Tekstbeoordeling realistische argumenten Dit boek van Maarten 't Hart is in díe zin realistisch dat hetgeen waar eigenlijk het hele boek om draait in werkelijkheid gebeurd is. In 1956 werd in het stadje Maassluis, waar het boek zich ook afspeelt, tijdens een evangelisatiecampagne een politieagent doodgeschoten. Deze gebeurtenis wordt in het boek beschreven, natuurlijk wel met iets veranderde omstandigheden en andere namen voor degenen die er direct (en indirect ook) bij betrokken zijn. Ook de chantage die agent Vroombout pleegt is zeer realistisch. Tijdens een razzia in de Tweede Wereldoorlog wordt van een dirigent die is gevlucht uit Duitsland het kind afgepakt. Agent Vroombout, die daar getuige van is, weet daarom ook dat het kind is ondergebracht bij de familie Goudveyl. Omdat deze gebeurtenis een schande zou zijn voor de familie Goudveyl mag het onder geen beding bekend worden, goed te begrijpen overigens. Maar omdat agent Vroombout ook van de gebeurtenissen weet en die bekend wil gaan maken als er niet genoeg geld op tafel komt moet er wel veel geld betaald worden door de familie. Ook het aspect dat iedereen die op de haringlogger zat een soort van boete moest betalen aan Vroombout (de broer van de vermoorde agent Vroombout was de eigenaar van de logger) is vrij realistisch. Doordat de vlucht mislukt en de logger door de Duitsers tot zinken wordt gebracht loopt Vroombout (de broer van de agent) een grote strop op, die hij dan doorberekent aan de opvarenden. Dat deze 'club' mensen uiteindelijk tot moord overgaat is ook begrijpelijk. structurele argumenten In het begin van het boek zijn alle gebeurtenissen voor je gevoel erg onsamenhangend en lijken er allemaal op zich staande dingen te gebeuren. In de proloog heerst er dus kritische spanning, je vraagt je af waarom die gebeurtenissen er zijn, omdat het verder niks met verhaal te maken lijkt te hebben. Naarmate het verhaal vordert wordt alles een stuk duidelijker en blijkt het begin toch helemaal niet zo onsamenhangend te zijn als je in eerste instantie gedacht hebt. In het begin van het boek vraag je je bijvoorbeeld af wat de tot zinken gebrachte logger precies te maken heeft met de gebeurtenissen van een basisschoolscholiertje die op school erg gepest wordt. Later blijkt, vooral na de moord op Vroombout, dat degenen die "verdacht" zijn voor de moord allemaal aanwezig waren op de haringlogger. Die heeft dus wel degelijk te maken met het hele verhaal. De rest van het boek bestaat vooral uit duidelijke gebeurtenissen en vooral ook logische redeneringen.
vernieuwingsargumenten Het boek is "origineel" geschreven. Zover ik weet, dat houdt in alles wat ik tot nu toe gelezen heb, schrijven auteurs niet vaak op deze manier. Het verhaal is in een ik-perspectief verteld, maar de ene keer wordt het verteld in uitgebreide, gedetailleerde beschrijvingen en gedachten van de hoofdpersoon, hetgeen wat de hoofdpersoon écht beleeft. Er zijn echter ook moment dat er niet meegeleefd wordt met de hoofdpersoon, maar dat de auteur vertelt alsof hij alles zelf heeft meegemaakt. Dat is in zekere zin dus ook een auctoriaal perspectief. In het boek zit een mix van boekstijlen, het zou bijvoorbeeld een psychologische roman (over de ontdekking van Alex' zijn vader en hoe hij daar mee omgaat) kunnen zijn, maar ook een dorpsroman ('spectaculaire' gebeurtenissen in een klein gebied, in dit geval het dorpje Maassluis) of een detective (het speuren naar de moordenaar van Vroombout). Dit is ook een origineel aspect van het verhaal. Ook zit er een aardige dosis humor verwerkt in de achtergrond van het verhaal. morele argumenten In het boek zitten een aantal aspecten die misschien een moreel vraagstuk zouden kunnen zijn, omdat ze wel erg extreem van het 'normale' afwijken. Het eerste voorbeeld is de pedofilie die in het boek besproken wordt, Vroombout die Alex er geld voor geeft om af en toe zijn broek voor hem te laten zakken. Een tweede morele afwijking is de adoptie van Alex