Hoffman's honger door Leon de Winter

Auteur de Winter, Leon Titel Hoffman’s honger Uitgever BulkBoek Amsterdam Plaats van uitgave Amsterdam Jaar van uitgave 1992 Druk achtste druk Jaar van eerste druk 1990 Aantal pagina’s 286 Indeling achttien hoofdstukken Uitleg van de titel De hoofdpersoon, Felix Hoffman, zoekt bevrijding door zich vol te proppen met eten.Hier ligt de link met een bijfiguur, Freddy Mancini,die behoort tot de de zwaarste mensen ter wereld.Ook heeft Hoffman een constante ‘honger’ naar kennis, die hij probeert te bevredigen door Spinoza te lezen. Samenvatting 1.De nacht van 21 juni 1989

De 49-jarige Freddy Mancini en zijn vrouw Bobby zijn op vakantie in Praag. Freddy behoort met zijn 175 kilo wegende lichaam tot de zwaarste mensen ter wereld. In Amerika bezit hij een keten van 12 wasserette’s. Hij krijgt ‘s nachts honger en wordt door een louche taxichauffeur naar een donker steegje gereden waar een illegaal restaurant zou zijn. Hij kan het niet vinden en verliest door uitputting zijn evenwicht en smakt op de grond. Hij stelt zich voor dat hij doodgaat en dat zijn geest uit zijn vette lijf wegzweeft naar het licht. De werkelijkheid is echter anders: hij wordt beroofd, wankelt verder en ziet hoe een andere Amerikaan uit zijn reisgroep wordt gekidnapt. 2.De nacht van 22 juni 1989
Hier ontmoeten wij de hoofdpersoon van het verhaal, Felix Aaron Hoffman, die ambassadeur voor Nederland in Praag is. Sinds de dood van Esther, een van zijn dochters die op jonge leeftijd is gestorven aan leukemie, lijdt Hoffman aan chronische slapeloosheid. Hij vult zijn nachten met veel eten en drinken en het lezen van een filosofisch boek van Spinoza. Met het
lezen van dit boek probeert hij het hoogste verstand te bereiken en hiermee de laatste woorden van Esther: ”Ik weet het.” te doorgronden. Zijn gezondheid is door deze nachtelijke vreetbuien
ernstig geschaad. Zijn huwelijk met Marian is niet meer dan een zakelijke relatie. Ze slapen apart en hebben al zes jaar geen seks meer gehad. Hoffman is niet populair bij zijn werkgever, het Rijk, vanwege een schandaal met een prostituee in Kenia waar hij een aantal jaren eerder een politieke post vervulde. Gelukkig heeft hij een vriend bij BZ (buitenlandse zaken) die hem een hand boven het hoofd houdt. Anders was hij nu geen ambassadeur geweest. 3.De ochtend van 23 juni 1989
Het hoofdstuk begint als John Marks, die bij de ‘Firma’ werkt, zijn garage uitrijdt. Hij is op weg naar het hoofdkantoor omdat hij een code heeft ontvangen met de mededeling dat hij zich
met spoed moet melden. Meteen wordt al duidelijk dat Marks aan ernstige smetvrees lijdt. In de auto denkt hij na over een relatie die hij ooit heeft gehad met Marian. (Pas later blijkt dat het gaat om Hoffman’s vrouw.) 4.De nacht van 25 juni 1989
Weer een nacht bij Hoffman thuis. Hij denkt na over zijn seksschandaal in Kenia en over het tweelingzusje van Esther, Miriam, die vanwege een schuldgevoel over Esther’s dood aan de
drugs raakte en uiteindelijk bewust een overdosis nam. Hij leest verder in de ‘Verhandeling over de verbetering van het verstand’. Het is een nacht als alle andere. Hoffman is ongelukkig. 5.De middag van 27 juni 1989
Freddy Mancini wordt naar een ‘safe-house’ gebracht en wordt door John Marks ondervraagd over de kidnapping. De gekidnapte man was namelijk een spion van de Firma. Freddy wordt van
alle gemakken voorzien en krijgt het lekkerste eten voorgeschoteld dat hij ooit heeft geproefd. Freddy vindt het wel fijn daar en verzint dingen over de kidnapping zodat hij langer kan blijven. 6.De nacht van 3 juli 1989

