1. Primaire gegevens
Auteur Harry Mulisch
Titel Het stenen bruidsbed
Ondertitel niet
Verschenen in 1959
Uitgeverij Walvaboek
Aantal blz. 219
Leestijd 10 uur
Uitgelezen op 20-11-2000
2. Samenvatting van de inhoud
Een Amerikaan, Norman Corinth, die tandarts is, heeft in februari 1945 als oorlogsvlieger deelgenomen aan het vreselijke bombardement van Dresden. Het vliegtuig vloog daarbij in de fik, iets waar Corinth een erg geschonden gezicht aan over heeft gehouden. Dertien jaar later krijgt hij een uitnodiging voor een tandartsen congres in Dresden. Hij gaat er naar toe door de aantrekkingskracht van Dresden, omdat hij blijkbaar met een enorm schuldgevoel zit. Zijn gids voor het congres wordt een jonge vrouw, Hella genaamd. Corinth komt in een pension terecht waarvan hij een geweldig uitzicht heeft op het verwoeste Dresden. Corinth wordt door Ludwig, die hem naar zijn kamer brengt, erop gewezen dat hij op historische grond staat. Voor het begroetingsdiner maakt hij kennis met een West-Duitser, Schneiderhahn. Zij beginnen een gesprek waarin Corinth¹s stellingen negatief en agressief zijn. Schneiderhahn brengt weinig tegen zijn stellingen in. Hella komt hen waarschuwen dat de anderen aan tafel zijn. Corinth, de enige Amerikaan, gaat voordat de voorzitter zijn begroetingsrede geheel heeft uitgesproken dronken en moe weg. Hella snapt zijn gedrag niet en zegt hem dat dit geen vakantie is. Het is geheel op kosten van de DDR en dan moet je het toch wel kunnen opbrengen om een congres bij te wonen. Corinth zit alleen met de vraag waar deze mensen waren in april 1945. Hella en Schneiderhahn gaan mee met Corinth nadat die blijkbaar aan de chauffeur Günter had gevraagd om hen naar een echte volkskroeg te brengen. Op de vraag van Corinth aan Schneiderhahn of hij lid van de partij is, antwoordt hij dat deze in west-Duitsland verboden is, maar natuurlijk communist is. In de kroeg voelt Hella zich niet thuis, omdat zij zich tegenover de partij schuldig voelt, maar zij kan niet weg. Schneiderhahn toont foto¹s van ruines van zijn gezin welke allen dood zijn. Hij houdt van ruines, vooral hele oude. Hella vindt ruïnes net zoiets als vernietiging en dat is niet mooi. Opbouw is mooi. Schneiderhahn meent dat oorlog en vernietiging er altijd zijn geweest en de wereld toch mooi blijft, Corinth vindt Hella mooi in haar woordenaanval op Schneiderhahn. Deze brengt de 2 andere ertoe te vertellen over hun ervaringen. Sober en aangrijpend geven zij er een beeld van. Het ergst vonden zij de bommenwerpers die schoten op de vluchtelingen die in het water waren gesprongen. Dan maakt Schneiderhahn een opmerking waardoor Corinth denkt dat hij bij de concentratie kampen betrokken was en ziet in hem een mede boeman. Hella gaat nu ziek weg vergezeld en ondersteund door Corinth. Ze gaan terug naar het pension en beleven een kortstondige relatie. ³De barbaar en de kortstondige huichelaar met de vrouw die in wezen liefde is.² Corinth wil meer weten over Schneiderhahn en vraagt Hella een onderzoek naar hem in te stellen. Het lijkt wel dat Schneiderhahn geen wroeging kent. Schneiderhahn zegt later dat hij niks met de kampen te maken had, maar dit wil Corinth niet geloven. Schneiderhahn zweert op zijn vrouw en kind dat hij geen moordenaar is. Hella vertelt Corinth na een concert dat Schneiderhahn inderdaad niet betrokken was bij de concentratiekampen. Dan komt Corinth erachter dat Schneiderhahn gelogen had. Dat hij had gestreden voor een goede zaak. Hij wordt vreselijk kwaad en rijdt midden in de nacht naar Schneiderhahn. Hij slaat Schneiderhahn helemaal in elkaar. Deze roept dat hij niets met de kampen te maken had en Corinth zegt dat hij het daarom juist doet. Als de anderen Schneiderhahn¹s kamer binnendringen vlucht Corinth weg. Hij is helemaal door het dolle heen. Hij gilt van het lachen en de tranen stromen over zijn wangen. Hij rijdt met de auto als een wildeman het puinveld in. Dan steekt hij het wrak in brand en kijkt een poos naar het vuur. Kruipt achter een begroeid heuveltje, zodat hij geen vuur meer kan zien, en kijkt over de afgestorven vlakte. 3.De verdieping
3.1.Tijd en ruimte
De vertelde tijd is 48 uur. Het verhaal wordt in chronologische volgorde verteld, met uitzondering van de verzen. Die verwijzen naar het verleden, toen Corinth oorlogsvlieger was en betrokken bij het bombardement op Dresden.
