Titel: Kreutzersonate
Auteur: Margriet de Moor
Zesde druk – februari 2002 © 2001
Andere gebruikte werken: Titel: De Kreutzersonate
Auteur: L.N. Tolstoj
Vijfde druk – 1987 © 1966 (Voor het eerst verschenen in 1890) Titel: Kreutzersonate - Opus 47 - 1802
Componist: Beethoven
Uitvoerenden: Martha Argerich, Itzhak Perlma - Korte inleiding - Kreutzersonate is een liefdesverhaal, gebaseerd op de Kreutzersonate van Janáček en De Kreutzersonate van de Russische schrijver Tolstoj, die weer geïnspireerd was door Beethoven. Het zou natuurlijk mooi zijn geweest als ik alle vier de werken had kunnen bestuderen, maar helaas is het me niet gelukt om de Kreutzersonate van Janáček te vinden. Ik dacht dat ik misschien iets zou hebben aan het werk van Beethoven bij het lezen van Kreutzersonate, maar die compositie heeft jammer genoeg alleen betrekking op het boek van Tolstoj. Daarin vertelt Pozdnysjev over de moord die hij gepleegd heeft op zijn vrouw. Hij verdenkt haar er namelijk van een affaire te hebben met een violist. Pozdnysjev vertelt over de verschrikkelijke uitwerking die muziek op een mens heeft: (p. 100) “Muziek dwingt mijzelf te vergeten, zij verplaatst mij in een andere toestand die niet de mijne is: onder invloed van muziek lijkt het, dat ik dingen voel, die ik eigenlijk niet voel, dat ik dingen begrijp die ik in feite niet begrijp, dat ik kan, wat ik eigenlijk niet kan.” Hij vertelt hoe hij gepakt en meegesleept werd door het presto aan het begin van de Kreutzersonate. Hij had zich toen bijzonder op zijn gemak gevoeld. Ja, de relatie tussen zijn vrouw en haar muzikale metgezel is louter gebaseerd op muziek en heeft niets met liefde te maken. Maar wat een verkeerde gedachtegang was dat, realiseert hij zich later als hij op zakenreis is. (p. 105) “Het was toch duidelijk, dat tussen die twee alles zijn beslag had gekregen die avond.” Fantasieën beginnen rond te spoken door zijn hoofd. Fantasieën over een liefdesrelatie, terwijl hij ver van huis is. De Kreutzersonate had hem misleid, hoe had hij zo blind kunnen zijn! - Samenvatting - Een jonge muziekcriticus/musicoloog komt op Schiphol de blinde muziekcriticus Marius van Vlooten tegen. Tien jaar eerder waren zij elkaar toevallig tegengekomen, onderweg naar een masterclass in Bordeaux. Van Vlooten was blind geworden, toen hij zich na een verloren jeugdliefde door zijn hoofd had geschoten. Sindsdien was hij nooit meer verliefd geworden, tot de bewuste reis naar Bordeaux. De jonge musicoloog beschrijft voor hem tijdens die reis en het verblijf een violiste, Suzanna Flier. Hij stelt haar aan van Vlooten voor en als hij haar de eerste vioolpartij van Janáčeks strijkkwartet Kreutzersonate hoort spelen, wordt hij verliefd. De musicoloog had achteraf nooit het vervolg van de verliefdheid vernomen. Pas tien jaar later, op schiphol, toen bleek dat hun vlucht voorlopig was uitgesteld, kreeg hij het te horen. Van Vlooten vertelde dat Suzanna Flier hem net twee weken daarvoor had verlaten. Ze waren na de masterclass in Bordeaux gaan samenwonen in Wassenaar en hadden een zoontje gekregen. Suzanna trad regelmatig op met haar strijkkwartet. Op den duur werd Marius jaloers op haar mannelijke collega's. Het vliegtuig van de twee mannen vertrekt en onderweg verteld Van Vlooten verder over de fatale afloop van zijn relatie. Zijn jaloezie uitte zich na een tijd in het bedenken van extreme plannen, om een eind aan het leven van Suzanna de maken. Ondertussen ging het leven gewoon door en maakte het stel plannen om in een appartement met uitzicht op zee op de bovenste verdieping van een flat te gaan wonen, die nog in aanbouw was. Regelmatig wilde hij naar het gebouw toe, om de trappen te beklimmen en de zeewind te voelen op het balkon waar nog geen omheining op was gebouwd. Hier, boven op het gebouw, bedacht hij dat hij Suzanna met liefde een duwtje zou kunnen geven, waardoor ze te pletter zou vallen. Op een dag neemt hij haar dan ook mee, om het plan uit te voeren. Boven aangekomen merkt zij echter zijn gespannenheid en vraagt zich af wat er met hem aan de hand is. Marius kijkt haar met een alles verradende blik aan en Suzanna vlucht naar beneden en wil niks meer van hem weten. Ze verlaat hem samen met hun zoontje. Zestien jaar nadat de jonge musicoloog dit verhaal hoort, ziet hij in de krant de overlijdensadvertentie van Suzanna Flier. Zij was omgekomen bij een vliegtuigongeluk. In de advertentie stonden haar gezinsleden vermeld: Marius van Vlooten en hun drie kinderen. Blijkbaar waren ze toch weer bij elkaar teruggekomen.
