Het schervengericht door A.F.Th. van der Heijden

(Originele) titel: Het schervengericht
Auteur: A.F. Th. (van der Heijden)
Oorspronkelijke taal: Nederlands
Gebruikte druk: 5de druk, 2007
Verschijningsdatum: 1e druk 2007
Aantal bladzijden: 1051
Uitgegeven door: Querido
Reeks: Homo Duplex

Coverillustratie: een gebroken langspeelplaat met bloedvlekken tegen een groene achtergrond.

Samenvatting
Regisseur Remo wordt veroordeeld wegens sex met het 13-jarige meisje Wendy. Hij valt op jonge meisjes, maar dat Wendy zo jong is wist hij niet. De sex was vrijwillig en het was voor het meisje bepaald niet de eerste keer. Evengoed is ze minderjarig. Remo moet een aantal maanden de cel in voor psychologisch onderzoek. Omdat hij een beroemdheid is gaat hij onder een andere identiteit de cel in: hij laat zijn baard staan, draagt een zware schildpadmontuur bril en krijgt de naam Remo Woodehouse.
Kort voor zijn aankomst is een andere gevangene in dezelfde Californische gevangenis, Choreo. Net als 'Remo' iemand met opvallend klein postuur, en ook hij verblijft er onder een valse identiteit. Zijn gezicht is ook onherkenbaar - in een vorige gevangenis hebben mede-gedetineerden hem met een brandbare vloeistof overgoten en in brand gestoken.

Gaande het verhaal ontdekt 'Remo' dat Scott secteleider Charlie is: de moordenaar van zijn zwangere vrouw Sharon en een aantal vrienden. Zeven jaar geleden zijn de leden van een sekte onder leiding van Scott zijn huis binnengedrongen en hebben alle aanwezigen afgeslacht. De twee kleine mannen, die allebei als vrijwillig schoonmaker in de gevangenis werken, krijgen de kans elkaar regelmatig te spreken. Verhitte discussies, ruzies die eindigen in een isoleercel - gaandeweg worden zowel de misstappen van Remo als de misdaden van Scott ontleed. Scott die geen bloed kan zien, die geen kakkerlak kwaad zal doen, maar probleemloos mensenlevens opoffert voor zijn zaak.

Het is al te toevallig dat moordenaar en echtgenoot van het slachtoffer samen in de gevangenis komen, en het is dan ook geen toeval. 'De Griek', de heer Agraphiotis, heeft het allemaal geënsceneerd: de komst van Scott naar dezelfde gevangenis (met behulp van gestolen directie-briefpapier uit de gevangenis en een nagemaakte handtekening), de gelegenheid die de twee mannen hebben om zoveel en zo lang met elkaar te discussiëren. De Griek heeft het eeuwige leven: hij is misschien een orakel of een godheid, die het bestaan van de mensen omvormt naar een Griekse tragedie. Remo heeft misschien zijn lijdensweg verdiend omdat hij met zijn films en zijn arrogantie de goden naar de kroon heeft gestoken. 'De Griek' heeft ook de hand gehad in het ontsporen van Charlie en zijn sekte - met de bedoeling tot een nieuwe wereldorde te komen, wat jammerlijk mislukt.

Hoofdstukken
Het boek is verdeeld in zeven weken: week 51 t/m week 5. De hoofdstukken zijn verdeeld in dagen, en die weer in paragrafen.

Week 51, de Kaliefgevangenis
Remo laat zijn baard staan en bereidt zich voor op het verblijf in de gevangenis. Daar wordt hij, na een rijkbesprenkeld afscheidsdiner, ’s morgens afgeleverd door zijn vrienden. De alcoholische directeur ontvangt hem met alle égards. Remo is bang voor het geweld en de verkrachtingen die in de gevangenis plaatsvinden, maar hij wordt in afzondering gehouden en zijn medegevangenen herkennen hem niet. Remo gaat vrijwillig schoonmaken, samen met een medegedetineerde - gaandeweg ondekt hij wie dat is: de moordenaar van zijn vrouw.

Week 52, blauwe tranen
Terugblik op de beschuldiging van seksueel misbruik van een minderjarige - de moeder van Wendy had op een filmrol gehoopt, en is rancuneus genoeg om op deze manier verhaal te halen. Remo went aan het gevangenisleven en aan zijn medegevangenen.

Week I, de methode-Charrière
Remo komt tot de ontdekking dat zijn medegevangene de moordenaar van zijn vrouw is. Hij wil hem dood hebben, maar eerst uitgebreid uithoren over hoe het gegaan is. Er ontstaat een steekspel van vraag en antwoord tussen de twee mannen, tot Remo zijn zelfbeheersing verliest en Charlie het verband van zijn verbrande hoofd trekt. De twee moeten als straf voor de vechtpartij een paar dagen in een isoleercel. Remo past een methode toe waarover hij in een boek gelezen heeft: een natte deken tegen zijn gezicht waarna hij in zijn halve benauwdheid in dagdromen kan vluchten.