door zijn pleegouders. De manier hoe ze hem gekregen hebben in de Tweede Wereldoorlog is nou niet bepaald normaal of rechtvaardig te noemen en dat zou dus ook prima een moreel vraagstuk kunnen zijn. Natuurlijk zijn er in Tweede Wereldoorlog wel meer dingen gebeurd die niet door de beugel kunnen, maar ik denk dat deze gebeurtenis toch wel heel erg extreem is, ook voor begrippen in de oorlog. Gelukkig kan ik daar niet over oordelen. emotivistische argumenten Het boek heeft op mij - als lezer - een aantal indrukken achtergelaten. Ten eerste de pesterijen toen de jonge hoofdpersoon nog op de basisschool zat. Dat zijn altijd erg harde, vervelende dingen en dan vooral voor degene die het overkomt. Zoals het in het boek beschreven wordt, lijkt het me wel een tikkeltje overdreven. Daarnaast is de belangrijkste indruk dat een moord waarvan iemand in zijn jeugd getuige van is (en dan in dit geval alleen getuige in de zin van iets gehoord hebben en heel vluchtig iemand gezien hebben) zijn gehele leven nog een belangrijke rol speelt. Het is logisch dat de getuige zich enkele weken dan wel maanden nog met de moord bezig houdt, maar het lijkt mij dat de moord dan langzamerhand naar de achtergrond schuift. Dat iemand zijn hele leven zo gefascineerd blijft door zo'n moord is toch opmerkelijk. Verder is het toch wel vreemd dat degene waarnaar in het hele boek door de hoofdpersoon gezocht wordt uiteindelijk zijn biologische vader en daarnaast ook nog de schoonvader blijkt te zijn. Omdat het boek niet geheel op waarheid berust, moet er toch een grote fantasie dan wel inlevingsvermogen geweest zijn om het verhaal zo te kunnen vertellen. Tekstbestudering korte inhoud. Het verhaal is verdeeld in drie delen. Een proloog, een middenstuk (dat het belangrijkste deel van het boek bevat) en een slot. In de proloog wordt verteld hoe de haringlogger van ene Willem Vroombout uitvaart om vluchtelingen van WOII te laten vluchten naar Engeland. Onderweg komt men een Duitse onderzeeër tegen die het schip laat zinken. Alle opvarenden worden gedwongen in de roeiboten te stappen en gaan dus terug naar Rotterdam (vanwaar de logger vertrokken was) Als het tweede deel begint maken we kennis met de ik-persoon die Alexander Goudveyl heet. Hij wordt ook vaak Alex genoemd. Op school wordt Alex door andere kinderen verschrikkelijk gepest en dat kost hem ook bijna zijn leven. In een zomer als Alex aan het vissen is aan de dijk in Maassluis staat plotseling agent Vroombout achter hem. Vroombout biedt hem een kwartje aan als Alex zijn broek voor hem laat zakken. Alex doet het, hij vindt het wel een 'spannende' manier om wat extra geld te verdienen. In deze zomer gebeurt het nog veel vaker. Eind 1956 wordt er in Maassluis een evangelisatiecampagne georganiseerd en op die campagne speelt Alex kerstliederen in een pakhuis. Plotseling klinkt er een knal maar Alex speelt rustig door en later blijkt dat agent Vroombout is doodgeschoten. 's Avonds pas bedenkt Alex zich dat de moordenaar het ook wel eens op hem gemunt zou kunnen hebben omdat hij hem in de ogen gekeken heeft. Alex wordt verschillende malen door de inspecteur verhoord die het onderzoek naar de moord doet. Als duidelijk wordt dat ook Alex (er waren veel meer jongetjes) geld kreeg voor het laten zakken van zijn broek gaat men de moordenaar zoeken in  homoseksuele kringen. Alex helpt de inspecteur nog door in enkele gelegenheden onopvallend informatie in te winnen over bepaalde personen. Het onderzoek loopt hier dood. Alex raakt bevriend met een jongen die op zijn catechisatie aanwezig is, Herman. Op een dag neemt Herman Alex mee naar huis. Bij Herman thuis staat een hele mooie piano en Alex wil er een stuk van Bach op spelen. De moeder van Herman, Alice Keenids, is pianolerares en hoort hoe Alex het stuk 'de grond in boort' en besluit hem pianoles te gaan geven. Als Alex enkele maanden later op het lyceum zit krijgt hij voor de winter een treinabonnement. Omdat hij zo gefascineerd is door