Titel: Het rookoffer Auteur: Tessa de Loo Uitgeverij: De Arbeiderspers Plaats van uitgave: Amsterdam en Antwerpen Jaar van uitgave: 1987 Motto: Niet van toepassing Genre: Dit boek is een psychologische roman, dat over de liefde gaat. Samenvatting: Het boek begint bij augustus en eindigt twaalf maanden eerder. Ik zal het dan ook in die omgekeerde volgorde vertellen, omdat ik vind dat je anders de magie van het boek niet meekrijgt. Augustus: Na maandenlang niets van hem gehoord te hebben, belde Guido opeens weer bij Barbara aan. Hij kwam afscheid van haar nemen, omdat hij naar de Toneelschool gaat. De man van haar dromen stapt opeens uit haar leven. Er heerst een ongelofelijke spanning tussen hun en zij zit vol opgekropte verwijten. Ze komt erachter dat ze niets heeft geleerd van alles wat er tussen hun is gebeurd. Toch slapen ze voor de laatste nacht met elkaar nadat Guido ook voor de laatste keer een toneelstukje heeft opgevoerd voor haar.
Mei: De rooms-katholieke school, waar Barbara franse lessen geeft, heeft veel klachtenbrieven gekregen van ouders, die vinden dat het niet kan. Ze moet bij de rector komen die haar vraagt of ze een ontslagbrief naar school wil sturen. Haar gedrag is slecht geweest voor de reputatie van de school, het vertrouwen van de ouders en de integriteit van de docenten. Het lijkt alsof het het Barbara niet veel kan schelen. Op een dag zou ze toch van die school weg gaan en bovendien heeft ze een heel leuke tijd met Guido gehad; ze hield echt van hem. April: Bij een mondeling examen dat Guido bij Barbara in moet halen, is zij veel zenuwachtiger dan hemzelf. Ze heeft de neiging om wraak te nemen. Daarom stelt ze erg moeilijke vragen, maar vooral vragen over hun favouriete toneelstuk 'Cherie' waarin de mannelijke hoofdpersoon Cherie zijn 24-jaar oudere minnares heeft verlaat om vervolgens met een leeftijdsgenootje te trouwend maar stil nog naar Lea verlangt. Dit toneelstuk slaat erg op de verhouding die zij samen hebben en Barbara vraagt hem tijdens het examen dan ook expres naar de gevoelens van Lea (van zichzelf dus eigenlijk). Maar Guido negeert de dubbelzinnigheid en het lijkt alsof hij in een soort trance is geraakt; hij weet op elke vraag een te goed antwoord te verzinnen en weet zelfs veel meer dan in het literatuurboek stond. April: Barbara komt erachter dat heel veel leraren en leerlingen op haar school van haar liefdes- relatie met Guido afweten, waar ze erg onzeker van wordt. Dat gevoel wordt versterkt door leerlingen die op haar schoolbord een rij met blote jongetjes hebben getekend die allemaal de vraag stellen "Wanneer zijn wij aan de beurd juf?" Maar ook krijgt ze per post plaatjes van naakte mannen en ze wordt door bijna al haar collega's genegeerd. Ze lijkt het zich allemaal niet zo heel erg aan te trekken, verlangt alleen erg naar Guido en wil hem altijd bij haar houden. Op een dag komt hij ook, maar vertrekt op een abrubte manier weer, nadat hij heel snel een smerige tekst die op haar raam geschreven stond, heeft weggeboend. Hij kwam haar wel nog even vertellen dat hij voorlopig niet meer bij haar langs kan komen, omdat hij het aan zijn ouders heeft verteld en hij ook vindt dat hij zich nu veel meer op school moet gaan richten. Vanaf dat moment realiseert Barbara dat ze zich heel verdrietig en eenzaam zal gaan voelen de komende jaren. Hij betekent alles voor haar. Maart: Bij de tweede docentenvergadering zit Barbara vol met angstige voorgevoelens. En die voorgevoelens kloppen, want op een gegeven moment komt Beverman (docent aardrijkskunde) aan het woord. Hij komt terug op de kwestie van de schorsing van Guido. Op de vorige vergadering was de uitkomst namelijk 16-15 geworden in het voordeel van Guido. En bij die 16 zat ook Barbara, terwijl ze overtuigd tegenstander was van roken op school. Beverman komt met de verklaring. Hij maakt de liefdes-relatie tussen Barbara en Guido duidelijk, waarbij het volop geniet van het effect wat dat heeft op al zijn collega's. Maar helaas voor Beverman heeft dit geen invloed op de opheving van de schorsing, want het liefst wil hij Guido en Barbara kapot maken. Maart: Tijdens de schorsing was Guido vaak thuis bij Barbara waar hij dan goed huiswerk kon maken, terwijl zijn ouders dachten dat hij gewoon op school zat. 's Avonds speelde hij dan vaak stukjes toneel om zijn gevoelens te uiten. Toen, op advies van Barbara, Guido zijn ouders had ingelicht over de schorsing, was het niet meer nodig om overdag naar Barbara's huis te gaan. En al helemaal niet toen hij een dag na de vergadering van Barbara hoorde dat de schorsing opgeheven was.
