A. Het voorwerk
1. Primaire gegevens van het werk. Het boek dat ik gelezen heb is “Kaas” van Willem Elsschot. Willem Elsschot is een pseudoniem voor Alfons de Ridder. Het boek verscheen voor het eerst in het letterkundige tijdschrift Forum, in 1933. Ook in 1933 werd het voor het eerst uitgegeven in een boek. Het boek heeft ongeveer 80 bladzijden en ik weet niet precies in hoeveel tijd ik het heb uitgelezen, want ik kijk nooit naar de tijd, maar het zal toch wel een paar uur zijn geweest. Ik heb het uitgelezen op 25.10.’00. 2. Verantwoording van de keuze. Ik heb dit boek gekozen, omdat dit door een Belgische auteur is geschreven en men zei dat het wel een leuk boek is. 3. Verwachtingen vooraf. Ik denk dat het wel leuk zal zijn, ik weet eigenlijk niets over het boek, alleen dat het over kaas gaat… 4. Eerste reactie achteraf. Het boek viel mee, soms was het wel een beetje langdradig, maar er zaten ook leuke stukken in. Ook vond ik het leuk dat er zo van die typisch Belgische woorden in zaten, zoals ‘tegensteken’ en dergelijke. 5.De auteur en zijn wereldbeeld. Willem Elsschot kijkt met veel cynisme tegen het leven aan, wat je ook goed kan merken in zijn boeken. Zoals Vestdijk het formuleerde: een combinatie van ‘cynisme met vertedering, hardheid met pathetische verijling, burleske dramatiek met het snel vliedend moment van de inkeer, dubbel werkzaam door het contrast’. Ik denk wel dat dat een tamelijk juiste beschrijving is van het wereldbeeld van Elsschot. Zeker als je weet dat hij eignelijk over zichzelf schrijft. Hij is Frans Laarmans, de mislukte zakenman die dan toch maar klerk moet blijven. Hij schrijft veel zelfkritiek en ironie. Ook zegt men: ‘het is het alibi van de ontgoochelde romanticus, een reactie op de ontgoocheling en ontluistering’ (Van Vlierden). Of dat juist is weet ik niet, maar het zou wel goed kunnen. Al deze dingen zie je ook in het duo Boorman-Laarmans dat je in meerdere boeken tegenkomt. Boorman is de hardvochtige commercant en Laarmans is zijn tegenpool, de gevoelsmens. Misschien bedoelt hij daarmee hoe de gewone, gevoelige mens staat tegenover de harde maatschappij? B. De korte samenvatting van de inhoud
1. Wie is de hoofdpersoon? Wij zijn zijn/haar tegenspelers? Frans Laarmans is de hoofdpersoon. Ik denk dat zijn vrouw zijn tegenspeler is, want zij staat hem altijd bij met raad en daad en zij wijst hem soms op zijn fouten. De heer Van Schoonbeke is ook een tegenspeler, want hij heeft ervoor gezorgd dat alle gebeurtenissen begonnen. 2. Wat maken zij mee? Geef een beknopte opsomming van de gebeurtenissens. Eerst werkt Frans Laarmans als klerk bij de General Marine and Shipbuilding Company in Antwerpen. Maar als zijn moeder sterft ontmoet hij op de begrafenis de heer Van Schoonbeke. Die is zeer rijk en invloedrijk en nodigt Frans uit om naar zijn vriendenbijeenkomsten te komen. Daar hoort hij wel niet echt thuis, als klerk tussen al die heren. Van Schoonbeke zorgt ervoor dat een Nederlandse kaashandelaar, Hornstra, Frans een contract aanbiedt. Dat neemt hij aan en hij wordt algemeen vertegenwoordiger voor België en het Groothertogdom Luxemburg. Maar zijn vrouw raadt hem aan toch nog zijn vaste baan als klerk te houden, zodat hij toch nog werk heeft als de kaashandel niet lukt. Hij neemt dus drie maanden onbetaald ziekteverlof. Hornstra stuurt hem 20 ton kaas die hij moet