Lucifer door Connie Palmen

Lucifer – Connie Palmen

Klassieke tragedie > in 5 bedrijven
Geen eenheid van tijd en plaats. (Eenheid van handeling wel, dood Clara).

Psychologische roman, verschil tussen fictie en werkelijkheid. Speelt af in Amsterdam, zijn veel ‘echte’ dingen in verwerkt > Harry Mülisch is Aaron Keller. Verhaal speelt zich af in tachtiger jaren.  In 1981 komt de vrouw van Peter Schat tijdens vakantie om het lezen omdat ze van een muurtje valt. In de rouwadvertentie van Marina (in het verhaal Clara Wevers) staat ‘de engel is gevallen’. Deze zin heeft Connie Palmen er toe aangezet om 25 jaar later een boek te schrijven. Peter Schat wordt Lucas Loos genoemd in het verhaal.

Connie Palmen verwerkt veel van het eigen leven in haar boeken. Zo is de hoofdpersoon vaak een jonge vrouw die hongerig is naar kennis, schrijverschap en roem. Daarom zijn haar boeken sleutelromans (roman à clef).

Het motto in het boek is; But what’s confusing you, is just the nature of my game. Dit komt uit sympathy for the devil van de Rolling Stones. Lucifer is de klassieke benaming voor zwarte engel of duivel. In de tekst staat dat het spel (van de duivel) voor de meeste verwarring zorgt. Dit staat haaks op het boek, Lucas Loos is de zwarte engel.

Lucifer van Joost van Vondel is een werk uit de Renaissance. In dat boek worden de mensen boven de engelen geplaatst, waardoor de leidinggevende engel in opstand komt en zorgt dat de mens uit de hemel gesloten wordt. Dit komt uit in twee groepen, de Luciferisten en de Rey. De Luciferisten vallen ter aarde en worden opgesloten. Lucifer is een treurspel. Dit boek is weer geïnspireerd op een boek uit de Griekse oudheid, dat merk je aan de schrijfregels en de manier hoe het verhaal is opgesteld (Imitatio).

Het boek bevat 5 bedrijven. In het eerste bedrijf is er een ik-verteller. De rest van de bedrijven is er sprake van een alwetende verteller, het laatste bedrijf is weer ik-verteller Connie Palmen.

“Lucifer” is de naam van de engel die voor de zondeval door zijn arrogante opstelling uit de hemel wordt gestoten. Hij is de hoofdfiguur van Vondels gelijknamige tragedie. In deze roman van Palmen komen twee gevallen engelen voor. De eerste is Clara Wevers: op haar rouwkaart staat immers “De engel is gevallen.” Het is een aantrekkelijke en mooie vrouw die door haar vrienden als een engel wordt beschouwd. Wanneer zij van het terras/de rots valt, voldoet ze aan de voorwaarden van de gevallen engel.
Een andere gevallen engel is Lucas Loos (de homoseksuele musicus) die ervan verdacht wordt zijn vrouw om het leven te hebben gebracht. Door zijn arrogante houding tegenover zijn vrienden wordt hij uit de Herenclub gestoten. In het laatste bedrijf wordt verteld dat Lucas Loos in 2003 gestorven is aan aids en dat hij zijn verbouwde verdieping die hij zelf “de hemel”heeft genoemd per kist aan de arm van een takelwagen moet verlaten. Hij wordt dan dus als het ware uit de hemel gegooid, zoals ook Lucifer eens overkwam volgens de religieuze overlevering.
Daarnaast is “Lucifer”ook de naam van het programma dat de journalist/vriend Rafaël wil maken over de componist Lucas Loos. Daarin probeert Rafaël aan te geven op welke manier Lucas Loos over het bestaan denkt, maar in het Vijfde Bedrijf geeft de journalist aan dat het er niet meer van gekomen is.

