Het stenen bruidsbed door Harry Mulisch

Boekverslag
Stenenbruidsbed
Harry Mulisch
Jaar van uitgave: 1959

De schrijver - Harry Mulisch
De joodse Harry Mulisch wordt op 29 juli 1927 te Haarlem geboren. Hij wordt opgevoed door de Poolse huidshoudster. Mulisch werd Nederlands en Duitstalig opgevoed, en begon met schrijven op een particulier instituut in Haarlem, hier schreef hij zijn eerste boek (De pottenbakker). Op zijn negende scheiden de ouders van Mulisch hij zelf bleef bij zijn vader in Haarlem wonen maar ze hadden zwaar te leiden onder de krimpende economie. Op school had hij zowel voor schrijven als voor chemie veel belangstelling.
Als de oorlog begint wordt Mulisch vader directeur personeel zaken in opdracht van de nazi´s zo kan hij zijn joodse ex-vrouw en zoontje redden. De familie van zijn moeder werd wel naar concentratie kampen gestuurd. Hij kwam zo in een vreemd pakket als zoon van een collaborateur en een joodse vrouw. Dit merkwaardige twistpunt heeft zijn hele leven en schrijvers schap getekend. Zoals hij zelf eens heeft beschreven “ik heb de tweede wereldoorlog niet meegemaakt, ik bén de tweede wereld oorlog”.

Mulisch stopte in de oorlog met zijn middelbare school en zamelde zelf zijn kennis bij een. Hij begon met schrijven van chemieboeken die voor iedereen toegangbaar moesten zijn.
De Kamer (1947) is een van zijn eerste belangrijke verhalen, en wordt gepubliceerd in de Elsevier.
Zijn schrijverschap wordt ingeluid door de Reina Prinsen Geerlingsprijs (Archibald strohalm 1952).
Het begint van zijn carrière tekent zich door de sterke mythische invloeden in zijn verhalen (Het Mirakel 1955), dikwijls beginnen ze met alledaagse gebeurtenissen maar monden uit in wonderbaarlijke bovennatuurlijke taferelen. Zijn stijl word geplaatst in het abstract realisme, een uitzonderlijke positie in de Nederlandse literatuur. Hij probeert in zijn boeken de tijd stil te zetten (Het stenen bruidsbed 1959).
Hierna werd de oorlog een sterker thema in zijn verhalen,(De zaak 40/61 1962). Maar nog steeds plaatst hij de gebeurtenissen in een bijna mythisch kader. Ook zijn linkse sympathieën komen duidelijk tot uiting in zijn werk (Het Woord bij de Daad 1968). Later blikte hij terug op de koude oorlog en de revolutie op Cuba , (De Verteller 1970) (De Affaire Padilla 1971).
Met De toekomst van gisteren (1972) sluit hij zijn tweede periode af. Hij ging zich weiden aan poëzie en toneelstukken. Het filosofische en psychologische karakter werd sterken dan ooit te voren (Het Seksuele bolwerk 1973), en ook de mythologie kwam weer terug, echter ingetogener dan de eerste keer, (Oidipous Oidipous 1972). Hij schrijft zijn verhalen op een zakelijk toon maar gevuld met vele heldere voorbeelden en ingewikkelde denk constructies.(De Compositie van de Wereld 1980)
Commercieel succes behaalde hij met De aanslag (1982) en De Ontdekking van de Hemel (1992), zijn stijl is veel helderder dan de jaren ervoor. Alle mythologische en filosofische registers worden opnieuw opengetrokken, maar ook de oorlog blijft nog steeds een belangrijk onderwerk (Siegfried 2001).
Hij overlijdt op 30 oktober 2010 aan de gevolgen van kanker.

Samenvatting
Corinth vecht in de tweede wereldoorlog aan de kan van de Amerikanen, en hoort bij de troep die het Duitse stadje Dreesden verwoest. Tijdens de aanval wordt zijn vliegtuig geraakt en stort hij neer. Zijn gezicht raakt hierbij zwaar verwond, dit wordt wel opgelapt door de russen maar het is altijd zichtbaar gebleven.
Dertien jaar later is hij een gehuwde tandarts in Amerika. Hij wordt uitgenodigd door DDR om deel te nemen aan een tandartsen congres in Dreesden.
Twee maanden later komt hij aan op het vliegveld Tempelhof. Hij wordt opgehaald voor Hella Viebahn een jonge gescheiden vrouw. Al vanaf het begin is duidelijk dat er een aantrekking kracht is tussen de twee. Zij brengt hem naar het pension waar hij een kamer heeft met prachtig uitzicht over de stad, de verwoeste stad.

