In Babylon door Marcel Möring

I. Beschrijving = De titel van het boek is “In Babylon”. = De auteur van het boek is Marcel Möring. = De plaats van uitgave is Amsterdam. = Het is verschenen in 1997. = Het boek dat ik heb gelezen, was de achtste druk. = Geef een motivatie van je boekkeuze: We hebben dit boek gekozen omdat ik een boek wou dat vier punten had. Ik wou dit omdat mijn eerst boek niet in de boekenlijst stond en daarom dacht ik dat dat voor nul punten zou tellen. Nu weet ik dat dat boek helemaal niet meetelt, maar op dat moment wist ik dat niet. Het tweede boek dat we gelezen hebben, was twee punten. Daarom dacht ik dat het derde en vierde boek vier punten moesten hebben, zodat ik aan het eind van het jaar tien punten zou hebben. Dus gingen Marieke en ik opzoek naar een leuk boek met vier punten. Dit boek leek ons wel leuk omdat het lekker weg las. Helaas stond er geen samenvatting van het boek op de achterkant van de kaft, waardoor we niet goed konden zien waar het boek over ging. Maar in de boekenlijst stond dat het ging over familiegeschiedenis, joods gezin en sprookjes en dat sprak ons wel aan. = Geef een korte weergave van de inhoud: Nathan Hollander (of N, zoals veel mensen hem noemen) heeft het huis van zijn overleden oom Herman geërfd. Maar op de voorwaarde dat Nathan een biografie over hem schrijft binnen vijf jaar. De biografie is bijna af en daarom gaat Nathan naar het huis. Hij wordt door zijn nichtje Nina met de auto gebracht. Maar door de hevige sneeuwval kan Nina niet meer terug naar huis en raken ze ingesneeuwd in het ijskoude huis. Daar leest Nina oom Herman’s biografie, waardoor ze meer en meer te weten komt over deze ‘aparte’ familie. Ondertussen denkt Nathan ook na over zijn leven en heeft zelfs ontmoetingen met twee voorvaderen die in de zeventiende eeuw leefden, oom Chaïm en neef Magnus zoals hij ze noemt. = Geef een korte persoonlijke reactie: Ik vind het wel een leuk boek. In het begin snapte ik er echt helemaal niks van, vooral omdat er allemaal dingen door elkaar liepen. Er zitten heel veel flashbacks in het boek. Dit maakt het heel lastig om, vooral in het begin, het verhaal te begrijpen. In het begin had ik ook nooit zin om in het boek te lezen. Het was een soort corvee voor me geworden. Maar hoe verder ik in het boek kwam, hoe beter ik het begon te begrijpen. En hoe beter ik het begreep, hoe leuker ik het begon te vinden. Vooral het taalgebruik en de manier van schrijven van Marcel Möring vond ik erg goed. Het waren geen lastige zinnen en het las heel lekker weg. Wat wel opvallend was, was dat sommige stukjes me heel erg boeiden, terwijl andere stukjes of flashbacks heel saai en langdradig konden zijn. Dit kwam denk ik ook wel doordat er soms, op de raarste momenten, hele vreemde flashbacks kwamen. Dan vroeg je je echt af waarom die ertussen zaten. Die flashbacks hadden geen betekenis voor de rest of het begrip van het verhaal. Dat vond ik dan wel raar aan het boek. Maar verder is het goed geschreven. Vooral de personages zijn heel leuk. Nathans nichtje Nina is heel leuk neer gezet. Ze is heel eigenwijs, maar kan op andere momenten heel serieus zijn. Ik herken mezelf daar, op sommige momenten, wel in, waardoor het extra leuk was. Ook zijn broertje Zeno is een heel interessant personage. Hij is een heel zwevend persoon en je krijgt totaal geen hoogte van hem. Dat vind ik heel goed gedaan van