Laatste zomernacht door Maarten 't Hart

Auteur: Maarten 't Hart.
Uitgever: De Arbeiderspers Amsterdam.
Eerste druk: 1977.
Gelezen druk: tiende druk 1987.
Aantal bladzijden: 94.
Genre: novelle.
Hoofdstukken/delen: geen

Titelverklaring:

Het is een verhaal over de laatste zomeravond van een meerdaagse excursie van een aantal biologen naar een laagveenmoeras. Op de avond en nacht leren de studenten beter elkaars gevoelens en gedachten en achtergronden kennen. Dit betreft vooral de hoofdpersoon ( George= ik-persoon)

Tijd in de geschiedenis:

Studententijd van de schrijver. Naoorlogs +- 1965 (George is student en zijn vader is in de oorlog vermoord).

Het verhaal vindt plaats in de tijd waarin herinneringen aan de tweede wereldoorlog nog vers waren. Daardoor is de relatiebreuk beter te begrijpen.(Tussen Ingeborg en George).

Tijdsduur:

Zomernacht tot 's morgensvroeg. De nacht wordt benut met 't opzoek gaan naar bijzondere planten/dieren.

Ruimte:

Het verhaal speelt zich af in een laagveenmoeras,waar weinig ruimte is voor ontspannend lopen. Er is veel moerasgrond en een pontje. Je kunt niet veel kanten op of vluchten. Dit is een belangenruimte: zo moet je gevoelens en confrontaties wel aangaan.

Hoofdpersonen:

George(ik-persoon)

Anton,Marijke en Ingeborg

Bijpersonen: Pieter en Jacob.

George: Heeft 1 jaar een relatie met Ingeborg gehad en deze,tot verdriet van elke eerste jaars student Biologie,zomaar beëindigd, Hij is ± 20 jaar en zijn vader is door de Duitsers doodgeschoten. Hij studeert biologie met nog 16 studenten. Hij is zeer geïnteresseerd in de schoonheid van de natuur;zijn zintuigen staan er op scherp en wat hij ziet in de natuur past hij vaak toe als een voorbeeld van z'n gedachten,gevoelens en observaties.

George kent vele angsten,is cynisch,flirtend en banaal grappig tijdens die zomeravond. Vooral Marijke neemt het hem erg kwalijk dat hij het zomaar heeft uitgemaakt met Ingeborg. Hij worstelt er zelf ook mee hoe het zo heeft kunnen lopen.

Deze nacht ontdekt hij het “waarom”. Dit inzicht betekent een definitieve afsluiting voor z'n relatie met Ingeborg.

Anton: een typetje dat geobsedeerd is van vuurbuiken. Hij stottert en George is tijdens die nacht veel met hem op pad en op het pontje. Door z'n obsessie geeft hij een domme indruk.

Marijke:Zij is een vriendin van Ingeborg en heeft veel medelijden met haar,vanwege de verbroken relatie met George. Ze wil daarom George hiermee confronteren en kijken of Ingeborg nog een kans maakt. Ze is fel en confronterend naar George toe. Zij is degene die aan het eind naar Ingeborg gaat om te vertellen dat het definitief voorbij is. Ze heeft geen rol in het observeren als bioloog,maar is vertegenwoordigd als de vriendin van Ingeborg,die nacht. Zij verliest die avond de illusie dat het nog goed kan komen en wil dan ook niks meer met George te maken hebben.

Ingeborg: Heeft een jaar een relatie gehad met George en is nog steeds geschokt waarom hij haar zomaar heeft laten zitten. Haar vader was SS'er tijdens de tweede wereldoorlog. Ze heeft een wat naïeve houding ten opzichte van de miljoenen doden tijdens de oorlog,omdat ze haar vader trouw wil blijven en min of meer alles afzwakt. Ze blijft steeds op de achtergrond in 't verhaal en heeft nu een relatie met Pieter,waar ze niet erg gelukkig mee is. Aan het eind van het boek beseft ze dat de breuk tussen haar en George definitief is.

Pieter: Nu een relatie met Ingeborg,toch lijkt hij niet erg blij. Hij wordt woest op George,als deze samen met Ingeborg is om een paddenwedstrijd te doen op hun kamer.(hij is een typetje)

Jacob: Medestudent en fanatieke interesse voor vogels en insecten. Hij heeft sadistische trekjes en is bezeten van de doodskopvlinder.

Vertelwijze:

De auteur heeft gekozen voor het auctorieel perspectief: de verhaalfiguren leer je kennen,door de gebeurtenissen in het boek. Verschillende personen komen hierdoor in een bepaald licht te staan.

De auteur heeft gekozen voor dit perspectief,omdat de plek waar deze zomernacht zich afspeelt voldoende stof biedt voor de observaties en de uitwisselingen en de ervaringen van de studenten. Je komt heel wat over een ieder te weten,vooral ieders positie en ieders belang in het geheel.

