd is dat meestal ook zo. Een gebeurtenis vind meestal plaats doordat één of meerdere mensen een bepaald gevoel hebben en zich ook naar dat gevoel gaan gedragen. De gebeurtenissen in dit boek vloeien heel logisch uit elkaar voort en ze vertonen dan ook veel samenhang. Als de eerste gebeurtenis niet had plaatsgevonden dan waren de andere ook nooit gebeurd. Op deze manier hangen ze allemaal met elkaar samen. Ze kunnen gewoon niet zonder elkaar want dan zou het verhaal niet meer kloppen. Het feit dat Mariken mee is gegaan met de duivel heeft de meeste indruk op mij gemaakt. De duivel staat namelijk toch bekend als de slechtste ‘persoon’ op aarde, vooral in de middeleeuwen. Mariken was altijd een vroom meisje geweest, die elke dag keurig tot Maria bad en nooit aan het geloof twijfelde. Daarom was het voor mij heel moeilijk om te begrijpen hoe zo’n meisje toch met de duivel kon meegaan. Uit deze gebeurtenis blijkt ook maar weer dan mensen al snel zijn over te halen met, in dit geval, kennis en andere waardevolle dingen. De hebzucht van de mens komt toch weer om de hoek kijken. Ik denk dat deze gebeurtenis ook heel erg typerend is voor deze tijd, al gaat het dan niet zozeer om het meegaan met de duivel maar mee om het meegaan in andere slechte dingen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan het gebruiken van drugs of het stelen van spullen. Ook bij zo’n dingen zal zo iemand het in eerste instantie niet gewild hebben, maar doen ze het toch omdat ze gewoon radeloos zijn. Vooral deze herkenning heeft op mij veel indruk gemaakt en daarmee dus ook deze gebeurtenis in het boek. 3. Personages: De karaktereigenschappen van Mariken worden niet rechtstreeks genoemd, maar door de gebeurtenissen leer je ze wel goed kennen. Ik vind dit wel belangrijk bij dit boek, vooral omdat het ook om de gevoelens van Mariken draait. Als je Mariken namelijk niet goed zou leren kennen dan zijn de gebeurtenissen ook veel moeilijker te begrijpen. Je snapt dan minder van de dingen omdat je niet weet waarom Mariken zo reageert. Ik vind dit eigenlijk ook zo het geval bij boeken in het algemeen. Het geeft toch iets extra’s aan een boek als je de hoofdpersoon goed leert kennen. Je kan jezelf dan gemakkelijker inleven en daarom lijkt het eerder alsof je zelf in het verhaal meespeelt. Mariken vind ik een heel sympathiek personage. Ze komt namelijk over als een heel aardig meisje wat eigenlijk nog nooit wat fout had gedaan totdat ze met de duivel in aanraking kwam. Het kwam heel sympathiek bij mij over dat ze toch altijd aan haar oom bleef denken en ook Maria bleef vereren. Volgens mij was ze diep in haar hart heel goed van bewust dat ze verkeerd bezig was, maar kon ze gewoon de verleiding van de kennis en de rijkdom die de duivel haar schonk niet weerstaan. Ook de oom van Mariken vind ik een heel sympathiek personage. Hij is namelijk altijd blijven hopen op het feit dat Mariken terug naar huis zou keren. Hij is blijven bidden en heeft tijdenlang naar haar gezocht. Door deze dingen komt hij bij mij als een hele aardige man over en zeker ook als een sympathieke man. De duivel vind ik absoluut niet sympathiek. Hij grijpt namelijk overal zijn kans om iemand te kunnen doden of het slechte pad op te sturen waardoor hij/zij regelrecht naar de hel zal gaan. Dit komt bij mij absoluut niet sympathiek over. Maar eigenlijk valt ook niet anders te verwachten van de duivel, want het is en blijft natuurlijk de duivel, oftewel de vertegenwoordiger van het kwade. Ook de tante van Mariken vind ik niet sympathiek. Zij is namelijk helemaal niet rechtvaardig tegen Mariken en stuurt haar zonder pardon weg. Ze beschuldigt Mariken zomaar van dingen waar ze helemaal geen bewijzen voor heeft. Dit komt bij mij niet sympathiek over en ik vind haar dan ook helemaal geen aardige vrouw. Ik denk dat ik in de situatie waarin Mariken verkeerde hetzelfde gereageerd zou hebben. Je