2E DRUK, 1993
MOTTO: EN HET GESCHIEDDE OP DEN WEG, IN DE HERBERG, DAT DE HEERE HEM TEGENKWAM, EN ZOCHT TE DOODEN. (EXODUS 4, VERS 24) & EEN MUZIEK STUKJE OPGEBOUWD UIT DRIE DELEN, WELKE WEER EEN EIGEN INDELING HEBBEN
EERSTE DRUK: 1993
4 PUNTEN WAARD
GENRE: MISDAADROMAN
Begin- & eindzinnen: Het boek begint met de zin: Op dinsdag 14 mei 1940 vertrok om half vijf `s middags vanuit een havenstadje aan de Nieuwe Waterweg een haringlogger. Het boek eindigt met de alinea: 'Don't worry', zei haar vader, terwijl hij een liefkozend tikje op haar bovenarm gaf, 'je man en ik hebben afgesproken dat hij een opera zal componeren, ik zal dirigeren en jij zingt de hoofdrol.' Verwachting vooraf: Ik ken niets van het boek. Ik heb van een klasgenoot gehoord dat het er was. Ik heb het gekozen omdat ik al meer boeken van `t Hart heb gelezen en deze vond ik leuk. Ik verwacht een makkelijk geschreven boek dat ook spannend is. Samenvatting van de inhoud: DEEL 1 Het is 1940. Zeven mensen vluchten met de vissersboot van de gebroeders Vroombout naar Engeland. Het zijn mensen die voor de Duitsers vluchten. Op hun weg komen ze een Duitse onderzeeër tegen. De commandant van de onderzeeër besluit de vissersboot op te blazen. De vluchtelingen komen weer terug in Nederland. Ze willen echter niet betalen voor de reis. De gebroeders Vroombout blijven elk jaar een rekening sturen. DEEL 2
Begin jaren 50 val je binnen in het leven van de kleine Alexander Goudveyl. Hij woont in Maassluis, in de armenwijken. Hij voelt zich nergens thuis. De kinderen pesten hem en zijn ouders zijn zo anders dan zij. Alexander is behoorlijk bang (hij is ooit bijna vermoord), want hij heeft op school ooit de bijbeltekst gehoord: "En het geschiedde op den weg, in de herberg, dat de Heere hem tegenkwam, en zocht hem te doden." Alexander dacht dat als God Mozes zocht om te doden, dat het best zo kon zijn dat God ook hem zocht te doden. Alexander is een jongetje dat eigenlijk niks leuk vind, behalve pianospelen

In 1953 is Alex getuige van een merkwaardig gesprek tussen zijn ouders over geld dat Vroomhout van zijn vader heeft geleend en niet wil terug betalen. Zijn moeder zegt dan dat ze er niets aan kunnen doen ('je bent met handen en voeten gebonden). Er is dus duidelijk spraken van chantage. Alex begrijpt dit dan alleen nog niet. Al op jonge leeftijd leert Alex de politieagent van het dorp, Vroombout kennen. Vroombout is namelijk een pedofiel en betaald Alexander, en vele andere jongens, een kwartje of een gulden om zijn geslachtsdeel te mogen zien of aan te mogen raken. Alex ziet hier zelf het kwade niet van in. Op 22 december 1956 is er een groots georganiseerde Kruishoop-campagne om alle ongelovigen uit de buurt te bekeren. Alex zou als begeleiding van de gezangen vanuit het pakhuis van zijn ouders piano spelen. Opeens staat Vroombout binnen. Alex wil hem net vragen wat hij daar doet, als hij een knal hoort. Eerst denkt hij nog dat het een rotje is of dat het zijn vader is die weer eens een zak laat klappen, en speelt hij gewoon door. Dan kijkt hij even om en ziet in de deuropening van het pakhuis een man staan. Ook ziet hij Vroombout op de grond liggen. Hij blijft gewoon doorspelen, want hij is bang dat de man ook hem dood zal schieten (hij is bang dat God hem zocht te doden). Als hij weer omkijkt is de man weg. Er wordt een groots onderzoek gestart en de politie komt hem enkele keren ondervragen. Er wordt echter geen vooruitgang geboekt met het onderzoek en het onderzoek wordt stilgezet. Als Alex een keer bij Herman, een van zijn vrienden die hij kent nadat zijn moeder is bekeerd tijdens de campagne, langsgaat biedt zijn moeder hem aan pianolessen te geven. Herman vertrouwt Alex toe dat zijn moeder