Maar echte flash-backs zijn de verzen niet. Ze zorgen voor het verband tussen Hella en Dresden. Op deze verzen na worden er verder geen tijdsprongen gemaakt.
Het verhaal speelt zich af in Dresden tijdens een tandartsencongres, behalve het eerste hoofdstuk dat speelt zich af in Baltimore.
3.2 De wijze van vertellen
Het boek bestaat uit vijf hoofdstukken. De drie middelste daarvan eindigen met verzen: cursief gedrukte stukken zoals ook in de Illias en de Odyssee staan. Het boek is een roman met veel eigenschappen van een Griekse tragedie. Het is geschreven in een personale vertelwijze. (Alles staat in de derde persoon.) Hierdoor volg je het verhaal van een afstand. Sommige stukjes worden wel verteld in de belevende ik. Om zo ook gevoelens te kunnen ervaren. Het boek heeft twee verhaallijnen. Een verhaallijn die zich in het verleden afspeelt. Deze verhaallijn geeft het verband tussen Hella en de stad Dresden aan. Corinth ziet Hella als iets dat overwonnen moet worden, net als Dresden. In de andere verhaallijn beleeft Corinth de bombardementen op Dresden opnieuw. 3.3 Thema en motieven
Thema: Het thema is 'vrouw-stad'. Hella en Dresden worden voortdurend met elkaar in verband gebracht. Zowel door de verzen die steeds het boek 'onderbreken', als door de verwijzingen naar Helena en Troje. De verzen geven aan op wat voor manier Hella en Dresden met elkaar te maken hebben. Wanneer Corinth naar Hella verlangt, maar nog niet de kans krijg bij haar de nacht door te brengen, wordt dit vergeleken met het verlangen van Corinth om Dresden te bombarderen en ook nu moet hij geduld hebben, want Hella moet uitwijken naar Rabenau. Een ander belangrijk thema is de lust. Corinth begeert zowel Hella als Dresden. Maar wanneer hij ze heeft veroverd, laat hij ze allebei verwoest achter. Motieven: -Verwoesting: Corinth verwoest eerst Dresden, daarna Hella door haar te gebruikenvoor het bevredigen van zijn seksuele lust. Vervolgens verwoest hij de auto waar hij in reed en leest daarbij het artikel van Schliemann waarin staat '- vond hij negen Troje's onder elkaar, het derde lieve lezer, gij heb het begrepen, met sporen van brand, gewelddadige verwoesting en de 'Goudschat van Priamus'. Deze heroïsche strijder -' Ook in dit artikel komt weer de verwoesting terug, dit keer van Troje. -Troje: de stad Dresden kan in dit verhaal een beetje gezien worden als Troje. Alles wat over Dresden gezegd wordt, verwijst naar Troje en andersom. - Schuldgevoel: Corinth heeft last van zijn schuldgevoel. Hij denkt dat Schneiderhahn dat ook heeft, omdat die met zijn verhalen de indruk geeft een kampbeul geweest te zijn. 3.4.Personages
Norman Corinth heeft in de oorlog meegedaan aan het bombardement op Dresden, waardoor de stad geheel verwoest werd en waarbij tienduizenden mensen het leven lieten. Bij dat bombardement vatte zijn vliegtuig vlam, maar hij overleefde de ramp. Door de brand is zijn gezicht verminkt. Corinth heeft daar een soort trauma van overgehouden: hij voelt zich een slecht mens. Maar als iemand anders ook wat slechts heeft gedaan, voel jij je minder slecht. Daarom slaat hij Schneiderhaln in elkaar als blijkt dat die niets met de concentratiekampen te maken heeft gehad. Corinth is nu een tandarts uit de V.S. die naar Dresden komt voor een congres. Hij verwoest Hella, door met haar naar bed te gaan en haar daarna te negeren, net zoals hij Dresden heeft verwoest. Hella is van grote betekenis voor Corinth, want hij werd al snel verliefd op haar. Ook bewondert hij haar, omdat zij na zes jaar concentratiekamp nog steeds optimistisch, positief en vrouw is gebleven. Hella Viebahn is de gastvrouw van Corinth tijdens het tandartsencongres. In de oorlog heeft ze in een concentratiekamp gezeten omdat ze communiste was. Ondanks dat is ze nog steeds optimistisch en positief. Ook heeft ze ooit een kind gehad, waarvan ze nog een melktand om haar nek draagt. Ze wordt verwoest doordat ze zich aan Corinth geeft, die haar vervolgens negeert en haar een nacht tevergeefs op hem laat wachten. Schneiderhahn is ook tandarts en komt uit voormalig West Duitsland. Hij heeft een passie voor ruïnes. In de oorlog vervulde hij een topfunctie in Moskou bij een buitenlandse spionageorganisatie. Hij wekte bij Hella en Corinth het vermoeden kampbeul te zijn geweest, wat niet waar bleek te zijn. Toen Corinth dat ontdekte, sloeg hij hem in elkaar. Mulisch heeft de namen zorgvuldig gekozen. In het begin, voorafgaand aan het verhaal wordt namelijk gesproken over Troje, waar niet om de stad, maar om Helena werd gevochten. In Dresden wordt gevochten om Hella. Ook de naam van Corinth is niet zomaar. Corinth is een Griekse naam die aan Corinthië doet denken, wat staat voor cultuur en beschaving. 3.5.Titel, ondertitel en motto