Maart: Op de vergadering van de examencommisie vertelde de rector dat Guido al 3 dagen geschorsd is, nadat hij voor de tweee keer betrapt was met een sigaret op school. Maar nu ze hem voor de derde keer betrapt hebben en hij ook nog een grote bek terug had, zijn er veel discussies of Guido nu van school moet worden gestuurd, ook al zou dat gevolgen hebben voor zijn exames. Vooral Beverman is voorstander van dat idee en probeert hem op deze manier weg te pesten. Maar anderen zijn er weer tegen omdat ze het onredelijk vinden om zo'n begaafde jongen door zoiets kleins (roken op school) weg te sturen. De vergadering ging er heftig en toe en Barbara was de laatste die moest stemmen, waardoor het net leek of zij de doorslag heeft gegeven voor het houden van Guido op hun school. Maart: De ochtend na het brugklassers-feest, werd Barbara onrustig wakker nadat ze een nachtmerrie had gehad over Beverman. Guido kwam er ook in voor en Barbara kon niets zeggen. Ze werd in haar droom uitgemaakt voor heks en ze wilden haar verbranden. Ze werd wakker naast Guido. Ze had hem de vorige avond alleen thuis gelaten. Barbara beseft zich steeds vaker dat Guido haar waarschijnlijk zal vergeten als hij naar de toneelschool gaat. Ze kan zich namelijk echt geen leven zonder hem voorstellen. Wanneer Beverman plotseling aanbelt die morgen, doen ze niet open. Maart: Steeds vaker komt Guido bij Barbara thuis en bedrijven dan 's avonds de liefde. Soms zijn ze heel sloom en hangt Guido maar een beetje voor de televisie, waar Barbara zich erg aan ergert, maar waar ze niets over durft te zeggen omdat ze bang is dat hij dan weg zou lopen en nooit meer terug zou komen. Op het feest van de brugklassers wist niemand nog van hun geheime relatie, maar toch had Barbara haar twijfels. Ze maakten quiz-vragen voor de kinderen en kreeg daarbij hulp van Beverman (die haar probeerde te versieren), waarmee ze op een gegeven moment in een doodlopend doolhof zat. Die kinderen hadden hun daar namelijk in gelokt, in de hoop dat er iets tussen hun zou ontstaan. Beverman was erg opdringerig die avond. Februari Guido doet Barbara soms pijn met zijn gedrag; ook door toneelstukjes te spelen uit 'Cherie' die dan heel herkenbaar zijn voor Barbara. Kort na de schorsing geeft Guido haar een beelde van Jeanne D'Arc op een paard, waar ze eigenlijk helemaal niet blij mee is. December Guido leent steeds vaker boeken van Barbara en speelt korte scenes uit romans of toneelstukken voor haar. Tijdens een van die avonden drinken ze wat en besluiten te gaan dobbelen. In het begin om niets, maar op een gegeven moment lijkt het op strippokeren en zijn ze allebei behoorlijk aangeschoten. Het wordt een soort toneelspel, maar wanneer Barbara alleen nog in haar lingerie zat ging de muziek opeens uit en realiseerde ze zich waar ze mee bezig was. Ze wist niet of ze wel wilde wat er allemaal gebeurde, maar al snel had ze geen gedachtes meer en had ze zich helemaal overgegeven aan haar liefde voor hem en eindigde dit alles in een hefige vrijpartij. Augustus In de nieuwe eindexameklas van Barbara zit een bijzondere, interessante en mooie jongen; Guido. Ze is helemaal onder de indruk van zijn kennis en mannelijke schoonheid. Ze vindt hem te mooi om waar te zijn, en wanneer hij haar tijdens een regenbui, een paraplu aanbiedt blijkt ook nog dat ze dezelfde interesses hebben. Guido is namelijk ook helemaal weg van het toneelstuk 'Cherie'