verkopen. Dus gaat Frans Laarmans aan het werk: hij richt zijn kantoor in, hij zoekt agenten in veel steden, laat iedereen de kaas proeven en verspilt al met al veel te veel tijd… Hij krijgt zijn kaas niet verkocht. Ondertussen heeft hij al wel veel meer aanzien gekregen bij de vrienden van Van Schoonbeke. Maar hij krijgt zijn kaas dus niet verkocht en neemt ontslag bij Hornstra en gaat terug naar zijn werk als klerk en dan merkt hij hoe goed hij het eigenlijk wel had bij de General Marine and Shipbuilding Company. 3. Noteer de opvallende passages

Ik heb niet echt speciaal opvallende paasages gevonden. Ik vond het wel nogal vreemd dat hij er zo lang over doet om zijn bureau in te richten en zo, en dat hij niet gewoon meteen begint met te proberen om zijn kaas te verkopen, maar eerst iedereen laat proeven en hij blijft maar wachten. C. De verdieping
1. Perspectief. Er is een ik-verteller die deelneemt aan de gebeurtenissen. Het verhaal bestaat eigenlijk uit een soort brieven, die Frans Laarmans schrijft aan iemand (de lezer?). Er wordt dus achteraf verteld, maar dat merk je niet echt, omdat het meestal met veel directe redes is, en bijna alle details zijn beschreven en soms wordt er toch een presens gebruikt om bepaalde gebeurtenissen te beschrijven. 2. Personen. -Bijna al de personen komen uit het echte leven van Willem Elsschot. Frans Laarmans is hij zelf en Fine,de vrouw van Frans is zijn vrouw Josephine. De twee kinderen van Frans en Fine, Jan en Ida, zijn de twee jongste kinderen van Elsschot. En zijn broer is in het echt ook dokter en heet Karel.De ouders van Frans heten in het verhaal Krist en Adela van Elst en in het echte leven heten Willems ouders Kristiaan en Adela van Elst. -Heel het verhaal gaat over Frans Laarmans en wat hij beleeft. Zijn vrouw helpt hem daarbij. Meneer Van Schoonbeke heeft ervoor gezorgd dat alles begon, hij heeft Laarmans ertoe aangezet kaas te gaan verkopen. -Frans Laarmans is een ‘gevoelsmens’, hij is zachtmoedig en verlegen van aard. Maar soms is hij ook absoluut niet vriendelijk, vooral niet tegen zijn vrouw. Hij is soms grof en onverschillig tegenover haar en vindt het leuk om haar te pesten. Maar meestal is hij wel vriendelijk tegen haar en ik denk wel dat hij van haar houdt. In kritieke situaties vlucht hij in sarcasme. Hij is absoluut niet geschikt voor de handel, want hij is niet berekenend en doortastend en hij gebruikt veel te veel tijd voor onbelangrijke zaken zoals het inrichten van zijn bureau. En hij heeft zijn contract niet goed gelezen en hij denkt niet goed na als hij zijn baan bij de werf wil opzeggen. Zijn vrouw is veel verstandiger dan hem en een goede vrouw en moeder. Zij denkt wel na en raadt hem aan zijn baan nog niet op te zeggen. Ook leest zij het contract wel goed. Ze staat haar man altijd bij met goede raad en staat altijd klaar voor hem en voor haar kinderen. De heer Van Schoonbeke is rijk en heeft veel vrienden. Maar eigenlijk is hij bij die vrienden nooit zichzelf, want hij moet zijn reputatie als vooraanstaande heer hoog houden. Bijvoorbeeld: als hij bij al zijn vrienden zit is Frans Laarmans handelaar in ‘voedingswaren’, maar als hij dan even alleen is met hem is het weer gewoon ‘kaas’. -Frans Laarmans krijgt een conflict met zichzelf, want hij is helemaal niet geschikt voor de handel en toch begint hij eraan. Dus dat kan niet goed aflopen. -Ja, want in het begin van het verhaal wil hij in de handel en hij denkt dat hij het zo vervelend heeft als klerk. Maar als zijn handel dan een fiasco is geworden kan hij geen kaas meer zien en hij beseft hoe goed hij het heeft bij de Genaral Marine and Shipbuilding Company en in zijn gezin. 3. Tijd