Titelverklaring: Het stenen bruidsbed
Corinth gaat in het boek met Hella naar bed, daarbij zegt hij:" - iedere keer is de eerste." Net als een bruidsbed waar een maagd voor het eerst met haar echtgenoot naar bed gaat. Corinth's gevoel voor Hella gaat snel over en hij laat Hella links liggen, vandaar dat het bruidsbed in steen verandert. Ondertitel-verklaring: n.v.t. Motto-verklaring: 'Kom mee, lieve Helena, dan kun je wonderlijke dingen zien van de Trojaanse wagenstrijders en bronsgepantserde Grieken. Zo pas nog raasde de oorlog - bron van tranen - in de vlakte rond en waren zij op dodelijke strijd belust: nu staan zij stil bijeen - de strijd is opgehouden - op hun schild geleund, de lange lansen naast zich in de grond gestoken.' HOMERUS, Ilias, IIIe Zang
Hoe populair dit ook was, het miste zijn uitwerking, omdat het gerucht ging dat Nero tijdens het branden van de stad in zijn paleis het toneel besteeg en Troje's ondergang bezongen had, de huidige ramp vergelijkend met vernietigingstaferelen uit de voortijd. TACITUS, Annalen, Boek XV
Mulisch geeft zo het verband tussen Troje en Dresden en Helena en Hella aan. Allemaal werden ze toen ze eenmaal overwonnen waren, vernietigd achtergelaten. 3.6.Relatie tussen tekst en auteur
Harry Kurt Victor Mulisch werd geboren 29 juli 1927 in Haarlem als zoon van een oud-officier van het keizerlijk Oostenrijkse leger. Zijn moeder was toen 18 jaar oud en een dochter uit een Belgische, Joodse familie. Mulisch groeide op tijdens WOII. Zijn vader doet mee met de bezetters, terwijl zijn moeder, vanwege haar afstamming, niet al te veel mocht opvallen. Als kind schreef Mulisch al verhalen, om zijn gedachten van zich af te kunnen schrijven. Hij publiceert in 1947 zijn eerste verhaal: 'De Hamer'. Hij schreef niet alleen verhalen en romans, maar ook poëzie, toneel, scenario's, studies, verslagen en autobiografieën. In Mulisch' schrijversschap zijn vier perioden te onderscheiden: - De jaren vijftig, waarin zijn belangstelling voor magie, mystiek en occultisme tot uiting komt: De diamant (1954), Het zwarte licht (1956) en het toneelstuk Tanchelijn (1960). Het stenen bruidsbed schreef hij in opdracht van het Ministerie van Onderwijs, Kunst en Wetenschap. - De jaren zestig, waarin de politieke en maatschappelijke realiteit tot zijn werk doordringt. Onder andere in De zaak 40/61, waarvoor Mulisch het proces tegen de nazi Eichmann bijwoont en Het woord bij de daad (1968) dat gaat over de Cubaanse revolutie. Hij schrijft dan vooral proza. - In de derde periode laat Mulisch de actualiteit achter zich en keert terug naar de mythe. Het ontraadselen en vervolgens blootleggen van onderliggende mythes lijkt zijn hoofddoel te zijn als schrijver. In deze periode trouwt hij en wordt vader. Zijn opkomst als dichter uit zich in enkele dichtbundels zoals Woorden, woorden, woorden (1973) en Tegenlicht (1975). Mulisch was tot dan toe een auteur voor liefhebbers, maar met zijn roman 'Twee vrouwen' trekt hij een breed publiek. Ook verschijnt zijn filosofisch werk 'De compositie van de wereld', waar hij dertig jaar aan gewerkt had. Hij nam echter nog geen afscheid van de literatuur, zo toont de vierde periode aan. - In deze vierde periode krijgt Mulisch internationale bekendheid, door onder andere ŒDe aanslag'. Maar echte bekendheid krijgt hij door de literaire/filosofische roman 'De ontdekking van de hemel'. Mulisch heeft door de jaren heen vele prijzen voor zijn werk ontvangen: de Constantijn
Huygensprijs (1977), de P.C. Hooftprijs(1978), de Diepzee-prijs(1986), de Prijs der Nederlandse Letteren(1995) en de Librisprijs(1999). 4 De persoonlijke beoordeling
Onderwerp
