Boekverslag ‘Kaas’

A. Algemene gegevens
Titel: Kaas
Schrijver: Willem Elsschot
Jaartal: 1933
Druk: 1e druk

B. Samenvatting:
Frans Laarmans, de hoofdpersoon heeft net zijn moeder verloren en op de begrafenis ontmoet hij een zekere welgestelde Heer Van Schoonbeke. Van Schoonbeke vraagt of Laarmans niet eens bij hem op bezoek wil komen.
Laarmans is klerk bij de General Marine and Shipbuilding Company, maar bij de vooraanstaande vrienden van Van Schoonbeke wordt hij voorgesteld als ‘Laarmans van de Scheepstimmerwerven’. Kort daarop krijgt hij een nieuwe baan aangeboden als kaashandelaar.
Die baan neemt hij aan en hij laat zijn broer een doktersverklaring schrijven waarin staat dat hij drie maanden niet kan werken, zodat hij, mocht de kaashandel niet lopen, zijn baan als klerk later weer op kan pakken.

Al snel wordt er 20 ton Edammer kaas bezorgd, die hij moet zien kwijt te raken.
Zodoende schrijft Laarmans een advertentie om vertegenwoordigers voor zijn bedrijf te krijgen. Hij krijgt veel reacties. Desondanks gaat het slecht met zijn bedrijf want zijn vertegenwoordigers blijken weinig ondernemend te zijn.
Laarmans raakt een beetje in paniek, omdat hij nog niets heeft verhandeld. Daarom bezoekt hij een zekere Boorman, die les geeft in handelen. Maar Laarmans krijgt nog steeds niets verkocht. Hij ziet dat zijn kaasavontuur een mislukking gaat worden, pakt alle spullen in en schrijft een brief aan Hornstra, waarin staat dat hij met het handelen in kaas is gestopt.
Pas maanden later durft zijn vrouw weer kaas op tafel te zetten en dan wel ‘Petit Suisse’ die in de verste verte niet op Edammer lijkt.

C. Begin- en eindzin
Beginzin:
‘Eindelijk schrijf ik je weer omdat er grote dingen staan te gebeuren en grote dingen staan te gebeuren en wel door toedoen van mijnheer Van Schoonbeke.’

Het is wel duidelijk dat dit het begin is van een brief. Deze brief heeft een lengte van één hoofdstuk, maar je zou ook kunnen zeggen dat de brief net zo lang als het boek is. Het is geen duidelijk briefvorm en het is ook niet duidelijk aan wie de brief gericht is. Deze zin leidt het stuk in waar Laarmans (ik) over zijn moeder verteld. Over ‘de grote dingen die te gebeuren staan’ heeft hij het nog niet. Wat dat betreft klopt het dat de brief langer is dan alleen dit hoofdstuk.

Eindzin:

‘Lieve, lieve vrouw.’

Het boek heeft een gesloten eind. Laarmans heeft de kaashandel opgegeven en in het laatste hoofdstuk verteld hij dat er thuis niet meer over kaas gesproken wordt. Iedereen houdt zoals altijd rekening met hem, zijn vrouw en zijn kinderen. Zijn vrouw zorgt ervoor dat er geen kaas meer op tafel komt (pas maanden later een Petit Suisse, ‘die niet meer op Edammer lijkt dan een vlinder op een slang’). Vandaar get besluit: lieve, lieve vrouw.


D. Tekstfragment
‘Maar waarom heb ik het dan gedaan? Ik walg van kaas. Ik heb nooit verlangd kaas te verkopen. Kaas gaan kopen in een winkel vind ik al erg. Maar met een kaasvracht ronddolen en smeken tot een christenziel die last van je schouders neemt, dat kan ik niet. Dan liever dood.
Waarom heb ik het dan gedaan? Want het is geen nachtmerrie maar bittere werkelijkheid . Ik had gehoopt de kazen in die patentkelder voor eeuwig te begraven, maar ze zijn losgebroken, spoken mij voor de ogen, drukken op mijn ziel en stinken.’

