Uitgave: oktober 2002
Uitgever: Augustus, Amsterdam Titelbeschrijving Hokwerda’s kind. Dit verwijst naar het feit dat Lin Hokwerda, de hoofdpersoon van het boek, altijd het kindje van haar vader is geweest. Zij was het middel om het huwelijk tussen haar ouders te redden. Haar vader wilde haar wel, haar moeder niet. Hokwerda’s kind slaat dus op de band tussen Lin en haar vader, vroeger. Eerste verwachting Ik kreeg dit boek voor mijn verjaardag. De omslag vond ik heel mooi, de titel sprak me ook aan. De achterflap vertelt een boeiend verhaal over de liefde die Lin naar de ‘buitenste duisternis’ voert. Ik ben er meteen in begonnen, omdat het me zo goed leek. Aan mijn verwachtingen werd niet onder gedaan.
Opbouw Tijd Vertelde tijd: van 1999 tot 2002
Indeling Opgedeeld in 5 delen, verdeeld over 444 bladzijdes. Perspectief Auctoriale verteller. Er wordt gekeken naar verleden, heden en soms toekomst, hoofdpersonen en bijpersonen. De verteller weet het allemaal à auctoriale verteller. Ruimte Amsterdam. De kamer van Henri. De winkel waarin Lin werkt, Star Shop. Heel soms in haar appartement. Het huis van Jelmer. Het huis van de ouders van Jelmer (het huis aan de Fluessen). Een woonboot, een meer, het strand, de binnenstad. Cafés en restaurants. Structuur het boek begint ab ovo. Het boek is verteld in de gedachtes van personages, het beschrijven van omgevingen, voorwerpen en gebeurtenissen en dialogen. Er worden veel dialogen gevoerd. Karakters Lin, Henri en Jelmer zijn de hoofdpersonen, waarvan Lin de belangrijkste is. Marcus, een vroegere liefde van Lin wordt wel eens besproken. De ouders van Lin en Jelmer spelen een kleine rol. Ook een vriend van Henri, Alex Wüstge. De proloog is geheel gewijd aan Lin en haar vader, ver in het verleden, toen ze nog in Friesland woonde als gezin. Lin is moeilijk. Ze is nog jong maar wil een vrouw zijn. Ze is moeilij te beschrijven. Je ziet haar steeds vanuit haarzelf, alsof ze zelf spreekt, al is dat niet zo. Je ziet dus ook amper hoe ze overkomt op de buitenwereld. Ze is daarom moeilijk in te schatten. Ze heeft in ieder geval een erg temperamentvol karakter, een gewelddadig karakter haast. Ze heeft de neiging om of in stilzwijgen te vervallen, of te gaan schreeuwen. Eigenlijk is weinig goed genoeg voor haar. Ze houdt er van om stil te zijn, om dagenlang geen zonlicht te zien en alleen maar in bed te liggen. Van zwemmen in de zee houdt ze, van schaatsen en van seks. Ze heeft een relatie met Henri. Een man die eerst op olieplatformen werkt en, nadat het uit is met Lin, een soort “aannemersbedrijf” opstart in de binnenstad van Amsterdam. Hij houdt niet van praten, en over zijn verleden hoor je niet veel. Hij is mishandeld door zijn vader. Hij is wat denigrerend naar vrouwen en neigt ze te gebruiken, zodat hij er beter van wordt. Hij verandert wel in het boek. Hij raakt echt gehecht aan Lin, ook al gaat hij een paar keer vreemd. Hij zegt van haar te houden en is jaloers op Jelmer als Lin daarmee een relatie heeft. Lin gaat op haar beurt weer vreemd met Henri als ze een relatie met Jelmer heeft. Jelmer is het tegenovergestelde. Komt uit een fijn warm gezin, is advocaat en gaat daarna werken bij een agentschap voor beginnende musici. Hij is rustig en waardeert mensen zoals ze zijn. Hij is gevoelig en ook snel op zijn teentjes getrapt. Als hij te weten krijgt dat Lin vreemdgaat met Henri verbreekt hij hun relatie meteen, na tweeëneenhalf jaar. Dit is het tegenovergestelde van Lin, die telkens weer terugkeert naar Henri, ook al gaat hij vreemd. Je kan zeggen dat Lin niet genoeg wilskracht heeft om voorgoed te breken met Henri. Samenvatting Lin wordt opgevoed in Friesland. Ze is haar vaders kindje, met haar moeder en zus heeft ze niet veel. Als haar moeder met Lin en haar zus naar Amsterdam vertrekt kan ze nog geen relatie met haar moeder opbouwen. Ze verlangt naar haar vader zoals hij vroeger was, maar als zij hem opzoekt na vele jaren is dat een grote teleurstelling voor haar. Het enige dat hij wil laten zien is dat hij het goed voor elkaar heeft met zijn autogarage en zijn nieuwe vrouw. Ze was kampioene van dit en dat in tafeltennis. Ophaar twintigste