Personages: Barbara Rozemeyer Zij is een 35-jarige vrouw die franse lessen geeft op een rooms-katholieke school. Ze is altijd erg sjiek, Parisiens gekleed is. Ze heeft een ovaal gezicht, bruine ogen en donker haar (wat ze later laat millimeteren, omdat vrouwen die niet deugen altijd kaalgeschoren worden) Ze is nog maagd in de liefde en al een jaar gescheiden van haar man, wat een opluchting voor haar was. Ze wordt heel erg door Guido in beslag genomen, een 18-jarig jongere leerling, maar ze weet dat ze hem na zijn eindexamen zal verliezen waar ze erg angstig van wordt. Net als dat ze ook bang is voor Beverman. Maar op andere momenten
Ze is erg emotioneel, denkt veel na en kan zich makkelijk aanpassen. Guido Maenhout Hij is een 18-jarige begaafde, knappe jongen, die bij Barbara in de eindexamenklas zit. In zijn klas is hij niet heel geliefd, omdat hij te goed voor hen is. Zijn schoonheid beschouwt hij als iets vanzelfsprekends. Lichamelijk is hij nog echt een jongetje; smalle heupen, 5 haren op zijn borst en smalle polsjes. Hij heeft halflang golvend haar en is erg talentvol; vooral in het vak Frans (zijn Frans is Franser dan dat van de Fransen) maar ook in zijn toneelspel, waar hij veel aanleg en interesse voor heeft. Hij komt over alsof niets hem kan schelen en hij geniet van zijn vrijheid. Hij rookt, en liegt tegen zijn ouders, die weinig tijd voor hem hebben. Guido is een jongen die vooruit leeft en vindt dat we het leven 'spelen', alsof we erin geloven. Hij is brutaal en eigenwijs. Beverman Beverman is historicus op dezelfde school als Barbara. Hij weet heel veel, waar hij ook trots op is en aan iedereen wil laten zien. Daardoor komt hij kinderachtig over. Hij is wat dikkig (dikke roze vingers) en heeft weinig blond haar op zijn hoofd. Hij rookt zelf een pijp voor de klas, terwijl hij tegen Guido's rookgedrag is. Maar dat komt omdat hij wraak wil nemen uit jaloezie. Uit wraak verraadt hij Barbara; op een vergadering maakt hij bekend dat Barbara een verhouding heeft met een 18 jaar jongere leerling. Hij is namelijk helemaal weg van Barbara en heeft ook een bepaalde macht over haar; niet alleen in zijn gedachten, maar ook in de werkelijkheid. Hij is een echte dwarskop en maakt het leven van Barbara er niet bepaald leuker op. Hij vindt dat vrouwen veel aardser zijn dan mannen, en dat hij ze altijd op de vlucht slaat met zijn uitzettingen. Vertelperspectief: Barbara Rozenmeyer is de personageverteller van het verhaal. Je weet precies wat ze denkt en voelt. Je komt zo dichter bij haar te staan als lezer, omdat je precies weet wat ze meemaakt en wat dat met haar doet. Bij de andere personages weet je alleen wat ze zeggen of doen, die zijn niet verder uitgediept. Voor mij als lezer kun je je minder goed inleven in de personages die niet uitgediept zijn. Omdat het perspectief bij Barbara ligt, is de structuur van het verhaal eraan aangepast. De lezer blikt met haar gedachten en gevoelens terug op de affaire.
