Ivoren wachters door Simon Vestdijk

VI: Tussen de twee Wereldoorlogen 5. Ivoren wachters Auteur: Simon Vestdijk (1898-1971) begon op 34-jarige leeftijd met schrijven. Hij gaf er zijn loopbaan als arts voor op. Vanaf 1932 stortte hij zich volledig op het schrijven. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd hij door de Duitsers vastgehouden, o.a. in het Oranjehotel. In 1943 kwam hij vrij. Vanaf 1936 woonde Vestdijk samen met Ans Koster-Zijp, tot haar overlijden in 1965. Niet zolang hierna trouwde hij met Mieke van der Hoeven, waarmee hij een zoon en een dochter krijgt. Vestdijk schreef geen boeken aan de lopende band, maar hij had wel een hoog tempo. Zelf zegt hij hierover: 'Ik ken schrijvers, die na het voltooien van een boek langdurig gaan uitrusten. Zoiets snap ik niet; je wordt er toch niet moe van, je kunt er toch bij blijven zitten?' In 1934 werd Vestdijk mederedacteur van het literaire blad ´Forum.´ Maar dat was van korte duur, want al in 1935 kwam het laatste nummer van ´Forum´ uit. Hij debuteerde met verzen in 'De Vrije Bladen'. Zijn eerste roman was ' Kind tussen vier vrouwen.' Hij ontving onder andere de P.C. Hooftprijs in 1950 en de Grote Prijs der Nederlandse Letteren in 1971. Die laatste werd door zijn vrouw in ontvangst genomen, omdat Vestdijk was overleden vóór hij dat zélf kon doen. In 1955 werd hij Officier in de Orde van Oranje-Nassau en in 1963 Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw. Zijn 'collega's' erkenden zijn talent, wat blijkt uit de 'Prijs van Meesterschap' in 1964, toegekend door de 'Maatschappij der Nederlandse letterkunde'. Hoewel hem de Nobelprijs voor de literatuur werd gegund, heeft hij die nooit gekregen, hoewel hij meerdermalen was genomineerd. 'Ivoren wachters' werd geschreven tijdens de oorlog, om precies te zijn in 1944
Titel: Ivoren wachters

Eerste druk: 1951
Omvang: 235 bladzijden
Aard van het werk: roman
Gelezen: 31-07-‘04 Samenvatting Frits Schotel de Bie gaat Nederlands geven op een lyceum en zijn eerste les moet hij aan 6A geven, de klas met Philip Corvage. Tijdens het lesgeven toont Philip zijn slechte gebit en Schotel de Bie schiet uit zijn slof door te zeggen dat Philip zijn afgebrande kerkhof een beetje voor zich moet houden. Na de les voelt Schotel de Bie zich schuldig, maar de rector zegt dat hij zich niet schuldig hoeft te voelen. ´s Avonds gaat Philip naar het huis van Schotel de Bie, maar dat blijkt het huis van zijn verloofde Lida Veldkamp te zijn. Dan vertelt Philip haar het hele tragische verhaal, met veel gevoel voor drama. Lida probeert Schotel de Bie te overreden Philip de volgende dag zijn verontschuldigingen aan te bieden, ten overstaan van de hele klas, maar Schotel de Bie weigert. Lida rent naar Philip, die beneden op haar staat te wachten en dan vertelt hij haar doodleuk dat het hem eigenlijk helemaal niet scheelt wat Schotel de Bie heeft gezegd. Hij vertelt ook dat z´n oom hem geen geld wil geven voor de tandarts en dat z´n oom hem wel eens ´oplichter´ noemt; naar zijn overleden vader die een oplichter was. Lida zegt dat hij dat niet meer moet pikken. Als Philip thuiskomt heeft zijn oom een brief gekregen van de tandarts die hem heeft geboord in ruil voor een gedicht over zijn slechte gebit; de tandarts vindt het voor een keer niet erg, maar het moet niet nog een keer gebeuren. Uit boosheid scheldt zijn oom hem weer uit voor oplichter, maar deze keer vliegt Philip hem aan; zijn oom overlijdt, echter door een beroerte. Nel, de huishoudster, heeft alles gehoord en zegt Philip dat hij zijn oom niet heeft gedood. Later die avond gaat Philip naar Nel toe. Hij is dan al bij Lida geweest om te vragen samen met hem te vluchten, want zij riep hem op het niet meer te pikken en is dus ook schuldig. De man van Nel komt net thuis en hij verdenkt Philip en Nel ervan een relatie te hebben, want hij weet dat Philip wel eens een gedicht voor Nel had geschreven. Nel vertelt Philips verhaal om zich zo te verontschuldigen en na een tijdje vertrekken de beide mannen. De man van Nel neemt Philip mee in de auto om hem te helpen vluchten, maar hij laat Philip verdrinken. Lida geeft Schotel de Bie de bons, hoewel Schotel de Bie de volgende morgen toch zijn verontschuldigingen voor de klas aanbiedt. De leraren op school zijn het er over eens dat Philip geen zelfmoord heeft gepleegd, hoewel de politie dat wel zegt; Philip zou in alle moeilijkheden een gedicht hebben geschreven. Thema Het thema is de dood, de ondergang van een welbespraakte dichter en gymnasiast, Philip Corvage. Zijn gebit speelt een hele grote rol; het is de oorzaak van een ruzie tussen oom en neef en leraar en leerling. Ivoren wachters slaat op het gedicht over zijn gebit. In dat gedicht zijn zijn tanden de ivoren wachters. Het 'afbrande kerkhof' duiden op het afgebrande Europa in 1944. Opbouw Dit boek is chronologisch opgebouwd. Alleen beleven Philip en Frits wel eens op dezelfde tijd iets anders, dat wordt dan wel achter elkaar geschreven. Hoofdpersonen