1. Complete titelbeschrijving
Karel Glastra van Loon, Lisa’s Adem, Antwerpen en Amsterdam, uitgeverij L.J. van Veen (2001/2002 5de druk)
2. Motivatie voor keuze
Al eerder – zoals vermeld bij De Passievrucht bij thema “Spanning en Smaak” maar per ongeluk weggelaten bij de leesautobiografie – heb ik dit boek gelezen. Ik moet ’n jaar of 12,13 zijn geweest, ik kan me nog herinneren hoe interessant ik de omslag (’n naakte vrouw, Lisa waarschijnlijk) en sommige passages vond waarin het ging over vrijen. Het begin en einde van het verhaal kon ik me ook nog herinneren, het is echter wat daar tussen zit wat ik was vergeten. Door het lezen van de achterflap, wilde ik graag opnieuw ontdekken hoe Sebastiaan, de stiefvader, de schuld had van Lisa’s verdwijning. En omdat ik van nature nogal nieuwsgierig ben, wilde ik graag weer dit boek kiezen. Het kwam dus goed uit dat er deze keer geen vaste opdracht kwam, maar dat we bijna helemaal zelf mochten beslissen welk thema we maken gaan. Ik heb uiteindelijk gekozen voor personages en perspectief.
3. Korte weergave van de inhoud
De hoofdpersonen van deze roman zijn Lisa, Talm, Sebastiaan en Sophie.
Sophie werd op 17-jarige leeftijd moeder van Lisa. Ze leefde toen nog samen met Albert. Albert hield er meerdere vriendinnen op na. Met één van hen, Susan, kan Sophie het heel goed vinden. Ze delen samen Alberts bed en worden hartsvriendinnen.
Toen Alberts schoonvader bij hen in huis kwam en hij steeds vervelender wordt vlucht Sophie weg van huis. Ze komt in een ‘wilde’ periode terecht, en slaapt met Jan en alleman. Ze laat nog een abortus doen omdat ze vindt dat ze geen goede moeder is. Lisa opvoeden vind ze namelijk nogal moeilijk, ze heeft weinig geld en moet hard werken.
Sophie krijgt nog een paar mislukte relaties. Ze is een tijdje samen met Onno in het tuinhuisje van Albert. Ze heeft een relatie met een Duitser die na hun nacht samen sterft aan de heroïne. Ze wordt hier depressief van, dus probeert Susan haar op te vrolijken met een vakantie. Hier zoekt ze echter intiem contact met Sophie maar zij wil daar absoluut niets van weten. Susan voelt zich hierdoor afgewezen en probeert haar trekken te krijgen bij een Amerikaanse Danny die ze hebben leren kennen op vakantie. Terug in Nederland zoekt hij echter alleen Sophie op en laat Susan stikken. De relatie van Sophie en Susan verwatert hier nogal door.
In koffiehuis ‘Samos’ waar Sophie werkt leert ze uiteindelijk Sebastiaan kennen. Lisa is dan inmiddels 8 jaar. Sebastiaan neemt Sophie en Lisa tegelijk uiteten, dit waardeert Sophie heel erg. Het is haar nooit eerder overkomen dat een man ook meteen haar dochter wilde ontmoeten. Het klikt tussen hen en ook Lisa kan het goed met Sebastiaan vinden.
Sebastiaan komt uit een klein dorp, uit een normaal, gelovig gezin. Door de relatie met Sophie komt hij eindelijk van zijn seksverslaving af. Hij ging lange tijd naar bordelen om met jonge meisjes naar bed te kunnen gaan. Wanneer hij weer op hotel kamer ligt – hij ontmoet de meisjes nooit in zijn eigen huis, en nooit op zijn eigen naam - besluit hij te stoppen, cold turkey, omdat hij te veel van Sophie en Lisa houd. Sophie, Sebastiaan en Lisa vormen samen een gelukkig gezin. Lisa is Sebastiaans dochter en Sebastiaan is Lisa’s vader. Ze noemt hem nooit stiefvader.
Wanneer Sophie een tumor heeft, ondergaat ze een operatie. Tijdens deze operatie, maakt de chirurg echter een kleine, vreselijke fout. Per ongeluk snijdt hij ergens in waar niet in hoort gesneden te worden. Gelukkig kwamen de doktoren er nog op tijd achter, hoewel dit voor Sophie als te laat voelde. Na deze tweede operatie kan Sophie niet normaal meer naar de wc. Om de zoveel tijd moet er een ‘ontlastingzakje’ verschoond worden. De relatie van Sophie en Sebastiaan wordt hierdoor nooit meer hetzelfde.