Bij het welkoms diner ontmoet hij Schneiderhahn, een Duitse tandarts die spanning oproept bij Corinth.
Corinth vertrekt al voordat de voorzitter goed en wel zijn begroeting rede heeft uitgesproken, dronken en moe. Hella wijst hem terecht dat hij niet zomaar kan vertrekken, dat dit geen vakantie is op de kosten van de DDR, maar hij is alleen maar bezig met zijn verleden, met de stad.
Hella en Schneiderhahn gaan met Corinth mee naar een volkskroeg.
Hier vertelt Schneiderhahn over zijn liefde voor ruines en verteld dat de wereld daardoor mooi is. Maar Hella reageert hier vel op, ze vind de verwoestingen verschrikkelijk en Corinth bewonderd haar in haar woordenaanval op Schneiderhahn.
Hierop vertellen Schneiderhahn en Hella hun ervaringen van de oorlog, over hun afgrijzen van de lafhartige aanval op Dreesden en Schneiderhahn suggereert dat hij in de oorlog in de concentratie kampen werkte. Hella is hier zo door geschrokken dat ze helemaal in paniek raakt, maar Corinth helpt haar en ze vertelt hem over haar verleden. Over hoe ze geleden heeft, haar kind is kwijtgeraakt. Corinth verteld haar niet over zijn verleden maar ze koestert geen achterdocht tegen hem. Haar weerstand tegen hem verdwijnt, en ze geeft zich eindelijk aan hem over. Ze beleven een kortstondige liefdesrelatie, en Corinth vergelijkt dit met het moment van de bombardement.
Hierna verliest hij alle interesse, zijn slag is geleden. Hij is nu nog enkel geobsedeerd door Schneiderhahn, die hij verdenkt van het werken in de concentratie kampen. Maar Schneiderhahn zweert dat hij er niets mee te maken had, en Hella ontdekt dat hij er echt niets mee te maken had, hij was een Russische spion. Hella probeert Corinth voor zich terug te winnen, maar hij gaat opzoek naar een nieuw meisje, en Hella blijft alleen achter in haar lege bed.
Corinth is zo woedend over de leugens van Schneiderhahn en slaat hem in elkaar. Corinth wordt helemaal krankzinnig, hij kan het idee niet aan dij hij nu de echte slechterik was. Hij krijgt een ongeluk met zijn auto en steekt deze vervolgens in brand, alles is vernietigd, alles.


Literatuur kenmerken

Titelverklaring
Dreesden is de bruid die uit de hemel benaderd word door haar bruidegom, maar bij verenging word Dreesden vernietigd, het bruidbed versteend. Zo ook Hella die hij lief heeft tussen de ruines van Dreesden en als hij haar eindelijk verovert laat hij haar na de eerste nacht samen onmiddellijk vallen. En zij blijft achter, alleen, in het bed, het bruidsbed waar de ontmaagding plaatsvindt maar dat nu leeg en versteend is.

Thema
Het thema van het verhaal is de vernietigende macht van de mannelijk liefde. De jacht op het beheerde, en als hij dit eenmaal verovert verliest hij de interesse en laat het in vernietiging achter.


Motto
'Kom mee, lieve Helena, dan kun je wonderlijke dingen zien van de Trojaanse wagenstrijders en bronsgepantserde Grieken. Zo pas nog raasde de oorlog -bron van tranen - in de vlakte rond en waren zij op dodelijke strijd belast: nu staan zij stil bijeen - de strijd is opgehouden - op hun schild geleund, de lange lansen naast zich in de grond gestoken.' 

HOMERUS, Ilias, IIIe Zang 


Hoe populair dit ook was, het miste zijn uitwerking omdat het gerucht ging, dat Nero tijdens het branden van de stad in zijn paleis het toneel bestegen en Troje's ondergang bezongen had, de huidige ramp vergelijkend met vernietigingstaferelen uit de voortijd. 

TACITUS, Annalen, Boek XV

Hier legt Mulisch nog eens de verbinding met het oude Troje. Deze strijd wordt door Mulisch vergeleken met Dreesden, zoals Tacitus Troje´s ondergang vergelijkt met taferelen uit het verleden.

Vertelperspectief
Het is een personale vertelperspectief. Je ziet alles door Corinth ogen, het is zijn reis naar het verleden en je beleeft al zijn herinneringen.

