Het voorwerk - Auteur: Onbekend - Titel: Karel ende Elegast - Datering: De eerste was in 1982 was de eerste druk van deze uitgave. De oorspronkelijke uitgave is ergens in de middeleeuwen - Aantal bladzijden: 63 - Leestijd: 3 uur - Uitgelezen op: 2-9-2002
Ik heb dit boek gekozen omdat we voor Nederlands een boek moesten lezen uit de middeleeuwen. Karel ende Elegast leek me op zich wel een leuk boek en was zowat ook het enige boek dat bij ons in de bibliotheek, van boeken uit de middeleeuwen, aanwezig was. Mijn verwachtingen voordat ik het boek gelezen had, waren eigenlijk niet veel. Ik wist dat het over de keizer, Karel de Grote, ging die van God moest gaan stelen, omdat hij anders zijn waardigheid en leven zou verliezen. Mijn eerste reactie achteraf was dat het op zich wel een leuk boek was. Als je het boek leest kom je toch iets te weten over het leven in de middeleeuwen. Het verhaal is best mooi geschreven en de schrijver laat ook duidelijk weten waarover hij het heeft. Ook is het opvallend dat God zo’n grote rol speelde in de middeleeuwen. Over de auteur en zijn wereldbeeld is niet veel te vertellen, alleen dat de maatschappelijke omstandigheden in de middeleeuwen een grote rol voor de schrijver speelde. De kerk had een grote macht en het verschil tussen rijk en arm en goed en slecht waren heel belangrijk. Korte samenvatting van de inhoud De hoofdpersoon is Karel de Grote en zijn tegenspeler is Elegast

Koning Karel de Grote wordt in de nacht voor zijn hofdag gewekt door een engel. Deze engel beveelt Karel om te gaan stelen, maar Karel doet dit niet. Pas na de derde keer gelooft Karel het en sluipt ongemerkt het kasteel uit. Op een gegeven moment komt hij een hoofdridder tegen. Beiden willen niet zeggen wie ze zijn en er ontstaat een gevecht. Na een hevig gevecht noemt de onbekende ridder zijn naam: Elegast, dit was een vroegere leenman die Karel verbannen had. Samen besluiten ze om bij Eggeric (dit is de zwager van Karel) in te breken. Elegast wilde absoluut niet ingaan op het voorstel van Karel, om bij de keizer te gaan stelen, hieruit blijkt de onvoorwaardelijke trouw van Elegast, die ondanks dat hij verbannen was achter de keizer blijft staan. Tijdens het inbreken gedraagt Karel zich erg onhandig. Hij blijkt echter ook geen goede dief te zijn door te willen inbreken met een ploegijzer. Door een wonderkruid in zijn mond te stoppen kan Elegast verstaan wat de dieren zeggen. Hij hoort dat de keizer in de buurt is, maar gelooft hen niet. Ook Karel gelooft niet was Elegast beweerd en krijgt het kruid in zijn mond geduwd. Ook hij hoort de dieren zeggen dat de koning is, maar plotseling raakt Karel het kruid kwijt. Elegast neemt een flinke buit mee uit het huis van Eggeric maar als extraatje wil hij nog een kostbaar zadel uit de slaapkamer van Eggeric stelen. Eggeric en zijn vrouw worden wakker van het gerinkel van de bellen van het zadel en Elegast verstopt zich onder het bed. De vrouw vraagt waarom Eggeric nu al een aantal dagen niet kan slapen en eten, waarop Eggeric aan zijn vrouw vertelt dat morgen koning Karel vermoord zou worden. Eggeric’s vrouw is Karels zuster en als zij tegen hem uitvalt omdat hij de keizer wil vermoorden, slaat Eggeric haar in het gezicht. Ze heeft een bloedneus en ook haar mond bloedt. Elegast vangt wat van haar bloed op in zijn handschoen als bewijs en tovert daarna op een magische manier iedereen in slaap en vlucht het kasteel uit. Buiten het kasteel aangkomen vertelt hij alles aan Karel. Elegast weet echter niet dat de echte keizer voor hem staat. Karel begrijpt nu de reden dat hij van God moest gaan stelen. Karel belooft aan Elegast dat hij de keizer zal inlichten, omdat Elegast het niet durft omdat die ruzie had met de Karel. Zo gaan ze uit elkaar. Door