Taalgebruik:

De schrijver heeft een vloeiende en lichte wijze van schrijven,wat makkelijk te lezen is. Veel metaforen. Wat hij in de natuur waarneemt trekt hij gelijk met wat hij voelt of denkt over een persoon. Hij schrijft vaak poëtisch/romantisch/cynisch-grappig-zelfspottend. Voorbeeld: Als hij Marijke ziet slapen: “haar slaap had iets van fijne nevels op een omgeploegde akker,die langzaam optrokken.”

Beschrijving van personen en ruimte:

De auteur beschrijft heel vaak en veel,de omgeving,de personen en hun handelen in de natuur. Dit is ook nodig om de ik-persoon te begrijpen en omdat de tijdsduur van het hele boek maar 1 nacht is.

Thematische aspecten:

verhaalmotieven:

Oorlogsverleden: zowel George als Ingeborg hebben een vader bij de oorlog was betrokken.

Liefde voor de natuur: de beschrijvingen,die George weergeeft bij het zien,horen en ruiken van wat de natuur die nacht laat zien.

Obsessie: Jacob en Anton hebben echt een bezetenheid ten opzichte van het vinden van bepaalde insecten.

Liefdesverdriet: Ingeborg verkeert nog steeds in een schok over het feit dat George het plots uitmaakte zonder verklaring.

Dichterlijke romantiek: Als George de schoonheid van de natuurverschijnselen en de schoonheid van Marijke en Ingeborg ziet,vertaalt hij zijn gevoelens in poëtische zinnen.

Abstracte motieven:

Verwarring: George kan zelf ook niet goed begrijpen waarom hij het zo plotseling uitmaakte met Ingeborg.

Vriendschap: Doordat Marijke een diep medelijden voelt voor Ingeborg,wil ze perse weten van George waarom hij niks meer van Ingeborg wil weten.

Zelfinzicht: George ziet ineens heel helder voor zich waarom de relatie beëindigd moest worden.

Trouw: George z'n trouw jegens z'n verleden/z'n vader. Ingeborg haar trouw jegens haar vader,die SS´er was.

Onbegrip: Marijke, die George´s verklaring van de breuk met Ingeborg maar niet wil en kan begrijpen. Dit geeft een gevoel van eenzaamheid bij George. Nu is hij zowel Marijke als Ingeborg kwijt.

Leidmotieven:

Het gedicht van Nijhof: dit gedicht doekt steeds weer op en symboliseert de wond uit het verleden van George,waardoor hij niet samen met Ingeborg verder kon.

De speurtocht nar de vuurbuiken van Anton: Het lijkt wel of het hele verhaal daar juist om gaat,terwijl het proces tot inzicht komen van George niet meetelt. Toch zijn de vuurbuiken de lijst van het schilderij: het verhaal begint ermee en eindigt ermee,zonder dat ze gevonden worden.

Thema:

Onderwerp: Tijdens de laatste avond van een excursie komt George tot een pijnlijke ontdekking.

Het thema: Trouw.

De hoofdgedachte: Ware trouw aan je innerlijk en het verleden betekent soms het verlies van wat op liefde leek en niet echt was. De hoofdpersoon worstelt met schuldgevoelens en zelfverwijt,totdat hij door zelfinzicht,begrip krijgt voor z´n keuze en oprecht kiest voor trouw aan z´n vader.

Volgorde van de gebeurtenissen:

Het boek is chronologisch vertelt. Er komen verschillende flash/backs in voor. Deze zijn nodig om Marijke uitleg te geven over z´n keuze en om meer helderheid voor zichzelf te scheppen. Ook beschreven herinneringen aan Ingeborg geven de spanning weer van hoe de liefde begon.

Veel tijdvertraging: door de tijd als het ware even stil te zetten,lukt het George om na te kunnen denken over z´n verleden.

Belangrijkste gebeurtenissen:

Tijdens de excursie gaan George en Anton op zoek naar vuurbuiken daar komen ze Jacob tegen die opzoek is naar bijzondere vlinders,de doodskopvlinder. Plotseling duikt Marijke op die met het pontje is gekomen. Met z´n vieren gaan ze opzoek naar de vuurbuiken. Als Anton en Jacob denken de vuurbuiken gevonden te hebben gaan ze terug naar hun logeerhuis. Marijke blijft bij George achter en probeert George nogal confronterend uit te horen over waarom hij het heeft uitgemaakt met Ingeborg. Daarna besluit George alleen terug te gaan en ontmoet Ingeborg op z´n kamer. Beiden gaan een wedstrijdje spelen met de padden,die Anton had gevangen en waarvan hij dacht dat het vuurbuiken waren. Nu een flashback: George krijgt allerlei herinneringen aan de eerste ontmoeting met Ingeborg en het wordt hem duidelijk waarom hij zo van haar heeft gehouden. Nu weer gewoon verhaal: Als Pieter,George en Ingeborg samen ziet geeft hij George een klap,waarna George vervolgens teruggaat naar het pontje om Anton te zoeken die alweer terug gegaan is naar het moeras om opnieuw naar vuurbuiken te zoeken. George treft Marijke op de pont. Marijke kwetst hem erg door een gedicht van Nijhof te citeren. Dit gedicht roept een pijnlijke herinnering op aan Ingeborg en aan de executie van z´n vader in de tweede wereldoorlog. George en Marijke blijven de hele nacht op en George vertelt dat hij niet met Ingeborg verder kon vanwege het verleden van haar vader en hoe Ingeborg daar tegenaan kijkt. Als het ochtend wordt gaat Marijke vol onbegrip naar Ingeborg en George blijft alleen achter.