B. Evaluatie
1. Emotieve argumenten Kreutzersonate van Margriet de Moor draait, evenals als het verhaal van Tolstoj, om bedrog in de liefde. Het leven van Marius van Vlooten is dramatisch: mislukte studentenliefde, poging tot zelfmoord, blindheid, opnieuw een relatie, opnieuw overspel, poging tot moord, enzovoorts. Margriet de Moor weet het wel op te schrijven zeg. Een en al emotie... De spanning is natuurlijk te snijden als Van Vlooten en Suzanna zich op dat balkon aan zee bevinden. Je denkt als lezer: nu gaat het gebeuren, nu gaat hij haar naar beneden duwen. Zeker als je het boek van Tolstoj hebt gelezen verwacht je niets anders dan een moord. Maar nee, de lezer wordt nog verder meegesleept in het verhaal, het is nog niet afgelopen. Suzanna rent weg en ze laat hem alleen achter. Zestien jaar later leest de verteller in de krant dat Suzanna is omgekomen bij een vliegtuigcrash. Hij stuit op een rouwadvertentie van haar man Marius Van Vlooten en hun drie kinderen. Een goede afloop dus. Het zou echter mooier geweest zijn als Marius zijn vrouw echt van het balkon af zou hebben geduwd. Margriet de Moor heeft echter een soort vliegtuigmotief in haar verhaal verwerkt; Marius’ eerste geliefde Ines is omgekomen bij een vliegtuigongeluk, Suzanna is omgekomen bij een vliegtuigongeluk, en daar komt ook nog eens bij dat de gesprekken van de twee critici zich altijd afspelen in een vliegtuig of op een vliegveld. Helemaal niet onaardig gevonden natuurlijk, maar het drukt wel duidelijk een fictieve stempel op het verhaal. De geloofwaardigheid wordt er een stuk minder op, in tegenstelling tot het ijzersterke verhaal van Tolstoj, wat me op emotioneel vlak eerlijk gezegd veel meer heeft geraakt. 2. Esthetische argumenten Margriet kiest ervoor om haar verhaal te laten vertellen door een buitenstaander. Eigenlijk voegt dit niets toe aan het verhaal, maar ze zal hier bewust voor hebben gekozen omdat het verhaal van Tolstoj ook op deze manier geschreven is. Het verhaal is alles behalve humoristisch. Het is een serieus beschreven liefdesdrama, er valt niet veel te lachen. Wat ze goed probeert, is om de vertelling wat luchtiger maken door af en toe al het dramatische opzij te zetten en wat aandacht te besteden aan de muziek. Margriet de Moor is zelf afgestudeerd aan het conservatorium, geen wonder dus dat muziek een belangrijke rol speelt in haar boek. In andere romans speelt het ‘visuele’ (de gestalte, het uiterlijk) altijd een belangrijke rol in de liefde, in deze is dat niet zo zeer het geval. De blinde Van Vlooten voelt zijn geliefde door de muziek. Verder denk ik dat het wel duidelijk is dat Margriet de Moor in haar boek gebruik heeft gemaakt van het spreekwoord liefde maakt blind. Na het mislukken van zijn eerste relatie (daar kwam ook nog eens bij dat zijn geliefde om was gekomen bij een vliegtuigcrash) besluit Van Vlooten een einde aan zijn leven te maken, maar dit mislukt en de man wordt blind. Weliswaar onbedoeld maar toch… het gevoel van de liefde is ook niet bedoeld en ‘overvalt’ je net zo goed. 3. Morele argumenten Tolstoj besteedt in zijn werk veel aandacht aan de moraal. Het huwelijk, overspel, moord… Wat mag wel en wat niet? De Kreutzersonate van 2001 behandelt hetzelfde thema op bijna dezelfde manier. Het viel me op, dat er helemaal niet zo gek veel