de warme trein en het reizen ermee gaat hij na school een aantal keer heen en weer tussen Maassluis en de stad waar hij op school zit. Op een dag vangt hij een erg vreemd gesprek op tussen Minderhout, de apotheker in het dorp, en een man die hij een beetje kent. De piano waar Alex altijd erg graag op speelt wordt nu plotseling door zijn vader verkocht, "hij levert nog zoveel geld op" is de gedacht van vader. Alex gaat nu vaak pianospelen bij Minderhout thuis, hij moet daar dan het huis bewaken als Minderhout en zijn vrouw niet thuis zijn. Als Alex op een dag door het huis gaat dwalen als hij even het spelen beu is, ontdekt hij op de zolder van Minderhout de kleren die de moordenaar van Vroombout gedragen moet hebben en past ze. Er gaat een schrik van herkenning door hem heen, op de maat van de kleding na zou hij zelf perfect de moordenaar kunnen zijn. Die kleren zijn dus inderdaad van de moordenaar, is de conclusie van Alex. Als Alex bevriend raakt met de andere zoon van zijn pianolerares - William - blijkt dat ook hij kwartjes kreeg van Vroombout en dat ook hij zijn moeder verdenkt iets te maken hebben met de moord op Vroombout. Als William en Alex met Minderhout hierover spreken geeft hij eenvoudige verklaringen dat hij en Alice inderdaad Vroombout van vroeger kennen. Doordat Minderhout's vrouw zich laat scheiden hoeft Alex niet meer op het huis te passen. Hij wil erg graag naar het conservatorium maar daar wil zijn vader geen geld voor geven. Omdat hij absoluut geen medicijnen wil gaan studeren maakt hij zijn vader wijs dat farmacie net zoiets is en gaat dat dan uiteindelijk studeren. Tijdens de zomervakantie ontmoet hij Janny, de verloofde van Herman, maar Herman is in dienst. Hij trekt heel veel met Janny op maar heeft eigenlijk niet in de gaten dat ze allebei erg verliefd op elkaar zijn. Via Janny komt hij steeds meer te weten over de vaart op de logger. Hij komt erachter dat Alice op de logger aanwezig was, maar dat ook Vroombout, Minderhout en Varekamp (zijn buurman) en de vader van Janny op de logger aanwezig waren. Het eerste jaar van zijn studie was een soort feestje. Hij krijgt een baantje als pianostemmer en mag 's morgens voordat de muziekwinkel opengaat op de piano's spelen. Ook kan hij van zijn verdiende geld een koude zolderkamer. Zijn hoogleraar Edersheim nodigt hem uit om trio's te komen spelen. Edersheim weet dat Alex goed kan spelen omdat hij een vriend is van de apotheker Minderhout. Edersheim nodigt alleen wel altijd de practicumassistente Yvonne uit, Alex ergert zich daar groen en geel aan. Via Edersheim komt Alex te weten dat ook hij en zijn vrouw op de logger aanwezig waren, samen met een ander echtpaar. Van dat echtpaar heeft alleen dirigent Äaron Oberstein de razzia die volgde overleefd. Als Alex een keer komt spelen als de Edersheims niet thuis zijn ontmoet hij Hester, de dochter van Edersheim. Hester zingt liedjes en Alex begeleidt haar op de piano. Ze blijken elkaar erg leuk te vinden alleen heeft Hester al een vriendje. Yvonne komt die avond ook nog maar wordt dan door Hester weggestuurd. Hester heeft altijd gedacht dat Yvonne de vriendin was van Alex. Van Hester hoort hij dat ook de Ederheims op de dag van de moord in Maassluis waren. Yvonne wil wraak nemen en neemt Alex mee uit eten en neemt het vervolgens mee naar haar kamer. Na 'het' gedaan te hebben weet Alex te vluchten. Alex moet bij weduwe Vroombout een piano stemmen. De vrouw is dement maar weet Alex toch er van te overtuigen dat de moord op Vroombout iets te maken heeft met de tocht op de logger. Als Alex een jaar in Maassluis woont komen zijn ouders op bezoek. Zijn vader vertelt iets vaags over een razzia en dat Vroombout fout was in de oorlog. Dan komt William binnen, Alex' ouders vertrekken meteen. Een paar dagen later worden z'n ouders dood gevonden: koolstofmonooxidevergiftiging. Als Alex de papieren gaat opruimen ontdekt hij dat zijn ouders veel geld betaald hebben aan Vroombout. Alex gaat op zoek