Structuur: Wat het boek zo bijzonder maakt is dat het chronologisch in omgekeerde volgorde is verteld. Het boek begint bij het einde; bij het afscheid van Guido en Barbara, en begint bij hun ontmoeting. Het is verdeeld in 12 korte hoofdstukken, wat je ook hebt kunnen zien bij de samenvatting, die elk genoemd zijn naar de maand waar het verhaal zich in afspeelt. Maar niet alle maanden worden beschreven. Ik zal voor de duidelijkheid alle hoofdstukken nog even op een rijtje zetten: Je vindt twee plaatsen in het boek die de structuur van het boek verklaren. Barbara gaat namelijk terug in de tijd; haar herinneringen zijn het enige wat ze nog van hem over heeft, als hij voorgoed bij haar weg is. Ze kan zich dan alleen de leuke en mooie momenten met hem herinneren. Maar ondertussen ziet ze hem ook zo groeien, terwijl zij alleen maar achteruit gaat. En het mooie van 'Het rookoffer' is dat dit 'achteruit leven' van Barbara ook tot uitdrukking komt in de structuur van het verhaal. Ik zal nu twee stukjes citeren, die vind ik de structuur verklaren: "Waarom had hij juist dit fragment eruit gelicht? Haatte hij haar? Vond hij dat ze zich aan hem had opgedrongen? Wilde hij haar kwijt? 'Nou?' Hij lachte onzeker om haar zwijgen. 'Wat vind je ervan?' 'Waarom heb je dit stukje gekozen?' zei ze zacht. 'Gewoon,' zei hij, 'het sprak me aan. Die man wil vergeten wat er die nacht gebeurd is, terwijl zij hem eraan blijft herinneren. Zij verbeeldt zich dat het betekenis heeft en dat ze reden heeft om trots te zijn. Ze verwacht een soort dankbaarheid, maar voor hem bestaat de nacht al niet meer. Hij leeft vooruit, zij achteruit." (blz. 75) "Hij omvatte haar heupen en legde zijn hoofd in haar schoot. Moest zij hem troosten, terwijl ze zelf degen was die getroost moest worden? Kon ze hem maar in haar schoot opbergen, een achterwaartse geboorte" (blz.12) Deze twee stukjes duiden op het feit dat Barbara eigenlijk in het verleden leeft. Ze klampt zich erg vast aan al haar herinneringen en zou het liefst willen dat de tijd stil stond. Zelf heeft ze het gevoel dat alles wat ze heeft geleerd in haar leven niets heeft opgeleverd. Ze zegt ook dat ze voor haar gevoel niet ouder is geworden door haar vorige huwelijk. Ze gaat weer terug in de tijd. "Het pad van deze droomleerling, dat door een gelukkig toeval korte tijd het hare gekruist had, voerde omhoog naar de top van een berg, waar het zich vertakte in nieuwe paden die naar alle windstreken voerden, terwijl haar pad, dat kon ze niet meer ontkennen, naar de diepte leidde." (blz. 23) Barbara voelt zich ook erg gebonden met het personage Lea, uit het toneelstuk 'Cherie'. Lea wil nooit oud worden en dat gevoel heeft ze bij Cherie, omdat hij lekker jong is. "Met jou Nounoune, is de kans groot dat ik over vijftig jaar nog twaalf ben" (blz.10) En Barbara voelt waarschijnlijk hetzelfde bij Guido. Ze zou Guido graag in haar schoot opbergen, een achterwaartse geboorte. Wat ze hier dus eigenlijk mee zegt is dat ze ten eerste Guido heel graag bij zich wil houden. Maar hij stribbelt tegen; wil zich verder ontwikkelen, wil succes maken op de toneelschool. Er ligt nog een hele wereld voor hem, terwijl voor Barbara die wereld is afgelopen. Ze heeft alleen nog maar haar verleden. Ook zegt de letterlijke betekenis van 'achterwaartse geboorte' iets; Je begint in haar geval bij de puberteit van Guido (eigen mening vorming, ontwikkelingsdrang, eigenwijsheid; voor Barbara heel angstaanjagend om dit bij Guido te zien, want ZIJ wordt daar ongelukkiger door, wil namelijk aandacht van hem) en Guido wordt langzaam steeds liever, onschuldiger, onbekender en eindigt in de buik. De geboorte kan je dus vergelijken met hun eerste ontmoeting. Tijd: Het verhaal wordt in omgekeerde volgorde verteld. Het effect daarvan op de lezer is dat je al weet hoe het afloopt. Dat heeft tot gevolg dat verrassingen uitgesloten zijn. Het verhaal beslaat een periode van een jaar, van augustus tot