Het eerste bedrijf speelt zich af in 2005: op 26 juli in Amsterdam. De vertelster ontmoet enkele heren van de Herenclub die het hebben over de dood van / moord op Cara Wevers. Dat brengt de vertelster op het idee om een roman over het ongeluk/moord/zelfmoord te schrijven. 
Die gebeurtenis heeft zich in 1981 in Griekenland voorgedaan. Dat wordt beschreven in hoofdstuk 2. In bedrijf 3 worden de Amsterdamse vrienden van Lucas Loos en Clara op de hoogte gesteld van de plotselinge dood van Clara. Dat gebeurt allemaal op de zondag na het fatale ongeluk in Griekenland. In het Vierde Bedrijf zijn we enkele dagen verder in de eerste week van augustus 1981 wanneer wordt verteld over de begrafenis van Clara. In het Vijfde Bedrijf keren we terug naar 2005, wanneer de vertelster de geheimen van de Heren van de Tafelkring te horen krijgt.

Het decor wordt gevormd door artiesten en kunstenaars die wonen aan de Amsterdamse grachtengordel. Alleen in het Tweede Bedrijf wordt een uitstapje gemaakt naar het Griekse eiland Skyros waar Clara Wevers om het leven komt. Ook in het Vierde Bedrijf is nog een kort uitstapje naar de Griekse omstandigheden: het verplaatsen van het lijk van Clara Wevers.

Eerste bedrijf blz. 9
Op 26 juli 2005 loopt de ikvertelster in Amsterdam naar een terras waar een aantal van haar vrienden van de zogenoemde Herenclub aan het discussiëren zijn over de moord/zelfmoord/ ongeluk van Clara Wevers, de vrouw van de musicus Lucas Loos. Dat is precies 24 jaar geleden gebeurd en de vertelster herinnert zich nog de zinsnede uit de rouwadvertentie die haar destijds erg was opgevallen: “Onze engel is gevallen.” De vrienden o.a. de man die Prins wordt genoemd, zijn het niet met elkaar eens over de ware toedracht van het ongeluk of de moord. Aan het tafeltje zit ook Thomas Burggraaf en diens vrouwen Mica en ex-vrouw Jacoba. Zo wordt o.a. verteld over de interesse die Loos had in spirituele seances. Die avond wordt de ikfiguur nog opgebeld door Prins die haar de volgende dag meer wil vertellen . Dat gebeurt en hij vertelt dan ook van de bijzondere aandacht die Loos had voor de ontsnappingskunstenaar Harry Houdini. Die is ooit bij een optreden om het leven gekomen en had aangekondigd dat hij zich zou openbaren in een seance. Prins onthult dat hij met zijn vrienden opzienbarende ontdekkingen heeft gedaan, maar dat hij die nooit openbaar heeft willen maken, omdat hij geen karaktermoord heeft willen plegen op één van zijn vrienden.

Tweede bedrijf blz. 37
In het tweede bedrijf wordt de toedracht van het gebeurde in Griekenland juli 1981 uit de doeken gedaan. Lucas heeft gedurende de dag ruzie gehad met zijn vrouw Clara. Dat was o.a. om het feit dat de homoseksuele Lucas op het strand twee Amerikaanse jongens had ontmoet met wie hij weer geflirt had en die hij voor die avond had uitgenodigd. Het echtpaar had eerst een bezoek gebracht aan twee homofiele vrienden (Henk en Henri) en daar flink zitten drinken. De meegereisde vriendin van Clara Bella Basten was eerder naar de bungalow teruggegaan en was al naar bed gegaan. Dan komen ook de Amerikanen naar hun woning en begint Lucas een interessant verhaal te vertellen over de dood van de componist Tjaikowski. Deze Tsjechische componist zou ook homoseksueel zijn geweest en toch met een vrouw getrouwd en hij zou zijn eigen gifbeker hebben leeggedronken. Lucas is van plan die dramatische stof in een muziekstuk te verwerken.
Clara die graag met Lucas alleen naar Griekenland was afgereisd om haar huwelijk te redden, baalt ervan dat Lucas weer zijn aandacht op jongens richt. Ze flirt opzettelijk en uitdagend met één van de jongens. Dan valt ze plotseling van het muurtje. Hoe dat in zijn werk gaat, wordt niet verteld. Moord/zelfmoord/ of een ongelukje? Haar laatste woorden zijn : Will you share this dream with me? 
De volgende ochtend pas maakt Lucas vriendin Bella wakker en vertelt de toedracht. Ook de kinderen Quint (van Lucas en Clara) en Lévi (van Bella) worden ingelicht. Er komen Griekse politieagenten die een soort reconstructie houden. Ook de Amerikanen worden daarbij gehoord. Daarna moeten alle vrienden en kennissen in Amsterdam op de hoogte worden gesteld. Dat doen Lucas, Bella en de andere vrienden in de telefooncel in het dorp beneden. Bella vertelt intussen van de grote liefde die ze heeft gehad voor een schrijver.