Vertelde tijd
Het verhaal beschrijft de tijd vanaf het moment waarom Corinth de uitnodiging krijgt voor het congres, en de twee dagen in Dreesden, 2 maanden later.

Chronologisch/niet chronologisch
Het verhaal is niet chronologisch verteld. Het bestaat uit 5 delen die zich in het heden afspelen en 3 Homerische zangen die zich in het verleden afspelen. Maar dit is juist het belangrijke in het verhaal, de gelijkstelling van het heden en het verleden, de tijd staat stil. Ook wordt er soms teruggesprongen naar de Trojaanse oorlog, “Ik ben een onder Argamemnon gesneuvelde Griek die nog leeft”.

Hoofdpersonen
• Norman Corinth De hoofd persoon in het verhaal, hij heeft in de oorlog Dreesden gebombardeerd, stortte neer en raakte zwaar verminkt aan zijn gezicht. Ook zijn hele wezen is verminkt door de oorlog, hij is achterdogtig en aggresief naar iedereen om zich heen, en laar niemand écht in de buurt komen. Hij ziet Hella enkel als een verovering, en zodra hij haar heeft verwoest hij haar, net als hij Dreesden heeft verwoest.

• Hella Viebahn De gastvrouw van het hotel waar Norman verblijft. Ze heeft in de oorlog in een concentratiekamp gezeten en heeft haar kind verloren. Dit heeft haar erg veel leed opgeleverd en een groot trauma. Ze doet zich sterk voor maar eigenlijk is ze erg kappot van binnen, en zodra ze zich blootgeeft aan Norman betekent dit haar ondergang, net als het blootgeven van de vluchtende mensen die hij beschoot.
• Schneiderhahn Hij doet zich voor alsof hij tijdens de oorlog in de concentratie kampen werkte, maar blijkt een hooggeplaatste spion te zijn geweest. Hij gedraagt zich hoogdravend en autoritair wat Norman enkel en alleen maar woedender maakt. Als Norman ontdekt dat Schneiderhahn eigenlijk aan de goede kant stond slaat hij hem in elkaar, omdat Norman nu de echte vernietiger was.

Opening
Het is een inleidende opening. Het verhaal begint 2 maanden eerder, waar de situatie van Corinth huidige leven wordt geschetst, daarna pas rollen we het echte verhaal in. Het verhaal in Dreesden waar Corinth zijn verleden aangaat.

Einde
Het is een gesloten einde. Het verhaal eindigt met de meest heftige handeling in het hele verhaal, maar de verhaallijn is afgesloten. Hella is verovert, en verwoest achtergelaten in haar stenenbruidsbed, net als Dreesden.

Motieven
• Schuldvraag/ verantwoordelijkheid
• Liefde
• Seks
• Vernietiging
• Oorlog en Liefde
Dit is een veel voorkomende combinatie in Mulisch werk, liefde leid bij hem tot vernietiging.
Zoals de vernietiging van Troje, Dreesden en Hela.

Leidmotieven
• Troje
Troje word in het hele verhaal gelijk gesteld aan Dreesden de vernietiging van beide steden gebeurt in het boek op hetzelfde moment. En beide om de zelfde reden; een vrouw. Zoals Helena de aanleiding was voor de verwoesting van Troje zo is Hella met terugwerkende
kracht de aanleiding voor de verwoesting van Dreesden.


Belangenruimten
• Dreesden
De stad zelf is het hele thema, verhaal en verleden. Het is Corinth verleden waar hij mee geconfronteerd wordt, waar hij op lijkt, de ruines die net zo gehavend zijn door de oorlog als hijzelf. En las het ware beleeft hij hier de oorlog opnieuw, met Hela dit keer.

Mijn mening
Ik vond vooral het schrijven van het boekverslag erg moeilijk. Ik heb veel verslagen en uisteenleggingen gelezen, ieder met een andere mening. Elke zin heeft een dubbele betekenis, de ene lezer heeft domweg de feiten genoteerd, maar dit vond ik niet genoeg. Een boek dat zo bol staat van de dubbele lagen, de moeilijke filosofieën en psychologische ideeën, kan je niet samenvatten in een paar termen als “open einde” en “personale vertelsituatie”. Dit zou afbreuk doen aan het abstracte kunstwerk in woorden dat het boek is. Ik moet toegeven dat ik het in het begin een raar en lastig boek vond, “slaat nergens op”, maar die mening heb ik moeten bijstellen toen ik me heb verdiept in de wereld van de ingewikkelde gedachte structuren van Mulisch.