Het is duidelijk waar het boek over gaat, over het thema vrouw-stad en over de verwoesting daarbij . Dit komt in het hele boek steeds weer terug. Door de verzen die tussen de normale verhaallijn door staan wordt dit nog eens extra versterkt. Dit zag ik in eerst niet, maar door secundaire literatuur te lezen werd me dit duidelijk. Het onderwerp sprak mij niet echt aan, omdat ik de verhalen van Troje en Helena niet zo heel goed ken. De gebeurtenissen
De gebeurtenissen zijn in dit boek, naast de gedachten, erg belangrijk. Uit de gebeurtenissen, zoals de verwoesting van Dresden en Hella, komen de gedachten voort. Zoals het besef van Hella dat Norman niet van haar houdt en haar alleen maar heeft verwoest zoals hij Dresden heeft verwoest. Hij heeft een vrouw in Amerika, gaat met zijn gids naar bed en papt ook nog aan met een jong meisje dat boeken verkoopt. De vraag waarom hij de uitnodiging van het tandartsencongres heeft gekregen wordt in het boek niet beantwoord. Ik snapte dat allemaal niet echt... Ik vond het boek de eerste twee hoofdstukken heel vaag. Het ene moment zit Corinth nog in Amerika en het volgende moment zit hij in Duitsland. Ook waren voor mij de verzen eerst niet duidelijk. Dat komt misschien ook wel omdat ik meestal 's avonds lees en dan erg moe word van het lezen en dus m¹n gedachten er niet helemaal bij kan houden. De opbouw
Het verhaal is moeilijk te volgen, soms worden dingen als bekend verondersteld die ik nergens heb gelezen. De opbouw is wel begrijpelijk. Het verband tussen de Griekse tragedie over Troje en deze roman is duidelijk. Ook in Griekse tragedies komen verzen voor. De verzen geven ook het verband tussen Hella en Dresden aan en, doordat het een vers is, ook het verband tussen Hella/Dresden en Helena/Troje. De personages
Corinth is een man die zijn oorlogsverleden niet goed heeft verwerkt en nodig naar de psychiater moet. Hij laat de geschiedenis herleven, maar nu is het niet Dresden dat hij verwoest, maar een vrouw, Hella. Hij kan het ook niet hebben dat Schneiderhahn geen oorlogsmisdadiger was en hij daardoor de enige vernietiger is. Dat zijn natuurlijk allemaal geen fijne eigenschappen. Hella lijkt mij een vrouw die veel meegemaakt heeft. Hij hoort haar natuurlijk niet zo te behandelen, zoals hij gedaan heeft. Het taalgebruik
Het boek was wat betreft taalgebruik wel te begrijpen. Alleen stonden er fragmenten en namen in die ik niet begrijp omdat ik die klassieke verhalen niet ken. Zoals: 'Waarom was Nero Nero? Omdat Nero Nero was.' (blz. 169) Of: .....Die hadden een bedoeling, en aanwijsbare gevolgen - zoals het massacre van Carthago, en Hiroshima; die mikten boven zichzelf uit, zoals de slag om Troje niet om Troje ging, maar om Helena. Dresden niet... (blz. 129) Omdat te begrijpen moet je weten wie Nero was, wat Carthago was en waarom die stad verwoest was. Het verhaal bevat weinig dialoog, maar de stukken dialoog die in het verhaal staan zijn wel erg duidelijk. Juist doordat het dialoog is. Het schept sfeer. Ook wordt er veel aandacht besteed aan de gevoelens van personen. 6 Literaire vormen
Het boek zou ik indelen onder het genre Œepiek¹. Omdat het verhalend is, een roman met welliswaar een dramatisch verhaal, maar wat niet voor toneel geschreven is. 7. Twee extra verwerkingsopdrachten
Opdracht 35 : drie nieuwe titels. De terugkeer naar Dresden : Omdat Corinth voor het eerst terugkeert naar Dresden sinds hij het in de oorlog gebombardeerd heeft. De verwoesting: (zie motieven) Corinths gezicht is verwoest nadat hij Dresden heeft verwoest en hij verwoest Hella door met haar naar bed te gaan en haar daarna in de steek te laten. Stad in puin: Verwijst naar het gebombardeerde Dreseden en alles in het verhaal heeft daar weer mee te maken. Opdracht 20: Een nieuwe kaft en tekst achterblad. Tekst achterblad: Harry Mulisch schreef Het stenen bruidsbed in opdracht van het ministerie van onderwijs, kunsten en wetenschappen. Het boek is in wel negen Europeese landen vertaald. Het gaat over een Amerikaanse tandarts, Corinth, die voor een congres naar de stad Dresden in Oost-Duitsland gaat. Hij is er eerder geweest, in de oorlog. Hij wordt nu voor het eerst geconfronteerd met zijn daden. In Dresden ontmoet hij Hella, met wie hij een kortstondige verhouding krijgt. En hij ontmoet Schneiderhahn, een tandarts uit het voormalige West-Duitsland. Deze aangrijpende en verontrustende roman is een nieuwe fase in het schrijversbestaan van Mulisch.