Sebastiaan gaat ondertussen met Lisa naar bed (zijn verslaving blijkt dus weer terug te komen) en Lisa wordt steeds afstandelijker tegenover Sophie. Lisa is hier pas elf, Sebastiaan was toen 39 en dacht dat hij niets strafbaars deed.
Dan leert Lisa als ze 17 is Talm kennen. Zij worden verliefd op elkaar en zijn veel samen. Ze gaan naar het huis van de weduwe Doris Koning, waar Lisa de kat verzorgd, en naar de woonboot ‘Moammar Khadafi’ (Waar Talm ook met de zwerver Budiman naartoe gaat). Ze praten veel samen en gaan met elkaar naar bed.
Lisa laat blijken dat ze een relatie heeft gehad met haar stiefvader. Als Sophie opgeknapt is, gaat ze samen met Sebastiaan en Lisa op vakantie naar Bretagne. Daar verdwijnt Lisa spoorloos. Wanneer ze terug komen, snapt Talm niks van Lisa’s verdwijning. Bij haar thuis blijven alle gordijnen dicht, telefoontjes worden niet opgenomen en ook de buren weten van niets.
Sebastiaan wordt zwerver en Talm probeert een studie in Nijmegen. Hij springt daar van een brug maar is uiteindelijk blij als zijn zelfmoordpoging mislukt. Hij kan echter niet studeren omdat hij Lisa niet kan vergeten. Hij is zelfs nog op zoek gegaan naar Lisa, in Bretagne, maar ze was natuurlijk niet te vinden. Dan gaat hij als zwerver op zoek naar Sebastiaan in Amsterdam. Hij herkent hem op tv en besluit onmiddellijk naar hem toe te gaan en desnoods de waarheid uit hem te slaan. Om vriendschappen te sluiten met de zwervers, drinkt en trakteert hij veel alcohol. Dit slaat als een bom in bij de zwervers en al snel vindt hij Sebastiaan. Ze trekken een tijd met elkaar op. Ze voeren veel gesprekken waar bij Sebastiaan vaak Shakespeare en Yeats citeert.
Op de ‘Moammar Khadafi’ hebben ze een gesprek over Lisa. Talm wil antwoorden weten, Sebastiaan ontkent niets van zijn ‘affaire’ met zijn dochter. Dan beschuldigt Talm Sebastiaan van de moord Lisa. Sebastiaan vertelt dat hij zeker wel de dood van Lisa op zijn geweten heeft, maar is er nogal laconiek over, hij maakt er geen groot probleem van. Talm trekt dit niet, denkt dat Sebastiaan Lisa vermoord heeft en flipt helemaal. Uiteindelijk vermoord Talm Sebastiaan in zijn slaap met een kussen. Hij giet extra veel whisky naar binnen, om het te lijken op een overdosis.
Na de begrafenis van Sebastiaan gaat Talm op bezoek bij Sophie. Ze gaan eerst uiteten, waar ze beide herinneringen terug krijgen van Lisa. Een andere keer, thuis, kijken ze foto’s en praten over Lisa. Sophie heeft nog een anonieme brief uit Hongarije ontvangen die vertelde dat Lisa het goed maakte. Voorzichtig vraagt Talm naar de dag dat Lisa verdween. Het blijkt dat Sebastiaan de hele dag bij haar Sophie is geweest. Hij kan Lisa dus niet vermoord hebben.
4. Titelverklaring, eventuele ondertitel(s)/ motto verklaring
De titel is: Lisa’s adem. Dit is op verschillende manieren te interpreteren. Je hebt bijvoorbeeld; ademtocht, een lange zoektocht zonder enig resultaat; Lisa’s laatste adem, de achterblijvers weten niet of ze nog in leven is; Talm heeft het in het boek enkele meerdere malen over Lisa’s adem, die hij in zijn nek voelt.
Het motto is: “Guild is very destructive notion” van David Bohm. Letterlijk vertaald is dit, schuldbesef is heel destructief. Wat hiermee bedoeld wordt is dat het niet alleen gaat om de vraag wie het heeft gedaan, maar wie er verantwoordelijk is voor Lisa’s verdwijning. Er zijn ook andere vormen van schuld, had Sophie niet schuld nooit iets gemerkt te hebben? Het is dus niet gemakkelijk een schuldige aan te wijzen, al helemaal niet omdat je niet weet wat er precies met Lisa is gebeurd.
