Willem Elsschot (België) Kaas Athenaeum-Polak & Van Gennep; Amsterdam, 2001-30e druk, 115 blz. (eerste druk 1933) Novelle Samenvatting Na de inleiding komt een opsomming van alle personages in het boek. Het einde van het boek wordt meteen verklapt, want bij Frans Laarmans, onze hoofdpersoon staat: ‘klerk, daarna koopman en daarna weder klerk.’ Pas hierna begint het echte verhaal. Het hele verhaal wordt verteld door de ik-persoon, Frans Laarmans. Zo luidt het begin: ‘Eindelijk schrijf ik je weer omdat er grote dingen staan te gebeuren en wel door toedoen van mijnheer Van Schoonbeke. Je moet weten dat mijn moeder gestorven is. Een nare geschiedenis natuurlijk,…’ (blz. 15) Hij schrijft het aan een onbekende persoon of misschien wel aan zijn dagboek, dat wordt niet duidelijk en het is verder ook niet belangrijk voor het verhaal. Nadat hij de aankondiging van de grote gebeurtenissen heeft gedaan, vertelt hij dat zijn moeder is gestorven. Dit feit op zich is niet zo belangrijk, maar op haar begrafenis ontmoet hij via zijn broer mijnheer Van Schoonbeke. Hij wordt bij Van Schoonbeke thuis uitgenodigd. Van Schoonbeke is heel rijk, woont in een huis en heeft rijke vrienden. Frans, die maar een bescheiden inkomen heeft, voelt zich nogal min tussen al deze hoge heren, want hij kan niet echt lekker meepraten over dure restaurants, verre landen en zaken. Maar toen kwam Van Schoonbeke hiermee: hij kon Frans aan een baan helpen als vertegenwoordiger in België voor een Nederlandse firma in kaas. Frans neemt deze uitdaging aan, maar moet van zijn vrouw voor de zekerheid zijn oude baantje als klerk aanhouden. Dus laat hij zijn broer (die dokter is) een formulier tekenen voor vier maanden ziekteverlof. Maar hij heeft geen idee wat zakendoen inhoudt. Terwijl de kaas al lang aangekomen is en snel verkocht moet worden, is hij met de meest onbenullige dingen bezig, zoals het zoeken naar een bureau, typemachine en een geschikte firmanaam. Uiteindelijk stelt hij een paar agenten aan om de verkoop te doen, maar er wordt nog steeds niets verkocht. Hij gaat naar een raadgever en die zegt dat hij het beste zijn kaas aan een kaaswinkel kan verkopen. Dat probeert Frans, maar het lukt niet. Hij geeft de hoop op en zegt dat hij ermee stopt wegens gezondheidsredenen. Als hij weer terugkomt op zijn werk, verwelkomt iedereen hem heel aardig en ziet hij alle positieve kanten van zijn baan. Verhaaltechniek Plaats: In het Antwerpen van de jaren 30. De belangrijkste plaatsen zijn: - het kerkhof, waar alles begon - het deftige huis van mijnheer Van Schoonbeke, waar de hoofdpersoon een aantrekkelijk voorstel kreeg - het huis waar Frans en zijn gezin wonen - het kantoor van de General Marine and Shipbuilding Company, waar de hoofdpersoon werkt

Tijd: het verhaal heeft een informatieve opening en een gesloten einde. Het wordt chronologisch verteld en er zitten geen flashbacks of flashforwards in. Er zit ook geen tijdversnelling of tijdvertraging in het verhaal. Je merkt duidelijk dat het zich niet in deze moderne tijd afspeelt, want het taalgebruik is toch iets verouderd en het rolpatroon van man-vrouw en rijk-arm is nog duidelijk aanwezig. Vertelwijze: ik-verhaal Verhaalfiguren Frans Laarmans (50 jaar), klerk bij de General Marine and Shipbuilding Company. Hij is zachtmoedig en verlegen. Hij is niet geschikt voor de handel, want hij is naïef, onpraktisch en hij gaat ervan uit dat anderen te vertrouwen zijn. Hij vindt zichzelf soms niet veel waard. Fine, vrouw van Frans. Zij heeft boerenverstand, een eigen wil en een nuchtere kijk op dingen. Ze geeft haar man vaak goede raad. Mijnheer Van Schoonbeke, rijke advocaat en vrijgezel met duur huis, dure auto en rijke vrienden. Hij is een kennis van dokter Laarmans. Dokter Laarmans, broer van Frans. Hij is vrij nuchter en komt elke dag even Frans’ huis binnengelopen. Om even commentaar te leveren, advies te geven en in de pannen in de keuken te gluren. Hij is een kennis van mijnheer Van Schoonbeke. Motieven