Auteur Harry Mulisch
Titel Het stenen bruidsbed
Ondertitel niet
Verschenen in 1959
Uitgeverij Walvaboek
Aantal blz. 219
Leestijd 10 uur
Uitgelezen op 20-11-2000
2. Samenvatting van de inhoud
Een Amerikaan, Norman Corinth, die tandarts is, heeft in februari 1945 als oorlogsvlieger deelgenomen aan het vreselijke bombardement van Dresden. Het vliegtuig vloog daarbij in de fik, iets waar Corinth een erg geschonden gezicht aan over heeft gehouden. Dertien jaar later krijgt hij een uitnodiging voor een tandartsen congres in Dresden. Hij gaat er naar toe door de aantrekkingskracht van Dresden, omdat hij blijkbaar met een enorm schuldgevoel zit. Zijn gids voor het congres wordt een jonge vrouw, Hella genaamd. Corinth komt in een pension terecht waarvan hij een geweldig uitzicht heeft op het verwoeste Dresden. Corinth wordt door Ludwig, die hem naar zijn kamer brengt, erop gewezen dat hij op historische grond staat. Voor het begroetingsdiner maakt hij kennis met een West-Duitser, Schneiderhahn. Zij beginnen een gesprek waarin Corinth¹s stellingen negatief en agressief zijn. Schneiderhahn brengt weinig tegen zijn stellingen in. Hella komt hen waarschuwen dat de anderen aan tafel zijn. Corinth, de enige Amerikaan, gaat voordat de voorzitter zijn begroetingsrede geheel heeft uitgesproken dronken en moe weg. Hella snapt zijn gedrag niet en zegt hem dat dit geen vakantie is. Het is geheel op kosten van de DDR en dan moet je het toch wel kunnen opbrengen om een congres bij te wonen. Corinth zit alleen met de vraag waar deze mensen waren in april 1945. Hella en Schneiderhahn gaan mee met Corinth nadat die blijkbaar aan de chauffeur Günter had gevraagd om hen naar een echte volkskroeg te brengen. Op de vraag van Corinth aan Schneiderhahn of hij lid van de partij is, antwoordt hij dat deze in west-Duitsland verboden is, maar natuurlijk communist is. In de kroeg voelt Hella zich niet thuis, omdat zij zich tegenover de partij schuldig voelt, maar zij kan niet weg. Schneiderhahn toont foto¹s van ruines van zijn gezin welke allen dood zijn. Hij houdt van ruines, vooral hele oude. Hella vindt ruïnes net zoiets als vernietiging en dat is niet mooi. Opbouw is mooi. Schneiderhahn meent dat oorlog en vernietiging er altijd zijn geweest en de wereld toch mooi blijft, Corinth vindt Hella mooi in haar woordenaanval op Schneiderhahn. Deze brengt de 2 andere ertoe te vertellen over hun ervaringen. Sober en aangrijpend geven zij er een beeld van. Het ergst vonden zij de bommenwerpers die schoten op de vluchtelingen die in het water waren gesprongen. Dan maakt Schneiderhahn een opmerking waardoor Corinth denkt dat hij bij de concentratie kampen betrokken was en ziet in hem een mede boeman. Hella gaat nu ziek weg vergezeld en ondersteund door Corinth. Ze gaan terug naar het pension en beleven een kortstondige relatie. ³De barbaar en de kortstondige huichelaar met de vrouw die in wezen liefde is.² Corinth wil meer weten over Schneiderhahn en vraagt Hella een onderzoek naar hem in te stellen. Het lijkt wel dat Schneiderhahn geen wroeging kent. Schneiderhahn zegt later dat hij niks met de kampen te maken had, maar dit wil Corinth niet geloven. Schneiderhahn zweert op zijn vrouw en kind dat hij geen moordenaar is. Hella vertelt Corinth na een concert dat Schneiderhahn inderdaad niet betrokken was bij de concentratiekampen. Dan komt Corinth erachter dat Schneiderhahn gelogen had. Dat hij had gestreden voor een goede zaak. Hij wordt vreselijk kwaad en rijdt midden in de nacht naar Schneiderhahn. Hij slaat Schneiderhahn helemaal in elkaar. Deze roept dat hij niets met de kampen te maken had en Corinth zegt dat hij het daarom juist doet. Als de anderen Schneiderhahn¹s kamer binnendringen vlucht Corinth weg. Hij is helemaal door het dolle heen. Hij gilt van het lachen en de tranen stromen over zijn wangen. Hij rijdt met de auto als een wildeman het puinveld in. Dan steekt hij het wrak in brand en kijkt een poos naar het vuur. Kruipt achter een begroeid heuveltje, zodat hij geen vuur meer kan zien, en kijkt over de afgestorven vlakte. 3.De verdieping
3.1.Tijd en ruimte