bent op dat moment namelijk radeloos en je weet niet wat je moet doen en dan komt daar opeens een man die je zoveel moois beloofd. Ik denk niet dat ik dit dan zou kunnen weerstaan, ook al weet ik dat die man de duivel is. Ik vind de personages over het algemeen heel voorspelbaar reageren. Ook al zijn de reacties soms heel raar als je kijkt naar de tijd waarin het verhaal zich afspeelt. Ze zijn wel logisch als je jezelf in die mensen inleeft. De enige reactie die ik niet voorspelbaar vond was de reactie van de tante van Mariken. Ik snap nog steeds niet waarom zij Mariken niet gewoon bij haar liet overnachten. Waarschijnlijk zal dit zo gekomen zijn omdat ze daarvoor net een ruzie had gehad met een aantal vrouwen over de arrestatie van de hertog. Hierdoor was ze waarschijnlijk helemaal overstuur en deed ze dingen die ze anders niet gedaan zou hebben. Soms vind ik het wel prettig wanneer personages voorspelbaar reageren. Je weet dan namelijk waar je aan toe bent en je komt niet zomaar voor verrassingen te staan. Soms is het echter niet fijn als personages alsmaar voorspelbaar reageren. Het wordt dan saai en er zitten dan geen spannende stukken in het boek. Het ligt er dus meestal aan in wat voor een bui ik ben wil ik voorspelbare personages leuk vinden niet. 4. Bouw: Ik vind het verhaal helemaal niet ingewikkeld van opbouw. Het is gewoon chronologisch verteld en er komen ook geen gekke tijdssprongen in voor. Hierdoor blijft het verhaal duidelijk en overzichtelijk. Ik vind het verhaal niet echt spannend. Je kon eigenlijk van tevoren al raden dat het goed zou aflopen en daarmee wist je eigenlijk al de afloop van de meeste gebeurtenissen. Hierdoor was het verrassingselement er niet meer en daardoor was voor mij de spanning er ook af. Ik denk dat je dit verhaal wel heel spannend zou kunnen maken, maar hoe het in dit boek werd verteld was het niet spannend. Er zitten helemaal geen flashbacks in het verhaal. Alleen helemaal in het begin wordt even de situatie rondom de arrestatie van de hertog beschreven. Dit is eigenlijk wel een terugblik maar ik denk niet dat je het echt een terugblik moet noemen. Het is meer een schets van de situatie op dat moment. Ik vind het wel prettig dat er geen flashbacks in het verhaal zitten, want vaak is een verhaal hierdoor moeilijker te begrijpen. In dit verhaal heb je daar dus in ieder geval geen last van. De opbouw van het verhaal past zeker goed bij het onderwerp. Door de manier waarop dit verhaal is opgebouwd snap je precies waarom Mariken op haar manier handelt. Hierdoor wordt het ook duidelijk dat ze eigenlijk niet slecht van binnen is en dat het heel logisch is dat God wel tot vergeving over zal gaan. De gebeurtenissen zie je door de ogen van twee personen, namelijk Mariken en de duivel. De arrestatie en de vrijspraak van de hertog zie je ook even door de ogen van de tante van Mariken. Ik vind dit een geslaagde manier van vertellen. Je snapt hierdoor heel duidelijk hoe Mariken over de dingen denkt en je merkt ook goed hoe de duivel erover denkt. Je snapt daarom heel goed waarom de duivel Mariken tot zo’n daden overhaalt en waarvoor hij haar wil gebruiken. Maar je snapt ook heel goed waarom Mariken zich zomaar laat overhalen door de duivel. Op deze manier krijg je meer inzicht in het boek en kan je de dingen die er gebeuren beter begrijpen. Aan het slot blijf je niet met vragen zitten. Het eindigt gewoon wanneer Mariken dood is en dus het verhaal ook echt helemaal stopt. Er kan gewoon niks meer gebeuren. Ook blijven er geen onduidelijkheden, alles wordt gewoon in het verhaal al opgelost en je weet daarom ook zeker waar je aan toe bent wanneer je het verhaal gelezen hebt. Ik vind dit heel prettig want vaak heb ik het gevoel bij een open einde dat ik een boek voor niks heb gelezen, omdat ik nou eigenlijk nog niet weet wat er gaat gebeuren of wat er nou is gebeurt. Bij dit verhaal is dit dus helemaal niet het geval. Het is allemaal duidelijk en je blijft helemaal niet met vragen zitten. 