5. Uitgewerkte persoonlijke reactie
Het onderwerp van Lisa’s adem is mysterie (maar het is geen detective) en schuld. Omdat ik het boek al gelezen had, had ik wel verwachtingen over de spanning in het boek. Het onderwerp mysterie ligt natuurlijk wel enigszins in mijn belevingswereld, maar een groter mysterie dan wie mijn sleutels op school verstopt heeft komt weinig voor. Dit komt, jammer genoeg, wel vaak genoeg voor in de media (zoals TV en kranten). In onze maatschappij worden we vaak geconfronteerd met verdwijningen, incest en ongewenste intimiteiten waardoor het interessant is om er over te lezen. Zelf word ik niet vaak met deze dingen geconfronteerd, maar ik weet dat ze er zijn.
Toch ging het in het boek niet helemaal centraal om de verdwijning, zodat er ook veel diepgang was voor andere zaken. Dit ging dan zover dat de rode draad van het verhaal wegraakte en het dus eigenlijk geen verhaallijn meer had. Dit is dan wel jammer, omdat het minder interessant werd om verder te lezen. Het wordt dan ook moeilijker te volgen.
Het is vrij logisch dat er één grote, belangrijke gebeurtenis is waar het boek om draait, Lisa’s verdwijning. Je komt echter vrijwel niets over deze dag, die gebeurtenis te weten, behalve dat Sophie en Sebastiaan er niet bij waren. Ze zijn met z’n 3en op vakantie in Bretagne. ’s Morgens gaat ze alleen op pad maar keert nooit meer terug. Toch is het waar het hele boek omdraait. Je probeert al lezende van begin tot einde er achter te komen wat er op het moment dat Lisa nooit meer terug kwam is gebeurd. En als het boek uit is, weet je het nog steeds niet. Belangrijke gebeurtenis nummer twee loopt eigenlijk voor op Lisa’s verdwijning. Het is een van de mogelijkheden waarom Lisa is verdwenen, waarom ze misschien is weggelopen. Sebastiaan misbruikte haar. Wanneer dit niet gebeurd zou zijn, was alles anders geweest. Een andere belangrijke gebeurtenis is, vind ik, dat Talm Sebastiaan vermoord. Dit had ik in eerste instantie niet verwacht, omdat ik dacht dat Talm zo’n lieve, rustige jongen was. Hij werd totaal beheerst door woede op het moment dat hij Sebastiaans woorden niet meer aan kon en besloot iemand die in zijn ogen schuld had te vermoorden. Ik vind eigenlijk niet dat er veel gebeurtenissen plaatsvinden die van belang zijn voor het verhaal. Zoals de herinneringen van Sophie aan de tijd voor Sebastiaan, die zijn een beetje irrelevant. De gebeurtenissen die wel belangrijk zijn voor het verhaal zijn opgesplitst en in verschillende stukjes in het boek neer gezet. Zo was een tijdsprong van ongeveer 8 jaar ook makkelijk te maken. De gebeurtenissen vlooien absoluut niet logisch in elkaar over. Alles staat door elkaar, elke alinea is een andere tijd, een ander personage, een ander stuk van het verhaal. In elk nieuw hoofdstuk zijn nieuwe systemen wie wat zegt, maar voordat je er achter bent gekomen hoe alles samenhangt, ben je al weer vergeten wie wat zei. De gebeurtenissen worden naar mijn mening dus niet duidelijk weergegeven. Het is maar een beetje gissen hoe het werkelijk (in het boek) is gegaan. Dit levert trouwens wel een spannend effect op. Je leest verschillende verhaallijnen door elkaar heen en dit scherpt je concentratievermogen. Je moet echt goed opletten op wat er gebeurd, wat er gezegd wordt, wat er aan de hand is. Sommige stukjes zijn absoluut humoristisch, zoals het stukje waarin Lisa verteld dat Sophies tieten ondersteboven hangen als ze op haar handen loopt. Dat is echt iets wat een kind kan vertellen, zonder te weten hoe de moeder zich generen. Sommige passages en dialogen vond ik niet geloofwaardig, zoals de gesprekken tussen Sebastiaan en Talm, ik kan niet geloven dat iemand echt de hele tijd zo zou kunnen doorpraten, ondanks alles wat Talm tegen hem zegt, schreeuwt en hem vraagt. Dit is wel echter wel aanvaardbaar, aangezien Sebastiaan Engels taal en letterkundige was en na Lisa’s verdwijning ook helemaal doordraaide. Wat het meeste indruk op mij maakte was dat Talm Sebastiaan vermoorde. Zijn liefde voor Lisa werd uiteindelijk zijn haat tegen Sebastiaan. Hij was nog steeds zo gek van haar, dat hij zich zelf gek maakte.