deze nachtelijke tocht ontdekt Karel dat Elegast, ondanks dat hij verbannen is, toch heel trouw aan zijn keizer is gebleven. Niet alleen Elegasts trouw maar ook de ontrouw van Eggeric komen aan het licht. Op de hofdag worden alle samenzweerders gevangen genomen. Er komt een tweestrijd tussen Eggeric en Elegast. Diegene die de waarheid spreekt zal met behulp van God de strijd winnen. Elegast wint na een heel lang gevecht de tweestrijd. Eggeric wordt gedood en Elegast wordt in eer hersteld. Later krijgt Elegast Karels zuster, de weduwe van Eggeric, als vrouw. Twee opvallende passages: - Bij God de schepper, hij ontkomt mij vannacht niet, ik zal zijn kracht op proef stellen. Ik wil weten met wie ik te doen heb. Maar wie hij ook is, ik zal zijn paard en zijn uitrusting in handen krijgen en hem met smaad overladen terugsturen. Het was dom van hem om hier te komen. Dit is een deel van de eerste ontmoeting tussen Karel en de Elegast. Beiden willen niet zeggen wie ze zijn, terwijl Elegast aan de uitrusting van Karel kon zien dat hij de keizer was. - Hij ging terug naar de koning en vertelde hem dat, als zijn verbeelding hem niet bedroog, hij van hanen en honden had gehoord dat de koning in de buurt was. – Als hij eens wist hoe dicht in de buurt! – Maar Karel zei: ,, Wie heeft u dat verteld? Wat zou de koning hier moeten? Als u naar een hond of kip luistert, dan zult u wel niet zo zeker van uw zaak zijn! Volgens mij maakt u me wat wijs. Waarom houdt u me voor de gek?” ,, Niet zo zeker zijn?!” zei Elegast. “Luister dan zelf!” Hij stak de koning het kruit in de mong en zei: “Nu zult u hetzelfde horen als ik.” Dit is wederom een vreemd gedeelte, er bestaat immer helemaal niet zo’n kruid, maar de mensen in de middeleeuwen geloofde nu eenmaal in sterke magie. De verdieping Personen Er zijn in feite drie hoofdpersonen in het verhaal. Natuurlijk Karel en Elegast, maar ook Eggeric, Karels zwager. De rollen ten opzichte van elkaar zijn; Karel de Grote is koning. Hij is erg machtig en gelooft heel vast in God, die steeds om hulp vraagt. Katel is qua inbreken erg onhandig, want hij wou inbreken met een ploegijzer. Elegast werd door Karel na een klein vergrijp verbannen en is nu een roofridder. Hij is een meesterdief, dit blijkt uit de inbraak. Hij is echter ook heel trouw gebleven aan de koning. Eggeric is de zwager van Karel, maar echter ook de vijand van hem. Hij heeft een samenzwering op touw gezet om hem te vermoorden. Karel is erg gelovig en roept telkens de hulp van God in, ook Elegast doet dit. Eggeric bidt niet tot God voor de aanvang van de tweestrijd. Hij gelooft blijkbaar dus niet in God. De conflicten die sluimeren is eigenlijk het moordcomplot tegen Karel de Grote. Het komt pas uit aan het einde van het verhaal, net als de reden waarom Karel moest gaan stelen. De hoofdpersoon maakt een bepaalde ontwikkeling door. Hij komt er achter dat zijn familie niet te vertrouwen is en dat ze hem zelfs willen vermoorden. Tijd 1) De gebeurtenissen spelen zich af rond 800 na Christus. De duur van het verhaal is maar heel kort. Dit staat voor één dag en één nacht. Het verhaal wordt chronologisch verteld en er komen geen flashbacks in het verhaal voor. 2) Voor zover ik weet wordt de tijd niet symbolisch gebruikt. De schrijvers in de middeleeuwen dachten hier nog niet aan. Ruimte 1) De gebeurtenissen spelen zich af in het kasteel van Karel de Grote, in het woud en in het kasteel van Eggeric van Eggermonde . In het totaal speelt het verhaal zich af in Ingelheim aan de Rijn. 2) Het woud wordt meestal ervaren als iets donkers en iets slechts. Het woud suggereert naderend onheil. Verder denk ik dat de kastelen van Karel en Eggeric zijn bedoeld om de macht uit te stralen van beide personen. Motieven · Tovenarij; In het verhaal komt een toverkruid voor, waarmee Elegast dieren kan horen. Ook komt er een of ander middel in het verhaal voor waardoor Elegast iedereen in slaap kan krijgen. · Het getal drie; Het is een heilig getal en staat voor volmaakt en zekerheid. · God speelt een belangrijke rol in het verhaal. Bij moeilijkheden wordt vaak gebeden om de hulp van God. · Duels; veel onenigheden worden uitgevochten in duels · De engel, maar ook de duivel spelen een belangrijke rol in het verhaal. · Trouw aan de leenheer
