Klaaglied om Agnes door Marnix Gijsen

Auteur: Marnix Gijsen
Titel: Klaaglied om Agnes

I. INHOUD EN STRUCTUUR

1. Wat voor soort roman is het?
Ik zou dit boek enerzijds maatschappijkritisch noemen en anderzijds ook een liefdesverhaal. In het eerste geval vertelt de ik-figuur over de kleingeestigheid van de vrouwen en spot met de burgelijke toestanden. In het tweede geval beschrijft de ik-figuur vaak zijn gevoelens tegenover Agnes en vertelt over hun liefdestaferelen.

2. Personages:
Wie is de hoofdpersoon?
De hoofdpersoon is de ik-verteller wiens naam in het boek niet wordt verteld.

Beschrijf het karakter van de hoofdpersoon:
De hoofdpersoon heeft een gesloten karakter. Hij is eerder een teruggetrokken persoon, een ietwat verlegen type. Hij heeft verstand van zaken. Hij heeft ook de gewoonte om neer te kijken op derden.

Maakt de hoofdpersoon een ontwikkeling door?
Ja. Zijn negatieve denkwijze tegenover de vrouwen verandert na de ontmoeting van Agnes. Agnes liet de ik-persoon inzien dat niet alle vrouwen kortzinning en kleingeestig zijn. Ook maakt de ik-verteller een drastische ontwikkeling door na in dienst getreden te zijn bij het leger. Hij leert hier nieuwe omgansvormen en socialer te zijn. Duidelijk vertelt de ik-verteller hier ook hoe het leger hem veranderde van jongen tot man.

Welke personages spelen een belangrijke rol in het boek?
Agnes, de moeder van de ik-persoon, Alfred, Carla en Beatrix

Beschrijf deze personages en hun specifieke rol.
Agnes: Agnes is een tenger, fragiel meisje met een zacht karakter. Ze is opgegroeid in erbarmelijke omstandigheden. Ze woont samen met haar moeder die weduwe is, haar twee zussen en drie broers. Agnes is het liefje van de ik-persoon, ze hebben elkaar leren kennen in de parochiale bioscoop. Agnes lijdt aan tuberculose en sterft aan haar ziekte. De naam Agnes wordt in het boek ook verwezen naar de zus van de ik-verteller die acht weken na haar geboorte ook stierf aan tuberculose. Ze zou een jaar ouder zijn dan de ik-verteller.

De moeder van de ik-persoon: De moeder van de ik-persoon is iemand die graag bezuinigt en goed op haar geld let. Het overlijden van haar dochter Agnes blijft voor de moeder een gevoelig onderwerp. Door meningsverschillen kunnen de moeder en de ik-persoon niet zo goed met elkaar om.

Alfred: Over Alfred wordt er in het boek niet erg veel verteld, toch heeft hij een belangrijke rol. Alfred is een goede vriend van de ik-persoon. Hij kijkt neer op het burgerlijke bestaan en walgt van deze wereld. Hij had dezelfde denkwijze als de ik-persoon maar dan veel extremer. Alfred hoopte een volger te vinden in de ik-persoon. Agnes heeft een nieuwe wereld doen openen voor de ik-persoon wat de ik-persoon zijn kijk op de wereld heeft veranderd en doen afscheiden van Alfred.

Carla: Carla is de zus van Agnes, ze is een stevig gebouwd meisje met een geslepen karakter. Ze is recht voor de raap. Bij de eerste ontmoeting met de ik-verteller voelt de ik-verteller zich niet op zijn gemak bij haar. Later in het verhaal voelt de ik-verteller zich zelfs op een of andere manier aangetrokken tot Carla.

Beatrix: Beatrix is de aantrekkelijke zuster bij het militaire hospitaal waar velen verliefd op zijn. Zij staat als enige zuster in de schijnwerpers. De echte naam van zuster Beatrix is Netty Dujardin. Doordat de ik-persoon bij zijn dienstplicht moet werken als oppasser in het militair ziekenhuis komen deze twee met elkaar in contact. Ze kunnen goed met elkaar opschieten en praten vaak over persoonlijke dingen. Na enige tijd vraagt de ik-persoon zich af of hij verliefd is op Beatrix. Door een botte opmerking van de ik-persoon aan Beatrix wordt hij overgeplaatst en verliest contact met Beatrix.


Zou je het werk autobiografisch kunnen noemen?
Ja. Veel duidelijke elementen in het boek verwijzen naar fragmenten uit Marnix Gijsens leven, zoals het verliezen van een zus. In het boek praat de ik-figuur vaak over zijn zus die hij niet gekend heeft en op jonge leeftijd stierf. Marnix werkte eveneens bij de Olympiade zoals je kan lezen in het boek dat de ik-figuur bij de Olympiade heeft gewerkt. De relatie tussen Marnix en zijn moeder was evenmin goed zoals de relatie tussen de ik-figuur en zijn moeder in het boek.