breekt ze met de topsport en haar trainer vanwege een liefde en het vooruitzicht van een ongelukkig bestaan. Ze is zelfverzekerd een mooie toekomst op te bouwen, ze weet niet wat haar te wachten staat. Ze werkt in een winkel in de binnenstad van Amsterdam waar ze kleren verkoopt. Ze ontmoet Henri waar ze een relatie mee krijgt. Een man die een stuk ouder dan zij is. Lin zag zichzelf altijd al met een oudere man dan zij. Hij is kleiner dan zij, stevig. Ietwat kromme benen en een brede borst. Een echt potige man. Een relatie die op het eerste gezicht gebaseerd lijkt op puur lichamelijk genot, maar die naar mate de tijd verstrijkt wat meer psychologische diepgang krijgt. Ze voelt zich veilig bij hem. Op momenten voelt ze zich erg gelukkig met hem, op momenten voelt ze zich erg ongelukkig. Elke keer moet Henri twee weken weg naar zee, en in die twee weken missen ze elkaar erg. Ze denken beide dat ze een goede relatie aan het opbouwen zijn. De eerste keer dat ze bij hem weggaat is als hij haar laat verkrachten door een afrikaan. Hij zegt dat ze het zelf uitgelokt heeft, en bekent in het hele boek geen schuld, ook al vraagt ze er herhaaldelijk om. Na een tijd vindt Lin het al niet zo erg meer dat ze is verkracht. Ze gaat spoedig weer naar hem terug. Ze verlaat hem weer als ze ontdekt dat hij vreemdgaat. Het is allemaal heel zorgvuldig uitgestippeld, het boek verloopt helemaal niet oppervlakkig. Elk detail wordt uitgewerkt, en toch is het niet langdradig. Nadat ze breekt met Henri besluit ze opnieuw te beginnen. Een nieuwe instelling aan te nemen. Een andere kijk op het leven. Ze besluit daarom in ieder geval een andere baan te zoeken. Op een feest van haar zus ontmoet ze Jelmer, een beschaafde jongeman nog die een carrière als topadvocaat voor zich heeft. Haar eerste afspraak met hem is op het strand. Het ziet er naar uit een mislukking te worden. Een “misschien tot ziens” als afscheid. Maar het pakt toch anders uit. Ze krijgt een langdurige relatie met hem, waarin ze blijft verlangen naar Henri met zijn kromme benen. Het is een veel opener relatie, waarin veel meer persoonlijke kwesties naar voren komen. De geschiedenissen van beide personen, Jelmer en Lin, leer je beter kennen door deze relatie. Lin heeft alles in de hand, en Jelmer heeft dit minder door dan Henri, die eerder de rol vervulde als mannelijke tegenspeler. Hij laat zich misleiden op den duur, omkopen door leugens. Hij heeft het helemaal niet door. Hem besluipt alleen een vermoeidheid die hij niet plaatsen kan. Lin vertelt hem op den duur over haar vreemdgaan, en Jelmer breekt met haar. Ze had hem nooit verteld dat ze zwanger was van Henri. Ze blijft Henri zien en voelt zich meer met hem verbonden dan ooit. Ze woont nu bij Henri in zijn huis, al had ze meerdere malen aangedrongen op een nieuw huis voor hen samen. Een tijd gaat het goed. Het verhaal raakt kwijt aan het eind van hoofdstuk 9, het tweede hoofdstuk in het vijfde deel van het boek. De laatste zin luidt: “Ik wil het weg laten halen.” Dit slaat op de abortus die Lin wil laten gebeuren. Ze zit op een woonboot voor een weekend met Henri, en Henri is vreemdgegaan terwijl ze daar zaten. Lin valt hem aan en verwond hem, kneust zijn rib. De dag daarna heeft ze spijt, maar heeft besloten een abortus te willen. Tussen hoofdstuk negen en tien is misschien een gat van tijd, maar misschien ook niet. Er zij geen gebeurtenissen meer tussen Lin en Henri te lezen. De gebeurtenissen in hoofdstuk tien komen voor de lezer net zo onverwacht als voor Jelmer, die in het laatste hoofdstuk aan het woord is. Nadat ze een abortus heeft laten plegen, waar niet over uitgewijd wordt net zomin als over haar zwangerschap, loopt het uit de hand, hoort Jelmer haar zeggen als hij haar opzoekt in de gevangenis. Henri was vaker gewelddadig, meestal als hij had gedronken. Als Lin boos was omdat hij was vreemdgegaan en zelf bijna gewelddadig werd duwde hij haar tegen de muur en kneep haar nek dicht. Zo ook deze keer. In al haar paniek en woede had zij een mes uit het messenblok uit Henri’s keuken gepakt en hem in een keer recht door zijn hart gestoken. (Dit laatste vond ik nogal cliché maar