Hoffman wordt vanwege ‘consultaties’ over de schending van de mensenrechten in Tsjecho-Slowakije teruggeroepen naar Nederland. Hij wordt door een vijand van hem bij BZ ondergebracht in een goedkoop hotel vlak naast een autosloperij. In zijn hotelkamer spelen zich dezelfde taferelen af als thuis: lezen en eten. Hij spreekt af met zijn vriend bij BZ, Wim Scheffers. Hij neemt Hoffman mee naar een pornobioscoop waar hij een keer een film had
gezien die was opgenomen in Hoffman’s vakantiehuisje. De hoofdrol in de pornofilm wordt gespeeld door Miriam. Hoffman dwingt zichzelf te kijken en is zo aangedaan dat hij in een
mengeling van verdriet, woede en paniek Wim een klap geeft. Deze heeft begrip voor de situatie en vergeeft het hem. 7.De ochtend van 4 juli 1989
Hoffman gaat naar de producent van Miriam’s film toe om alle kopieen op te kopen en zo de schande te wissen. Na een lange smekende onderhandeling is de producent bereid de film te
verkopen aan Hoffman. De prijs: al zijn schilderijen van Cobra, met een waarde van 1.3 miljoen die hij had bewaard als appeltje voor de dorst. Hoffman vernietigt alles behalve een kopie die hij
bewaart om zich Miriam’s gezicht te herinneren. Zij had haar gezicht uit alle familiefoto’s geknipt. 8.De middag van 4 juli 1989
John Marks begint Freddy te wantrouwen, wiens verhalen steeds ongeloofwaardiger worden. Marks stuurt de teleurgestelde Freddy naar huis na een week in het ‘safe-house’. De Firma heeft aanwijzingen om te geloven dat Carla, dubbelspion voor de Firma, wederom gekeerd is en dus nu driedubbelspion is. Zij had informatie doorgespeeld naar de Tsjechen wat leidde tot de
ontvoering die Freddy had aanschouwd. 9.De avond van 4 augustus 1989
Hoffman gaat naar een formeel feest op de Italiaanse ambassade, waar hij zich volzuipt met wodka. Hij wordt onwel en wankelt naar de w.c. Hij braakt alle wodka er weer uit en zijn hele
smoking zit onder de kots. Hij besluit dat hij zo niet meer rond kan lopen en probeert naar buiten te lopen om naar huis te gaan. Op de gang valt hij flauw en wordt geholpen door Irena
Nova, een tjechische journaliste. Zij zet Hoffman in zijn auto en hij laat zich door zijn chauffeur naar huis rijden. Eenmaal thuis gaat hij in de keuken zitten met het boek van Spinoza. Hij voelt zijn einde naderen en omdat hij niet met pijn wil sterven neemt hij een spuit morfine. De combinatie van alcohol en morfine bezorgt hem vroeg in de ochtend een hartaanval. 10.De middag van 7 augustus 1989

Hoffman komt bij in het ziekenhuis. Hij is alweer bezig met werken als Irena Nova langskomt om bloemen te brengen. Zij raken in gesprek over de voor- en nadelen van het kapitalistische
regeringssysteem; het wordt een heftig gesprek. Uiteindelijk vraagt Irena Nova of zij Hoffman een keer mag interviewen en zij maken een afspraak. Hoffman voelt zich sterk aangetrokken
door de tjechische journaliste en besluit dat naar bed gaan met haar het enige is wat hij nog voor zijn dood wil doen. 11.De middag van 18 augustus 1989
Hoffman ontmoet Irena voor een lunch en een interview in een restaurant. Hij trekt zijn mooiste pak aan en mede daarom voelt hij zich niet erg op zijn gemak. Het gesprek loopt stroef en is
snel afgelopen. Hoffman gaat teleurgesteld naar huis en zet het daar op een drinken ondanks de heftige bezwaren van Marian. De telefoon gaat en Hoffman neemt al aangeschoten op. Het is
Irena, die hem voor nog een gesprek uitnodigt, nu ‘s avonds. 12.De avond van 23 augustus 1989
Hoffman en Irena hebben afgesproken bij hetzelfde restaurant als van de vorige ontmoeting, maar ze vinden het te leeg en besluiten naar een ander restaurant te gaan. Dit restaurant zit