Het boek bestaat uit vijf hoofdstukken. De drie middelste daarvan eindigen met verzen: cursief gedrukte stukken zoals ook in de Illias en de Odyssee staan. Het boek is een roman met veel eigenschappen van een Griekse tragedie. Het is geschreven in een personale vertelwijze. (Alles staat in de derde persoon.) Hierdoor volg je het verhaal van een afstand. Sommige stukjes worden wel verteld in de belevende ik. Om zo ook gevoelens te kunnen ervaren. Het boek heeft twee verhaallijnen. Een verhaallijn die zich in het verleden afspeelt. Deze verhaallijn geeft het verband tussen Hella en de stad Dresden aan. Corinth ziet Hella als iets dat overwonnen moet worden, net als Dresden. In de andere verhaallijn beleeft Corinth de bombardementen op Dresden opnieuw. 3.3 Thema en motieven
Thema: Het thema is 'vrouw-stad'. Hella en Dresden worden voortdurend met elkaar in verband gebracht. Zowel door de verzen die steeds het boek 'onderbreken', als door de verwijzingen naar Helena en Troje. De verzen geven aan op wat voor manier Hella en Dresden met elkaar te maken hebben. Wanneer Corinth naar Hella verlangt, maar nog niet de kans krijg bij haar de nacht door te brengen, wordt dit vergeleken met het verlangen van Corinth om Dresden te bombarderen en ook nu moet hij geduld hebben, want Hella moet uitwijken naar Rabenau. Een ander belangrijk thema is de lust. Corinth begeert zowel Hella als Dresden. Maar wanneer hij ze heeft veroverd, laat hij ze allebei verwoest achter. Motieven: -Verwoesting: Corinth verwoest eerst Dresden, daarna Hella door haar te gebruikenvoor het bevredigen van zijn seksuele lust. Vervolgens verwoest hij de auto waar hij in reed en leest daarbij het artikel van Schliemann waarin staat '- vond hij negen Troje's onder elkaar, het derde lieve lezer, gij heb het begrepen, met sporen van brand, gewelddadige verwoesting en de 'Goudschat van Priamus'. Deze heroïsche strijder -' Ook in dit artikel komt weer de verwoesting terug, dit keer van Troje. -Troje: de stad Dresden kan in dit verhaal een beetje gezien worden als Troje. Alles wat over Dresden gezegd wordt, verwijst naar Troje en andersom. - Schuldgevoel: Corinth heeft last van zijn schuldgevoel. Hij denkt dat Schneiderhahn dat ook heeft, omdat die met zijn verhalen de indruk geeft een kampbeul geweest te zijn. 3.4.Personages
Norman Corinth heeft in de oorlog meegedaan aan het bombardement op Dresden, waardoor de stad geheel verwoest werd en waarbij tienduizenden mensen het leven lieten. Bij dat bombardement vatte zijn vliegtuig vlam, maar hij overleefde de ramp. Door de brand is zijn gezicht verminkt. Corinth heeft daar een soort trauma van overgehouden: hij voelt zich een slecht mens. Maar als iemand anders ook wat slechts heeft gedaan, voel jij je minder slecht. Daarom slaat hij Schneiderhaln in elkaar als blijkt dat die niets met de concentratiekampen te maken heeft gehad. Corinth is nu een tandarts uit de V.S. die naar Dresden komt voor een congres. Hij verwoest Hella, door met haar naar bed te gaan en haar daarna te negeren, net zoals hij Dresden heeft verwoest. Hella is van grote betekenis voor Corinth, want hij werd al snel verliefd op haar. Ook bewondert hij haar, omdat zij na zes jaar concentratiekamp nog steeds optimistisch, positief en vrouw is gebleven. Hella Viebahn is de gastvrouw van Corinth tijdens het tandartsencongres. In de oorlog heeft ze in een concentratiekamp gezeten omdat ze communiste was. Ondanks dat is ze nog steeds optimistisch en positief. Ook heeft ze ooit een kind gehad, waarvan ze nog een melktand om haar nek draagt. Ze wordt verwoest doordat ze zich aan Corinth geeft, die haar vervolgens negeert en haar een nacht tevergeefs op hem laat wachten. Schneiderhahn is ook tandarts en komt uit voormalig West Duitsland. Hij heeft een passie voor ruïnes. In de oorlog vervulde hij een topfunctie in Moskou bij een buitenlandse spionageorganisatie. Hij wekte bij Hella en Corinth het vermoeden kampbeul te zijn geweest, wat niet waar bleek te zijn. Toen Corinth dat ontdekte, sloeg hij hem in elkaar. Mulisch heeft de namen zorgvuldig gekozen. In het begin, voorafgaand aan het verhaal wordt namelijk gesproken over Troje, waar niet om de stad, maar om Helena werd gevochten. In Dresden wordt gevochten om Hella. Ook de naam van Corinth is niet zomaar. Corinth is een Griekse naam die aan Corinthië doet denken, wat staat voor cultuur en beschaving. 3.5.Titel, ondertitel en motto