Wat veel uitgebreider werd beschreven, was hoe de personages zich voelden bij bepaalde gebeurtenissen. Zo vertelt Sophie heel veel over hoe zij zich voelde wanneer ze herinneringen ophaalt samen met Talm. Talm zelf laat ook veel persoonlijke dingen weten, ook vooral in de buurt van het einde, in de woonboot waar hij en Sebastiaan lange gesprekken hebben. Sebastiaan vertelt heel veel mooie verhalen, met citaten van Shakespeare die je echt kunnen raken, en goed onderlijnen wat hij zegt.
De hoofdpersonen, Lisa, Talm, Sophie en Sebastiaan, komen bij mij nogal ‘wijs’ over. Dit komt door hun uitspraken die nogal diepzinnig zijn. Het lijkt alsof er lang en goed is nagedacht door de personen zelf wat ze zullen zeggen. Hierdoor komt een dialoog tussen Talm en Sebastiaan niet geheel realistisch over, maar dat maakt niet uit. De wijsheiden die gebruikt worden, laat een deel zien van hun gedachtewereld, maar zeggen weinig over hun gevoelswereld. Toch leer je een hoop gaandeweg over de personages, je leert hun karaktereigenschappen, hun achtergronden, hun verleden en daarom kan je juist goed begrijpen waarom ze sommige beslissingen nemen. Natuurlijk keur ik het gedrag van Sebastiaan af, niemand zou kunnen verwachten dat ik, als jong meisje (zoals Sebastiaan ze het liefste heeft), incest en alle bordeeltripjes zal goed keuren. Dat Talm hem vermoord met een kussen is ook niet al te best, maar daar kan ik me beter bij inleven. Ik had waarschijnlijk hetzelfde gedaan als ik zou horen dat de (stief)vader de dood van mijn vriendje op zijn geweten zou hebben. Doordat ik me meestal nogal snel kan inleven in een verhaal, kan ik Talm en Sebastiaan door Amsterdam langs de grachten zien zwerven, ik kan Sophie me voorstellen in het ziekenhuis met slagentjes en zakjes, ik zie Lisa die lachend en zwaaiend het pad naar het strand afloopt maar nooit meer terug komt. Voor mij zijn de personages dus zo geschreven dat ik ze voor me kan zien, ik vind ze levensecht en herkenbaar.
De belangrijkste persoon uit het boek zou Lisa kunnen zien, het gaat uiteindelijk allemaal om haar. Toch vind ik Talm de echte hoofdpersoon. Hij komt immers het meeste voor. Met hem worden alle herinneringen besproken, via hem wordt duidelijk hoe het verleden is verlopen.
De schrijver gebruikt weinig moeilijke woorden of hij legt ze uit. Hij gebruikt veel citaten en woorden uit andere talen in verband met Sebastiaan. Deze ondersteunen dat gedeelte van het verhaal maar slaan ook op de hele problematiek van het boek.
Voor mij was dit boek al boeiend vanaf de eerste zin. Er staan – net zoals in de rest van het boek – ontzettend veel open plekken in. Ik probeer dolgraag alles op te lossen dus doorlezen doe ik zeker. De hoofdstukken beginnen vaak met ‘hij’ en ‘zij’ terwijl je niet weet over wie het eigenlijk gaat. In het eerste hoofdstuk bijvoorbeeld gaat dit over Talm en Sophie die herinneringen ophalen aan Lisa en Sebastiaan. In één van de laatste hoofdstukken, waar Lisa en Sebastiaan beiden (terwijl Lisa dit 7 jaar geleden heeft verteld) vertellen over Lisa’s ontmaagding en Sebastiaans hernieuwde seksverlaving, word er ook gebruik gemaakt van hij en zij. Hiermee in tegenstelling zijn er ook vaak dialogen die alles veel duidelijker maken, dit zijn meestal nogal korte zinnen; “Vond je het gezellig’, vraagt ze (Sophie) aan Lisa als ze thuis zijn. ‘Jawel’, zegt Lisa. ‘Vond je hem leuk?’ ‘Jawel’.’ ‘Mag hij een keer bij ons komen eten?’ ‘Jawel.” (blz. 181) In principe worden er geen moeilijke woorden gebruikt. Behalve de woorden die Sebastiaan af en toe zegt, maar deze worden vrijwel gelijk uitgelegd door hem zelf; “Metanoia,’ zegt Sebastiaan, ‘daar zou het om moeten gaan.’ ‘Words!’ zegt Talm. ‘Nothing but delusions! Sodemieter toch op!’ ‘Metanoia,’ gaat de man onverstoorbaar verder. ‘Verandering van geest, berouw, al geef ik de voorkeur aan het Engels: repentance.” (blz. 234) Dit geeft ook een voorbeeld van iets anders, de schrijver gebruikt vaak aanduidingen zoals de vrouw, de jongen, het meisje en de man. Dit is te vergelijken met hij en zij, waarbij je langzamerhand te weten komt over wie het gaat.