Derde bedrijf blz. 95
Het decor wordt verplaatst naar Amsterdam waar een vriend van Clara Wevers, Robin Hofman, op de hoogte wordt gesteld van haar dood. Hij herinnert zich de geweldige schoonheid van zijn vriendin Clara die hij ooit in Parijs had ontmoet. Het was altijd zijn vriendin gebleven, af en toe hadden ze seks met elkaar gehad, maar juist mooie vrouwen hebben maar weinig passie op het gebied van seks, was de visie van Hofman (en van de schrijfster?)
Door de dood van Clara wordt hij weer herinnerd aan de dood van zijn zus. Hij heeft van Clara gehoord dat ze haar ervaringen steeds in dagboeken /schriften had opgetekend en hij moet deze schriften van haar verbranden als er iets met haar zou gebeuren..

Ook andere vrienden worden door Lucas Loos op de hoogte gebracht van de dood van Clara. 
Zo is er Rafaël Laporte een journalist die vanwege de zelfmoord van een vriendin Ate, terugkeert van zijn vakantie om de begrafenis bij te wonen. Hij krijgt de rouwkaart van deze Ate onder ogen, maar ook twee brieven van Lucas en Clara apart. Lucas Loos vertelt hem over een droom waarin de dood een rol speelt en Clara schrijft vooral over de dingen die ze in Griekenland beleeft. Als hij de beide brieven heeft gelezen die enkele dagen geleden verstuurd zijn, wordt hij opgebeld door Lucas die hem het slechte nieuws vertelt.

De derde vriend is Bubi, die zelf vrij streng is opgevoed door zijn ouders. Deze zijn echter bij een auto-ongeluk in 1952 om het leven gekomen. Daarna heeft hij de oudere vrouw Puck Baal ontmoet die de vrouw van zijn leven is geworden zonder dat ze een echte liefdesrelatie onderhielden. Hij wordt gebeld door Lucas die hem vraagt de begrafenis voor te bereiden van Clara. Het moet een echte happening worden. Ook moet er een bepaald muziekstuk worden gespeeld. Daardoor is Bubi echt geschokt. Hij kent Lucas Loos van het conservatorium en daarna van de kring met wie hij omgaat en die Che en Fidel aanbidt. Maar Lucas was als een van de weinigen niet lang voor de ideeën van Che en Fidel te porren geweest en had zich daarvan afgewend. Puck belt Bubi aan het einde van de dag weer op om te vragen of hij denkt dat Lucas Clara heeft gedood. “Nee”, antwoordt Bubi. 

De Prins die met Mica omgaat, is enigszins jaloers dat Bella naar Mica belt om te vertellen dat Clara dood is. Mica van Hoorn is erg van slag, want enkele weken voordat Clara op vakantie is gegaan, heeft ze een briefje ondertekend waarin ze aangeeft wat er na haar dood met Quint moet gebeuren. Clara heeft dus blijkbaar haar dood zien aankomen. Er staat in dat Quint niet door zijn vader alleen mag worden opgevoed. Daarna gaan ze naar de Sociëteit, waar Mica nogal stemming maakt en net doet voorkomen alsof ze weet dat Clara vermoord is. Daar maken we ook kennis met Otto Griffioen (een felle advocaat) en Aaron Keller die samen felle discussies met Lucas voerden o.a. over de dingen die ze in het verleden met elkaar deelden als de Cuba-kwestie. Keller lijkt in de sleutelroman de positie van Harry Mulisch te bekleden.
Bubi onthult dat Lucas hem per telefoon gevraagd heeft het stuk “De Brug”te spelen. Dat stuk heeft Lucas namelijk ooit geschreven over de moord op Allende, de Chileense premier. Ook door dat bericht nemen de roddels over moord alleen maar toe.