Week II, Hurly Burly
Na de isoleercel mogen de twee kleine mannen weer samen schoonmaken en zetten hun gesprekken voort. Charlie/Scott legt uit hoe hij de wereldorde omver had willen werpen: vreselijke misdaden plegen, die de zwarten in de schoenen schuiven waarna een strijd tussen zwart en blank zou losbarsten ('hurly burly', naar een liedje van de Beatles. Letterlijk betekent het zoiets als rumoer, onenigheid en opwinding). Charlie en zijn volgelingen zouden daar het einde rustig van afwachten in een ondergronds paradijs. De zwarten zouden winnen, en Charlie en zijn volgelingen gaan dienen. Volstrekt ongerijmd allemaal. Scott ziet voortdurend overeenkomsten tussen hemzelf en Remo. Bijvoorbeeld in de voorliefde voor, en het succes bij, jonge meisjes.

Citaat (pag. 473)
'En dat is wat ik en jij gemeen hebben. De aantrekkingskracht van kleine, tengere mannen op ontwakende meisjes. Wij lokken tederheid uit in het jaar tussen pop en kind. Hun ongevormde moederlijkheid, dat is onze prooi. Tegelijkertijd, Little Remo, bezitten wij het milde overwicht van toegeeflijke vaders. De macht van kindmannetjes als wij is onverdacht... onschuldig... Het is machtshonger waarvoor het meisje haar ontluikende borst ontbloot. Hier, drink maar, papakind. Onze macht vertedert. Zo worden wij heer en meester over het rijk van de kleine, weerloze mensen.'

Week 3, Doris Day Eeuwig Maagd
Remo voert de discussie met Scott steeds verder op en krijgt steeds meer details te horen over de overval op het huis van zijn vrouw (waar een aantal vrienden aanwezig was, die ook zijn vermoord). Remo krijgt psychologen op bezoek voor onderzoek, maar die zijn bijzonder vooringenomen en doen eigenlijk niets anders dan hem beschuldigen.
Opnieuw vliegt Remo Scott aan, dit keer moet hij het bekopen met drie etmalen naakt in een kale, donkere cel. Hier herbeleeft hij de dood van zijn ongeboren zoon - tergend langzaam wordt verslag gedaan van diens laatste 20 minuten, als de moeder is doodgestoken en het kind nog leeft, tot het uiteindelijk gestikt is. De periode in de naaktcel is lauterend: Remo verwerkt de moordpartij en ziet zijn rol (terwijl zijn vrouw moest bevallen bleef hij in Londen aan een script over pratende dolfijnen werken, op het moment van de moord had hij net een dame afgewerkt).

Week 4, Kadaverdiscipline
Weer uit de isoleercel blijkt Scott een zelfgemaakte bom tot ontploffing te hebben gebracht en is hij gewurgd met een gitaarsnaar uit z’n eigen gitaar. Wie dat gedaan heeft, of hij dood of levend is, wordt niet onthuld in het boek. Remo's medegevangenen zien hem blijkbaar als de dader: ze tatoueren een blauwe traan op z’n gezicht, teken dat iemand een medegevangene vermoord heeft. Remo maakt zich op voor zijn ontslag uit de gevangenis, al is hij tot op het laatst niet zeker dat hij echt vrijgelaten zal worden.

Week 5, de Exilstraat
Remo wordt opgehaald door zijn vrienden, maar de rechter is bijzonder vooringenomen: hij wil Remo opnieuw achter de tralies hebben. Die vlucht het land uit, waarbij hij naast 'De Griek' in het vliegtuig terecht komt. Via Londen vliegt hij naar Parijs; omdat hij de Franse nationaliteit heeft zal hij niet aan Amerika uitgeleverd worden. Hij wordt achtervolgd door journalisten en fotografen - die ten tijde van de moord op z’n vrouw de smerigste verhalen ophingen, voor de werkelijke daders bekend waren. Remo laat een (ook jonge) vriendin met haar moeder overkomen naar Parijs en zal hier proberen een nieuwe carrière op te bouwen. 'De Griek' is terug in Amsterdam, waar hij als gezinsvoogd werkt. Hij verwacht dat het kleine jongetje waarover hij voogd is later de wereldorde zal omverwerpen, zoals hij dat vroeger van Scott verwacht had. Wat er van Scott geworden is wordt niet bekendgemaakt.