veranderd is in die ruim honderd jaar. Overspel is nog steeds uit den boze, moord is nog steeds strafbaar en wordt nog steeds niet geaccepteerd. Margriet de Moor legt de nadruk niet op de moraal, zij heeft duidelijk een verhaal te vertellen. Ze maakt gebruik haar macht als schrijfster en verwerkt een flinke portie drama en spanning in haar verhaal. Dat gaat niet ten koste van het leesplezier, maar maakt wel dat het fictief aanvoelt. Het verhaal verliest zijn kracht, de kracht die nou juist zo goed voelbaar was in het boek van Tolstoj. 4. Realistische argumenten Op sommige momenten komt het verhaal wat ongeloofwaardig over (ik denk weer aan de
balkonscène waarbij Suzanna moet niezen en vervolgens iets merkwaardigs ontwaart in de blik van Van Vlooten en aan het vliegtuigmotief). Je voelt dat het fictie is, maar dat is helemaal niet erg. Margriet de Moor heeft een prachtige roman geschreven. 5. Structurele argumenten Het boek bevat 16 hoofdstukken en een epiloog. - Hoofdstuk 1 t/m 8 - eerste deel - De eerste keer na 10 jaar dat de verteller en Van Vlooten elkaar weer tegenkomen. (eerste grote flashback) - Hoofdstuk 9 t/m 19 – tweede deel – Dit is de tweede keer dat de verteller en Van Vlooten elkaar tegenkomen. Wederom op het vliegveld. (tweede grote flashback) - Epiloog
In de epiloog wordt beschreven hoe het afgelopen is met Van Vlooten. De verteller, die het hele verhaal heeft gefungeerd als een soort doorgeefluik, leest in de krant een overlijdensadvertentie. Ondanks het trieste gegeven dat Suzanna is omgekomen bij een ongeluk, kun je uit het bericht concluderen dat ze zich weer verzoend had met Van Vlooten. Margriet de Moor wil kennelijk dat haar lezers het boek met een goed gevoel dichtslaan. Ook vinden we in het begin een motto van een groot zestiende-eeuws filosoof/essayist: Michel de Montaigne. Een ongelukkig gekozen citaat, al zeg ik het zelf. Misschien was een wat specifieker citaat beter geweest, deze had net zo goed vooraan in het boek van Tolstoj kunnen staan. Misschien had ze het beter weg kunnen laten. Hoofdstuk twaalf is een hoofdstuk apart en staat daarom ook achter in het boek nog speciaal vermeld. In dat hoofdstuk wordt de structuur van de Kreutzersonate van Janáček uiteengezet. Deze komt grotendeels overeen met de structuur van het boek: 1-45, ze is getrouwd (Suzanna, Van Vlooten) 48-67, geflirt (met de altviolist van het Schulhoff kwartet) 68-75, dubbelzinnige opmerkingen (‘Maar een kuiltje in zijn wang’ p.45) 185 – 224, de muziek is alles behalve onschuldig (de Kreutzersonate natuurlijk, Suzanna’s rol in het Schulhoff Kwartet)
6. Intentionele argumenten
Kreutzersonate van Margriet de Moor is de vierde in een reeks Kreutzersonates (zie inleiding). Zij heeft geprobeerd om muziek en literatuur te combineren. Er zijn dan ook verschillende elementen uit de andere Kreutzersonates terug te vinden in het boek.
(Ik ga even uit van het boek van Tolstoj, omdat het werk van Janacek gebaseerd is op dit werk.)
- De muziek speelt een belangrijke rol:
1. Pozdnysjev werd verleid door de klanken van de Kreutzersonate, ook Van Vlooten werd verliefd op Suzanna toen hij haar de Kreutzersonate hoorde spelen.
2. Beide boeken zijn gebaseerd op de Kreutzersonate. Het boek van Margriet de Moor op die van Janacek, het boek van Tolstoj op die van Beethoven.