3. Tijd:
Het verhaal wordt chronologisch verteld zonder flashbacks. Er zijn wel enkele terugblikken, maar deze kan je geen flashbacks noemen. Het zijn echter vragen die de ik-verteller zich stelt als hij even aan het verleden denkt. Dit geldt zowel voor de vooruitblikken, ze zijn niet relevant voor het verhaal want je leest er later niets op terug.


4. Ruimte:

Waar speelt het verhaal zich voornamelijk af?
Het verhaal speelt zich voornamelijk in België af. Het situeert zich in de stad en hun wijken. Maar ook deels in Zwitserland wanneer Agnes wordt overgebracht naar het sanatorium omwille van haar ziekte.

Er is tussen de gebeurtenissen en de ruimte een overeenkomst.
Er wordt vaak over de oorlog gepraat en hun omgeving, zoals het feit dat de Duitse verordeningen de burgers het reizen onmogelijk maakten zodat Leuven even onbereikbaar was geworden. De ik-verteller beschrijft ook een tafereel in de Antwerpse hoofdstraat: “Jonge echtparen, op hun zondags uitgedost, defileerden bij dozijnen. De vrouwen, in te klein schoeisel, duwden weelderige kinderwagens. De mannen rookten zware sigaren en deden alsof zij hoogst toevallig meeliepen met hun vrouw, die naar de modemagazijnen gluurde, doch niet stil durfde houden voor de uitstalramen.”


5. Thema:
Het hoofdthema van de roman is het verliezen van een naaste of geliefde. De ik-verteller verliest in het verhaal beide Agnessen.

Belangrijke thema’s zijn verder nog reinheid waar het liefje Agnes symbool voor staat. Agnes wordt beschreven als het maagdelijke tenger meisje met zuivere gedachtes en handelingen. De naam Agnes kan komen van het Latijnse woord “Agnus” wat lammetje betekent. Ook kan het afgeleid zijn van het Griekse Agnes, wat zuiverheid, reinheid of kuisheid betekent.

Hoe verklaar je de titel?
De titel “Klaaglied om Agnes” valt letterijk te verklaren. Het is een klaagzang over het feit dat de ik-persoon rouwt om de twee overleden Agnessen.


II. INHOUD EN WERKELIJKHEID:

6. Is de probleemstelling in het verhaal reëel?
Ja, de probleemstelling is reëel, je kan het boek deels autobiografisch noemen.

7. Geeft het boek een beeld van de tijd waarin het werd geschreven?
Ja want de ik-persoon beschrijft duidelijk de ruimte en gebeurtenissen waardoor de tijd duidelijk wordt. Het verhaal speelt zich af in de eerste wereldoorlog en na de eerste wereldoorlog

8. Levert de schrijver kritiek op maatschappelijke toestanden?
Ja, vb. “Al te laat heb ik begrepen dat men ons van man en vrouw een conventioneel beeld heeft opgehangen, dat meer steunt op de mythologie en op de maatschappelijke vooroordelen van geheel onbeschaafde óf overbeschaafde volkeren, dan op enige redelijke of eerlijke grondslag.”

9. In welk milieu speelt het verhaal zich af?
Het verhaal speelt zich af in het burgerlijk milieu.

Is dat van belang voor het verhaal?
Erg belangrijk is het niet voor het verhaal want dhet thema liefde of een geliefde verliezen is tijdloos en van toepassing bij ongeacht wie.


III. LITERAIRE STROMING:

10. Zoek een kenmerkende passage voor de stroming waartoe het boek behoort.
“Het thema j’ai perdu mon Eurydice was wel de hoogste klacht, maar niettemin een triomf.”

“Orpheus, die een man was en als lichamelijke verschijning verre van schoon, log neerplofte over het tenger lichaam der Eurydice.”

Welke kenmerken van die stroming vind je hier terug?
Vaak word er in het boek verwezen naar Gluck’s Orpheus.Waarin de schrijver elementen overbrengt over en uit de opvoering die vergeleken kunnen worden met de ik-persoon en de Agnessen. In de laatste zin op het einde van het verhaal wordt het helemaal duidelijk met de zin “Agnes, mijne kuise bruid, mijn dode zuster, gelijk Eurydice tweemaal verloren.”


IV. WAARDERING:

11. Mening 
Ik vond het boek best meevallen voor zijn tijd, maar toch heb ik enkele minpunten aan te merken. De lange zinnen die schrijver maakt komen soms wat verwarrend en vermoeid over. Het taalgebruik is ook wat ouderwets, wat te verklaren is omdat het boek dateert uit 1951.

12. Hoe ben je op het idee gekomen om dit boek te lezen?
Een familielid heeft mij aangeraden dit boek te lezen.