meer weet van de moord op Vroomhout. Als Alex op het lyceum zit krijgt hij in de winter een maand abonnement voor de trien. Hij vindt dit erg leuk. Tijdens een van zijn tochtjes is hij getuige van een gesprek tussen Minderhout (de apotheker) en een vaag bekende man. Na afloop van de treinreis nodigt Minderhout Alex uit om een keer bij hem thuis te komen spelen op zijn vleugel. Alex reageert afwijzend. Als Alex zijn vader zijn oude piano verkoopt heeft Alex niet echt meer een piano om op te spelen. Hij gaat dan op het kerkorgel spelen en als Minderhout hem nog een keer aanbiedt om bij hem te komen spelen gaat hij er op in en zo komt het dat hij op een vrijdag middag bij de apotheker thuis speelt. Na het spelen vertelt Minderhout Alex dat Vroomhout vroeger "fout" was in de oorlog. Van dat punt af gaat Alex voortaan piano spelen bij Minderhout om de inbrekers weg te houden. Alex ontdekt dat Alice (de moeder van Herman en William) ook bij de moordzaak is betrokken. Dit ontdekt hij na haar verdachte reactie op een foto. Ook Minderhout wordt door Alex verdacht omdat hij tijdens een van zijn oppasbeurten bij Minderhout op de zolder een sjaal en een jas vindt die de moordenaar ook droeg. Er ontstaat een vriendschap tussen William en Alex. Ze gaan samen musiceren Ook William is een slachtoffer van Vroomhout geweest. Hij vertelt Alex dat zijn moeder en Minderhout met de moord te maken hebben. Samen gaan ze op onderzoek uit. Een gesprek met Minderhout levert niet veel op. Aan het eind van de avond verwijt William Alex dat naast Arend Vroomhout ook zijn ouders "fout" zijn geweest in de oorlog. Als Minderhout zijn vrouw weggaat (omdat Minderhout vreemd gaat) kan Alex niet meer op de vleugel spelen. Zijn vader wil geen geld geven voor een studie Muziek en wil dat Alex medicijnen gaat studeren. Alex maakt hem wijs dat farmacie hetzelfde is en gaat dit studeren omdat hij anders in dienst moet. Na zijn eind eindexamen ontmoet Alex Janny. Zij is de verloofde van Herman. Herman is naar Duitsland met het leger. Pas na een paar uitstapjes naar het strand merkt Alex dat Janny probeert hem te versieren. Hij geeft eraan toe, maar dan verwijt zij hem dat hij tussen haar en Herman in staat. Het is dan afgelopen tussen hen. Plotseling realiseert Alex zich dat hij al een paar mensen weer die aan boord van de logger waren. Namelijk Alice, de vader van Janny (welke weer verliefd op Alice was), Vroomhout en Varekamp. Aan de laatste vraagt Alex wie er nog meer aan boord waren, maar hij geeft geen antwoordt. Wel zegt hij dat er nog drie paren waren die joods waren. Als William zijn moeder (Alice) op opheldering vraagt schrikt zij. ze weigert antwoord te geven en draait een chantage van Bach. Alex neemt zich hierna voor om alle chantage uit zijn hoofd te leren. Als Alexander de middelbare school heeft afgerond, gaat hij farmacie studeren. Hij vindt er echter niks aan, daarom gaat hij tijdens zijn studietijd piano's stemmen voor een muziekwinkel. Van dit geld huurt hij een zolderkamer in Leiden bij een oud vrouwtje dat erg bezorgd om hem is. Hij wordt door een van zijn leraren, Edersheim, gevraagd om mee te komen spelen met een muziektrio en hij komt erachter dat het echtpaar bevriend is met Minderhout. Op de muziekavondjes komt ook altijd de practicumassistente Yvonne. Alex heeft hier een hekel aan. Alex verdenkt Edersheim en zijn vrouw ervan bij de moord betrokken te zijn als hij merkt dat ze de dag van de moord ook in Maassluis waren. Ook gaat hij zijn pianolerares verdenken omdat zij, net als het echtpaar Edersheim en Minderhout en een joods echtpaar waar van alleen de man (Aäron Oberstein) nog in leven is bij de ramp met de vissersboot betrokken was. Als tijdens een van