naar de dirigent Oberstein, hij vindt een foto op een platenhoes in een oude muziekwinkel. Hij kent de man ergens vaag van. Het idee komt boven dat hij wel eens de moordenaar zou kunnen zijn. Als Alex op een erg koude dag naar Edersheim fietst om te gaan spelen, wordt hij door Edersheim herkend met de verbazing "goh, Äaron, wat doe jij hier?" Die avond komen ook de dochters van Oberstein op bezoek, Alex begrijpt er niks meer van, maar wat hij wel weet is dat hij de oudste dochter van Oberstein, Joanna, erg leuk vindt. Hij vraagt haar ten huwelijk. In het laatste deel van het boek komt de ontknoping. Alex nodigt alle opvarenden van de logger uit om bij hem langs te komen. Oberstein is er ook. Alex beschuldigt hem van moord en Oberstein gaat een stuk wandelen met Alex. Hij vertelt dat hij inderdaad de man is die Alex heeft gezien maar dat degene die achter hem stond die de moord heeft gepleegd. Ook vertelt hij over zijn afgepakte kind en Alex realiseert zich dat Oberstein zijn echte vader is. verhaalanalyse spanning De spanning in het verhaal is zo opgebouwd, dat er een steeds grotere kritische spanning ontstaat. Immers, hoe verder het verhaal vordert, hoe meer je weet en hoe meer je je gaat afvragen hoe het afloopt en hoe de hoofdpersoon verder met de gegevens om zal gaan. Het verhaal komt uiteindelijk tot een climax, omdat door het hele boek de feiten en gegevens langzaamaan opgebouwd worden.
perspectief Het verhaal is geschreven in twee soorten ik-perspectieven. Het ene is een 'normaal' ik-perspectief en het andere een speciaal soort. Met dat speciale soort bedoel ik dat in het verhaal nog steeds gesproken wordt van "ik doe dit" en "ik doe dat", maar dat je alles niet ziet vanuit de ik-persoon zelf, maar vanuit de auteur. Het is dus in zekere zin een auctoriaal perspectief maar dan met een speciaal tintje. In het overgrote deel van het boek wordt een normaal ik-perspectief gebruikt. hoofdpersoon We hebben in het verhaal te maken met een round character. Dit omdat Alex in de loop van het boek volwassen wordt en dus ook over bepaalde dingen anders gaat denken. Zijn karakter verandert ook een beetje omdat hij steeds meer te weten komt over de moord op Vroombout. tijd, plaats en ruimte De tijdstructuur is over het algemeen chronologisch. Het verhaal speelt zich chronologisch af, maar er zijn af en toe wel hele kleine flashbacks in de gedachte van Alex, als hij terugdenkt aan het moment van de moord of het moment dat hij een aanwijzing in de richting van de moordenaar vindt. De plaats waar het verhaal zich afspeelt is over de grote lijn Maassluis. Het verhaal begint hier, vanaf hier vertrekt de logger naar Engeland, hier groeit Alex op, hier wordt Vroombout doodgeschoten. Enkele belangrijke gebeurtenissen in het boek spelen zich af in Leiden (waar Alex studeert) en in een voorstadje van Leiden (waar Edersheim woont). Over het weer is niet veel te zeggen omdat het boek een lange periode beschrijft en er in de die perioden natuurlijk erg veel weertypen zijn. motieven en thema Motieven om het boek te schrijven zijn voor Maarten 't Hart misschien geweest dat hij vroeger de moord op de agent in Maassluis zelf heeft meegemaakt. Hij was daar toen ook nogal van onder de indruk en misschien heeft hij het boek geschreven om alles voor zichzelf nog eens op een rijtje te zetten of om het nog een soort van te verwerken. Een thema van het boek is moeilijk te geven, omdat er verschillende boekstijlen in zitten en elke boekstijl heeft zijn eigen thema. Een mogelijk thema zou kunnen zijn dat een gebeurtenis die je in je jeugd overkomt, je je hele leven kan blijven achtervolgen. Achtergrondinformatie biografie van de schrijver, Maarten 't Hart Maarten 't Hart wordt op 25 november 1944 in Maassluis geboren. Maarten groeit op in Maassluis en gaat in 1951 naar de Dr. Abraham Kuyperschool in Maassluis. In '62 haalt hij zijn diploma en gaat biologie studeren. Hij was liever Nederlands gaan studeren, maar werd niet toegelaten