Möring. Alleen Nathan vind ik iets minder. Nou, eigenlijk vind ik het een goed personage en past hij precies in het verhaal, maar als je leest hoe hij doet en wat hij zegt, heb je het idee dat hij zo’n jaar of 38 is. Maar hij is 65. Dus dat vind ik iets minder. Maar je zou natuurlijk ook kunnen denken dat hij nog gewoon jong van geest is. De gebeurtenissen zijn vaak heel onvoorspelbaar en nemen vaak een hele andere wending. Dat vond ik erg leuk. Als je zo’n voorspelbaar verhaal hebt, is er op een gegeven moment niks meer aan. Maar dat was hier niet het geval. De opbouw vind ik, zoals ik al zei, soms een beetje verwarrend, maar aan het eind van het verhaal klopt het helemaal en is het een goede keuze van de schrijver geweest om voor deze opbouw te kiezen. II. Verdieping 1. Tijd

Het verhaal bestaat voornamelijk uit flashbacks. En die flashbacks lopen niet chronologisch, maar ze lopen allemaal door elkaar heen en onder elkaar door. Dus het is heel lastig om de volgorde van de gebeurtenissen aan te geven, ook omdat het er zo veel zijn. Maar in chronologische volgorde begint het bij ‘neef Magnus’. Hij leefde ongeveer drie eeuwen geleden, als rondreizende klokkenmaker. Drie eeuwen later ontmoeten de ouders van Nathan elkaar in Nederland en krijgen vier kinderen. Zoë, Zelda, Nathan en Zeno. Ze vluchten, voor de tweede Wereld Oorlog, naar Amerika. Maar Nathans moeder houdt het niet meer uit bij haar man en in Amerika en verhuisd, met de kinderen, terug naar Nederland. Daar blijkt dat het opmerkelijkste kind Zeno is. Hij wordt een heuse Messias en krijgt veel aanhangers. Na een tijdje verdwijnt hij en niemand hoort meer van hem. Ondertussen is er een hele briefwisseling gaande tussen oom Herman en Nathan. Nathan trouwt, en scheidt daarna weer, met twee vrouwen. Daarna reist hij meer dan dat hij thuis is. Op een dag komt hij weer eens terug in Nederland om zijn lievelings oom te bezoeken. Nadat hij, na het bezoek, weer in zijn eigen hotel is, overlijdt zijn oom. In zijn testament staat dat Nathan, binnen vijf jaar, een biografie over Hermans leven moet schrijven. Alleen dan erft hij Hermans huis. Nathan schrijft de biografie en komt na vijf jaar in het huis samen met zijn nichtje Nina. Terwijl ze ingesneeuwd in het huis zitten, leest Nina zijn biografie. Uiteindelijk ligt Nathan, oud en aan het eind van zijn leven, in een soort rustoord in Egypte. Dit is dus de chronologische volgorde van het verhaal, maar in het boek is alles door elkaar gehusseld. Daardoor is er een groot verschil tussen fabel en sujet. Het verhaal wordt niet-continu verteld. Hele stukken worden weggelaten en andere stukken worden heel gedetailleerd beschreven. Delen die geen betekenis hebben voor het verloop van het verhaal worden weggelaten. Alhoewel er soms stukken inzitten waarvan ik niet begrijp waarom ze erin zitten en wat voor nut ze hebben. Het effect van de flashbacks is dat je eerst geen moer van het verhaal begrijpt, maar later toch de hele geschiedenis van de familie Hollander te weten komt. Elke keer kom je weer wat meer te weten, over de ene persoon wat meer dan over de ander. Het verhaal speelt zich af in deze tijd. Je komt te weten dat Nathan rond 1934 is geboren en in het verhaal is hij 65. Maar je merkt het ook doordat een keer wordt gewezen op het feit dat de twee Wereld Oorlogen al een tijdje voorbij zijn. Een aantal flashbacks gaan echter wel tot drie eeuwen terug. Dat merk je omdat ze het over koopmannen en dienstmeisjes hebben en doordat het simpel weg wordt genoemd (dat Magnus drie eeuwen geleden leefde). In het boek is de vertelde tijd ongeveer 300 jaar en de verteltijd 472 bladzijdes. De vertelde tijd is dus tamelijk groter dan de verteltijd. 2. Personages