de avondjes blijkt dat het echtpaar Edersheim niet aanwezig is praat Alex een tijd met Hester (de dochter van het echtpaar). Hester stuurt Yvonne weg. Yvonne ontmaagdt daarom Alex een paar avonden later op het zolderkamertje. Als hij een keer een piano moet stemmen bij de moeder van Vroombout, hoort hij van haar dat haar zoon elk jaar opnieuw een rekening stuurde voor het zinken van zijn vissersboot. Hij denkt dat de vluchtelingen hem daarom vermoord hebben. Alex gelooft niet dat de mensen (Alice, Minderhout, enz.) Vroomhout hebben vermoord. Dan komen zijn ouders voor het eerst op bezoek in zijn eigen kamer. Ze moeten hem iets belangrijks vertellen, maar ze worden onderbroken door William. Het enige wat ze vertellen is dat ze tijdens de oorlog in Rotterdam woonden en dat ze na de oorlog de zaak van een Joodse voddenman hebben overgenomen. Ook vertellen ze hem nog dat ze met een dubbele hit naar Maassluis verhuisd zijn. Twee dagen later overlijden zijn beide ouders aan vergiftiging en komt hij dus nooit te weten wat ze hem wilden vertellen. Alex ontdekt dat zijn vader rijk was en kan nu van het geërfde geld de pianolessen betalen. Van zijn pianolerares hoort hij dat alle vluchtelingen tijdens de evangelisatiecampagne in het dorp waren om met Vroombout te praten over de rekeningen. Ook hoort hij van haar dat hij niet bang hoeft te zijn dat hij nog wordt vermoord door de moordenaar (Alex was hier lang bang voor). Op een platen hoes ziet hij een foto van Aäron Oberstein en denkt dat hij de moordenaar is. Ook denkt hij hem ergens van te herinneren. Hij ziet dat Aäron die avond ook in de buurt was, omdat hij een orkest moest begeleiden. Als hij weer naar een muziekavond gaat is het erg donker en daarom denkt Edersheim dat hij zijn vriend Oberstein is. Dit verward Alex. Die avond zijn de twee dochters van Oberstein ook aanwezig. Zij kunnen beide heel goed zingen. Hij raakt verliefd op de oudste dochter. Na zij kandidaatsexamen stopt Alex met zijn studie en gaat naar het conservatorium Yvonne probeert een relatie met hem te krijgen, maar dat lukt niet omdat hij voor Joanna kiest. Ze trouwen, maar op de trouwerij is niet de vader van Joanna (Aäron Oberstein) welke Alex als moordenaar ziet. DEEL 3
Jaren na de trouwpartij (Alex is inmiddels rijk door één compositie te bewerken) zal Alex zijn schoonvader voor het eerst gaan ontmoeten. Hij heeft Minderhout, Alice en Edersheim daarom uitgenodigd bij hem thuis. In de jaren na de bruiloft was hij al tot de conclusie gekomen dat zijn schoonvader de moordenaar was. Hij had namelijk op enkele platenhoezen een foto van hem zien staan en was er bijna zeker van dat hij de man in de deuropening was. Als hij zijn schoonvader eindelijk ontmoet, vertelt hij hem de feiten. Zijn schoonvader vertelt hoe hij dat alles beleefde. Hij vertelt dat hij in de deuropening stond van het pakhuis omdat hij Vroombout wou vragen of hij wilde stoppen met de rekeningen sturen. Hij zag dat er een pistool uit het gangetje naar het huis werd gestoken en er weerklonk een schot. Vroombout zakte in elkaar. Oberstein verbaasde zich zo dat Alex gewoon doorspeelde, dat hij naar hem wees. Alex dacht echter dat de loop van een pistool op hem werd gericht. Oberstein gaf echter wel toe dat hij Vroombout ongelofelijk haatte. Aan het einde van de oorlog had Vroombout hem en zijn vrouw namelijk op straat gezet en zijn kind aan een kinderloos echtpaar gegeven. Hij had geprobeerd dat echtpaar op te sporen, maar dat ging niet want het enige wat hij van hen wist was dat ze met een dubbele hit van Rotterdam naar Maassluis verhuisd waren. Dan beseft Alex wat zijn ouders hem hadden willen vertellen en waarom hij altijd had gevoeld alsof hij overal buiten