augustus. Het speelt waarschijnlijk een paar decennia geleden. Ruimte: De ruimte waarin het verhaal zich afspeelt is voornamelijk in het huis van Barbara en op de school waar zij les geeft. Het huis is een toevluchtsoord voor Guido als hij geschorst wordt wegens roken in het schoolgebouw. Wanneer de geschiedenisdocent hem op haar balkon ziet roken en hun relatie openbaar maakt, komt er een einde aan hun relatie. De stad waar het verhaal zich afspeelt ligt in ieder geval onder de rivieren en in de buurt van de grens met België. Na zijn examen vertrekt Guido naar Amsterdam naar de toneelschool. Thematiek: Onmogelijke liefde: De liefde tussen een lerares en haar leerling wordt door de huichelachtige mensen uit hun omgeving genegeerd. Daarmee bedoel ik de leiding van school, de collega's van Barbara en de ouders van haar leerlingen. Angst en eenzaamheid: Barbara is vanaf de eerste ontmoeting met Guido bang voor haar toekomst; vraagt zich af of ze ooit weer degene zou worden die ze geweest was voordat ze Guido leerde kennen.Zij kan absoluut niet zonder hem, heeft zich volledig aan hem overgeleverd en is door hem veranderd. Ze wordt niet geaccepteerd door haar omgeving en wordt ontgoocheld en eenzaam achter gelaten. Motieven: De motieven zijn hun passie voor het boek Cherie , liefde en taboes. De verhaalfragmenten uit dat boek komen telkens terug. Hierdoor is Barbara bang Guido kwijt te raken en dat gebeurt ook.
Titelverklaring: 'Het rookoffer' heeft te maken met het feit dat Guido geschorst werd op school doordat hij tijdens school rookte. Barbara had tijdens de stemming op de vergadering in het oordeel voor Guido gestemd, terwijl ze eigenlijk fel tegen roken is en zelfs de drijvende kracht was achter de antirookcampagne. Ze offert, door haar liefde voor Guido, haar principes dus voor hem op. Taalgebruik: Ik vond het taalgebruik moeilijk. Er werden niet veel moeilijke woorden gebruikt maar wel in heel ingewikkelde en lange zinnen. Hierdoor had ik moeite om de kleine verhaaltjes binnen het verhaal te begrijpen, ik kon de rode draad nog wel makkelijk volgen. Recensies: Recensie 1: Janet Luis, Achterwaarts glippen en baren met Tessa de Loo. In: Het Parool, 23-03-1987. De recensente beoordeelt de roman negatief, volgens haar heeft Tessa de Loo de tekst te mooi willen maken om de magere inhoud te verbergen, maar omdat die pogingen mislukken wordt de tekst alleen nog maar lelijker. Het boek stelt wel hoge eisen aan de lezer en het is een onderhoudende novelle, maar geen meesterwerk. Het thema van het boek is volgens de recensente de onmogelijke liefde tussen lerares en leerling. Uit het citaat “Het wil mij voorkomen dat de omgekeerde vorm de wat magere inhoud van de novelle moet compenseren.” blijkt dat de recensente de roman niet heel hoog in het vaandel heeft staan. Biografie Tessa de Loo: Als Tessa vijf is verhuist het gezin van Amsterdam naar Oss. Ze kwamen als niet-gelovigen in een katholieke wereld terecht, dat maakte haar tot een 'buitenbeentje'. Tessa de Loo was bovendien als kind wat in zichzelf gekeerd. De oorzaak hiervan is ook te vinden in haar slechte ogen (-7) en het feit dat ze weigerde een bril te dragen (later vormden contactlenzen een goede oplossing hiervoor). Al op de middelbare school schreef Tessa de Loo vaak opstellen. Ze volgt eerst het gymnasium (twee jaar), maar stapt over naar de HBS (1 jaar). Ze is een moeilijke leerling en haalt lage cijfers. Vervolgens gaat ze naar de MMS. Hier slaagt ze met drie negens, voor Nederlands, muziek en tekenen. Ze ging na de middelbare school een MO-Nederlands opleiding volgen in Utrecht. Tessa de Loo trouwt als ze twintig is en na vier jaar krijgt ze een zoon: Joris. Ze stopt met haar studie en met haar pogingen om te schrijven. Ze verhuizen naar de Achterhoek, waar ze lerares wordt. Later pakt ze haar studie weer op, maar neemt dan het besluit schrijfster te worden. In 1983 debuteert ze. Ze is 37 jaar als 'De meisjes van de suikerwerkfabriek' uitkomt. Dit boek is meteen een succes. Haar tweede boek 'Meander' gaat over een commune die door egotripperij en machtsmisbruik een mislukking wordt. 