5. Taalgebruik: Over het algemeen is het taalgebruik niet moeilijk in dit boek. Dit komt natuurlijk omdat het boek vertaald is en daardoor in makkelijkere taal is weergegeven. Als ik het boek in de oorspronkelijke taal, het middeleeuwse Nederlands, zou moeten lezen zou ik echt niet weten wat er stond. De vertaling heeft nog wel steeds wat oudere taalgebruiken. Aan de zinsstructuur merk je dat het een oude tekst is. Maar het verhaal is toch heel makkelijk te begrijpen. Sommige stukjes zijn wel wat moeilijker om te lezen. Bijvoorbeeld het gedicht dat Mariken voordraagt en het wagenspel van Masscheroen. Deze stukken staan nog in moeilijke tekstbouw van vroeger. De woorden die er staan snap ik wel allemaal, maar de bouw van de zinnen is soms moeilijk om te volgen. Het boek bestaat voor het merendeel uit dialogen. Dit is ook niet zo gek, want het is een toneelstuk. Ik vind het daardoor ook niet storend. Het is misschien wel zo dat er wat minder dialoog in mocht zitten, maar doordat het een toneelstuk is ben je er op voorbereid en stoorde het mij niet. De tekst leverde maar af en toe problemen op met ingewikkelde beeldspraak, symbolische verwijzingen of ‘duister’ taalgebruik. Wanneer ik zoiets las dan heb ik er meestal gewoon overheen gelezen en vaak werd het me daarna wel duidelijk wat er moest staan. Ik heb er dus niet zo’n problemen mee ondervonden. Één keer wist ik echt niet wat er stond en toen heb ik dat aan mijn moeder gevraagd en zij kon het mij toen uitleggen. Achteraf was dit misschien niet eens nodig geweest omdat die zin niet heel belangrijk voor het verhaal was. Ik vind het taalgebruik heel goed passen bij de personages en het onderwerp. Het zijn namelijk personages uit de Middeleeuwen en dit valt aan het taalgebruik ook wel enigszins op te merken. Ik vind dit helemaal geen probleem, want dit hoort gewoon bij dit boek en ik denk dat een modern taalgebruik ook helemaal niet bij dit verhaal zou passen. Verdiepingsopdracht: De politieke, sociaal-economische en culturele achtergrond: In het boek Mariken van Nieumeghen zijn geen duidelijke relaties te vinden met de politiek in die tijd. Er wordt alleen maar verteld dat in die tijd hertog Arend van Gelre in Grave gevangen werd genomen door zijn zoon hertog Adolf en zijn medeplichtingen. Door deze gebeurtenis waren er wel wat ruzies binnen de bevolking. Zo ook bijvoorbeeld tussen de tante van Mariken en vier of vijf vrouwen. Haar tante koos namelijk partij voor de jonge hertog en de andere vrouwen waren het daar niet mee eens. Na enige tijd heeft de slotvoogd van Grave de oude hertog Arend uit de gevangenis gelaten. Hij werd naar ’s-Hertogenbosch gebracht waar hij door de stadsbestuurders zeer feestelijk verwelkomd werd. Deze gebeurtenis kan ik niet plaatsen in één van de grote politieke gebeurtenissen van de Middeleeuwen. Volgens mij is het gewoon een op zichzelf staand voorbeeld en is het niet bedoeld om de politieke achtergronden te verwoorden. Het is meer bedoeld als tijdsaanduiding. Wel zijn er duidelijke relaties met de sociaal-economische achtergronden te vinden. In het boek wordt gebruik gemaakt van de standentheorie. Er wordt niet een heel duidelijk onderscheid gemaakt tussen de gebruikelijke drie maatschappelijke groepen (de geestelijkheid, de adel + ridders en de boeren + vissers), maar als je goed kijkt dan kun je ze wel gedeeltelijk in het boek terugvinden. Zo staat de oom van Mariken voor de geestelijkheid, hier horen ook de geestelijken die Mariken om absolutie vraagt bij. De hertog Arend van Gelre en zijn zoon, hertog Adolf, staan voor de adel. De derde maatschappelijke groep (boeren + vissers) is niet duidelijk te onderscheiden. Zij spelen ook geen verdere rol in het verhaal. Wel komen de ‘zondaars’ duidelijk naar voren. Dit is een groep mensen die