De belangrijkste personages in het boek zijn Nathan Hollander, Nina Hollander, Herman Hollander en Zeno Hollander. -Nathan Hollander is een man van 65, geboren rond 1934. Hij is sprookjesschrijver en de hoofdpersoon in het verhaal. Hij is een sympathieke vent en maakt soms opmerkingen die wat kort door de bocht zijn. Hij laat zich leiden door zijn gevoel, is een echte dromer en een reiziger, zoals hij zelf zegt. Verder heeft hij een uitermate goed geheugen voor, vooral, gesprekken. Deze slaat hij in zijn hoofd op, in een soort toren met allemaal kamertjes. Zo kan hij gesprekken van toen hij acht jaar was, nog op het woord herinneren. Zijn relatie met Nina veranderd door het verhaal heen. Eerst is hij de aardige oom, maar na een paar dagen met haar in het huis gezeten te hebben, begint hij van haar te houden en bedrijven ze samen de liefde. Ook heeft hij een aparte relatie met zijn oom Herman. Hij vermoedt zelfs dat hij eigenlijk zijn zoon is. Vooral omdat hij de enige, van zijn broer en zussen, is wiens naam niet met een Z begint en omdat Herman zich veel bezorgder over hem maakt dan dat zijn vader deed. Zijn doel is reizen. Reizen om niet steeds maar ergens heel lang te hoeven blijven en op zoek naar antwoorden. Hij is de hele tijd aan het reizen; met of zonder familie. Ook aan het eind van zijn leven reist hij nog; op zoek naar antwoorden en opzoek naar zichzelf, al zou hij dat zelf niet snel toegeven. Nathan is een karakter. Je ziet vele kanten van hem en hij is niet voorspelbaar in zijn handelen en denken. -Nina Hollander is waarschijnlijk het kind van Zeno, maar zeker weten doet niemand het. Ze is tenger en heeft rode krullen. Ze is eigenwijs en volgt, net zoals haar oom, haar gevoel: wil ze met Nathan naar bed, dan doet ze dat gewoon. Met Zeno heeft ze een indirecte relatie. Ze heeft hem nooit gekend, maar is wel in hem geïnteresseerd. Met Nathan heeft ze eerst een ‘intieme oom-nicht verhouding’. Ze is zijn nichtje, maar kruipt tegen hem aan in bed, vult zijn bad bij als hij daar naakt inlicht en dat soort dingen. Later begint het meer op een liefdes verhouding te lijken. Ze samen bedrijven de liefde en begint van kem te houden. Nina is ook een karakter. Ook bij haar zie je verschillende kanten en ze is niet voorspelbaar. Met Nina kan ik me een beetje identificeren. Niet dat ik ook met m’n oom zo’n intieme relatie heb ofzo, maar meer in haar denken. Qua denken is ze vrij serieus en in sommige situaties handelt ze net zoals ik zou handelen. -Herman Hollander is een oude maar levendige man. Hij houdt zich veel met politieke en sociologische zaken bezig. Hij is de broer van Nathans vader en dus de oom van Nathan. Hij heeft een bijzonder en opmerkelijke relatie met Nathan. Hij is altijd heel erg bezorgd om hem, trekt veel naar hem toe en schrijft altijd ellen lange brieven aan Nathan, in tegenstelling tot diens vader. Herman is ook een karakter, want je ziet veel kanten van hem. Met Herman kan ik me totaal niet identificeren, omdat hij hele andere interesses heeft dan ik en omdat hij veel ouder is. -Zeno Hollander is het