viel, hij was de zoon van Oberstein. Zijn moeder had Vroombout vermoord omdat ze bang was dat hij zou gaan praten over Alex. Alex sluit vrede met Oberstein, maar hij vertelt hem niets. Ze spreken af samen een opera te componeren voor zijn vrouw, de dochter van Oberstein, die zo ongelofelijk mooi kan zingen. Perspectief: Het eerste deel van het boek beschrijft het verhaal op de haringlogger. Hier gebruikt de schrijver het auctoriale perspectief. Het tweede en het derde deel (het slot) hebben het ik-perspectief. Je ziet het verhaal door de ogen van Alexander. Tijd: Het verhaal speelt zich af vanaf de Tweede Wereldoorlog. Het boek begint namelijk met het stukje over de logger naar Engeland tijdens de 2e wereldoorlog (14 mei 1940). Het tweede deel gaat over Alex zijn tijd op de middelbare school en de tijd tijdens zijn studie. Het begint als Alex ongeveer 12 is. Op 22 december 1956 wordt Vroombout vermoord. Het derde deel speelt zich af als Alex is getrouwd met Joanna. Hij is dan ongeveer 30. Alles wordt eigenlijk chronologisch en zonder veel tijdsprongen verteld (eigenlijk alleen een paar flashforwards, maar die worden duidelijk aangegeven door de schrijver zelf). De schrijver besteedt niet veel aandacht aan de historische stoffering van het boek. Het verhaal bestrijkt ongeveer 20 jaar tijd (uitgezonderd dus van het eerste deel over de logger, maar dat is meer een inleiding). Aan het eind van het boek zal het ergens in de jaren `70 zijn. Ruimte: Ruimtebeschrijving is er wel, maar niet overdreven veel. Alleen aan het begin van het boek wordt 't Hoofd uitvoerig beschreven De schrijver streeft wel naar realisme. Het verhaal speelt zich af in Maassluis (op 't Hoofd, waar hij woont) en in Leiden (waar Alexander studeert). Personages: Alexander Goudveyl
De hoofdpersoon is natuurlijk Alexander Goudveyl. Zijn naam wordt in het boek zelf bijna niet genoemd (pas op blz. 180 wordt zijn voornaam genoemd), omdat het grootste gedeelte van het verhaal door hemzelf wordt verteld. Aan het begin van het boek is hij 12 jaar en aan het einde een jaar of dertig en getrouwd met Joanna. De vader van Joanna is waarschijnlijk ook de vader van Alexander. Als lezer weet je dit niet zeker. Omdat hij en zijn ouders uit Rotterdam kwamen keek men hen in Maassluis wat scheef aan en werd Alexander door de andere jongens gepest. Hij is stil en muzikaal en vanaf de dood van Vroombout leeft hij met de gedachte dat God hem zoekt te doden. In het pakhuis van zijn vader staat een piano waar hij zichzelf op leert spelen, maar die is erg vals omdat die nooit gestemd wordt. Zijn vader laat altijd een kartonnen zak klappen achter hem, zodat hij schrikt. Zijn ouders hebben geen oog voor muziek en vinden dat Alexander een 'echte' studie moet hebben voor een goede toekomst. Na het Lyceum gaar hij farmacie studeren omdat hij het leger niet in wil. De studie maakt hij nooit af omdat hij na de dood van zij ouders toch muziek gaat studeren. Hij probeert erachter te komen waarom en door wie Vroombout is vermoord. Hij vermoedt dat de mensen op de boot naar Engeland er wat mee te maken hebben. Hij is erg onzeker en moet overal zijn eigen conclusies uittrekken, want niemand uit het dorp laat iets los over de moord. Het personage van Alexander is round omdat zijn gedachten over de moord, die van groot belang zijn voor het geheel, uitgebreid worden weergegeven. De ouders van Alexander