eigenlijk bij geen van de maatschappelijke groepen thuishoort. Het zijn alle verkwisters die zich niet kunnen beheersen, alle lichtekooien en alle hoerenlopers. Het is eigenlijk het ‘uitschot’ van de samenleving. Deze groep mensen komt duidelijk naar voren omdat Mariken samen met Moenen zeven jaar tussen deze mensen gewoond heeft. Mariken behoorde in het begin min om meer (ze was niet officieel een geestelijke, maar gewoon een burger die vaak bad) tot de geestelijkheid. Ze bad elke dag tot Maria en ze leefde een vroom leven. Toen ze met de duivel in aanraking kwam veranderde dat. Ze was niet meer zo vroom als voorheen. Ze stapte dus eigenlijk uit haar stand (de geestelijkheid) en ze kwam in aanraking met de ‘zondaars’. Hier heeft ze toen zes jaar tussen gewoond. Op een gegeven moment wilde ze haar familie weer een keer opzoeken en toen ze in Nijmegen aankwamen zag ze daar een toneelstuk. Door dit stuk kreeg ze berouw van haar zondige gedrag en wilde ze weer terug naar haar oude plek in de samenleving. Ze wilde door god vergeven worden voor haar zonden en een vroom leven gaan leiden. Ze zou alleen maar deze vergeving krijgen als een geestelijke deze haar wilde geven en op deze manier kwam deze stand duidelijk naar voren. De kerk (en ook de adel, maar die komt op deze manier in dit boek niet zo naar voren) zijn namelijk de uitverkorenen en hun filosofie is dat God de mens geschapen heeft en beschikt over zijn lot. In dit boek was dit dus ook zo. God moest over het lot van Mariken beslissen en dit deed hij via de kerk. Ook de adel komt naar voren, maar niet op een overheersende manier. Er wordt namelijk alleen maar even gesproken over hertog Arend van Gelre en zijn zoon, hertog Adolf. Zij zijn dan ook niet onmisbaar in het verhaal en het draait dan ook niet om de groep van adelen binnen de samenleving. Deze stand komt dus wel naar voren, maar wordt niet duidelijk in het verhaal betrokken. Het feodale stelsel wordt niet in het verhaal gebruikt. Er wordt niet gesproken over leenheren en vazallen. Wel komen er bepaalde aspecten van het feodale stelsel naar voren. Zo moest Mariken trouw zijn aan de duivel en was zij dus eigenlijk een onderdaan van hem. Later in het verhaal wilde ze dit niet meer en daarom werd ze door hem gestraft (hij heeft haar mee de lucht in genomen en vanaf daar weer naar beneden laten vallen). Mariken overleefde dit omdat god haar goedgezind was en vanaf dat moment was ze weer trouw aan God. Dit heeft ze volgehouden tot aan haar dood. Deze aspecten van trouw zijn duidelijk ook aspecten van het feodale stelsel. Er wordt dus wel gebruik van gemaakt, maar dan wel tussen de regels door, want echt duidelijk is het niet. De eercultuur komt wel heel duidelijk naar voren. De eercultuur houdt in dat de norm van het gedrag in het aanzien wat je hebt ligt. De duivel speelt hier heel duidelijk op in. Hij belooft Mariken de zeven vrije kunsten te leren en ook nog eens alle vreemde talen. Op deze manier zal haar aanzien stijgen en ook de waardering die ze van de groep krijgt. Hoe hoger haar aanzien en waardering hoe hoger haar eer zal worden. Dit sprak Mariken wel aan en op deze manier heeft de duivel haar voor zich gewonnen. Dit aanzien was echter wel maar bij een bepaalde groep mensen, want de geestelijken zouden helemaal geen grote waardering voor haar hebben. Ze leefde namelijk wel met de duivel en dat was, in hun ogen, helemaal geen waardering waard. Maar bij de mensen waar de duivel en Mariken gingen wonen (de ‘zondaars’) had ze wel een hoog aanzien en dit was het enige wat Mariken zich op dat moment bezighield. De tekst is in druk overgeleverd. Dit heb ik kunnen achterhalen omdat dit op de allerlaatste pagina van het boek genoemd wordt. Er wordt in het verhaal wel gebruikt gemaakt van symboliek. Het eerste wat mij als symbool opviel was het feit dat Mariken zeven jaar bij de duivel is gebleven. Zeven is namelijk