ongeveer negen jaar jongere broertje van Nathan. Hij is een apart persoon. Zo begint hij pas te praten wanneer hij er zeker van is dat hij foutloos hele zinnen kan uitspreken. Qua uiterlijk kom je eigenlijk niks van hem te weten, alleen dat hij vrij slank is en niet heel lang. Op een dag, als hij een jaar of vijf à zes is, valt hij van z’n stoel en belandt hij in een coma. Wanneer hij uit zijn coma komt, begint hij alles te lezen. Hij wil steeds maar meer boeken, waardoor hij heel wijs wordt. Hij praat veel met Nathan over politieke en filosofische zaken. Op een gegeven moment heeft hij zo veel boeken op zijn kamer dat het niet meer past. Daarom maakt hij samen met Nathan en hun moeder de zolder schoon om daar een ware bibliotheek te maken. Niet veel later belandt hij in een mysterieus circuit en wordt een heuse Messias. Hij heeft vele volgelingen en wordt onaanspreekbaar voor zijn familie. Op een gegeven moment verdwijnt hij en niemand ziet hem ooit meer terug. Na zijn verdwijning belanden al zijn boeken in de bibliotheek van oom Hermans huis. De bibliotheek staat helemaal vol (en als je rekening houdt met de afmetingen hiervan, 4 bij 8 meter, dan kan je je voorstellen dat het er ongelofelijk veel moeten zijn geweest). De relatie van Zeno met Nathan was in het begin heel goed. Nathan leerde hem dingen en sprak veel met hem over allerlei zaken. Met de andere personen had Zeno nauwelijks of geen contact. Zeno wist niet van het bestaan van Nina af, of wou niks van haar weten, waardoor hij nooit over haar sprak. Ook met Herman had hij geen contact. Alleen met zijn zus Zelda, die hem steunde als Messias. Ook Zeno is een karakter. Hij doet, vaak dingen die je totaal niet verwacht. Hij is niet voorspelbaar en ook bij hem zie je meerdere kanten van zijn persoonlijkheid of karakter. 3. Opbouw
Het verhaal is opgedeeld in vijf delen, alleen één deel is eigenlijk twee delen tegelijkertijd. Dat zit zo. Je hebt deel 1, deel 2, deel 3/4 en deel 5. Deze delen bestaan weer uit een aantal hoofdstukken. Alle delen hangen samen met elkaar. Het boek had ook net zo goed geen delen kunnen hebben en alleen maar uit hoofdstukken kunnen bestaan. In alle delen, met uitzondering van deel vijf, zitten Nathan en Nina opgesloten in oom Hermans huis en passeren er allemaal flashbacks de revue. Deel vijf bestaat voornamelijk uit flashbacks. Dan ligt Nathan in een soort rustoord en haalt hij allemaal herinneringen op uit zijn leven. Het verhaal heeft geen echte cyclische opbouw. Het begin en het einde zijn niet exact hetzelfde, maar ze hebben wel dezelfde achtergrond. In het begin van het boek is Nathan net klaar met zijn reis en het boek eindigt ermee dat hij weer weg gaat om verder te reizen. Het verhaal heeft een open einde. Er blijven talloze vragen over, waar je als lezer geen antwoord op hebt gekregen in het verhaal. De belangrijkste vragen zijn: Wie heeft de barricade gemaakt in oom Hermans huis? Waar is Zeno gebleven? Was oom Herman nou Nathans vader, of niet? Hoe zijn Nathans zusjes Zoë en Zelda overleden? 4. Vertelsituatie