vol. Zo komen zij tot de conclusie dat zij hun afspraak beter kunnen uitstellen. Op straat zegt Hoffman plotseling “duizend dollar”. Hiermee bedoelt hij dat hij duizend dollar betaalt om met Irena de nacht door te brengen. Eerst holt zij weg maar Hoffman haalt haar in en smeekt haar om zijn aanbod te aanvaarden. Geld is de enige manier om haar tot hem te krijgen zegt hij. Uiteindelijk wordt de prijs drieduizend dollar, wat op de zwarte markt een fortuin is. Samen gaan zij naar een hotel. 13.De vroege ochtend van 24 augustus 1989
Hoffman wordt wakker in het hotel en beseft zich dat hij sinds twintig jaar weer een nacht heeft geslapen. Dit heeft hij te danken aan Irena Nova. Hij voelt zich gelukkig en neemt afscheid van Irena na een nieuwe afspraak met haar te hebben gemaakt. 14.De ochtend van 29 september 1989

John Marks heeft in Tsjechie een afspraak met Marian. Zij hebben ooit een verhouding gehad. Het blijkt dat Marian wel vaker klusjes heeft gedaan voor de Firma. Marks vertelt haar dat
Hoffman een relatie heeft met een geheim agente van Tsjechie, Irena Nova (Carla). De Firma is niet zeker of Nova nog voor de tsjechen werkt of voor hen. Het blijkt dat Hoffman over
vertrouwelijke informatie beschikt, die hij heeft gekregen van een vriend van hem in Nederland die bij een natuurkundig laboratorium werkt. Marks vraagt aan Marian of zij hem wil helpen
Carla naar het Westen te krijgen. Marian weigert. (Ikzelf snap niet precies hoe het zit: Voor werkt Carla? Wat heeft Hoffman hiemee te maken? In het boek wordt dit ook niet erg duidelijk uitgelegd, wat waarschijnlijk de bedoeling is om de
geheimzinnigheid van het geheim agentschap te versterken.) 15.De late avond van 28 oktober 1989
Freddy Mancini zoekt contact met wat Tsjechische huurmoordenaars en vraagt hen of zij zijn vrouw willen vemoorden in ruil voor informatie over de kidnapping. De Tsjechen blijken echter
Amerikanen te zijn die werken voor de Firma. Mancini verdwijnt spoorloos uit het verhaal. 16.De ochtend van 24 november1989
Irena en haar dochtertje vertrekken naar het Westen nadat de muur is gevallen. Het is een gespannen sfeer maar alles gaat goed. 17.De ochtend van 2 december 1989
Hoffman houdt zich schuil in zijn vakatiehuisje in Vught omdat hij geprobeerd heeft de informatie die hij had te verhandelen. Hier leest hij Spinoza en verloedert compleet. Als hij
buiten is hoort hij een auto naderen en raakt in paniek. Hij pakt de film van Miriam en zijn boek en vlucht het bos in. Hij struikelt en kan van uitputting niet meer overeind komen. Uit de auto stappen een man en Marian die hem meteen troost. 18.De avond van 31 december 1989
Samen met Marian zit Hoffman aan de Cote d’Azur.Hij heeft een deal gemaakt met bz om de hele affaire niet uit te laten lekken. Hij kreeg eervol ontslag en mag de rest van zijn leven in rust

slijten. Het lijkt goed met hem te gaan en hij verwacht zelfs het jaar 2000 te halen. Thema Zo gezien is er een parallel tussen Freddy Mancini en Hoffman. Hoffmans problemen kennen we: de vergassing van zijn joodse ouders, de dood van zijn dochter Esther aan leukemie, de
zelfmoord van zijn andere dochter Miriam, zijn seksloos bestaan naast zijn vrouw Marian. Hij voelt zich schuldig aan al die gebeurtenissen. Tegenover zijn ouders is hij schuldig omdat hij
nog leeft; tegenover Miriam overtrad hij het incest-taboe toen hij seksueel opgewonden raakte bij het zien van haar pornofilm; hij verwijt zich zijn machteloosheid bij het sterven van Miriam
en is beschaamd als hij Marian in de ogen kijkt. Kortom, hij gaat gebukt onder een soort ‘Bijbelse Schaamte’. Hoffman verlangt heftig naar zuiverheid en verlossing, om de ‘panische