een heilig getal. Het is dus niet zonder reden dat Mariken zeven jaar bij de duivel heeft gewoond, maar het was zo bedoeld. Ze woonde al zo lang bij de duivel dat ze het heilige getal bereikt had in jaren. Voor haar was dit dus het goede moment om tot inkeer te komen, want God is extra aanwezig als het om het getal zeven gaat. En zeven betekend ook dat er iets afgesloten is. In dit geval dus haar leven met de duivel. Dit symbool viel mij het allereerst op. De oom van Mariken neemt, wanneer zij naar Rome gingen, een heilig sacrament mee. Dit sacrament staat voor goddelijke kracht en door deze goddelijke kracht kon de duivel hun niet doden. Mariken droomt op het einde van het verhaal dat haar ringen worden afgedaan door een groot aantal witte duiven. Dit heeft ook een duidelijk symbolische betekenis. Duiven staan namelijk voor vergeving en vrede en dat was ook hetgeen dat God haar op dat moment gaf. Het verhaal is ook enigszins didactisch. Er wordt namelijk geprobeerd de lezers te leren om niet met de duivel in zee te gaan en trouw te blijven aan God. Als je toch zo erg tot de verleiding bent gekomen dan kan God je nog wel vergeven, maar dan moet je wel duidelijk berouw hebben van je daden. Deze gegevens wil de schrijver de lezers bijbrengen en daarom is dit verhaal ook enigszins didactisch. Literatuur aan het hof: Bij dit boek niet van toepassing.
Geestelijke letterkunde: In dit verhaal worden verscheidene religieuze aspecten behandeld. Ten eerste is het onderwerp heel religieus. Het onderwerp draait namelijk om de vergeving van God. Ook wordt er over de bisschop en de paus gesproken, dit zijn natuurlijk ook hele typerende figuren van het christelijke geloof. De duivel wordt heel duidelijk als een slecht persoon geschetst, waar je niet mee om moet gaan. Dit is heel typerend voor het christelijke geloof en dan ook zeker een belangrijk religieus aspect in dit boek Het feit dat Mariken zeven jaar bij de duivel heeft gewoond is ook een religieus aspect, want zoals ik al heb uitgelegd is het getal zeven een heilig getal. Ook het feit dat Gijsbrecht, de oom van Mariken, een heilig sacrament meenam naar Rome staat voor de christelijke kerk. Ook zijn er belangrijke niet-religieuze aspecten in het verhaal. Zo is er duidelijk in beschreven hoe mensen kunnen reageren als ze het niet eens zijn met een politiek besluit. Het verhaal van de tante die zelfmoord pleegt is hier een voorbeeld van. Ook wordt het leven in Antwerpen beschreven. En dan niet het normale burgerlijke leven, maar het leven van de ‘zondaars’. Ik denk dat dit gedaan is om de lezers ervan bewust te maken dat zo’n leven niet door de beugel kan. En dat ze dus alles op alles moeten zetten om niet zo te worden als die ‘zondaars’ uit Antwerpen. Mariken van nieumeghen moet tot een Marialegende worden gerekend. Mariken is namelijk min of meer gered door Maria, want Maria zorgde er grotendeels voor dat de duivel haar niet te pakken kon krijgen. Maria had het goed met Mariken voor omdat Mariken altijd tot haar bad. Alleen toen ze met de duivel omging deed ze dit niet altijd meer, maar toch hielp Maria haar nog. Maria was ook degene die God overtuigde van het feit dat Mariken zeker tot berouw was gekomen en dat ze vergeven moest worden. Maria heeft Mariken dus eigenlijk gered van haar zonden en ervoor gezorgd dat ze weer met een gerust hart kon doorleven. Als deze dingen zijn duidelijke aspecten van een Marialegende. In Marialegendes draait het namelijk om de verering van Maria en dit kwam in dit boek heel duidelijk naar voren. De functie van dit boek was dan ook het volk proberen aan te zetten tot een nog grotere verering van Maria. De lessen die in dit boek naar voren komen zijn duidelijk van religieuze aard. Zo wordt het aan de mensen duidelijk gemaakt dat je jezelf niet moet inlaten met de duivel, want daar komen alleen maar problemen van. Ook wil dit boek de lezers