Zijn vader is een voddenman en heeft een pakhuis. Hij en zijn vrouw zijn erg gelovig en zuinig. Ze steunen hun zoon niet in zijn muzikaliteit. Ze sterven aan een CO2-vergiftiging juist als zij hun zoon willen vertellen dat hij niet hun zoon is, maar dat Arend Vroomhout hem aan hun heeft gegeven. Arend Vroombout (agent) Voor zijn moord kan Alexander goed met hem opschieten, maar zijn dood blijft hem achtervolgen. Arend is een pedofiel die geld geeft aan jongetjes (ook Alex) als zij hun geslachtsdeel laten zien. Simon Minderhout (apotheker) Alexander past wel eens op het huis van deze apotheker (om de inbrekers weg te jagen)en dan mag hij daar op de piano spelen. Bij hem op de zolder ontdekt Alex de kleren van de moordenaar. William Keenids
Enige vriend van Alexander. Ze spelen samen bij Minderhout op de vleugel. Hij is de zoon van Alice en een travestiet en homo. Herman Keenids
Vriend van Alex en de broer van Willem. Hij is verloofd met Janny, welke probeert Alex te versieren als Herman in Duitsland is. Alice Keenids. De moeder van William, ze geeft Alexander pianoles en wordt onrustig als het over de boot met vluchtelingen gaat. Ze wordt, net zo als Alex zijn ouders, vreemd aan gekeken op `t Hoofd omdat ze een alleenstaand moeder is en omdat ze uit Engeland komt. Edersheim
Geeft Alexander les in Leiden en nodigt hem uit om bij hem thuis te komen spelen. Ook hij was aanwezig in Maassluis ten tijde van de moord. Yvonne
Assistente van Edersheim op de universiteit. Zij vindt Alex leuk, maar Alex vindt haar een enge heks met lange nagels. Als wraak op Hester ontmaagd zij Alex. Ze probeert een relatie met Alex aan te gaan daarna, maar dat lukt niet, omdat Alex met Joanna trouwt. Aäron Oberstein. De schoonvader van Alexander die dirigent is en waarschijnlijk iets met de moord te maken heeft gehad. Ook hij was op de logger. Waarschijnlijk is hij de vader van Alex. Zijn vrouw is omgekomen in de oorlog. Joanna
Zij is Alex zijn vrouw en de dochter van Oberstein. Ze kan erg mooi zingen. Thema en motieven: Thema: Het zoeken naar de moordenaar door Alex en het identiteitsprobleem van Alex. Motieven: -vervreemding: Alex voelt zich totaal niet thuis in zijn omgeving waar hij opgroeit -Vatersuchmotief: Alex zoekt zijn echte vader en dat blijkt waarschijnlijk Oberstein te zijn. -muziek: Alex houdt van muziek en bezoekt concerten (samen met Alice), muziek bezweert de angsten en onzekerheid die hij heeft. -schuldgevoelens: van Alex; hij verafschuwt ze om dat ze niet op hem lijken en voelt zich daardoor schuldig. -Spiegelmotief: Alex en Oberstein lijken veel op elkaar. Dit ontdekt Alex 2x: als hij de kleren van de moordenaar opzet en in de spiegel kijkt en als hij en Oberstein allebei in het spiegelende water kijken. -angst: Alex is bang dat de moordenaar terug zal komen om de laatste getuige te vermoorden. -detective: veel elementen zijn cliché; politie lost niks op en een 'snotneus' doet dat wel. Ook het einde is cliché: de getuigen worden verzameld en Alex wil de schuldige aanwijzen (hij heeft het echter wel fout). -godsdienst: de plaats van handelen is een zeer godsdienstig/ godsvrezend stadje. Vaak worden er stukken uit de bijbel geciteerd of nagespeeld. Verklaring van de titel: De titel wordt verklaard op blz.233. Hier Luisteren Alice Keenids en Alexander naar chantate 80 van Bach waar Bach het woeden der gehele wereld oproept en ook weer bezweert. Later zingt Joanna een stuk waarin een zin voorkomt die ook te vertalen is naar 'het woeden der gehele wereld'. Als Alexander terugdenkt aan de zomer dat hij viste komt hij ook weer in verband met die zin. Dit woeden der gehele wereld is een tegenstelling van de 2 vernietigende machten in dit boek: God en het heelal (voorgesteld door Sirius). Pas aan het einde van het boek schrijft Alex die kracht toe aan Sirius. Verklaring van het motto: - Alexander is door het hele boek geobsedeerd van een tekst uit de bijbel: "En het geschiedde op den weg, in de herberg, dat de Heere hem tegen kwam, en zocht hem te dooden." (Exodus 4, vers 24).

