I Beschrijving
a. Naam
Ferdinand Bordewijk
Karakter, een roman van zoon en vader
Uitgeverij Wolters-Noordhoff, Groningen 1938

b. Samenvatting
De achttienjarig dienstbode Jacoba Katadreuffe heeft een kortstondige verhouding met de deurwaarder A.B. Dreverhaven. Uit deze relatie wordt een zoon geboren, genaamde Jacob Willem Katadreuffe. Jacoba weigert met Dreverhaven te trouwen en erkent hem niet als de vader van haar zoon. Zelfs zijn financiële steun weigert zij.
De kleine Jacob groeit op in een arme wijk van Rotterdam, zonder te weten wie zijn biologische vader is. Jacoba verdient wat geld met de verkoop van handwerk en zodoende kunnen ze naar een minder arme wijk verhuizen. Na de lagere school heeft Jacob verschillende baantjes en enkele jaren later neemt hij een sigarenwinkeltje in Den Haag over. Hiervoor leent hij geld bij de kredietbank, niet wetende dat zijn vader de eigenaar is. Op een dag komt zijn vader de sigarenwinkel bezoeken, samen met Mr. de Gankelaar. Om zijn zoon te harden, verklaart Dreverhaven de zaak failliet, moet Jacob zijn bezittingen verkopen en weer bij zijn moeder in Rotterdam gaan wonen. Bij de taxatie blijkt dat zijn bezit bestaat uit een serie boeken ter waarde van slechts vijftien gulden. Door dit geringe bedrag wordt het faillissement opgeheven. Jacob weet de sympathie van de curator, Mr. de Gankelaar, te winnen en krijgt, als hij 21 jaar is, een baantje als bediende op het advocatenkantoor van Mr. Stroomkoning. Het is een groot advocatenkantoor waar vijf naamborden naast de deur hangen. Als Jacob dit ziet, besluit hij dat hij zelf ook advocaat wil worden.

Met zijn eigen inkomen gaat hij op zichzelf wonen (op de zolder van de conciërge van het advocatenkantoor) en volgt hij een zelfstudie. Opnieuw vraagt zijn vader het faillissement van Jacob aan. Beseffende dat het zijn vader betreft gaat Jacob bij hem langs voor opheldering. Dreverhaven maakt voor zijn eigen zoon geen uitzondering; deze is immers ook debiteur en moet gewoon betalen. Hij biedt Jacob een mes aan, om hem dood te steken, maar Jacob weigert en verlaat het kantoor. De volgende dag treft Jacob een financiële regeling met Mr. Stroomkoning. Na al zijn schulden te hebben afbetaald trotseert Jacob zijn vader, door bij de Voorschotbank van Dreverhaven geld te lenen voor zijn studie. Jacob volgt bij het advocatenkantoor de personeelschef op die, op advies van Dreverhaven, geld heeft verduisterd. Kort voor het beëindigen van zijn studie, vraag Dreverhaven opnieuw het faillissement van zijn zoon aan. Deze wordt echter afgewezen. Bij een ontmoeting biedt de vader zijn zoon opnieuw het mes aan. Jacob laat het echter in de put vallen, tot grote woede van Dreverhaven.
Jacob slaagt voor zijn staatsexamen en krijgt van alle medewerkers de felicitaties. Kort daarna trouwt Lorna te George, secretaresse bij het advocatenkantoor, met een andere man. Jacob zag zijn relatie met haar slechts als een manier om hogerop te komen. Lorna neemt ontslag. Later beseft hij dat zij zijn grote liefde was. In een simpele rechtszaak staan vader en zoon vervolgens tegenover elkaar. Hun laatste ontmoeting hebben zij als Jacob tot advocaat is beëdigd. Mr. Schuwagt maakt tegen de beëdiging op vier gronden bezwaar. Deze bezwaren worden echter nietig verklaard. Daarop stapt Jacob voor de laatste maal naar zijn vader toe. Op een koele en zakelijke manier maakt hij hem duidelijk: "Ik erken u niet meer als mijn vader, u bestaat niet meer voor mij.".
Het verhaal eindigt met een merkwaardig voorval. Jacob vindt in de naaimand van zijn moeder een spaarrekeningboekje. Het blijkt dat zijn vader elke maand geld heeft gegeven aan zijn moeder. Al het geld komt hem, na haar overlijden, toe. Hij bedenkt dat zijn vader hem toch niet alleen heeft willen tegenwerken. Zijn vader verklaart dat hij het allemaal deed om zijn zoon te harden.
Bron: http://www.verdec.com/hulpje/boekvers/karakter.htm