Titelverklaring: Het stenen bruidsbed
Corinth gaat in het boek met Hella naar bed, daarbij zegt hij:" - iedere keer is de eerste." Net als een bruidsbed waar een maagd voor het eerst met haar echtgenoot naar bed gaat. Corinth's gevoel voor Hella gaat snel over en hij laat Hella links liggen, vandaar dat het bruidsbed in steen verandert. Ondertitel-verklaring: n.v.t. Motto-verklaring: 'Kom mee, lieve Helena, dan kun je wonderlijke dingen zien van de Trojaanse wagenstrijders en bronsgepantserde Grieken. Zo pas nog raasde de oorlog - bron van tranen - in de vlakte rond en waren zij op dodelijke strijd belust: nu staan zij stil bijeen - de strijd is opgehouden - op hun schild geleund, de lange lansen naast zich in de grond gestoken.' HOMERUS, Ilias, IIIe Zang
Hoe populair dit ook was, het miste zijn uitwerking, omdat het gerucht ging dat Nero tijdens het branden van de stad in zijn paleis het toneel besteeg en Troje's ondergang bezongen had, de huidige ramp vergelijkend met vernietigingstaferelen uit de voortijd. TACITUS, Annalen, Boek XV
Mulisch geeft zo het verband tussen Troje en Dresden en Helena en Hella aan. Allemaal werden ze toen ze eenmaal overwonnen waren, vernietigd achtergelaten. 3.6.Relatie tussen tekst en auteur
Harry Kurt Victor Mulisch werd geboren 29 juli 1927 in Haarlem als zoon van een oud-officier van het keizerlijk Oostenrijkse leger. Zijn moeder was toen 18 jaar oud en een dochter uit een Belgische, Joodse familie. Mulisch groeide op tijdens WOII. Zijn vader doet mee met de bezetters, terwijl zijn moeder, vanwege haar afstamming, niet al te veel mocht opvallen. Als kind schreef Mulisch al verhalen, om zijn gedachten van zich af te kunnen schrijven. Hij publiceert in 1947 zijn eerste verhaal: 'De Hamer'. Hij schreef niet alleen verhalen en romans, maar ook poëzie, toneel, scenario's, studies, verslagen en autobiografieën. In Mulisch' schrijversschap zijn vier perioden te onderscheiden: - De jaren vijftig, waarin zijn belangstelling voor magie, mystiek en occultisme tot uiting komt: De diamant (1954), Het zwarte licht (1956) en het toneelstuk Tanchelijn (1960). Het stenen bruidsbed schreef hij in opdracht van het Ministerie van Onderwijs, Kunst en Wetenschap. - De jaren zestig, waarin de politieke en maatschappelijke realiteit tot zijn werk doordringt. Onder andere in De zaak 40/61, waarvoor Mulisch het proces tegen de nazi Eichmann bijwoont en Het woord bij de daad (1968) dat gaat over de Cubaanse revolutie. Hij schrijft dan vooral proza. - In de derde periode laat Mulisch de actualiteit achter zich en keert terug naar de mythe. Het ontraadselen en vervolgens blootleggen van onderliggende mythes lijkt zijn hoofddoel te zijn als schrijver. In deze periode trouwt hij en wordt vader. Zijn opkomst als dichter uit zich in enkele dichtbundels zoals Woorden, woorden, woorden (1973) en Tegenlicht (1975). Mulisch was tot dan toe een auteur voor liefhebbers, maar met zijn roman 'Twee vrouwen' trekt hij een breed publiek. Ook verschijnt zijn filosofisch werk 'De compositie van de wereld', waar hij dertig jaar aan gewerkt had. Hij nam echter nog geen afscheid van de literatuur, zo toont de vierde periode aan. - In deze vierde periode krijgt Mulisch internationale bekendheid, door onder andere ŒDe aanslag'. Maar echte bekendheid krijgt hij door de literaire/filosofische roman 'De ontdekking van de hemel'. Mulisch heeft door de jaren heen vele prijzen voor zijn werk ontvangen: de Constantijn
Huygensprijs (1977), de P.C. Hooftprijs(1978), de Diepzee-prijs(1986), de Prijs der Nederlandse Letteren(1995) en de Librisprijs(1999). 4 De persoonlijke beoordeling
Het is duidelijk waar het boek over gaat, over het thema vrouw-stad en over de verwoesting daarbij . Dit komt in het hele boek steeds weer terug. Door de verzen die tussen de normale verhaallijn door staan wordt dit nog eens extra versterkt. Dit zag ik in eerst niet, maar door secundaire literatuur te lezen werd me dit duidelijk. Het onderwerp sprak mij niet echt aan, omdat ik de verhalen van Troje en Helena niet zo heel goed ken. De gebeurtenissen