Het hoogtepunt ligt bij de laatste flash back. Daar op het hek met Marijke wordt George van alles duidelijk. Er wordt daar naat toegewerkt doordat ze eerst met z´n allen op zoek zijn naar die vuurbuiken en als ieder op ´t laatst is verdwenen ontdekt hij de waarheid achter zijn breuk met Ingeborg. Aan´t eind,na het hoogtepunt,als Marijke verdwijnt en Anton terug komt lijkt het precies zo als in het begin van het boek,waarin hij samen met Anton op weg was om vuurbuiken te zoeken. Maar hij is nu 2 vrouwen kwijt.

Het begin:

Het boek is een opening in de handeling.

Midden in het laagveenmoeras zijn Anton en George de omgeving aan het verkennen. Je valt als lezer midden in de excursie.

Het einde:

Een deels gesloten einde,voor wat betreft het definitieve einde van de relatie tussen George en Ingeborg. Ook de vriendschap met Marijke is voorbij. Deels open,omdat George en Anton opnieuw,deze laatste zomernacht,op zoek gaan naar vuurbuiken,zoals in het begin van het boek.

Mening:

Het boek laatste zomernacht sprak mij in eerste instantie wel aan door de titel. Het suggereert: ontspanning,genieten van de zomer en de natuur om je heen. Maar ook de schrijver was de reden om het boek te lezen,want ik was wel benieuwd naar Maarten ´t Hart´s boeken.

Zijn stijl van schrijven is licht,humorvol,soms cynisch,dan weer poëtisch /romantisch.

Hij kan goed de ruimtes beschrijven,waarin alles zich afspeelt. Dit doet hij met veel details,gevoel voor schoonheid en met ´t oog van een bioloog. Hij besteedt hier veel aandacht aan,zodat je als lezer `bijna naast hem zit`. Door de uitgebreidheid beleef je ´t verhaal intenser. Ook de personen,de gebeurtenissen en de problemen beschrijft hij gedetailleerd als het belangrijk is om gevoelens en gedachten erover weer te geven en het verhaal te begrijpen. De schrijver gebruikt veel metaforen om iets duidelijk te maken. Het groepje studenten komt soms wat naïef op mij over,ook hoe ze op elkaar reageren. Er wordt niet echt rekening met elkaar gehouden,er is niet een echte diepgang onderling. Soms doet de avond/nacht wat denken aan een groepje jongeren,die half beneveld zijn en maar aan 1 ding tegelijk kunnen denken. De ik persoon daarentegen ervaart z´n gevoelens en de omgeving met veel meer diepte en maakt echt een ontwikkeling mee. De personen,die als persoon er weinig toe doen in het verhaal heeft hij als karikaturen neergezet.

Verder laat de auteur zien dat zijn relatie met Ingeborg hem liet weerspiegelen hoe weinig hij zichzelf waardeerde en alleen maar van Ingeborg hield,omdat hij niet van zichzelf mocht houden. Dit brengt hem tot het inzicht dat het geen oprechte liefde was en dat hij bovendien trouw wil blijven aan zijn vader. Ik vind het erg moedig als je daar voor durft te kiezen en niet iets in stand wil houden uit angst. Doordat Marijke dit niet begrijpt en Ingeborg ook niet,raakt hij beide vrouwen kwijt. Dat dit een tragisch gevolg is van zij besluit,wordt op het eind treffend weergegeven door de mislukking van Anton,dat deze niet een vuurbuik heeft gevonden.

En ook dat hij de doodskopvlinder voor hem ziet in de glazen pot van Anton,dat is een inbeelding, geeft hem een gevoel van een loser zijn. Al met al is de verhaallijn duidelijk,met als belangrijkste moment het inzicht ten aanzien van zijn relatie breuk. Mooi geschreven,vooral ook doordat het nacht is en de natuur zich dan van een heel andere kant laat zien. Het is niet voor niks dat George zoveel beter kan nadenken over alles nu bij nacht. Alsof gevoelens en gedachten `s nachts beter tot leven komen.

Auteur:

Maarten ´t Hart is in 2003 benoemd tot Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw.

In zijn boek zit hij vaak op de grens tussen literaire overdrijving en persoonlijke aanval. Hij heeft romans,verhalen,essays,autobiografie,columns en novelles geschreven. Hij is bioloog en schrijft daar ook over.