duidelijk maken dat God altijd tot vergeving in staat is, welke misdaden je ook begaan hebt. Het enige wat je wel in moet zien is het feit dat je fout bent geweest en je moet duidelijk berouw hebben van je daden. Er wordt ook duidelijk gemaakt dat je de hoop nooit moet opgeven. De oom van Mariken heeft namelijk altijd voor haar gebeden en daarom kon de duivel haar niet doden. De oom wist eigenlijk bijna zeker dat Mariken dood zou zijn en toch bleef hij hopen en bidden. God heeft hem daarom min of meer beloond door Mariken weer bij hem terug te laten keren. De les uit deze gebeurtenis is dus dat je nooit de hoop moet opgeven hoe somber het er ook voor je uitziet. Literatuur in de stad: Je kan dit verhaal enigszins in verband brengen met de standentheorie. De oom van Mariken, de bisschop en de paus behoren namelijk tot de geestelijkheid. De hertog en zijn zoon behoren tot de adel. De ‘zondaars’ behoren eigenlijk niet duidelijk tot een bepaalde stand, maar zijn min of meer het uitschot van de samenleving. Er wordt in het verhaal duidelijk gemaakt dat je jezelf niet moet inlaten met de ‘zondaars’, want dit zou een slechte groep mensen zijn. Voor de rest draait het verhaal niet om de standentheorie en de bedoeling van het verhaal heeft daar al helemaal niks mee te maken. Het verhaal draait namelijk om het feit dat God altijd dat vergeving in staat zal zijn. Dit heeft dus niks met de standen binnen de samenleving te maken. In dit boek wordt het proces van annexatie en adaptatie duidelijk beschreven. De tante van Mariken is hier vooral mee bezig. Zij scheldt Mariken uit omdat ze volgens haar in de kroeg heeft zitten drinken en met mannen is bezig geweest. Dit is echter niet waar, maar de tante van Mariken gelooft dat niet en wil haar daarom niet in huis laten. Dit is een duidelijk verschijnsel van annexatie en adaptatie. Binnen de prestigieuze hoofse cultuur moet een vrouw namelijk maagd zijn tot aan haar huwelijk. Dit probeert de tante van Mariken na te volgen en ze vindt dat Mariken ook maagd moet zijn tot aan haar huwelijk. Mariken van Nieumeghen is een prozavertelling die gedeeltelijk is geschreven tot toneelscènes. Er zitten geen typische hofaspecten in de tekst en in het verhaal wordt eigenlijk alleen maar de kern verteld. Ook is er een hoofdstukindeling aangebracht. Zo zijn er bijvoorbeeld de hoofdstukken, ‘hoe Mariken op schandalige wijze door haar tante werd toegesproken’ (blz 6/7) en ‘hoe Mariken bij haar tante wegging en uit Nijmegen vertrok’ (blz 10/11). Mariken van Nieumeghen is goed in verband te brengen met de rederijkers. Het is namelijk van oorsprong een toneelstuk. Dit is te zien aan het feit dat er steeds per persoon wordt geschreven wat hij/zij denkt en/of doet. Ook wordt er binnen het verhaal een gedicht geschreven. Dit gedicht heeft vier strofen en een vaste slotregel per strofe, de stok. Zo’n soort gedicht is een duidelijk kenmerk van de rederijkers. De functie die de tekst voor een stedelijk publiek heeft is het laten inzien dat mensen op het rechte pad moeten blijven. De lessen die hierbij gegeven worden is dat mensen zich niet zomaar moeten aanbieden aan de duiven, want hier komen alleen maar problemen van. Hoe aardig de duiven misschien overkomt toch moet je niet aan hem toegeven. Het is en blijft gewoon een slecht persoon. Evaluatie: Mijn persoonlijke reactie is door de verdiepingsopdracht niet veranderd. Ik vind het nog steeds een heel leuk boek en ik blijf het nog steeds een heel interessant boek vinden. Sommige dingen zijn voor mij nog steeds onherkenbaar omdat ik nou eenmaal in een andere tijd leef. Zo snap ik nog niet hoe mensen erbij komen dat iemand met de duivel kan samenleven. Dit zou in onze tijd maar raar gevonden worden. Ik vind het alles bij elkaar een heel goed boek en heb er ook zeker van genoten. De manier waarop het verteld wordt heeft mij zeker geboeid en ook het onderwerp. Je