De opbouw van het verhaal was super ingewikkeld. Elke alinea werd overgesprongen naar een andere situatie, en was het een klus te begrijpen waar je dit keer was beland. Toch vond ik dit wel leuk, spanning werd hiermee veroorzaakt en ik móest blijven doorlezen. Er waren dus ook heel veel terugblikken en in een terugblik zelf stukjes als: “Later zou Sophie in een brief naar Susan schrijven …”. Dit maakt het hele boek nogal warrig en mysterieus. En dat was natuurlijk ook de bedoeling van de schrijver. Als alles in chronologische volgorde was verteld, was alle spanning weg. Dan kwam je er bijvoorbeeld niet in het einde achter dat Talm Sebastiaan heeft vermoord, terwijl je wel al veel eerder weet dat Sebastiaan dood is.
In het boek wordt geen gebruik gemaakt van een ik-persoon maar van een algemene verteller, die je de gedachtes en gevoelens van Sophie, Talm en Sebastiaan leert kennen.
Meestal heb ik nogal een hekel aan open eindes. Voor mijn gevoel is het boek dan gewoon nog niet af. Lisa’s adem had een erg groot open einde, maar dat vond ik toch niet storend. Je weet dan echter nog steeds niet wat er met Lisa is gebeurd (weet Glastra van Loon dit eigenlijk zelf wel..?), maar op de een of andere manier kreeg ik toch een gevoel van voldoening. Sebastiaan, degene die de schuld op zich neemt, is dood dus je zou kunnen zeggen dat de wraak genomen is. Daarmee is de kous af. Maar is er nu wel gerechtigheid, is Sebastiaan wel voor de juiste wraak gestorven? “Steeds groter werd mijn woede. Steeds wilder schoot ik om me heen. Ik raakte wie ik raken kon. En tot slotte raakte ik haar hart. Ja, natuurlijk, ik heb haar dood op mijn geweten. Guilty as charged! Hamartia!” Maar op welke manier schuldig? Heeft hij haar vermoord, of heeft hij haar de dood ingejaagd doordat hij haar misbruikt heeft? Of is ze weggelopen? Er zijn dus nog wel heel wat vragen naar Lisa, maar nu dat Sophie en Talm hun leven weer terug hebben gekregen moet de lezer er ook niet meer over na denken. Het echte einde is dat Talm Sebastiaan vermoord. Budiman vraagt: “Maak je geen zorgen hij was schuldig, toch?” Waarop Talm zegt: “Ja, hij was schuldig.” De vraag is alleen nog, op wat voor manier?
Over het algemeen, staat dit boek vol met onbeantwoorde vragen, open plekken, terugblikken en oversprongen naar andere situaties. Dit zorgt ervoor dat het door de lezer wordt ervaren als spannend en mysterieus. Dit vind ik dus heel leuk, ik wil graag blijven doorlezen en erachter komen hoe alles – als puzzelstukjes – in elkaar past. De opbouw is wat moeilijk, maar er valt mee te leven als je de schrijfstijl snel snapt. Het taalgebruik is juist redelijk simpel, wanneer dit niet zo is wordt het al weer snel uitgelegd. De personages worden leuk, duidelijk en interessant beschreven, zodat ik me goed kan inleven en dus begrijp wat ze door maken.
6. Bronvermelding secundaire literatuur
* Lisa’s adem voor een aantal voorbeelden
* Laagland literatuur informatie boek VWO
*
www.schrijversnet.nl voor informatie over Karel Glastra van Loon, maar dat heb ik niet verwerkt in dit verslag
Leesportfolio opdracht personages en Perspectief
Technische Deel:
1.
Uiterlijk:
Talm: Van Talm ben ik het minste te weten gekomen. Hij heeft groene ogen. Ik stel me hem voor als een lange, slungelige jongen met donker warrig haar en grote ogen.