3. In beide boeken wordt de ‘rust’ verstoord door een violist.
- Van Vlooten vertelt zijn verhaal, evenals Pozdnysjev, aan een reisgenoot. Margriet de Moor koos voor vliegtuigen, Tolstoj voor de trein.
- In beide boeken speelt zelfmoord een rol. Pozdnysjev pleegt geen zelfmoord maar hij heeft er wel aan gedacht om het te doen. De poging van Marius van Vlooten mislukt.
- Ook moord speelt een belangrijke rol. Beide hoofdpersonen verdenken hun partner ervan, een relatie met een ander te hebben. De jaloezie loopt zo hoog op dat Pozdnysjev zijn vrouw vermoord met een dolk. Van Vlooten vermoordde zijn vrouw bijna.
Auteur: Margriet de Moor
Zesde druk – februari 2002 © 2001
Andere gebruikte werken: Titel: De Kreutzersonate
Auteur: L.N. Tolstoj
Vijfde druk – 1987 © 1966 (Voor het eerst verschenen in 1890) Titel: Kreutzersonate - Opus 47 - 1802
Componist: Beethoven
Uitvoerenden: Martha Argerich, Itzhak Perlma - Korte inleiding - Kreutzersonate is een liefdesverhaal, gebaseerd op de Kreutzersonate van Janáček en De Kreutzersonate van de Russische schrijver Tolstoj, die weer geïnspireerd was door Beethoven. Het zou natuurlijk mooi zijn geweest als ik alle vier de werken had kunnen bestuderen, maar helaas is het me niet gelukt om de Kreutzersonate van Janáček te vinden. Ik dacht dat ik misschien iets zou hebben aan het werk van Beethoven bij het lezen van Kreutzersonate, maar die compositie heeft jammer genoeg alleen betrekking op het boek van Tolstoj. Daarin vertelt Pozdnysjev over de moord die hij gepleegd heeft op zijn vrouw. Hij verdenkt haar er namelijk van een affaire te hebben met een violist. Pozdnysjev vertelt over de verschrikkelijke uitwerking die muziek op een mens heeft: (p. 100) “Muziek dwingt mijzelf te vergeten, zij verplaatst mij in een andere toestand die niet de mijne is: onder invloed van muziek lijkt het, dat ik dingen voel, die ik eigenlijk niet voel, dat ik dingen begrijp die ik in feite niet begrijp, dat ik kan, wat ik eigenlijk niet kan.” Hij vertelt hoe hij gepakt en meegesleept werd door het presto aan het begin van de Kreutzersonate. Hij had zich toen bijzonder op zijn gemak gevoeld. Ja, de relatie tussen zijn vrouw en haar muzikale metgezel is louter gebaseerd op muziek en heeft niets met liefde te maken. Maar wat een verkeerde gedachtegang was dat, realiseert hij zich later als hij op zakenreis is. (p. 105) “Het was toch duidelijk, dat tussen die twee alles zijn beslag had gekregen die avond.” Fantasieën beginnen rond te spoken door zijn hoofd. Fantasieën over een liefdesrelatie, terwijl hij ver van huis is. De Kreutzersonate had hem misleid, hoe had hij zo blind kunnen zijn! - Samenvatting - Een jonge muziekcriticus/musicoloog komt op Schiphol de blinde muziekcriticus Marius van Vlooten tegen. Tien jaar eerder waren zij elkaar toevallig tegengekomen, onderweg naar een masterclass in Bordeaux. Van Vlooten was blind geworden, toen hij zich na een verloren jeugdliefde door zijn hoofd had geschoten. Sindsdien was hij nooit meer verliefd geworden, tot de bewuste reis naar Bordeaux. De jonge musicoloog beschrijft voor hem tijdens die reis en het verblijf een violiste, Suzanna Flier. Hij stelt haar aan van Vlooten voor en als hij haar de eerste vioolpartij van Janáčeks strijkkwartet Kreutzersonate hoort spelen, wordt hij verliefd. De musicoloog had achteraf nooit het vervolg van de verliefdheid vernomen. Pas tien jaar later, op schiphol, toen bleek dat hun vlucht voorlopig was uitgesteld, kreeg hij het te horen. Van Vlooten vertelde dat Suzanna Flier hem net twee weken daarvoor had verlaten. Ze waren na de masterclass in Bordeaux gaan samenwonen in Wassenaar en hadden een zoontje gekregen. Suzanna trad