Grondmotief Het goede wint altijd van het slechte. Als je trouw bent aan je leenheer en aan God zal het goed met je aflopen en kom je in de hemel. Spanning In het verhaal treedt er geen wisseling op van spanningen. Het verhaal is over het algeheel wel spannend maar er is niet bewust informatie achtergehouden of wisseling van spanning opgetreden. Wel heeft denk ik het woud te maken met naderend onheil, want dan komt Karel de Grote Elegast tegen. Hierna volgt een lang gevecht, waarna ze als ‘vrienden’ verder gaan. Titelverklaring De titel verwijst naar de twee hoofdpersonen, koning Karel de Grote en Elegast. Er hoort geen ondertitel bij het verhaal en er zit ook geen motto in het verhaal. Structuur a. Het verhaal begint in medias res, Elegast is al verbannen en Eggeric heeft al een complot tegen Karel opgezet. Er spelen dus al gebeurtenissen. Het einde is gesloten, de gebeurtenissen zijn ten einde. Het complot is opgerold en Elegast is weer in ere hersteld. b. Er zijn geen echt duidelijk vooruit- of terugverwijzingen in het boek te vinden. Je weet in het begin nog niet wat er allemaal gaat gebeuren en hoe het verhaal zal aflopen. c. God speelt een hele belangrijke rol, er wordt heel vaak naar God gespiegeld in het verhaal. Verder zijn er niet echt veel duidelijke spiegelingen te vinden. d. De tegenstelling tussen goed en slecht en trouw en ontrouw komen in het verhaal heel duidelijk naar voren. Het goede overwint het van het slechte. Citatenmatrix We hebben de opdracht gekregen om de citatenmatrix bij de hoofdpersoon te maken, zodat je een scherp beeld krijgt van de hoofdpersoon. “Daer die coninc lach ende sliep, Een heilich inghel an hem riep, So dat die coninc ontbrac Bi den woerden, die dhinghel sprac, Hi seide: ´Staet op, edel man, Doet haestelike u cleeder an, Wapent u ende vaert stelen, - God die hiet mi u bevelen, Die in hemelrike es Here – Oft ghi verliest lijf ende ere. En steeldi in deser nacht niet, So is u evel gheschiet; Ghi sulter omme sterven

Ende uwes lives derven, Eer emmer scheit dit hof. Nu verwacht u daer of Ende vaert stelen, of ghi wilt ; Neemt uwen spere ende uwen schilt, Wapent u ende sit op u paert Haestelike, ende niet en spaert´.” (regel 15-34) In dit stuk roept de engel Karel op om uit stelen te gaan. Alsen die coninc ghemoeten soude, Segendi hem ende was in vare, Ende waende dat die duivel ware, Om dat hi was so swart al. (regel 286-289) Hieruit blijkt dat Karel zowel in God als in de duivel geloofde. Hij is echter erg bang voor de duivel. Het verschil tussen goed en kwaad is erg groot en er zit niks tussenin. Hie sloch den swarten opten schilt , Dien hi manlic voor hem hilt, Dat hi in tween stucken vloech Oft ware een linden loof. (regel 399-402) Hieruit blijkt dat Karel de Grote erg dapper en sterk was. Doe docht den coninc scande Op eenen te slane die voor hem helt, Doe sach hi liggen tswaert opt velt In twee stucken ghebroken, Doe pensdi: ,, En is niet ghewroken, Die eenen wille slaen of deeren, Die hem niet en can gheweeren.” (regel 442-448) Hieruit blijkt dat koning Karel de Grote een groot hart heeft en niet iemand kan vermoorden die er moedeloos bij ligt en zichzelf niet kan verdedigen. Daer vonden si een ploech staen. Die coninc beette