Zakelijke gegevens
Auteur: Willem Elsschot
Titel: Kaas
Uitgever: Wolters-Noordhof
Plaats van uitgave: Groningen
Jaar van uitgave: 1995
Druk: n.v.t
Aantal bladzijden: 91
Jaar van eerste druk: ‘ 1933 ’
Genre: ironisch-realistische roman
Geraadpleegde secundaire literatuur: http://educatie-en-school.infonu.nl/samenvattingen/24572-willem-elsschot-kaas-vwo-6-niveau.html

Eerste reactie
Ik heb voor dit boek gekozen, omdat de titel mij aansprak. Het boek leek mij interessant en spannend. De meeste titels uit die periode leken mij saai, maar deze sprong er voor mij gevoelsmatig een beetje uit.

Verdieping
Kaas opent met een inleiding over stijl. De auteur maakt duidelijk dat hij literatuur als een kunstvorm ziet die te vergelijken is met bijvoorbeeld muziek.

Frans Laarmans is een doodgewone man van vijftig jaar. Hij heeft een vrouw en twee kinderen en een vaste aanstelling bij de General Marine and Shipbuilding Company. Zijn leven is eigenlijk prima zoals het is, al is het weinig spannend of opzienbarend. Binnen zijn familie is Frans een beetje een buitenbeentje. Hij is een nakomeling, zijn broer is arts (en dus 'belangrijk') en aan het sterfbed van zijn moeder wordt wel duidelijk dat hij niet de favoriet in de familie is.

Op de begrafenis van zijn moeder ontmoet Frans meneer Van Schoonbeke; een rijke man op leeftijd die wekelijkse bijeenkomsten organiseert die worden bezocht door andere rijke 'hotemetoten'. Van Schoonbeke nodigt Frans uit om ook langs te komen en zo geschiedt. Frans voelt zich echter weinig op zijn plaats omdat hij maar gewoon een klerk is en zich niet kan meten met de rest van het gezelschap. Daar lijkt echter verandering in te komen wanneer Van Schoonbeke hem in contact brengt met een kaasleverancier uit Nederland die een Vlaamse ondernemer zoekt om in België volvette Edammers te verkopen. Laarmans is meteen enthousiast en handelt overmoedig. Hij neemt de uitdaging aan en wil meteen zijn oude baan opzeggen maar wordt daarbij geremd door zijn vrouw die voorstelt eerst maar eens te zien of die onderneming met de kazen wel gaat lopen zoals Frans hoopt. Er wordt besloten om met hulp van de broer van Frans een zenuwziekte voor te wenden zodat Frans met verlof kan. Zo houdt hij wel zijn oude baan aan maar heeft hij ook de vrijheid om aan zijn kaashandel te beginnen. De broer van Frans schrijft als arts een verklaring van zijn ziekte en Frans kan zijn gang gaan.

Wat het verhaal lastig maakt, is dat Frans totaal geen ervaring heeft in de handel en dat hij bovendien geen enkele affiniteit heeft met het product dat hij wil afzetten. Toch is hij enthousiast. Frans heeft meteen grootse plannen om een kantoor in te richten met een duur bureau, speciaal ontworpen briefpapier en een telefoonlijn en terwijl hij daarmee bezig is, wordt er meer kaas gratis weggegeven dan dat er verkocht wordt. Omdat Frans zelf niet zo goed weet hoe hij al die kazen moet gaan verkopen, stelt hij een advertentie op waarin hij vraagt om agenten door het land (en het Groot-Hertogdom Luxemburg) die onder hem willen werken. Er komen enorm veel brieven maar er zitten maar weinig serieuze gegadigden tussen. Uiteindelijk stelt hij wel een aantal mensen aan, maar ook daar komt maar weinig van terecht. Frans doet zelf ook nog een poging om wat kazen aan een winkel te slijten, maar zijn ondernemingen zijn vruchteloos. Ten slotte komt hij tot het inzicht dat het ook eigenlijk een vreemde opwelling van hem geweest is en probeert hij zich met zo min mogelijk gezichtsverlies terug te trekken. Hij schrijft de Nederlandse leverancier dat hij van de onderneming afziet en hij timmert de kaaskisten in zijn kelder weer dicht. Wanneer hij terugkeert op zijn oude werk waardeert hij zijn werkplek en zijn collega's ineens veel meer dan hij ooit gedaan had en ook zijn gezin ziet hij in een nieuw licht. Frans is nog steeds aanwezig bij de bijeenkomsten van meneer Van Schoonbeke die belooft hem hetzelfde te zullen blijven behandelen al is hij weer 'gewoon' een klerk.

Onderzoek van de verhaaltechniek
Schrijfstijl
De schrijver heeft een makkelijke schrijfstijl. Hij gebruikt niet veel moeilijke woorden. Ik kon het verhaal goed begrijpen. De zinnen zijn goed opgebouwd, dat maakt het lezen van het boek ook prettig.

Plaats en tijd
Het boek speelt zich af in 1933. Dat staat letterlijk achterin het boek.

Het verhaal is chronologisch geschreven met af en toe een flashback. De gebeurtenissen bestrijken zo’n drie maanden. Het merendeel van het verhaal speelt zich af in België en dan voornamelijk in Antwerpen. Frans gaat één keer naar Amsterdam voor een sollicitatiegesprek met de baas van de Kaasfirma. De vertelde tijd is ruim twee maanden. En de verteltijd is 91 bladzijden.

Verhaalfiguren
Meneer Van Schoonbeke
Meneer Van Schoonbeke is een rijke, oudere man die Frans probeert te helpen hogerop te komen. Zijn motieven daarvoor zijn niet echt duidelijk.

Fine Laarmans
Fine is de vrouw van Frans en ze fungeert als zowel ondersteunende als remmende factor. Ze wil hem behoeden voor mislukking maar wil hem daarbij geen gezichtsverlies laten lijden.

Frans Laarmans
Frans is een vrij simpele man die een beetje last lijkt te hebben van een midlifecrisis. Hij is behoorlijk naïef en overmoedig en zijn onderneming is gedoemd te mislukken.

Situaties
De belangrijkste situaties in het boek zijn:

• Frans wordt een kaashandelaar
• Frans keert terug naar zijn oude baan

Vertelwijze
Het verhaal is geschreven in de ik- perspectief. Soms richt de hoofdpersoon zich tot de lezer. Het hele verhaal is in de tegenwoordige tijd geschreven.

Onderzoek van de thematiek
Thema
Geluk/ Verlangen naar geluk
Het boek beschrijft hoe Frans succesvol wil worden, omdat hij geen mislukkeling wil zijn. Hij wil voldoen aan een maatschappelijk wenselijk beeld. Frans probeert iets te zijn wat hij niet is en komt er al doende achter dat hij daar helemaal niet gelukkig van wordt.