Het verhaal speelt zich volgens mij af in het begin van de twintigste eeuw,in 1933, wanneer dit verhaal geschreven is. Het duurt ongeveer drie maanden. Dat kun je weten omdat er een datum is vernoemd, namelijk 15 febrari 1933. Dat is de datum waarom Laarmans’ collega’s hem een spel komen brengen. Dan is het verhaal al enkele weken bezig, dus het begint in de tweede helft van januari met de dood van zijn moeder. Dan neemt Frans ziekteverlof voor drie maanden en dat is nog niet afgelopen als hij weer gaat werken, dus dat is ongeveer in het begin van april. Ik denk niet dat de tijd symbolisch gebruikt is. De gebeurtenissen zijn cronologisch verteld. In het begin van het verhaal is er wel een kleine flashback over het leven van de moeder van Laarmans. Op het einde is er dan een beetje een tijdsprong, want dan vertelt Laarmans over hoe het enkele maanden later is, als evaluerend slot. 4. Ruimte
Het verhaal speelt zich voornamelijk af in Antwerpen. Laarmans gaat ook wel een keer naar Amsterdam, naar meneer Hornstra en hij gaat ook zijn agenten bezoeken in Brussel en hij bezoekt de directeur-generaal in Brussel. Hij gaat ook naar Brasschaet voor raad van meneer Boorman. Ik denk dat ook de ruimte niet symbolisch gebruikt is. 5. Motieven
De relatie tussen Laarmans en zijn moeder is een belangrijk motief. Ook de onvrede van Laarmans met zijn maatschappelijke positie komt vaak voor. Ook is hij vaak bang voor de bemoeizucht van de buurvrouw. Het gaat ook telkens over het zakenleven en over de anmbitie van de hoofdpersoon die zich wil opwerken tot een goede handelaar, maar daar niet toe is staat is. 6. Grondmotief en thema. De meeste romans van Elsschot gaan over een simpele, alledaagse gebeurtenis die toch een diepe tragiek krijgt door de toon. Ze gaan over ontgoochelingen in het leven, die soms aan de figuren zelf, soms aan het lot te wijten zijn. (kritisch literatuur lexicon) Ik denk dat dat ook hier het geval is. Kaas verkopen is niet zo vreemd namelijk, en het gaat over het dagelijks leven van Frans Laarmans, maar toch is het wel heel zielig voor hem en dat komt inderdaad wel door de toon. Frans Laarmans schrijft brieven en vertelt daarin over de gebeurtenissen, maar door het sarcasme en de zelfkritiek wordt het toch heel anders. Het verhaal gaat ook over een ontgoocheling in het leven van Frans Laarmans. Hij dacht dat hij rijk zou worden met de kaashandel, maar het blijkt dat hij totaal ongeschikt is voor de handel. De dochter van Willem Elsschot, Ida, zegt dat ‘Kaas’ eigenlijk gaat over het literaire bedrijf en de kaas staat symbool voor Elsschots boeken. Hij schrijft ook in een brief naar Jan Greshoff, de persoon aan wie het boek is opgedragen, dat het eigenlijk over zijn ‘publiciteitsbranche’ ging, maar dat hij er een kaaszaak van heeft gemaakt. 7. Spanning. Er wordt spanning opgebouwd soor enkele vooruitverwijzingen, hij zegt bijvoorbeeld in het begin:’er staan grote dingen te gebeuren en wel door toedoen van mijnheer van Schoonbeke.’ En ‘Over de begrafenis valt weinig te zeggen. Die verliep normaal en ik zou er niet van gewagen, evenmin als van het hele sterfgeval, was het niet dat ik daardoor met mijnheer Van Schoonbeke in betrekking gekomen ben.’ Door die woorde wordt je