neder saen, Ende elegast reet voren, Daer hi den wech hadden vercoren. Die coninc namt couter in die hant, Dat hi aen die ploech vant. Hi pensde in sinen moet: ,, Dit is totten ambocht goet. Die graven wil in borghen, Hi moeter toe besorghen, Sulcke dinc als hem bedorste.” (regel 679-689) Hieruit blijkt dat Karel de Grote een erg onhandige dief is, omdat hij met een ploegijzer wil gaan inbreken. “ Elegast sprac: ´Waer leit die scat, Lieve vrient, segt mi dat Ende in wat stede? Het macht daer sijn, ic vare mede. Maer ic willes wesen vroet, Eer ic u volghe enen voet´. Doe sprak Karel, die edel man: ´Ic salt u berechten dan. Die coninc heeft soe groten scat. Hem mochte luttel deren dat Van sinen scatte, daer hi leghet.´ Alse dit die coninc seghet, Datti hem selven stelen wille, Elegast en sweech niet stille: ´Dat moet mi God verbieden! Hi en leeft niet, diet mi riede, Dat ic den coninc dade scade. Al heefti mi bi quaden rade Mijnland ghenomen ende verdreven, Ic sal hem wesen al mijn leven Ghestade vrient na miene macht. In sine scade en comic te nacht, Want hi es mijn gherechte here. Datic hem anders dan ere, Ic mochts mi scamen vor Gode. Men mochts mi gheraden node´.” (regel 605-630) In dit stuk biedt Karel de Grote aan Elegast aan om bij hem te gaan stelen, maar Elegast weigert dit, omdat hij ondanks dat hij verbannen was toch trouw is gebleven aan Karel. Dat ghi hebt so na ghesproken. Den coninc karel, minen heere
Die waerdich is aldre eere ..." (regel 1003-1005). Hier zegt Elegast, nadat Karel heeft voorgesteld om te gaan stelen van Karel de Grote, dat Karel nog steeds zijn heer is die alle eer waardig is. Die coninc peynsde: ,,Dits mijn vrient, Al heb ics qualic op hem verdient. Ic sal beteren mach ic leven,Hi sal verwinnen al sijn sneven.’’ (regel 1011-1014) Karel de Grote denkt hier dat Elegast zijn vriend is en als hij dit overleeft hij er dan voor zal zorgen dat Elegast al zijn zorgen te boven zal komen. Relatie tussen tekst en auteur De onbekende dichter van het oorspronkelijke Karel ende Elegast was naar alle waarschijnlijkheid een Vlaming. Over de datering van deze – niet bewaarde gebleven – aanvangstekst bestaat geen eensluitende mening. Op grond van het voorhoofse karakter en het veelvuldig gebruik van het oude drie-heffingsvers plaatsen sommigen het aan het eind van de twaalfde eeuw. Anderen kiezen door de nadrukkelijke aanwezigheid christelijke levenssfeer en de verteltechnische gaafheid voor de tweede helft van de dertiende eeuw. Het verhaal is aan ons overgeleverd in een zestal veertiende en vijftiende eeuwse handschriftfragmenten. Relatie tussen tekst en contekst De volgende kenmerken uit de middeleeuwse literatuur komen in Karel ende Elegast terug: - Het boek is geschreven op een manier waar God heel belangrijk is, het is heel erg theocentrisch - Het feodale stelsel waarin een koning delen van zijn land te leen geeft aan leenheren. Hier spelen de ridderidealen een grote rol, zoals trouw aan de koning. - Men geloofde in de middeleeuwen in tovenarij, dit komt heel duidelijk terug in het boek met het toverkruid en het in slaap brengen van Eggeric en zijn vrouw door Elegast - De middeleeuwse rechtspraak was godsgericht. Het gevecht tussen Eggeric en Elegast wordt uiteindelijk beslist door God. God wordt ook gezien als de hoogste leenheer, dus ook Karel gehoorzaamt hem. Ook is Elegast trouw aan Karel. De verwerking Opdracht 2: De normen en waarden van de hoofdpersoon uit het boek en die van mij. Hoofdpersoon (Karel de Grote) Ik (Ilja Spooren) Gelooft heel vast in God. Niet-gelovig. Komt uit bed om te gaan stelen nadat dit hem drie keer is meegedeeld. Ik zou absoluut niet gaan stelen, ook al is me dit drie keer meegedeeld. Wil alles oplossen met gevechten. Ik vind dat