Philip Corvage: hij is de hoofdpersoon. Hij zit in de zesde klas van het gymnasium. Philip is een aankomende dichter. Hij weet zich erg goed uit te drukken. Zijn vader was een oplichter, maar hij is dat ook eigenlijk ook; hij houdt Lida voor het lapje (hoe erg hij het vond wat Schotel de Bie over zijn gebit zei), de tandarts (geen geld, maar een gedicht), zijn oom (met wat kleingeld) en het meisje in de groentewinkel (hij gaf haar te weinig geld). Ook gaat hij elk jaar over, maar hij heeft helemaal geen goede cijfers. De klas kijkt tegen hem op, hij is hun leider. Hij wil graag dat zijn oom weer van hem houdt als vroeger. Philip voelt zich een Romein, hij leert van Cicero en Horatius. Frits Schotel de Bie: hij is de leraar Nederlands van Philip. Zijn moeder verwacht een proefschrift van hem, maar door les te gaan geven heeft hij wat uitstel. Hij is verwaand, denkt het allemaal wel te weten. Hij heeft op iedereen wel wat aan te merken, maar verwacht dat anderen zich zonder meer aan hem aanpassen (zoals ´s avonds laat pianospelen). Selhorst: hij is de oom van Philip. Hij heeft Philip vanaf zijn achtste jaar opgevoed en liet zijn liefde vroeger altijd blijken. Maar op een gegeven moment is dat over en kan Philip geen goed meer doen. Waarschijnlijk doet Philip hem teveel denken aan diens vader; een oplichter. Selhorst is humeurig en heeft al eens een beroerte gehad. In het verhaal krijgt hij weer een beroerte, één die hem fataal is. Lida Feltkamp: zij komt uit een gegoede familie, haar vader is een rijk bankier. Zij heeft het voortgezet onderwijs niet afgemaakt, omdat haar moeder ziekelijk was en haar dus altijd bij zich wilde hebben. Ze studeert voor bibliothecaresse. Ze is bijdehand en nog erg jong vergeleken bij Schotel de Bie. Nel en Emmy: zij zijn twee vrouwen die allebei wel een beetje gek zijn op Philip. Nel is de dienstbode van Philips oom. Emmy is zijn maatje op school.
Tijd waarin het verhaal zich afspeelt Het speelt zich tussen beide wereldoorlogen af. Plaats waar het verhaal zich afspeelt Het verhaal speelt zich af in een stad, het is niet duidelijk waar. Genre Het is een psychologische roman; de hoofdpersonen zijn erg gecompliceerd. Zelf noemt Vestdijk het zijn eerste contemporaine roman, waarin hij zelf niet optreed en die niet in de ik-vorm is geschreven. Perspectief Hij-perspectief, auctoriale roman. De schrijver overziet alles en kent de gedachten van alle personages. Vertelde tijd Het verhaal speelt zich in een etmaal af. De proloog en de epiloog spelen zich de dag ervoor respectievelijk de dag erna af. Plaats temidden van leven en ander werk van de auteur Vestdijk schreef autobiografische romans zoals ´Kind tusschen vier vrouwen´ en historische romans zoals ´Het vijfde zegel.´ 'Ivoren wachters' is geen autobiografie of historische roman, want hij is zelf niet één van de personen in het boek en het boek gaat over de tijd waarin hij zelf leefde. De relatie tussen Selhorst en Philip heeft hij van de relatie tussen zijn eigen vader en zijn neefje. Menno ter Braak verdiepte zich al in 1940 in Simon Vestdijk en zijn boeken en noemde drie motieven: angst, jeugd en dood. In 'Ivoren wachters' komen die duidelijk terug, zeker de laatste twee zijn erg duidelijk. Vestdijk heeft zelf geen Grieks en Latijn gehad en heeft de vele 'oneliners' van Philip uit een Latijns leerboek voor de middelbare school gehaald. Vestdijk schrijft in een brief aan Theun de Vries: 'tot even over de helft lijkt 't op een humoristische roman, om dan al somberder te eindigen, en bepaald tragisch te eindigen.' Plaats temidden van een literaire stroming Hoewel Vestdijk was beïnvloed door zijn tijd, dus schrijven in strakke vormen, spelen gevoelens een heel belangrijke rol in dit boek. De zinnen zijn niet kort en als Philip aan het praten gaat is dat een soort oreren, heel hoogdravend. K. van Breukelen: 'Een overtuigende en boeiende psychologische roman van Vestdijk, waarbij de schrijver zich helaas in het slot heeft verslikt.' Rudi van der Paardt: 'Wat 'Ivoren wachters' zo uniek maakt, is de combinatie van ernst en soms baldadige humor.' • Ik had nooit gedacht dat Philip gedood zou worden en zeker niet door de man van Nel. • Ik schrok wel toen ik las dat hij dood was, het verraste me. Maar je voelt het niet al hoofdstukken aankomen. Er is dus geen sprake van spanning, maar een soort anticlimax. • Schotel de Bie had niet zo koppig moeten zijn. ´Sorry´ zeggen, voor de zon weer ondergaat. • Het is niet christelijk. Selhorst vloekt. • Het is geen realistisch boek. Maar er zit heel veel in om over na te denken. • Pluspunten: Het is niet voorspelbaar en heel goed geschreven. De zinnen vloeien in elkaar over. Het is een plezier om te lezen. • Minpunten: Ik kan geen Latijn en moet die spreuken steeds achterin opzoeken. Dat is een beetje onhandig. • Heel goed boek. Heerlijk om te lezen. Alleen had ik het beter gevonden als het boek had geëindigd met de dood van Philip Colvage, dat de man van Nel zegt: “ Stap hier maar uit.”