Lisa: Talm ziet haar als het ideale meisje, een schoonheid. Haar haren waren (volgens hem) ingeplant vlak boven de oren, regelmatig als een populierenbos. Haar neus die zich aan de punt niet versmalde maar verbreedde, waardoor zich tussen haar neusgaten een klein, bijna volmaakt rechthoekig vlakje bevond. Hij ziet een wenkbrauwhaartje dat uit de pas liep. Een moedervlekje in haar hals. De slanke vingers, de zorgvuldig gevijlde nagels, waarvan één zoveel langer dan de rest. Ze droeg twee ringen: één zilver (van zichzelf) en één goud (erfstuk van haar oma). Hij vond haar welvingen geruststellend klein.
Sophie: Vroeger was ze een mooie vrouw. Na haar operaties zijn veel dingen weg: een gladde huid, een platte buik, haar linkerborst. In plaats daarvan zijn er andere dingen bij gekomen: littekens, plooien, putten, rode vlekken, gaten. Één en al verval, zoals ze zelf vind.
Sebastiaan: In het gehele boek is hij een oude man geweest. In zijn zwerversperiode draagt hij een dikke winterjas en een Russische bontmuts met een gouden ster op de rand. Zijn kleren zijn vuil en gekreukeld, hij stinkt. Wanneer Lisa hem een keer aan Talm aanwijst, voor Lisa’s verdwijning, voordat Sebastiaan een zwerver werd, wordt hij omschreven als een man in een lange regenjas en een rode sjaal. Hij is een slanke gestalte, met grijzend haar aan de slapen. Talm vindt hem een knappe man.
Innerlijk:
Talm: Talm (zijn bijnaam, zijn echte naam is niet bekend) is een aparte jongen. Voordat Lisa hem kent, kent hij haar al minstens een jaar. Hij zou kunnen vallen onder de categorie ‘stalker’. Dit is hij echter niet, hij staat alleen vanaf een afstandje naar Lisa’s huis te kijken. Talm is voor Lisa gevallen omdat ze hem deed denken aan een vakantieliefde (dit vond ik erg leuk als klein bijzaak, aangezien ik ook op mijn huidige vriendje ben gevallen omdat hij me aan een vakantieliefde deed denken). Talm is in het boek midden in de twintig. Zijn hele leven heeft vanaf zijn zeventiende gedraaid om Lisa. Hij heeft haar nooit kunnen vergeten. Hij idealiseert zijn Lisa, in zijn hoofd is zij perfect.
Talm is iemand die het moeilijk vindt de waarheid onder ogen te zien. Wanneer iemand hem iets moeilijks verteld wendt hij snel zijn hoofd af. Uiteindelijk ziet hij alleen zijn waarheid: Sebastiaan heeft Lisa vermoordt. Hij is daar helemaal zeker van. Door zijn woede en om van zijn spookbeelden af te komen vermoordt hij Sebastiaan.
Talm is ook heel meegaand. Wanneer Sophie avances op hem wil hij dit eigenlijk niet. Toch houdt hij haar niet tegen maar dompelt zich onder in zijn herinneringen aan Lisa. ‘…het lichaam van de moeder wordt het lichaam van de dochter, de adem van Sophie wordt Lisa’s adem…’.
Sophie is een gebroken vrouw. Zij heeft maar heel weinig geluk gehad in haar leven. Haar relatie met Albert (en zijn inwonende vader) liep totaal in de soep, net als de rest van haar relaties. Ze was er ook van overtuigd dat ze geen goede moeder was en liet een abortus plegen. Met Sebastiaan leek ze eindelijk haar geluk te hebben gevonden, maar na de verdwijning van Lisa is haar leven voorgoed mislukt Nu zoekt ze troost en evenwicht bij de vriend van haar verdwenen dochter. Ze is een heel eenzame vrouw geworden. Alleen met haar herinneringen. Wanneer ze iemand (Talm) heeft gevonden met wie ze het over haar gevoelens kan hebben hecht ze zich meteen aan hem. Ze zuigt zich aan hem vast voor troost.
Sebastiaan is een slappe man. Dat komt misschien door zijn jeugd. Hij werd opgevoed in een simpel gezin en hij werd altijd vertroeteld. Hij wordt seksverslaafd en loopt jarenlang de jonge hoertjes buiten Amsterdam af. Wanneer hij Sophie ontmoet neemt hij zich voor nooit meer aan zijn neiging tot pedofilie toe te geven, maar uiteindelijk bezwijkt hij voor zijn stiefdochter. Zij stribbelt niet echt tegen en hij kan zich dus niet inhouden.