De gebeurtenissen zijn in dit boek, naast de gedachten, erg belangrijk. Uit de gebeurtenissen, zoals de verwoesting van Dresden en Hella, komen de gedachten voort. Zoals het besef van Hella dat Norman niet van haar houdt en haar alleen maar heeft verwoest zoals hij Dresden heeft verwoest. Hij heeft een vrouw in Amerika, gaat met zijn gids naar bed en papt ook nog aan met een jong meisje dat boeken verkoopt. De vraag waarom hij de uitnodiging van het tandartsencongres heeft gekregen wordt in het boek niet beantwoord. Ik snapte dat allemaal niet echt... Ik vond het boek de eerste twee hoofdstukken heel vaag. Het ene moment zit Corinth nog in Amerika en het volgende moment zit hij in Duitsland. Ook waren voor mij de verzen eerst niet duidelijk. Dat komt misschien ook wel omdat ik meestal 's avonds lees en dan erg moe word van het lezen en dus m¹n gedachten er niet helemaal bij kan houden. De opbouw
Het verhaal is moeilijk te volgen, soms worden dingen als bekend verondersteld die ik nergens heb gelezen. De opbouw is wel begrijpelijk. Het verband tussen de Griekse tragedie over Troje en deze roman is duidelijk. Ook in Griekse tragedies komen verzen voor. De verzen geven ook het verband tussen Hella en Dresden aan en, doordat het een vers is, ook het verband tussen Hella/Dresden en Helena/Troje. De personages
Corinth is een man die zijn oorlogsverleden niet goed heeft verwerkt en nodig naar de psychiater moet. Hij laat de geschiedenis herleven, maar nu is het niet Dresden dat hij verwoest, maar een vrouw, Hella. Hij kan het ook niet hebben dat Schneiderhahn geen oorlogsmisdadiger was en hij daardoor de enige vernietiger is. Dat zijn natuurlijk allemaal geen fijne eigenschappen. Hella lijkt mij een vrouw die veel meegemaakt heeft. Hij hoort haar natuurlijk niet zo te behandelen, zoals hij gedaan heeft. Het taalgebruik
Het boek was wat betreft taalgebruik wel te begrijpen. Alleen stonden er fragmenten en namen in die ik niet begrijp omdat ik die klassieke verhalen niet ken. Zoals: 'Waarom was Nero Nero? Omdat Nero Nero was.' (blz. 169) Of: .....Die hadden een bedoeling, en aanwijsbare gevolgen - zoals het massacre van Carthago, en Hiroshima; die mikten boven zichzelf uit, zoals de slag om Troje niet om Troje ging, maar om Helena. Dresden niet... (blz. 129) Omdat te begrijpen moet je weten wie Nero was, wat Carthago was en waarom die stad verwoest was. Het verhaal bevat weinig dialoog, maar de stukken dialoog die in het verhaal staan zijn wel erg duidelijk. Juist doordat het dialoog is. Het schept sfeer. Ook wordt er veel aandacht besteed aan de gevoelens van personen. 6 Literaire vormen
Het boek zou ik indelen onder het genre Œepiek¹. Omdat het verhalend is, een roman met welliswaar een dramatisch verhaal, maar wat niet voor toneel geschreven is. 7. Twee extra verwerkingsopdrachten
Opdracht 35 : drie nieuwe titels. De terugkeer naar Dresden : Omdat Corinth voor het eerst terugkeert naar Dresden sinds hij het in de oorlog gebombardeerd heeft. De verwoesting: (zie motieven) Corinths gezicht is verwoest nadat hij Dresden heeft verwoest en hij verwoest Hella door met haar naar bed te gaan en haar daarna in de steek te laten. Stad in puin: Verwijst naar het gebombardeerde Dreseden en alles in het verhaal heeft daar weer mee te maken. Opdracht 20: Een nieuwe kaft en tekst achterblad. Tekst achterblad: Harry Mulisch schreef Het stenen bruidsbed in opdracht van het ministerie van onderwijs, kunsten en wetenschappen. Het boek is in wel negen Europeese landen vertaald. Het gaat over een Amerikaanse tandarts, Corinth, die voor een congres naar de stad Dresden in Oost-Duitsland gaat. Hij is er eerder geweest, in de oorlog. Hij wordt nu voor het eerst geconfronteerd met zijn daden. In Dresden ontmoet hij Hella, met wie hij een kortstondige verhouding krijgt. En hij ontmoet Schneiderhahn, een tandarts uit het voormalige West-Duitsland. Deze aangrijpende en verontrustende roman is een nieuwe fase in het schrijversbestaan van Mulisch.
REACTIES
:name
:name
:comment
1 seconde geleden