regelmatig op met haar strijkkwartet. Op den duur werd Marius jaloers op haar mannelijke collega's. Het vliegtuig van de twee mannen vertrekt en onderweg verteld Van Vlooten verder over de fatale afloop van zijn relatie. Zijn jaloezie uitte zich na een tijd in het bedenken van extreme plannen, om een eind aan het leven van Suzanna de maken. Ondertussen ging het leven gewoon door en maakte het stel plannen om in een appartement met uitzicht op zee op de bovenste verdieping van een flat te gaan wonen, die nog in aanbouw was. Regelmatig wilde hij naar het gebouw toe, om de trappen te beklimmen en de zeewind te voelen op het balkon waar nog geen omheining op was gebouwd. Hier, boven op het gebouw, bedacht hij dat hij Suzanna met liefde een duwtje zou kunnen geven, waardoor ze te pletter zou vallen. Op een dag neemt hij haar dan ook mee, om het plan uit te voeren. Boven aangekomen merkt zij echter zijn gespannenheid en vraagt zich af wat er met hem aan de hand is. Marius kijkt haar met een alles verradende blik aan en Suzanna vlucht naar beneden en wil niks meer van hem weten. Ze verlaat hem samen met hun zoontje. Zestien jaar nadat de jonge musicoloog dit verhaal hoort, ziet hij in de krant de overlijdensadvertentie van Suzanna Flier. Zij was omgekomen bij een vliegtuigongeluk. In de advertentie stonden haar gezinsleden vermeld: Marius van Vlooten en hun drie kinderen. Blijkbaar waren ze toch weer bij elkaar teruggekomen.
1. Emotieve argumenten Kreutzersonate van Margriet de Moor draait, evenals als het verhaal van Tolstoj, om bedrog in de liefde. Het leven van Marius van Vlooten is dramatisch: mislukte studentenliefde, poging tot zelfmoord, blindheid, opnieuw een relatie, opnieuw overspel, poging tot moord, enzovoorts. Margriet de Moor weet het wel op te schrijven zeg. Een en al emotie... De spanning is natuurlijk te snijden als Van Vlooten en Suzanna zich op dat balkon aan zee bevinden. Je denkt als lezer: nu gaat het gebeuren, nu gaat hij haar naar beneden duwen. Zeker als je het boek van Tolstoj hebt gelezen verwacht je niets anders dan een moord. Maar nee, de lezer wordt nog verder meegesleept in het verhaal, het is nog niet afgelopen. Suzanna rent weg en ze laat hem alleen achter. Zestien jaar later leest de verteller in de krant dat Suzanna is omgekomen bij een vliegtuigcrash. Hij stuit op een rouwadvertentie van haar man Marius Van Vlooten en hun drie kinderen. Een goede afloop dus. Het zou echter mooier geweest zijn als Marius zijn vrouw echt van het balkon af zou hebben geduwd. Margriet de Moor heeft echter een soort vliegtuigmotief in haar verhaal verwerkt; Marius’ eerste geliefde Ines is omgekomen bij een vliegtuigongeluk, Suzanna is omgekomen bij een vliegtuigongeluk, en daar komt ook nog eens bij dat de gesprekken van de twee critici zich altijd afspelen in een vliegtuig of op een vliegveld. Helemaal niet onaardig gevonden natuurlijk, maar het drukt wel duidelijk een fictieve stempel op het verhaal. De geloofwaardigheid wordt er een stuk minder op, in tegenstelling tot het ijzersterke verhaal van Tolstoj, wat me op emotioneel vlak eerlijk gezegd veel meer heeft geraakt. 