Na Lisa’s verdwijning wordt Sebastiaan zwerver in Amsterdam. Hij voert filosofische gesprekken met anderen en gebruikt daarin te pas en te onpas citaten van Shakespeare en Yeats. Hij is gewoon half gek geworden door alle gebeurtenissen. Hij geeft uiteindelijk toe dat hij Lisa vermoordt heeft maar het is niet duidelijk of hij dat letterlijk of figuurlijk bedoeld. Ze heeft natuurlijk geestelijk erg veel geleden vanwege hun relatie.
Over Lisa kom je in dit verhaal het minste te weten. Ze werd misbruikt door haar vader, maar ze stemde daar zelf mee in. Ze kan zich bij Talm niet helemaal laten gaan omdat ze al zoveel heeft meegemaakt. Meestal is ze heel enthousiast en gezellig, maar op sommige momenten slaat alles om en raakt ze erg verward en gesloten. Het hele verhaal draait om Lisa, maar je komt eigenlijk maar erg weinig van haar te weten. Dat maakt het verhaal ook enigszins spannend.
Lisa, Talm, Sophie en Sebastiaan zijn alle vier voorbeelden van een round character. Ze hebben veel verschillende karaktereigenschappen die wij, als lezer, langzamerhand leert kennen. Hun gedrag is niet geheel voorspelbaar, omdat ze veel verschillende eigenschappen hebben. Er wordt veel aandacht geschonken aan psychologische ontwikkeling, emoties, ervaringen en gedachten.
2.
Uit de ogen van Talm:
Sophie – een helper, ze helpt bij het terug vinden van antwoorden in herinneringen van Talm
Sebastiaan – eerst een helper, voor de antwoorden die Talm probeert te krijgen maar tegelijkertijd ook een tegenstander, Talm weet al die tijd wat Sebastiaan heeft uitgespookt met Lisa
Lisa – een helper, hij houdt van haar
Uit de ogen van Sophie:
Sebastiaan – een helper, ze houdt van hem en samen met Lisa vormen ze een gelukkig gezin
Lisa – een helper, ze is haar dochter
Talm – een helper, ze vindt bij hem troost
Uit de ogen van Sebastiaan:
Sophie – een helper, ze is de reden waarom hij niet meer naar de hoeren gaat en hij houdt van haar
Lisa – een helper, ze is zijn dochter en kan zijn seksverslaving bij haar kwijt
Talm – een tegenstander, Talm wordt gezien als vijand
Uit de ogen van Lisa:
Sophie – een helper, ze is haar moeder
Sebastiaan – een helper, hij is haar vader
Talm – een helper, hij is haar vriendje
3. Lisa: Degene waar alles om draait, degene waar alle vragen en open plekken over gaan, degene waar iedereen naar op zoek is en was.
Talm: Zijn eerste liefde was Lisa, ze hadden verkering en enkele keren het bed gedeeld. Hij is helemaal gek van haar, kan niet zonder haar en hemelt in haar in zijn hoofd ontzettend op. Lang na haar verdwijning is hij nog steeds niet over haar. Na 7 jaar nog steeds niet.
Sophie: Lisa was haar enige dochter. Ze vond dat ze geen goede moeder was en besloot dus een abortus te laten doen als ze voor de 2de keer zwanger is. Hun band was niet altijd goed maar het was ook niet slecht. Lisa is pas echt afstandelijk wanneer ze in de puberteit komt en haar moeder in het ziekenhuis komt te liggen. Sophie vindt troost bij Talm.
Sebastiaan: Lisa’s stiefvader. Zelf noemde ze hem niet zo, zij was zijn dochter en hij haar vader. Na enkele jaren, toen Lisa 11 was, misbruikte Sebastiaan haar. Zij liet het echter toe, omdat het niet zo voelde.
Verwerkingsdeel:
1. Spindiagram
2. Gewijzigd perspectief
‘Kus me’, zegt Sophie. ‘Kus me’.
Hij doet het. Het is een kus die schuldig aanvoelt. Ze zegt: ‘Als het haar bedoeling was om wraak te nemen, dan is ze in haar opzet geslaagd.’ Ze had het niet zo willen zeggen, maar het kwam er wel zo uit.
Talm, de arme jongen, begrijpt natuurlijk niet waar ze het over heeft. Hij lijkt niet te begrijpen waarom ze wilt dat hij haar kust. ‘Sinds ze weg is,’ gaat ze verder, ‘draait mijn hele leven om haar. Dat heeft ze dan in ieder geval bereikt.’ Ze drukt hem nog dichter tegen haar aan, ze voelt hoe hij probeert zich los te maken van haar armen, maar ze is nog niet klaar met hem. Ze kan hem nog niet laten gaan, niet nu.