tot die opleiding. In 1968 haalt hij tenslotte zijn bul en gaat vervolgens tot eind '69 het leger in. In 1971 schrijft hij zijn eerste boek, "Stenen voor een ransuil". In 1978 promoveert hij tot doctor in de natuurwetenschappen en wiskunde. Maarten 't Hart heeft een aparte manier van schrijven, in bijna al zijn boeken komen bepaalde onderwerpen terug. Een aantal van die onderwerpen zijn het 'kleinburgerlijk gereformeerde milieu' en eenzaamheid. De vertelmanier is monotoon, hij schrijft bijna altijd op dezelfde manier. Hij vindt het leuk om te schrijven over de natuur (flora & fauna). Een aantal van de boeken die hij geschreven heeft zijn: (ik heb verder geen boeken van hem gelezen en kan dus ook geen verbanden met dit boek geven) Stenen voor een ransuil(1971) Ik had een wapenbroeder(1973) Een uur tussen hond en wolf(1987) De kroongetuige(1983)
Verwerkingsopdracht op zoek naar de moordenaar Wie is de moordenaar? Door het op een rijtje zetten van de bovenstaande gegevens zou moeten blijken wie de moord nu gepleegd heeft. Er zijn echter nog veel varianten en wat er precies gebeurd is, blijft onachterhaalbaar omdat je de hoofdpersonen geen vragen kan stellen. Er zijn twee voorwaarden. Ik bespreek ze één voor één. Voorwaarde I, Äaron Oberstein spreekt de waarheid Als je er vanuit gaat dat Oberstein de waarheid spreekt als hij Alex verteld dat hij het niet was maar dat er iemand anders achter hem stond blijkt dat vrijwel alle personen het nog gedaan kunnen hebben. Immers, de gehele speurtocht naar de moordenaar is gebaseerd op wat Alex heeft gezien. De man met de baard, met de bepaalde oogopslag zijn in Alex' geheugen gegrift toen hij de man die achter hem stond een fractie van een seconde in de ogen keek. Het lijkt logisch dat die man inderdaad de moord heeft gepleegd. Maar, als we dus Oberstein mogen geloven heeft hij het niet gedaan en stond er iemand achter hem die het schot gelost heeft. Dat kan dus weer bakker Schilder geweest zijn, maar ook Klaas Hoekstra (ook al kan hij niet recht staan, daar weten we helemaal niks van, we hebben de moordenaar niet gezien) Willem Brikke, professor Ederheim, ma Goudveyl en Minderhout en Keenids kunnen de moordenaar geweest zijn. Immers, geen van die personen voldoet aan het signalement van Äaron, maar kan toch achter Äaron hebben gestaan en geschoten hebben. Pa Goudveyl kan het niet gedaan hebben, hij was immers aan het preken en kon daar absoluut niet weg. Het waarschijnlijkst bij deze voorwaarde is dat ma Goudveyl de moord gepleegd heeft. Zij heeft van al de verdachten nog het sterkste motief en het zwakste alibi. Ook het feit dat ze Alex niet doodgeschoten heeft duidt in die richting. Immers, als je weet dat er op nog geen 50 meter een lastige getuige zit, dan is het het verstandigst om die ook maar meteen dood te schieten. Ma Goudveyl deed dat niet, uit liefde voor haar zoon. Voorwaarde 2, Äaron Oberstein liegt Als het zo is dat Oberstein niet de waarheid spreekt dan heeft hij een sluwe manier bedacht om de moord in andermans schoenen te schuiven. Feitelijk lijkt het ook het meest logisch dat hij het zelf gedaan heeft. Ook hij heeft een prima motief en was aanwezig op de plaats van de moord op het moment dat hij gepleegd werd. Het zou overigens goed kunnen dat hij namens het groepje van de opvarenden van de haringlogger werkte. Het is opvallend dat alle opvarenden van de logger die dag in Maassluis waren en misschien hebben ze met elkaar de afspraak gemaakt om Vroombout om te brengen en is Oberstein uitgekozen om de moord te plegen. Conclusie Moeder heeft de moord gepleegd. Het verhaal klinkt van Äaron Oberstein klinkt erg aannemelijk en ik ga er vanuit dat dat waar is. Daarnaast denk ik ook dat als Oberstein de moord gepleegd had dat hij dan ook meteen Alex doodgeschoten had, omdat hij dan meteen een lastige getuige was kwijt geweest, hij wist immers niet dat Alex zijn zoon was. Ma Goudveyl heeft hem niet doodgeschoten, waarschijnlijk uit liefde voor hem.