Frans heeft een gezinnetje met een lieve, kokende vrouw en twee brave kinderen een jongetje en meisje. Hij heeft geen opmerkelijke eigenschappen, kent geen bijzondere mensen en hij beleeft ook nooit iets bijzonders. Ook heeft hij een simpel baantje. Hieruit blijkt dat hij een standaardleventje heeft. Als Frans bij mijnheer Van Schoonbeke en zijn vrienden is, kan hij niet meepraten over auto’s, dure restaurants en zaken. Hierdoor vindt hij zichzelf en zijn beroep niet goed genoeg en droomt hij stiekem van iets beters. Motief: Ontevredenheid met zijn bestaan en ook wel een beetje uitzichtloosheid. Als Frans een nieuwe baan heeft, houdt hij zich eerst met allemaal pietluttige dingen bezig, voordat hij met het echt werk begint. En eigenlijk weet hij helemaal niet hoe hij het aan moet pakken. Hieruit blijkt dat hij erg onwetend en naïef is. ‘Uit de diepste diepte kom ik aan de oppervlakte en met een zucht van verlichting heb ik de oude ketting weder om mijn enkel gesmeed. Ik ben vandaag teruggekeerd naar de General Marine.’ Acceptatie: uiteindelijk accepteert Frans dat hij faalde als kaaskoopman en waardeert hij zijn simpele baantje en bestaan. Thema Het hele verhaal draait om een man, met een beetje uitzichtloos bestaan, die probeert zich op te werken tot succesvol zakenman, maar faalt en uiteindelijk berust in zijn eigen, simpele situatie.
Titelverklaring De titel verklaren is heel erg simpel. Frans Laarmans krijgt een baantje als kaashandelaar. Hij kan bijna het hele boek alleen maar aan kaas denken. Een paar begrippen die langskomen zijn: kaasdroom, kaasdag, kaasdraak, kaasellende, kaastestament, kaasfantasie en kaaswond. Eigen mening Ik vond het een heel makkelijk boekje, vooral omdat het zo dun is. Het is een heel bekend literair boek, dus ik verwachtte een dikke pil. Maar dit boekje had weinig bladzijden en het was nog heel makkelijk geschreven ook. Er gebeurt eigenlijk maar één ding in het boek: de hoofdpersoon moet kaas verkopen en dat lukt hem niet. Dat is een voordeel en een nadeel. Het voordeel is dat het verhaal heel makkelijk leest en dat je het goed onthoudt. Het nadeel is dat je bij het benoemen van de verhaaltechniek niet kan geloven dat het echt zo simpel is. Dus dan moet je heel diep denken en dan komen er nog veel meer achterliggende gedachtes naar boven. Qua alles is het boek eigenlijk simpel gehouden. Maar één personage is duidelijk beschreven, dat is Frans Laarmans. Ik ergerde me soms dood aan hem, want hij moest onder hoge druk veel kaas verkopen en hij lette er alleen maar op of z’n kantoor wel goed was ingericht! Het taalgebruik ik ook simpel. Je ziet wel wat oude uitdrukkingen of woorden die volgens de oude spelling geschreven zijn, maar dat is logisch want het boek is van voor 1940. Er worden geen moeilijke woorden gebruikt en de meeste zinnen zijn kort. Daar hou ik van. Het boek was op geen één moment spannend, want aan het begin stond als dat Frans eerst klerk was, daarna koopman en daarna weer klerk. Wat ik grappig vond, was als hij bij de rijke vrienden was. Die rijke heren wauwelen echt over totaal onbelangrijke dingen. Ik denk dat de schrijver dat ook wilde laten zien, dat het allemaal nogal opgeblazen is. Al met al vond ik het een leuk boek om te lezen. Recensie Recensie door Irene over ‘Kaas’ van Willem Elsschot
De relatie tussen tekst en auteur. De auteur schrijft eigenlijk over zichzelf: hij is Frans Laarmans en de meeste andere personages zijn mensen uit zijn omgeving. Hij schrijft eigenlijk over zijn romans, die hij niet verkocht krijgt. In dit verhaal kan hij dus eigenlijk kritiek geven op zichzelf en ironisch doen over zijn eigen ongeluk. Wat me geholpen heeft: Op deze manier had ik het nog helemaal niet bekeken! Ik wist helemaal niet dat Elsschot dit boek had gebaseerd op zijn eigen omgeving. Ik vind de vergelijking van de mislukte kaaskoopman die zijn kaas maar niet verkocht krijgt en de schrijver die zijn boeken maar niet verkocht krijgt heel goed bedacht!