Hij gelooft ook dat iemand hem had opgezocht om hem te doden, toen hij piano speelde en dacht een pistool in zijn rug te hebben gevoeld, door de man die ook Vroombout vermoord had. -Het muziekstukje heeft te maken met Alexander' s liefde voor (klassieke piano) muziek. Als Alexander in een droevige stemming is, speelt hij het melodietje en wordt er weer vrolijk van. Alexander wordt beheerst door de angst, die muziek geeft troost in zijn leven. Het was net alsof de vrome God die met het melodietje werd opgeroepen de andere God verjoeg, de God die mozes zocht te doden. Stijl: Typisch stijlkenmerken van 't Hart zijn een verhaal royaal van opzet, kleurrijke stoffering en gevoel voor effect. Veel stijlkenmerken (melancholie, humor, enz) zijn terug te vinden in het boek het woeden der gehele wereld. Hij legt bijvoorbeeld precies uit hoe het zit met de taal en de bewoners van 't Hoofd, iets wat een oplettende lezer ook wel zelf kan begrijpen. Ook een stijlkenmerk van 't Hart is dat hij altijd zeer veel uitwijdt. Dit keer doet hij dat ook weer, over allerlei soorten muziek. Het is ook zo dat dit boek vol zit met toevalligheden, om tot het slot te komen, maar dat is niet echt een stijlkenmerk van 't Hart. Biografisch?: Ik heb veel relaties kunnen ontdekken tussen de biografie van 't Hart en zijn werk. De eerste relatie die ik op heb gemarkt is de geboorteplek van 't Hart en de plaats waar het boek speelt. Dat is voor allebei Maassluis. Hij groeit op in een gereformeerd milieu, dus net als de hoofdpersoon in een streng godsdienstig milieu. 't Hart gaat net zoals de hoofdpersoon in Leiden studeren, maar dit kan ook toeval zijn. Tijdens de jeugd van 't Hart wordt er ook echt een politieagent vermoord in Maassluis tijdens een groots opgezette evangelisatiecampagne. De moordenaar is nooit gevonden. Daarop heeft 't Hart zijn boek gebaseerd. Het meest verwarrende: Het meest verwarrende uit dit boek is natuurlijk wie nu de moord heeft gepleegd en wie nu de vader van Alex is. Ik denk zelf dat Alex zijn moeder de moord heeft gepleegd, al hoeft dit niet per sé. Oberstein is waarschijnlijk zijn vader. Eigen menig: Ik vond het een best leuk boek. Het leest erg gemakkelijk. Het boek is best dik, maar dat is niet onprettig. Ik kende het boek niet, maar hoorde ervan op school. Erg spannend was het boek niet. Ik vind het ook wel irritant dat je niet weet hoe het precies af loopt. Overeenkomst met andere boeken: De overeenkomsten staan al in het verslag van de kroongetuigen.