Ik heb dit fragment uitgekozen omdat ik het heel erg grappig en verrassend vond.
Het boek heet ‘kaas’ en draait om de kaashandel (voor het verhaal begint staat er ook een lijst met elementen: kaasdroom, kaasfilm, kaasonderneming, kaasdag, kaascampagne enzovoort). Laarmans zet alles aan de kant, verlaat het oude en vertrouwde om aan iets totaal nieuws te beginnen. Dan verwacht je dat iemand gepassioneerd is en dat gene wat hij of zij gaat doen heel erg leuk vind. En dan, zonder enig voorteken of vooruitwijzing om ons, onwetende lezers voor te bereiden, op pagina 95 nota bene, komt de waarheid aan het licht. ‘Ik walg van kaas. ‘

F. Verwerkingsopdracht 3: personages

A. Belangrijke personen:
Onder de belangrijke personen valt uiteraard de hoofdpersoon, Frans Laarmans, klerk bij de General Marine and Shipbuilding Company.
Hij is ongeveer 50 jaar, getrouwd en de vader van 2 kinderen. Op de begrafenis van zijn moeder ontmoet hij de heer Schoonbeke, een rijk en invloedrijk persoon. Hij zorgt ervoor dat Laarmans algemeen vertegenwoordiger wordt voor België en het Groothertogdom Luxemburg voor een Nederlands kaasexporteur. De onderneming wordt een grote mislukking. Laarmans neemt ontslag als vertegenwoordiger en hij gaat weer terug naar de werf.
De overige personen spelen een veel kleinere rol:

Mevrouw Laarmans is een verstandige, geduldige vrouw met een nuchtere kijk op de dingen.
De heer van Schoonbeke is vermogend, hij beschikt over veel (zaken)relaties. Hij heeft een grote bekakte, elitaire vriendenkring. Hij is vriendelijk en hij doet erg zijn best voor Frans Laarmans.
Karel Laarmans, hij is de 12 jaar oudere broer van Frans. Hij komt iedere dag bij Frans langs. Het is een vrolijke man die zich erg verantwoordelijk voelt voor zijn broer.
Jan en Ida Laarmans, de 2 kinderen van Frans. Ze zijn vriendelijk en ze doen erg hun best om hun vader te helpen.

B. Karakterschets van Frans:
Frans is een gevoelsmens, hij is zacht moedig en verlegen. Ook is hij makkelijk te beïnvloeden. Hij is niet berekenend of doortastend. Hij is voortdurend bezig met onbelangrijke zaken. Hij is totaal ongeschikt voor het zakenleven.
Fine, de vrouw van Frans, is een verstandig type. Zij raadt Frans aan zijn kantoorbaan te houden.
De andere karakters komen niet echt uit de verf.

C. Held of antiheld?
In principe is de hoofdpersoon een antiheld. Desondanks vind ik dat dat aan het einde van het boek een beetje verandert: Frans weet zich dan zelfstandig uit de kaasnesten te werken, iets wat zeker voor zijn doen als heldendaad gezien mag worden.

D. Typen of karakters?
De meeste personen zijn karakters, behalve de mannen die bij de heer van Schoonbeke op bezoek komen. Dat zijn typen; ze spelen allemaal hetzelfde gladde rolletje.

E. Sympathie voor de hoofdpersoon?

Ik vind Frans Laarmans zeer sympathiek, ik kan me wel in hem verplaatsen. Hij is gewoon zichzelf en hoeft niet meer te zijn dan hij is. Hoewel hij klungelig overkomt treedt hij aan het einde van het boek krachtig op.
Het is heel goed mogelijk dat andere lezers hier anders over denken. Met een andere blik kun je makkelijk zien als een grote loser. Als hij bijvoorbeeld zijn zaken moet regelen verspilt hij hopen tijd aan het inrichten van zijn kantoor en draait hij om het echte beginnen met de handel heen.