Het is geschreven in de ik-figuur, maar op een paar momenten zie je Nathan in de derde persoon. Dan is er een alwetende schrijver aan het woord. Dat is maar twee keer, geloof ik. En dat waren steeds stukjes van maar één of twee bladzijden, dus vaak was dat niet. Door deze vertelsituatie is het als lezer aan de ene kant heel betrouwbaar, in het opzicht van Nathan. Je weet precies hoe hij in elkaar zit. Maar voor de andere personen in het verhaal is het een stuk onbetrouwbaarder, omdat je vanuit het perspectief van Nathan kijkt en die ziet die personen zoals hij ze ziet; subjectief meestal. Misschien zijn die personen wel heel anders dan dat hij denkt. Dus daarvoor is het niet betrouwbaar. Het effect hiervan op jou als lezer, is dat je je heel goed kan inleven in Nathan. Maar ook doordat hij heel goed andere personen omschrijft, kan je je helemaal in zijn wereld inleven. Je ziet precies hoe hij het leven en iedereen ziet. 5. Thematiek
Ik denk dat de thematiek van het verhaal reizen is, omdat Nathan, en zijn hele familie, alsmaar reist. Op zoek naar antwoorden, naar interesses en omdat het in hun bloed zit. Ze kunnen niet lang op één plaats blijven. Ze willen andere landen bezoeken en zien. Magnus, één van de voorvaderen van Nathan begon er mee. Hij startte in Polen en reisde heel West-Europa door. Hierna gingen alle kinderen en kleinkinderen daar mee door. En ook Nathan heeft het in zijn bloed, want hij kan gewoon niet lang op dezelfde plaats blijven. Maar het belangrijkste is dat Nathan op zoek is naar antwoorden op zijn vragen. Daarvoor reist hij naar plekken op aarde, maar ook in zijn hoofd. Hij zegt dat hij een toren in zijn hoofd heeft. In deze toren zit in elk kamertje en op elke galerij wel een verhaal of een gesprek. Hij ‘reist’ door de toren in zijn hoofd, op zoek naar antwoorden. 6. Ruimte
Je hebt twee belangrijke verhaallijnen die door elkaar heenlopen en die zich allebei ergens anders afspelen. Zo heb je Nathan en Nina die in oom Hermans huis zitten. Er heerst een angstige sfeer in het huis. Het is een groot en donker huis. Ook de situatie waarin ze zitten is angstig. Ze zitten ingesneeuwd, het is koud want er is geen verwarming en iemand (Zeno, Nina of iemand anders) heeft een hele barricade van meubels op de trap en de hele bovenverdieping gemaakt. Deze moeten ze weg hakken om het hout van de meubels te kunnen gebruiken als stookhout. Wanneer ze zich een weg hebben gebaand naar de slaapkamers, heeft iemand allemaal vallen geplaatst. Niet echt iets om gerust over te zijn. Een andere verhaallijn zijn de flashbacks over Nathans jeugd. Thuis in Rotterdam, daarna gevlucht voor WO II naar Amerika en daarna weer naar Nederland. Hun huis in Rotterdam is vrij groot, met een serre, grote woonkamer en ruime zolder. Dit staat denk ik ook voor de grote familie; Nathan, zijn twee zussen Zoë en Zelda, zijn broertje Zeno, zijn ouders Sophie en Emmanuel en natuurlijk oom Herman, die niet in het huis woont, maar wel een grote rol in de familie speelt. Het ruime huis heeft denk ik ook te maken met de ruimte die ze nodig hebben als familie. Ze willen ruimte om zich heen, ze willen zich vrij kunnen bewegen, wat ook weer met dat reizen te maken heeft. 7. Taalgebruik
Marcel Möring schrijft heel gemakkelijk. Geen moeilijke woorden en zinsverbanden. Het leest heel makkelijk weg. Ook gebruikt hij vaak wat modernere woorden. Vooral Nathan heeft een jonge manier van praten. Iets wat je niet verwacht bij een man van 65; maar wel leuk. Het is gelukkig geen statisch verhaal. Het is lekker losjes. Het is wel zo dat hij niet meteen zegt wat hij bedoelt. Je moet vaak uit een hele tekst opmaken wat er nou wordt bedoeld. Dat vond ik aan de ene kant wel leuk, want als alles helemaal is