beelden’ te bezweren en eindelijk de rustgevende slaap terug te vinden. Al meer dan twintig jaar is hij ononderbroken bij zichzelf te gast en nu begint hij die gastheer te haten. Een tijdlang gaat hij te raden bij Spinoza. Volgens Spinoza is de verbeelding iets wat de ziel ondergaat en weten wij ‘hoe wij ons met behulp van het verstand van haar kunnen bevrijden’. Dat is precies wat Hoffman zoekt: ’De verbeelding en het geheugen waren inderdaad Hoffman’s kwelgeesten, hij wilde ze vermorzelen, ze vernietigen, zich van hen bevrijden.’ Maar er is een probleem: ‘Spinoza’s God bood geen ontsnapping. Hij kon hem niet om vergiffenis vragen of om verlossing. Personages Hoofdpersonen: Felix Hoffman: Hoffman is een 59-jarige Nederlandse jood. Hij heeft al een lange carriere achter de rug als ambtenaar voor het ministerie van buitenlandse zaken. Nu is hij ambassadeur in Praag. Hij is zeer ongezond: hij lijdt aan chronische slapeloosheid en hij vult zijn nachten met veel eten en drinken. Ook zijn geestelijke gesteldheid laat nog wat te wensen over, hij is ongelukkig. Zijn huwelijk stelt niets meer voor en op zijn baan kan hij ook niet echt trots zijn omdat hij deze eigenlijk niet heeft verdiend. Hoffman heeft ook teveel meegemaakt om nog gelukkig te kunnen zijn. Freddy Mancini: De 49-jarige Mancini is een van de zwaarste mensen ter wereld.Ook hij is niet gelukkig: hij haat zijn vrouw en zichzelf omdat hij zo dik is. Hij heeft een eindeloze honger. Hij bezit een keten van twaalf wasserettes. Eigenlijk is Mancini een doorsnee Amerikaan behalve dan dat hij verwikkeld raakt in de spionage zaken in de Koude Oorlog. Hij is egoistisch: hij doet alles om zijn honger te vervullen en handelt alleen vanuit eigen belang. Irena Nova: Irena Nova, alias Carla, is dubbelspion voor Tsjechie of voor Amerika. Dit is niet helemaal duidelijk. Hoewel er weinig over haar uiterlijk wordt verteld denk ik dat het een mooie vrouw is. Ondanks haar listen is het een sympathiek mens, ze lijkt een beetje simpel en bezwijkt voor de rijkdom en de luxe van het Westen. Ze heeft een dochter. Bijfiguren: John Marks: Marks werkt voor de ‘Firma’, oftewel een afdeling van de Amerikaanse geheime dienst. Hij is een gezonde man van rond de dertig en hij heeft zijn leven keurig op zaken. Zijn enige probleem is zijn zeer ernstige smetvrees. Marian Hoffman: De vrouw van Felix is het keurige ambassadeurs-vrouwtje. Haar levensdoel is het voltooien van haar studie over Vondel, dit om haar vader, J.M. Coenen, te overtreffen. Het lijkt er niet op dat dit ooit zal lukken. Marian heeft een verhouding gehad met Marks en heeft ook ooit voor de ‘Firma’ gewerkt maar als Marks haar nu een gunst vraagt in verband met Hoffman weigert ze. Perspectief Het verhaal wordt verteld met een auctoriaal perspectief. De lezer weet gedachten en gevoelens van de personages. Het oogpunt van waaruit wordt geschreven wisselt, in het ene hoofdstuk

word de beschrijving van de situatie geconcentreerd op Hoffman’s belevenis ervan en in andere hoofdstukken op die van Freddy Mancini, Irena Nova of John Marks. Tijd Het verhaal speelt zich af in 1989, tussen 21 juni en 31 december wordt chronologisch verteld. Er zijn een heleboel flashbacks over met name het leven en vooral de dood van Hoffman’s twee dochters. Het verhaal is sterk discontinu: elk hoofdstuk beschrijft steeds een dagdeel of een nacht van een bepaalde dag. De rest van die dag wordt niet beschreven. Ook worden er een heleboel dagen overgeslagen zoals bijvoorbeeld bij hoofdstuk 8 en 9 waar een hele maand tussen zit. Ruimte Het verhaal speelt zich met name af in Praag, in de woning van Hoffman of op andere vaak wat luxere plaatsen, maar ook wel gewoon op straat. Er zijn ook grote stukken van het boek die
zich in Nederland afspelen zoals de meeste flashbacks over Hoffman’s dochters en de tijd dat Hoffman ondergedoken zit in zijn zomerhuisje in Vught. Dan zijn er nog wat minder