Titel (Bron: Wikipedia)

"Ostracisme of schervengericht was in de Atheense democratie een stemprocedure in de Ekklèsia (Volksvergadering) om politieke leiders die men te machtig vond voor tien jaar te verbannen. De procedure werkte als volgt: als de burgers in de Volksvergadering besloten dat er een ostracisme moest worden gehouden, kon iedere burger op een bepaalde dag in de Agora de naam van een door hem gewraakte politiek leider op een stuk gebroken aardewerk (vandaar de naam, ostrakon = scherf) schrijven. Als er minimaal 6000 scherven waren beschreven, werd de persoon wiens naam het meest werd genoemd voor eeuwig verbannen uit de stad, met behoud van bezittingen en burgerrechten."
Een mogelijke verklaring voor de titel is dat de regisseur zich een al te goddelijke rol heeft aangemeten door een wereld in licht te scheppen die mooier is dan de door de goden gemaakte wereld, en daarom afgeserveerd moet worden.

Plaats en tijd
Het verhaal speelt zich vooral af in Californië, met korte uitstapjes naar Londen en Parijs.

Schrijfstijl
Van der Heijden maakt intensief gebruik van dialogen. Cynische, snelle steekspelletjes met woorden maken het lezen grappig en nooit saai. Het perspectief wisselt voortdurend. Het verhaal begint op het moment dat Remo naar de gevangenis moet; in de loop van het boek wordt pas duidelijk wat hij misdaan heeft en welk drama hem in het verleden is overkomen. Keerzijde daarvan is dat de lezer gemakkelijk de draad van het verhaal kwijtraakt. Zaken die naar de werkelijkheid verwijzen - er is echt een filmmaker geweest, Roman Polánski, van wie de vrouw door een sekteleider vermoord is: door Charles Manson. Net als Remo is Polánski van Pools-Joodse komaf en net als Remo is hij opgepakt voor ontucht met een 13-jarig meisje. Net als Charlie uit het boek maakte Charles Manson liedjes en speelde hij gitaar.
De hoofdstukken in het boek hebben als titel een datum: het eerste heet maandag 19 december 1977, het laatste 31 januari 1978.

Perspectief
Ligt afwisselend bij Scott, Remo en De Griek, maar de laatste is de belangrijkste 'verteller' van het verhaal.

Thema/motieven
De drijfveren van de mens, hun worsteling met de tragedie van het dagelijks leven. Het verschil en de overeenkomsten tussen een moordenaar en zijn slachtoffer.

Hoofdpersonen
* Remo Woodehouse: pseudoniem, de echte naam komt in het boek niet voor.
* Charlie (Scott) Maddox, sekteleider
* '
De Griek' Spiros Agraphiotis, tijdelijk bewaker in Choreo.

Belangrijke bijfiguren
Sharon, de vermoorde vrouw van Remo; Wendy, het 13-jarige meisje met wie Remo een 'avontuurtje' beleeft; Douglas Dunning, advocaat bij Dunning & Hendrix en vriend; Paula, Remo's secretaresse; Dino en Sauro, Italiaanse broers, eigenaar filmmaatschappij.

Oordeel
Een bijzonder knap geschreven boek, een kunstwerk in taal. Maar, niet als eerste aanbevolen voor mensen onder de twintig. Je mist teveel van de historische context. Mensen die de beschreven jaren intensief beleefd hebben zullen heel veel verwijzingen naar de werkelijkheid herkennen. Maar die mensen zitten nu niet op school, hoogstens als docent.

Over schrijver en serie (Bron: Wikipedia)
"Adrianus Franciscus Theodorus (Adri) van der Heijden (Geldrop, 15 oktober 1951) is een Nederlands schrijver. Hij begon te publiceren onder de naam Patrizio Canaponi, en publiceerde ook onder zijn initialen, als A.F.Th.
Van der Heijden is een autobiografisch schrijver. Binnen zijn verhalen en romans is het eigen leven van de schrijver te herkennen. Dit maakt dat het gehele oeuvre met elkaar verbonden is. Dat wil echter niet zeggen dat gebeurtenissen en personen in zijn werk een getrouwe afspiegeling zijn van zijn eigen leven: hij gebruikt deze vrij, om ze te combineren met fictie, filosofische uitweidingen en een treffende sfeertekening van de Nederlandse sociale en culturele geschiedenis vanaf de jaren vijftig.
Kern van het oeuvre van Van der Heijden is de cyclus 'De tandeloze tijd'."

"De schrijver is inmiddels alweer een nieuwe ambitieuze cyclus gestart, Homo duplex, over een naamloze God die naar de aarde is gekomen om een wereldrevolutie te beginnen. Hoewel er nog geen gerangschikt deel van de cyclus is gepubliceerd, is er wel een omvangrijke proloog uitgekomen, De Movo Tapes, en de sleutelboeken Drijfzand Koloniseren en Mim. In maart 2007 verscheen het nader in de cyclus te plaatsen deel Het schervengericht. Binnen deze cyclus zijn er meer werken gepland."