voorgekauwd is het ook niet leuk meer en wordt het al gauw saai. Maar aan de andere kant begrijp je soms helemaal niet wat er wordt bedoeld en waar het nou over gaat. Vooral omdat er heel veel flashbacks in voor komen, heb je soms niet door waar sommige van die flashbacks over gaan. Dan lees je het maar met de gedachte van: “Het zal wel allemaal, maar ik heb geen flauw idee waar ze het nu weer over hebben.” Meestal kom je er dan na een tijdje wel achter, maar het is toch wel irritant. Gelukkig kwam dat niet zo heel vaak voor. De laatste bladzijde van dit verslag zijn twee gekopieerde pagina’s uit het boek, waarin Mörings taalgebruik goed naar voren komt. 8. Literaire kritiek
Ik heb een recensie uit de “Trouw”, van 21 februari 1997. De recensent is Rob Schouten. De titel van de recensie is “Het verhaal van een enkeling is ook het verhaal van de mensheid”. Dit is, zoals hij het noemt, “de stelling van Möring”. Ik denk dat het te maken heeft met dat het verhaal van Nathan ook het verhaal van de mensheid is. Ook de mensheid heeft gezworven, op zoek naar dingen, naar vragen en naar de antwoorden. Nathans familie is rijk aan ‘aparte’ personen, die allemaal een andere rol spelen. Maar toch horen ze allemaal bij de familie Hollander. Ze spelen allemaal een andere rol in de familie maar ook in Nathans leven. Net zoals de mensheid bestaat uit allemaal andere en verschillende mensen. Iedereen is anders maar iedereen vult elkaar aan en samen vormen ze toch één geheel. Rob Schouten vertelt het verhaal in grote lijnen. Zijn mening is dat ‘In Babylon’ een “prachtig en rijk boek is, een parel van verbeelding tussen zoveel boeken van flauwe realisten en monomanen. Zo’n boek dat niet ieder jaar verschijnt”. De schrijfstijl van Marcel Möring doet hem denken aan “grote buitenlandse meester, zonder dat Möring die imiteert” Hij noemt het een “verzameling spannend ingekaderde verhalen”. Ik ben het redelijk met hem eens. Hij gebruikt niet veel argumenten om zijn mening te laten blijken. Alles vindt hij mooi, prachtig en goed. Hetgeen waar ik het met hem eens ben, is dat het een aantal spannend ingekaderde verhalen zijn. Dat vind ik ook en vooral de manier waarom Marcel Möring dat heeft gedaan, vind ik erg goed. Uiteindelijk past het helemaal in elkaar. Een nadeel van het boek vind ik, is dat het in het begin heel verwarrend is. Dat is iets wat Rob Schouten niet aangeeft. III. Evaluatie Ik heb het volgens mij al veel te vaak gezegd, maar het verwarrendste aan het boek vond ik het begin. Je wordt meteen in het diepe gegooid. Je weet in het begin nog niks van de personages en dan krijg je ineens allemaal verschillende verhaallijnen met allemaal flashbacks ertussen door. In het begin snapte ik het boek ook gewoon niet. Daarom had ik ook nooit zin om te lezen; ik stelde het altijd uit. Maar gelukkig had ik het na een tijdje wel door, waardoor ik ook meer zin kreeg in het lezen. Wel zaten er soms flashbacks in het verhaal die totaal geen waarde hadden voor het verhaal. Als ze weg waren gelaten, was het verhaal niet veranderd. Als ik dan tijdens het lezen zo’n flashback tegenkwam las ik hem maar gewoon, maar achter de bedoeling, om deze flashback in het verhaal te zetten, kwam ik niet. Ik probeerde wel te begrijpen waar het nou op sloeg, maar dat lukte me meestal niet. Dit kwam overigens maar een paar keer voor, dus veel van het ‘verhaal’ heb ik daardoor niet gemist.