krijgt door dit boek toch een andere kijk op het leven in de Middeleeuwen en ik denk ook dat het me allemaal wat duidelijk is geworden hoe het er in die tijd aan toe ging. Het boek heeft me zeker nieuwsgierig gemaakt over het leven in de Middeleeuwen en ik wil er dan ook zeker meer over te weten komen. Het verhaal is ook heel mooi beschreven en je kan je helemaal inleven in de hoofdpersoon, Mariken. Dit maakt het voor mij ook een heel leuk boek om te lezen, vooral omdat Mariken ongeveer mijn leeftijd heeft. Over de uitvoering van de beschrijvingsopdracht ben ik wel tevreden. Ik vond deze opdracht niet zo moeilijk om te maken en ik kon de meeste dingen zo op papier zetten. Ik heb dan ook het gevoel dat ik de beschrijvingsopdracht goed gemaakt heb. De verdiepingsopdracht vond ik wel heel moeilijk om te maken. Sommige dingen vond ik heel moeilijk om uit het verhaal te halen. Ik ben er dan ook niet helemaal tevreden mee. Ik denk wel dat ik de meeste dingen uit het verhaal heb kunnen halen, maar misschien net niet uitvoerig genoeg. Ik hoop toch dat het voldoende is geweest. Ik vond het lezen van dit een middeleeuws werk helemaal geen lastige klus. Ik vond het verhaal heel boeiend en ik ging er dan ook helemaal in op. Ik heb het boek zelfs twee keer gelezen. Het taalgebruik vond ik helemaal niet vervelend en ik denk dat ik daarom het boek ook leuker vond om te lezen. Ik vond eigenlijk niks echt heel verwarrend in het boek. Alleen van de zeven vrije kunsten wist ik in het begin niet precies wat ze bedoelden. Dit komt denk ik wel door het tijdsverschil tussen de Middeleeuwen en deze tijd. Wij kennen namelijk de zeven vrije kunsten helemaal niet en daarom weten we ook niet zo goed wat we ermee aan moeten. Over het algemeen ging het verwerken van de verdiepingsopdracht niet zo heel moeilijk, al ben ik niet overal helemaal tevreden over. Alleen toen ik de symboliek van het verhaal moest beschrijven wist ik niet wat ik moest antwoorden. In onze tijd word er nauwelijks meer gewerkt met symboliek en als er al mee gewerkt wordt dan met een hele ander soort. Ik ben dan ook helemaal niet thuis is die middeleeuwse symboliek en ik denk dat ik hem daarom ook niet snel herken in een middeleeuws verhaal. Ook het genre van het boek vond ik moeilijk om te bepalen. Ik vond namelijk de genres die in het informatieboek van Laagland werden beschreven duidelijk niet terug in het boek. Dit vond ik heel verwarrend. Ik ben er daarom ook helemaal niet zeker van of ik deze vraag van de verdiepingsopdracht goed heb beantwoord. Over het algemeen bezat ik de benodigde kennis en vaardigheden wel. Alleen wanneer het ging over de symboliek en het genre wist ik het even niet meer. Deze dingen beheers ik nog niet echt heel goed. Vooral met de symboliek had ik veel moeite omdat ik niet wist waar ik moest zoeken in het verhaal. De volgende keer ga ik hier denk ik ook even mee naar de leraar. Misschien dat hij/zij me er dan beter mee kan helpen. Nu wilde ik dat ook al wel doen, maar we hadden daar de kans niet voor gehad. Er was geen les of kwt meer beschikbaar om vragen te stellen en dit heb ik heel duidelijk gemerkt en ik denk dat ik daarom sommige dingen ook niet helemaal goed heb uitgewerkt. De volgende keer hoop ik dat deze mogelijkheid er wel is en dan ga ik hier ook zeker gebruik van maken. Bijlage: Ik heb geen extra informatie voor het uitwerken van deze opdracht gebruikt. Literatuurlijst: - Meulen, Gerrit van der & Kraaijeveld, Ruud
Informatieboek van methode Laagland, Zutphen 1998 - Meulen, Gerrit van der & Kraaijeveld, Ruud
Verwerkingsboek van methode Laagland, Zutphen 1999 - Oorspronkelijke schrijver onbekend, vertaling door H. Adema
Het boek ‘Mariken van Nieumeghen’, Groningen 1982 (Oorspronkelijke titel: ‘Die waerachtige ende een seer wonderlijcke
historie van Mariken van Nieumeghen die meer dan seven jaren

metten duvel woende ende verkeerde’)