toch wel nieuwsgierig naar wat dat nu eigenlijk is met die mijnheer Van Schoonbeke. 8. Perspectief (2) De verteller is wel betrouwbaar wat de gebeurtenissen betreft, maar hij steekt wel heel wat zelfkritiek en ironie in de brieven. 9. Titelverklaring
Het boek heet ‘Kaas’, ik neem aan omdat het over kaas gaat… Een motto heb ik niet gevonden. 10. Structuur. a) Het verhaal begint ab ovo, met de dood van Laarmans’ moeder. Dat is dan ook meteen het begin van alle gebeurtenissen, want daardoor leert hij Van Scoonbeke kennen, en daardoor komt hij in de kaashandel terecht. Het eind van het verhaal is gesloten: hij werkt weer als klerk bij de General Marine an Shipbuilding Company en bij Frans thuis wordt er niet meer over kaas gesproken. Voor het verhaal is er eerst nog een gedicht over Jan Greshoff, aan wie het verhaal is opgedragen, en er is een lijst van elementen en personages en er is ook nog een uitleg over zijn stijl. b) In het begin is er een flashback over het leven van de moeder van Laarmans en in heel het verhaal (maar vooral in het begin) zijn er kleine vooruitwijzingen over dat er nog veel gaat gebeuren
c) Spiegelingen heb ik niet gevonden
d) De tegenstelling tussen droom en daad, tussen zakelijk en onzakelijk. 11. Genre. Het verhaal is eigenlijk geen roman, maar meer een novelle. Het boek gaat namelijk over één belangrijke gebeurtenis in het leven van de hoofdpersoon, de mislukte poging van Frans Laarmans om handelaar in kaas te worden. Het verhaal gaat vrij rechtlijnig naar het einde en er wordt niet veel uitgeweid. De tijd waarin het verhaal zich afspeelt is tamelijk kort, maar drie maanden en het hoogtepunt wordt al vlug bereikt. Er zijn geen gedetailleerde karakterbeschrijvingen, of grote karakterontwikkelingen, maar de meeste mensen blijven het hele verhaal ongeveer hetzelfde. De novelle is geschreven in briefvorm. Frans Laarmans schrijft allemaal brieven naar een onbekende persoon. Ze zijn ongedateerd en ongeadresseerd. D. Relatie tussen tekst en auteur. De auteur schrijft eigenlijk over zichzelf: hij is Frans Laarmans en de meeste andere personages zijn mensen uit zijn omgeving. Hij schrijft eigenlijk over zijn romans, die hj niet verkocht krijgt. (zie ook grondmotief of thema). In dit verhaal kan hij dus eigenlijk kritiek geven op zichzelf en ironisch doen over zijn eigen ongeluk. E. Relatie tussen tekst en context
Elsscot was zijn tijd ver vooruit, omdat hij in een nuchtere, zakelijke manier schreef, en niet met allemaal onnodige versiersels, lange zinnen en mooie woorden die in zijn tijd in de mode waren. Toen hij pas begon met schrijven was er dan ook geen belangstelling voor zijn werken, maar later werden ze wel heel erg gewaardeerd, juist door zijn bondige stijl. F. Persoonlijk oordeel

Ik vond het wel een leuk boek, maar soms vond ik het ook wel een beetje langdradig, zoals wanner Laarmans zo lang wacht om die kaas te gaan verkopen. Dan denk je zo: “wanneer gaat die man nou eindelijk eens zijn kaas verkopen???” en dat vond ik wel een beetje vervelend. Het was wel origineel gevonden en de stijl was goed, niet te veel ingewikkelde woorden en zinnen, maar gewoon op een eenvoudige en zakelijk manier verwoord.