Vierde bedrijf blz. 195
Dit hoofdstuk beschrijft voornamelijk de dingen die gebeuren op de dag van de begrafenis in augustus 1981.Zo wordt o.a. de rouwadvertentie die de ikvertelster in Bedrijf I zo was bijgebleven in het boek afgedrukt. Het heeft natuurlij enkele dagen geduurd voordat het lijk zijn weg naar Amsterdam gevonden heeft: het moest namelijk eerst overgebracht worden naar Athene en er moest geld worden gevonden om het lijk terug te vliegen. Van de Nederlandse ambassade wordt wel hulp gekregen. 

Robin wacht de begrafenis af. Maar bij hem wordt bijvoorbeeld vooruitgegrepen in de vertelling naar de begrafenis van Lady Di en het lied dat Elton John voor haar heeft gezongen. Wanneer Lucas en Quint thuiskomen vanuit Griekenland wordt er tussen hen ook gesproken over de dingen die Clara zelf vroeger heeft gedaan: dronken achter het stuur, de stukken die ze speelde als actrice (bijvoorbeeld Mariken van Nimweghen) en haar relaties die ze met andere mannen onderhield. Want het huwelijk tussen Lucas (die immers van mannen hield) en Clara (die vreemdging) was eigenlijk toch een vorm van een schijnhuwelijk. Ze hadden heel veel ruzie. Het was dan ook de vraag of Quint wel de echte zoon van Lucas was. Robin gaat met Puck Baal en Quint de schriften/dagboeken van Clara op een open plek verbranden. Het laatste schrijft verbrandt hij thuis net op het moment dat Lucas thuiskomt, die woedend is.

Rafaël wordt in de vroege ochtend bezocht door Lucas. Die weet dat Clara hem een brief heeft gestuurd en hij wil die laatste brief van Clara lezen. Lucas vertelt zijn versie over de dood van Clara aan Rafaël. Ook vertelt hij over de gedichten van Gerrit Achterberg en diens gestorven geliefde. Achterberg doodde namelijk de hospita op wie hij verliefd was. Het lijk is er intussen nog steeds niet.

Bubi organiseert de uitvaart en denkt daarbij o.a. aan de actie die Lucas eens heeft georganiseerd om een concert met Bernard Haiting te verstoren met allerlei toeters en bellen. Ook zegt hij over aanwijzingen te beschikken dat Lucas vóór de dood van Clara bezig was om een requiem voor haar te schrijven.

De uitvaart zelf trekt veel bekijks in de Amsterdamse artiestenwereld. Aaron Keller en Otto Griffioen zijn niet op tijd op de begrafenis en moeten buiten de aula blijven, wat ze op zich niet zo erg vinden. Bubi speelt het stuk “De Brug” en Keller en Griffioen denken dat Lucas Clara heeft vermoord. De begrafenis zelf duurt vrij kort, maar de kunstenaars blijven allemaal in de aula van Zorgvlied hangen om te praten, te roddelen en te drinken. Puck verhaal over de slechte relatie die Lucas en Clara steeds meer onderhielden. Clara viel Lucas in het openbaar steeds meer af en Puck vertelt over de wispelturige Lucas dat hij zich steeds meer een God begon te voelen, die al een zoon (Quint) heeft. Een van de theorieën van Puck is dat een kunstenaar meer heeft aan een overleden geliefde dan aan een levende. Ze bewijst dat met de geschiedenis van Orpheus die misschien wel eens “opzettelijk” of minder onbewust naar Eurydice heeft omgekeken. Zo kon hij daarna een beter musicus worden en ook Orpheus knoopte daarna homoseksuele banden aan. Niet lang na de begrafenis komt het tot onenigheid onder de kunstenaars van de Tafel en Lucas Loos wordt als een moderne Lucifer uit de kring gestoten.