c. Personages
Jacob Willem Katadreuffe toont een karakter van wilskracht en doorzettingsvermogen, hierdoor kan hij zijn idealen realiseren en zijn problemen oplossen. Door zijn stellige en toch ook vrij harde karakter zullen mensen nooit een goede hoogte van hem kunnen krijgen en zal hij altijd een mysterieuze jongeman zijn. Ook is het stellig in het bijna niet toelaten van liefde in zijn leven, of liever gezegd een vrouw. De enige vrouwen die hem kunnen bekoren en aan wie hij zijn liefde geeft zijn juffrouw te George en toch ook wel zijn moeder.
Katadreuffe is vooral een individu.

d. Tijd
Het verhaal speelt zich af na de Eerste Wereldoorlog en het duurt ongeveer 28 jaar. Het verhaal wordt chronologisch vertelt en bevat een paar flashbacks, deze er zijn om het verhaal beter te kunnen begrijpen.

e. Perspectief
Je leest het verhaal door de ogen van iemand die buiten het verhaal staat. Er is dan ook een auctoriale verhaalsituatie gebruikt (oftewel: er wordt in de hij/zij-vorm vertelt)

f. Ruimte
Het verhaal speelt zich af in Rotterdam waar Katadreuffe zijn hele jeugd doorbrengt en waar het advocatenkantoor staat. Het verhaal speelt enkele bladzijden in Den Haag waar het sigarenzaakje staat.

De omgeving heeft in dergelijke mate een functie dat als Katadreuffe met zijn moeder en/of Jan Maan gaat wandelen, de plekken worden genoemd waar zij heengaan. De haven van Rotterdam heeft een functie in het verhaal met betrekking tot de naam van de vader, Dreverhaven.

g. Stijl
Om de kenmerkendheid van het taalgebruik en de stijl van dit boek te benadrukken, zal ik het laatste stukje (bladzijde 288) uit het boek citeren:

Maar de vierde mens zag hij heel niet als een mens, hij zag hem als een boom. En die boom symboliseerde tevens zijn gevoelens voor die mens, hij symboliseerde ook hèm. In die boom waren deze mens en hijzelf opwaarts geschoten, onverbrekelijk. In een duistere uithoek van zijn hart, in de hete tropische rimboe stond daar die boom. Maar hij zag zich met de bijl de teakboom vellen, hij had met zichzelf ook de manmens geveld.
‘Jacob, is er iets?’
En Katadreuffe, zo weerbarstig rechtschapen, nam toen in wanhoop de leugen baat. Hij bracht zijn hand aan zijn voorhoofd.
‘Verdomd,’ herhaalde hij, ‘daar heb ik vergeten dat ik nog een boodschap moest doen. Saluut. Over een half uur ben ik terug, zeg dat aan haar.’
Afgewend van zijn vriend verliet hij de kamer. Nu in godsnaam geen ontmoeting op het portaal, maar neen, boven bleef het stil, en er klonk een zwak gekrijt van een kind.
Hij ging met zijn vlugge lichte tred de trap omlaag, hij trok stil achter zich de voordeur in het slot.

Dit stukje bevat bijna alle kenmerken die typerend zijn voor de stijl en het taalgebruik van dit boek
• Dat er dialogen in voorkomen
• Dat Katadreuffe niet over zijn moeder spreekt, maar over ‘haar’ en ‘zij’

• De oude schrijfstijl
• De zinsvolgorde
Ondanks het gedateerde taalgebruik is het boek goed te lezen en te begrijpen.

h. Genre
Dit boek kan worden gerekend tot de roman, want qua lengte heeft het de lengte van een roman, want het is een lang verhaal. Je valt het boek in regel 1 ook niet meteen binnen in de grootste spanning, maar het verhaal wordt geleidelijk aan opgebouwd. Ook wordt er in het verhaal veel omschreven en uitgelegd, vooral de karakters en eigenschappen van de personages, wat typerend is voor een roman. Je ziet duidelijk de ontwikkeling die Katadreuffe doormaakt van jongen tot man.
Ook is dit boek geschreven in proza, want het is verhalend verteld

i. Achtergrond
Karakter is op een nuchtere en afstandelijke manier geschreven en kan worden toegekend aan de stroming van de nieuwe zakelijkheid.