dat doet niet af aan de kwaliteit van het boek.) Dit laatste deel van het boek gaat via Jelmer. Hoe hij ontdekt dat Lin Henri heeft vermoord. En dat ze zwanger was van Henri, en dat ze een abortus had laten plegen. Tussen Henri en Jelmer was altijd al een onzichtbare band geweest, die wordt bevestigd door het slot van het boek. “Om de een of andere reden was het vreemd niet naar Henri’s graf te gaan. Jelmer wist waar hij begraven lag, zoals hij geweten had waar hij woonde. Op een dag besloot hij te gaan, en hij ging, zonder bloemen, meer als verspieder dan als bezoeker. Op een begraafplaats aan de Amstel wilde hij met een plattegrondje in zijn hand naar het graf lopen, het leek eenvoudig. Hij deed er drie kwartier over om het te vinden.” Hoe het eindigt weet je niet. Lin eindigt in de gevangenis, met een onzekere toekomst. Zij eindigt, zoals de achterflap al verklapte, in de buitenste duisternis. En dat is precies wat het is. Tekststructuur - thema en motieven Thema Het opbloeien van een vrouw, en haar ondergang, haar zoektocht in en naar de liefde en het niet vinden daarvan. Motieven Haar seksuele behoeften, zowel bij Henri als bij Jelmer. In de eerste relatie lijkt het alsof ze het doet om Henri tevreden te maken, in de tweede (met Jelmer) omdat ze het zelf wil. Haar kracht, die zorgt dat ze blijft wie ze is, maar die ook zorgt voor haar ondergang. Persoonlijk eindoordeel Hier zet ik eerst tekstfragmenten die ik de moeite waard vond hier te laten horen. 1. 'Je bent mijn lief,' zei ze, haar stem dempen, alsof ze ook hier zijn slapende vader en moeder nog zou kunnen wekken. Jelmer had de sensatie van een déjà vu: dat hij eerder hier had gestaan, in zo’n veenplas, zijn voeten in de zachte modder, een vrouw zo om zich heen, en op afstand de boot van zijn ouders, mijn zijn boek het riet splijtend, libelles vlakbij, in de verte het geluid van kinderen, joelende kinderen die in het water plonsden, precies zoals hij het nu hoorde.” (blz 236) 2. “Het mes was niet gestuit op Henri’s rib, hij had het niet uit haar hand gewrongen. Het was tussen zijn ribben door geschoten, de punt was in zijn hart gedrongen, in die witte kloppende spier, dat witte kloppende zakje, en het was opengebarsten. Het was haar hand geweest die het mes omklemde, de weerstand voelde, maar ook dat verbijsterende naar binnen glijden van het mes in zijn lichaam. Ze had het er weer uitgetrokken. Daarna had ze alleen nog aan zichzelf gedacht en zich uit de voeten gemaakt. Was het de angst geweest die haar met zevenmijlslaarzen deed vluchten? Waarom was het mes niet op Henri’s rib terechtgekomen?” (blz 442) 3. “Om de een of andere reden was het vreemd niet naar Henri’s graf te gaan. Jelmer wist waar hij begraven lag, zoals hij geweten had waar hij woonde. Op een dag besloot hij te gaan, en hij ging, zonder bloemen, meer als verspieder dan als bezoeker. Op een begraafplaats aan de Amstel wilde hij met een plattegrondje in zijn hand naar het graf lopen, het leek eenvoudig. Hij deed er drie kwartier over om het te vinden.” (blz 444) Deze drie fragmenten worden allemaal vanuit de ogen van Jelmer gezien. Dit is geen toeval. Ik ergerde me soms aan de stompzinnigheid van Lin, hoe ze de dingen verkeerd zag. Ik vond het een erg mooi boek, ook al herkende ik het milieu helemaal niet waarin het speelde. Aan de ene kant het drukke en chaotische van Amsterdam, aan de andere kant het platteland van Friesland en de meren. Die tegenstellingen waren erg belangrijk in het boek. Leven en dood, liefde en haat. Allemaal tegenstellingen die sterk naar voren kwamen. Henri en Jelmer. Alles werd met zo’n precisie verteld, en precies zoals het was. Niet teveel, nooit te weinig. Ik vond de zoektocht naar de ideale liefde van Lin iets dat me vooral aansprak. En de stukken waarin het ook leek alsof ze die gevonden had, als in het eerste fragment. Ik twijfelde over het einde, was het nu wel of niet goed? Ik had niet gewild dat Lin Henri had doodgestoken, het had een happy end moeten worden. En ze leefden nog lang en gelukkig. Misschien was het eens verfrissend dat het een keer niet een happy end was. Misschien maakte dat dit boek zo bijzonder.