‘Je moet bij me blijven, Talm. Jij en ik, we moeten bij elkaar blijven. Wie hebben we anders?’ Ze drukt haar lichaam, haar geschonden lichaam, tegen die van hem. Ze voelt zijn handen, zijn koude handen, op haar rug. Ze zegt: ‘Eerst heb ik haar verloren, en toen hem ook nog.’ Ze schrikt van de kilheid in haar eigen stem. Alsof ze een soort verslag zou doen van de diefstal van een portemonnee na een verloren bingo-avond: eerst het een, en toen ook nog het ander. Haar stem klinkt leeg en hol, zonder enig spoortje van gevoel. Zijn ogen zijn precies hetzelfde. Hij heeft een lege blik die terug te vinden is in zijn gehele gezicht. Zijn mond een streep, zijn handen koud, zijn ogen van ijs.
Onder het ijs het meer van verdriet.
Ruimte
De omgeving waarin dit alles zich afspeelt is niet zo belangrijk voor het verhaal. Het gaat vooral over de gevoelens en de relaties tussen te personen.
Een paar plaatsen die duidelijker beschreven worden:
De woonboot ‘Moammar Khadafi’. Hier bedrijven Lisa en Talm de liefde. Ze praten er met elkaar over de relatie tussen Lisa en haar stiefvader. Talm praat er met Sebastiaan en vermoordt hem daar. Dit is de plek waar alle belangrijke gebeurtenissen plaatsvinden.
Het huis van de weduwe Doris Koning. De weduwe zelf is op vakantie en Lisa verzorgt haar kat en de planten. Ze neemt Talm hier mee naar toe en ze gaan er voor het eerst met elkaar naar bed.
Het verhaal speelt zich af in de tegenwoordige tijd. Het is na de begrafenis van Sebastiaan en Sophie en Talm zijn bij elkaar. Verder bestaat het verhaal uit verschillende lagen. Het zijn allemaal herinneringen, in het nabije en het verre verleden. Deze worden allemaal door elkaar gehaald.
Het boek is absoluut niet in chronologische volgorde geschreven. Er wordt flink met de tijd gespeeld. Het verhaal begint in medias res, midden in een gesprek van Talm en Sophie. Daarna gaat het helemaal terug naar de tijd dat Sophie nog met Albert samenwoonde. Hierna worden herinneringen en tegenwoordige tijd helemaal door elkaar gegooid om uiteindelijk weer bij het begin terug te keren.
Er worden in dit boek ongeveer 25 jaren beschreven, van voor de geboorte van Sophie tot zo’n 7 jaar na haar verdwijning. In werkelijkheid zal het gesprek tussen Sophie en Talm hoogstens een dag duren. Ze halen samen nogal wat herinneringen op en zijn zelf in gedachten verzonken.
Er zijn ook nog een paar flashbacks. Dan komen we de gedachten en gevoelens van Sebastiaan en Lisa te weten.
Verhaalfiguren
Situaties
Lisa is zelf misbruikt en daardoor in de war. Wanneer ze verliefd wordt op Talm wordt het natuurlijk allemaal nog moeilijker voor haar.
Sebastiaan belandt in een situatie waar hij niet meer uit kan ontsnappen: hij is seksverslaafd. Wanneer hij niet meer naar de hoeren gaat heeft hij zijn stiefdochter nodig.
Al deze moeilijkheden samen zorgen uiteindelijk voor de verdwijning van Lisa, de dood van Sebastiaan en de relatie tussen Sophie en Talm. Eigenlijk komen de situaties heel logisch uit elkaar voort, ze zijn alleen in een andere volgorde in het boek beschreven.
Thematiek
De thema’s van dit boek zijn echt van deze tijd. Het gaat vooral om incest, ongewenste intimiteiten en pedofilie. De hoofdgedachte is: De invloed van incest is erg groot en veel mensen komen ermee in aanraking. Je komt ook nooit meer van de herinneringen af.
Het verhaal is doorspekt met motieven voor dit thema. Bijna iedere herinnering heeft te maken met seks en incest. Lisa’s verdwijning is daar zeer waarschijnlijk het gevolg van. Nu ze weg is moeten de mensen in haar nabije omgeving hun leven weer op de rails zetten. Iedereen doet dat op een andere manier en niet iedereen kan evengoed met de gevolgen omgaan. Men zoekt troost bij anderen en zoekt een schuldige.
REACTIES
:name
:name
:comment
1 seconde geleden