II Interpretatie
a. Thema
Het hoofdthema kan worden omschreven als de strijd die de mens moet leveren om zich los te maken van de invloed van zijn ouders en op eigen kracht een positie in het leven te bereiken.
Voorbeelden
• Het streven naar zijn advocaatschap gaat ten koste van zijn menszijn
• De machtsstrijd tussen vader en zoon

• Katadreuffe’s dubbelzinnige gevoelens

b. Karakterontwikkeling
Katadreuffe ontwikkelt zich in het verhaal zeer sterk. Dit ook met dank aan de situaties waarin het terecht komt, zoals zijn tot 3 maal toe bijna faillissement. Hij ontwikkelt zich ook erg sterk van loopjongen, tot typist en stenograaf bij het advocatenbureau, tot personeelschef, hij slaagt voor zijn staatsexamen en heeft zich op zijn laatst ontwikkeld tot advocaat. Hij heeft een erg stellig karakter, wat in de loop der tijd kleine veranderingetjes doormaakt, maar niet opvallend grote.

c. Motieven
Een sterk motief in het verhaal zijn de ontmoetingen tussen vader en zoon die zich tot een paar keer toe herhalen. Zij spelen een belangrijke rol in het verhaal omdat op die momenten sterk naar voren komt wat Katadreuffe echt van zijn vader denkt en je, als je goed tussen de regels door leest, erachter komt dat er aan Dreverhaven naast die brute kant, ook een liefdevolle kant zit, die graag zou willen zien dat zijn zoon net zo sterk en rijk uit de strijd naar zijn uiteindelijke doel komt, als hij dat heeft gedaan. Dit komt vooral naar voren in de zin van Dreverhaven (bladzijde 284): (dit is een reactie op de beschuldiging van Katadreuffe naar zijn vader dat hij hem al die jaren door die faillissementen zou hebben tegengewerkt om een goede advocaat te worden) ‘Of méégewerkt.’

d. Titel
De titel van het boek Karakter verwijst naar het (harde) karakter van Jacob Willem Katadreuffe en dat botst vaak met dat van zijn vader en moeder, die beide ook een erg pittig karakter hebben.

e. Wereldbeeld
In het boek wordt sterk benadrukt dat iedereen een individu is en als je iets in je leven wilt bereiken dat je dat zelf moet doen, je moet zelf kijken hoe je er komt. En als je het opgeeft, is dat zwak. Een echt, sterk individu zet door, die geeft niet op, wat er ook gebeurt, hoeveel er op de weg naar je uiteindelijke doel ook tegenzit.
Dit beeld van de mens wordt vooral benadrukt door Joba Katadreuffe en dit staat ook bijna letterlijk in de tekst. Je kunt het ook opmaken uit het feit dat Katadreuffe na 3 bijna faillissementen nog steeds stellig volhoudt zijn doel om advocaat te worden, te bereiken, helemaal alleen, want hij wil geen hulp van anderen. Een echt individu.

III Beoordeling
Karakter is een redelijk pittig boek om te lezen, dat komt onder andere door het wat oudere taalgebruik (deel I, onderdeel g.). Soms leest dit niet echt lekker door, omdat je sommige zinnen een paar keer moet lezen voordat je goed leest wat er staat, bijvoorbeeld omdat je de zin verkeerd intoneert. Maar mooi geschreven is het wel.

Door het wereldbeeld (deel II, onderdeel e.) wordt ook heel sterk de boodschap van het boek benadrukt en daardoor lijkt het me dat er mensen zijn die het boek minder zullen waarderen. Ik vind het juist erg mooi dat er zo’n duidelijke moraal in het boek voorkomt, dat geeft het boek een heel eigen karakter!
De titel (deel II, onderdeel d.) vind ik erg goed gekozen en na het boek gelezen te hebben, vind ik dat er geen betere titel voor dit boek had kunnen zijn. Je zou kunnen zeggen dat de titel bijna perfect is voor het boek! Deze titel geeft in één woord aan waar het hele boek om gaat: karakter (tonen). En bij een individualist hoort een sterk karakter.