2. Esthetische argumenten Margriet kiest ervoor om haar verhaal te laten vertellen door een buitenstaander. Eigenlijk voegt dit niets toe aan het verhaal, maar ze zal hier bewust voor hebben gekozen omdat het verhaal van Tolstoj ook op deze manier geschreven is. Het verhaal is alles behalve humoristisch. Het is een serieus beschreven liefdesdrama, er valt niet veel te lachen. Wat ze goed probeert, is om de vertelling wat luchtiger maken door af en toe al het dramatische opzij te zetten en wat aandacht te besteden aan de muziek. Margriet de Moor is zelf afgestudeerd aan het conservatorium, geen wonder dus dat muziek een belangrijke rol speelt in haar boek. In andere romans speelt het ‘visuele’ (de gestalte, het uiterlijk) altijd een belangrijke rol in de liefde, in deze is dat niet zo zeer het geval. De blinde Van Vlooten voelt zijn geliefde door de muziek. Verder denk ik dat het wel duidelijk is dat Margriet de Moor in haar boek gebruik heeft gemaakt van het spreekwoord liefde maakt blind. Na het mislukken van zijn eerste relatie (daar kwam ook nog eens bij dat zijn geliefde om was gekomen bij een vliegtuigcrash) besluit Van Vlooten een einde aan zijn leven te maken, maar dit mislukt en de man wordt blind. Weliswaar onbedoeld maar toch… het gevoel van de liefde is ook niet bedoeld en ‘overvalt’ je net zo goed. 3. Morele argumenten Tolstoj besteedt in zijn werk veel aandacht aan de moraal. Het huwelijk, overspel, moord… Wat mag wel en wat niet? De Kreutzersonate van 2001 behandelt hetzelfde thema op bijna dezelfde manier. Het viel me op, dat er helemaal niet zo gek veel veranderd is in die ruim honderd jaar. Overspel is nog steeds uit den boze, moord is nog steeds strafbaar en wordt nog steeds niet geaccepteerd. Margriet de Moor legt de nadruk niet op de moraal, zij heeft duidelijk een verhaal te vertellen. Ze maakt gebruik haar macht als schrijfster en verwerkt een flinke portie drama en spanning in haar verhaal. Dat gaat niet ten koste van het leesplezier, maar maakt wel dat het fictief aanvoelt. Het verhaal verliest zijn kracht, de kracht die nou juist zo goed voelbaar was in het boek van Tolstoj. 4. Realistische argumenten Op sommige momenten komt het verhaal wat ongeloofwaardig over (ik denk weer aan de
balkonscène waarbij Suzanna moet niezen en vervolgens iets merkwaardigs ontwaart in de blik van Van Vlooten en aan het vliegtuigmotief). Je voelt dat het fictie is, maar dat is helemaal niet erg. Margriet de Moor heeft een prachtige roman geschreven. 5. Structurele argumenten Het boek bevat 16 hoofdstukken en een epiloog. - Hoofdstuk 1 t/m 8 - eerste deel - De eerste keer na 10 jaar dat de verteller en Van Vlooten elkaar weer tegenkomen. (eerste grote flashback) - Hoofdstuk 9 t/m 19 – tweede deel – Dit is de tweede keer dat de verteller en Van Vlooten elkaar tegenkomen. Wederom op het vliegveld. (tweede grote flashback) - Epiloog
In de epiloog wordt beschreven hoe het afgelopen is met Van Vlooten. De verteller, die het hele verhaal heeft gefungeerd als een soort doorgeefluik, leest in de krant een overlijdensadvertentie. Ondanks het trieste gegeven dat Suzanna is omgekomen bij een ongeluk, kun je uit het bericht concluderen dat ze zich weer verzoend had met Van Vlooten. Margriet de Moor wil kennelijk dat haar lezers het boek met een goed gevoel dichtslaan. Ook vinden we in het begin een motto van een groot zestiende-eeuws filosoof/essayist: Michel de Montaigne. Een ongelukkig gekozen citaat, al zeg ik het zelf. Misschien was een wat specifieker citaat beter geweest, deze had net zo goed vooraan in het boek van Tolstoj kunnen staan. Misschien had ze het beter weg kunnen laten. Hoofdstuk twaalf is een hoofdstuk apart en staat daarom ook achter in het boek nog speciaal vermeld. In dat hoofdstuk wordt de structuur van de Kreutzersonate van Janáček uiteengezet. Deze komt grotendeels overeen met de structuur van het boek: 1-45, ze is getrouwd (Suzanna, Van Vlooten) 48-67, geflirt (met de altviolist van het Schulhoff kwartet) 68-75, dubbelzinnige opmerkingen (‘Maar een kuiltje in zijn wang’ p.45) 185 – 224, de muziek is alles behalve onschuldig (de Kreutzersonate natuurlijk, Suzanna’s rol in het Schulhoff Kwartet)
REACTIES
:name
:name
:comment
1 seconde geleden