belangrijke stukken die zich ergens anders afspelen: Hoffman’s slippertje in Kenia en het laatste hoofdstuk aan de Cote d’Azur. Soort boek Een realistische, psychologische roman met detective-achtige aspecten. Opbouw van het verhaal Het verhaal begint midden in een handeling maar het eerste hoofdstuk kan tevens wel een inleiding worden genoemd: het geeft meteen de sfeer van het boek aan. Hoffman komt in het verhaal meerdere probemen tegen die hij eigenlijk niet kan oplossen zoals
de laatste woorden van Esther, “Ik weet het.”, en de schuldgevoelens tegenver zijn ouders en zijn beide dochters. Andere problemen weet hij wel op te lossen zoals zijn slapeloosheid door met Irena Nova naar bed te gaan. Ook ziet het er aan het eind van het boek naar uit dat hij en Marian toch wel veel van elkaar houden. De belangrijkste gebeurtenis is denk ik het moment waarop Hoffman weer kan slapen, na seks met Irena Nova. Hierdoor weet hij namelijk een stukje rust en geluk te vinden in zijn leven. Het hoogtepunt ligt denk ik ergens anders namelijk in hoofdstuk zeventien waarin Hoffman zit ondergedoken in zijn vakantiehuisje in Vught. Hier wordt de spanning opgevoerd en de lezer
voelt duidelijk het plot van het boek naderen. Het boek eindigt met een ‘happy ending’. Hoffman heeft een deal gesloten met bz om de zaak niet publiekelijk te maken en krijgt eervol ontslag. Samen met Marian zit hij in een zonnig oord en ziet het toekomst heel wat beter tegemoet dan aan het begin van het boek.
Bedoeling Ik denk dat Leon de Winter het boek heeft geschreven om te laten zien hoe mensen op zoek zijn naar verlossing: de honger naar kennis en vervulling. Taal De taal is vooral zeer plastisch en direct, hier en daar misschien teveel waardoor het een beetje banaal wordt. “De hond in zijn maag had zich vastgebeten. Het beest probeerde een gat in zijn middenrif te scheuren opdat het zijn kaken in Freddy’s vette hart kon zetten” (p.15) “Alleen al de aanblik van de wc-pot bracht zijn maag van streek. Hij hoefde niet eens zijn vinger te gebruiken, zijn slokdarm begon direct te pompen en de eerste zurige golf braaksel
spoot in zijn keel, golfde over zijn tong en spatte Leon de Winter Leon de winter is in 1954 geboren in Den Bosch als zoon van orthodox-joodse ouders. Vanaf 1966 bezoekt hij het stedelijk gymnasium in zijn geboortenplaats. In 1973, in het jaar van zijn
eindexamen wordt zijn werk voor het eerst bekroond met de ontmoetingsprijs van de Stichting Literaire Dagen. Aanvankelijk schreef Leon de Winter kale sobere boeken over de problemen van
de na-oorlogse generatie zonder eigen geschiedenis. Veelzeggend is de titel van zijn debuut Over de leegte van de wereld. Leon de winter werd een intellectualistisch schrijver. Recensenten hadden hoge verwachtingen van hem maar de Winter zag zichzelf als het cliché van een boekenwurm en kreeg steeds meer genoeg van zijn eigen werk. Zelf zei hij hierover: "Ik kom uit een gezin waar niet werd gelezen en ik enorm de behoefte me intellectueel te ontwikkelen. Dus schreef ik literaire bouwwerken, heel fijntjes en heel precies geconstrueerd, waaruit bleek dat ze geschreven waren door iemand die niet van de straat was. humor, ontroering en zelfspot hield ik zorgvuldig uit mijn boeken weg. tot ik niet meeer verder kon en dacht: als ik zo doorga word ik een verzuurde grijze vent." Met Kaplan rekent de Winter af met zijn oude image en begint op vlotte Amerikaanse manier te schrijven. Waarschijnlijk was de overstap voor de meeste mensen te groot en weinigen konden respect opbrengen voor de nieuwe stijl. Selectieve primaire bibliografie
De verwording van de jonge Dürer, 1978. Zoeken naar Eileen W., 1981. La place de la Bastille, 1981. Vertraagde romen, 1982. Kaplan, 1986. Hoffman's honger, 1990. Supertex, 1991. De ruimte van Sokolov, 1992. Zionoco, 1995.