je beter kan praten om iets op te lossen dan er meteen met de vuist op in te gaan. Gelooft in toverkruiden en vindt dit ook heel normaal. Ik geloof helemaal niet in mensen die kunnen toveren of toverdingen. Ik kan me achteraf wel iets voorstellen bij de normen en waarden van Karel de Grote. Ook al heb ik niet dezelfde normen en waarden dan Karel de Grote, toch kan ik ze wel waarderen, omdat je weet dat deze normen en waarden in die tijd een veel belangrijkere rol spelen dan nu. Opdracht 3: Schrijf een brief aan een hoofdfiguur van het verhaal. Beste Elegast, Ik zal me even voorstellen, ik ben Ilja Spooren, een oude kennis van u. Wat ik laatst hoorde over u spijt me echt. U bent verbannen uit het rijk van koning Karel de Grote om ook maar één klein foutje. Ik leef echt met u mee. U moest uw leven verder gaan als roofridder en stelen van de rijke, wat ik overigens heel erg knap vindt is dat u absoluut niet steelt van de arme. Wel vind ik dit heel rechtvaardig, maar om even duidelijk te zijn vind ik het ook erg oprecht dat u ondanks dat u verbannen bent uit het rijk van koning Karel de Grote, u altijd en nu nog steeds de koning erg bewondert. Gisternacht heeft u gehoord dat Karels zwager, Eggeric, koning Karel de Grote morgen wil gaan vermoorden. Dit had hij gezworen samen met zijn aanhangers. U was samen met nog een andere roofridder, waaraan u dit heeft vertelt. Hij beloofde toen dat hij dit ging vertellen aan de koning. Echter adviseer ik je om zelf naar de koning toe te gaan om dit te vertellen. Als u de bewijzen laat zien die u heeft, zal hij u vast en zeker geloven en niet meer boos op je zijn. Ik hoop dat u mijn raad opvolgt. Hoogachtend, Ilja Spooren
Eindoordeel Het onderwerp: Ik vond het eigenlijk niet zo’n heel erg boeiend onderwerp. Want ten eerste gaat mijn interesse niet echt uit naar de middeleeuwen en ten tweede hoe ik niet echt van ridderverhalen. Maar toch heb ik erg veel geleerd over de tijd waarin ze toen leefden en hun leefgewoontes. Er zijn verder ook genoeg boeken die over hetzelfde onderwerp gaan, bijvoorbeeld Lanseloet. De gebeurtenissen: De gebeurtenissen waren in Karel ende Elegast denk ik belangrijker dan de gevoelens van de hoofdpersoon, die eigenlijk bijna helemaal niet besproken worden. Er gebeurde veel in het verhaal, maar dit vond ik juist leuk. In dit verhaal won het goede het uiteindelijk van het kwade, na veel meegemaakt te moeten hebben De personen: De hoofdpersoon zal voor de mensen in de middeleeuwen levensecht zijn overgekomen. Voor de mensen in deze tijd is de hoofdpersoon niet levensecht, omdat het wereldbeeld van toen en nu zo verschilt van elkaar. Toch kon ik me goed inleven in de hoofdpersoon, het verhaal is op een leuke manier geschreven. Ik denk dat het geloof in God een hele positieve eigenschap van Karel en Elegast is, in die tijd was dat heel belangrijk. Ik vind de trouw van Elegast ook heel erg positief, omdat Elegast zo trouw was aan zijn koning kreeg hij zijn goede naam terug. De opbouw: Het verhaal was met de vertaling erbij goed te lezen, maar zonder vertaling was het echt niet te begrijpen. Het was een heel dun boekje, maar toch kwamen er veel gebeurtenissen in voor, waardoor er geen stukken in zaten die gewoon echt heel saai waren. De afloop van het verhaal was bevredigend, de slechteriken gingen dood en het goede overwon uiteindelijk. Ik vind het op zich een leuk eind, omdat het goede overwint. Het taalgebruik: De vertaling was gemakkelijk te lezen. De originele tekst was echt te moeilijk om te kunnen begrijpen, vooral als je er nog helemaal geen ervaring mee hebt. Het verhaal was wel op een hele mooie manier geschreven. Verder vind ik het boek echt een aanrader voor iedereen die een boek uit de middeleeuwen wil of moet lezen.