Vijfde bedrijf blz. 305
De ikvertelster Connie Palmen is in augustus 2005 op de uitnodiging van Prins, Bubi en Rafaël ingegaan. Ze gaan vertellen over Lucas en Lucifer en over het geheim dat ze al die tijd hebben verzwegen. Wanneer de vertelster naar de reden van dat zwijgen vraagt, vertellen ze dat ze geen karaktermoord hebben willen plegen. Ze zijn erachter gekomen dat Lucas een soort requiem voor zijn vrouw Clara schreef. Ook vertellen ze waarom hij uit de Tafelkring gestoten is. Hij heeft onbeschaamd afstand genomen van het verleden en hij verlangde dat Aaron Keller dat ook in het openbaar zou doen. Die beschouwde zijn Cuba-verleden als iets wat toen in die tijd paste en hij is van mening dat er geen openbare schuldbekentenis hoeft te worden gedaan. Dat leidt tot een fikse ruzie tussen Keller en Loos als gevolg waarvan Lucas de kring moet verlaten. Hij blijkt volgens de vrienden helemaal niet zo principieel in zijn kunstenaarsopvattingen te zijn geweest: hij had later uit de ruif die hij eerst fel bevochten had. Dan komt ook het grote geheim van de mannen op tafel en dat wordt onthuld door Rafaël. Die had contact blijven houden en was van plan om voor zijn werk een documentaire te maken over Lucas Loos die hij “Lucifer” wilde noemen. Overigens waren de ontdekkingen van Loos op mondiaal gebied gering geweest o.a. de uitvinding van de klankklok vond weinig navolging. Rafaël had tegelijkertijd een documentaire voorbereid op het leven en werk van een veel betere musicus Claude Vivier. Zo ontdekte hij nogal wat overeenkomsten tussen de beide mannen: o.a. hun homoseksuele geaardheid. Maar ook dat ze beiden en onafhankelijk van elkaar bezig waren aan een werk over Tjaikowski, die immers ook homoseksueel was en een gedwongen dood (zelfmoord) had gepleegd. Claude sterft wanneer hij een ontmoeting heeft met een wildvreemde man die hij heeft opgepikt en het blijkt dat hij zijn dood in een compositie heeft voorspeld. Lucas is eigenlijk jaloers op het feit dat Rafaël ook deze Claude wil brengen in een rapportage. Puck Baal komt dan met een theorie dat het getal drie een belangrijke rol in het leven van Lucas heeft gespeeld maar ook dat hij telkens een nieuwe periode in zijn werk/leven wilde beginnen, maar dan wel de voorgaande periode duidelijk moest hebben afgesloten. Het scheppen van werk met een dode geliefde in het achterhoofd (vgl. Orpheus) is dan gemakkelijker, vindt Puck. Daardoor moest Clara wel sterven, maar of hij ze daadwerkelijk een zetje heeft gegeven, blijft natuurlijk altijd de vraag. Feit is wel dat Lucas Loos veel gegevens heeft verzameld in een ordner die over het stuk “Het tribunaal”gaat waarin de dood van Tjaikowski wordt beschreven. Rafaël begrijpt dan dat Clara moest sterven en dat Lucas zich als een soort God zag die verder ging met scheppen. Hij had al een zoon (Quint) Dat is de hoogmoed van Lucas Loos die daardoor natuurlijk wel ten val moet komen en uit de kring van de Tafelheren gestoten diende te worden. Rafäel bezoekt Lucas nog een keer vlak voor zijn dood: die toont hem zijn hemel: een geheel verbouwde verdieping in het huis dat een sterk erotiserende uitwerking heeft. Lucas lijdt inmiddels aan Aids en sterft in 2003. Zijn lichaam wordt uit het huis getakeld.