'Het rookoffer' en 'Isabelle' worden door de critici niet goed ontvangen. Men verwijt haar het gebruik van te veel clichés. 'De tweeling' (1993) is weer een groot succes. Tessa de Loo is het conflict tussen het collectief en het individu een terugkerend thema. Een ander thema is het conflict tussen de kinderwereld en die van de volwassenen. In 1994 verhuist ze naar Coimbra in Portugal. Hier werkt ze momenteel aan een boek op basis van dagboekfragmenten en brieven van Lord Byron. Recensie 2: K.L. Poll, Boekenweekgeschenk van Tessa de Loo: een schoolidylle. In: Het NRC Handelsblad, 20-04-1987. Ook deze recensent beoordeelt de novelle negatief, volgens hem bevat het boek teveel clichés en probeert de schrijver met vormtrucs haar boek interessant te maken wat iedere keer weer mislukt. Wat de recensent ook erg onbenullig vindt zijn de hoofdstuktitels en de tijdsaanduidingen terwijl het ene hoofdstuk en tijdvak niet van het andere te onderscheiden valt. De schrijfster wil het boek dus te mooi maken en daardoor wordt de vorm te geforceerd en het verhaal te simpel. De personages zijn erg stereotiep en veranderen niet gedurende het verhaal. Uit het citaat “Ze probeert haar eenvoudige damesbladverhaal met vormtrucs interessant te maken, literair, verantwoord. Die trucs mislukken de een na de ander.” blijkt dat ook deze recensent niet erg tevreden is over het werk van Tessa de Loo.
Persoonlijke verwerking: Keuzeverantwoording: Ik heb dit boek gekozen omdat ik heb gehoord van het succes van ‘de Tweeling’ en ik dus graag een boek van Tessa de Loo wilde proberen. Ik heb ‘de Tweeling’ niet gekozen omdat het een erg dik boek is en ik het erg druk heb en dus niet veel tijd heb om te lezen. ‘Het rookoffer’ is lekker dun en daarom koos ik dit boek. Eigen mening: Ik vind het geen leuk boek, het was erg saai doordat de personages geen veranderingen doormaakte en je dus de hele over dezelfde mensen zat te lezen. Het was ook best wel langdradig en er kwamen veel poëtische zinnen in voor, tenminste dat werd geprobeerd, maar ik het de meeste zinnen gewoon saai en het leek wel een beetje op proza maar er miste altijd net iets. Het was wel fijn dat het een dun boekje was, anders was ik er denk ik niet eens door heen gekomen. Het was wel erg origineel om met het einde te beginnen en met het begin te eindigen, maar ik vond wel dat daardoor de spanning eraf ging. Als het chronologisch was geweest was het i.i.g nog spannend gebleven of Guido Barbara in de steek zou laten of niet. Maar van spanning was nu totaal geen sprake meer. Ik vond het boek ook saai omdat ik me in geen van de personen in kon leven. Ik vind Barbara maar een zielige preutse ouwe taart die niet zo moet gaan zitten kniezen maar eens wat met haar leven moet gaan doen en niet zo afwachtend moet zijn. En Guido is een verschrikkelijk verwend nest die denkt zonder enige moeite een ster te kunnen worden en niets of niemand nodig te hebben zelfs geen opleiding. Eens met de recensenten? Ik ben het dus wel eens met de recensenten, zij zeggen ook dat het boek mooi is geprobeerd te maken, maar dat het duidelijk is dat, dat niet is gelukt. Ik ben het ook met recensent K.L. Poll eens dat Guido een dwaze indruk maakt en helemaal niet zo geweldig uit de kast komt. Hierdoor snap ik niet wat Barbara in hem ziet. Maar in tegenstelling tot K.L. Poll snap ik wel wat de schrijfster met de titel bedoelt; 'Het rookoffer' heeft te maken met het feit dat Guido geschorst werd op school doordat hij tijdens school rookte. Barbara had tijdens de stemming op de vergadering in het oordeel voor Guido gestemd, terwijl ze eigenlijk fel tegen roken is en zelfs de drijvende kracht was achter de antirookcampagne. Ze offert, door haar liefde voor Guido, haar principes dus voor hem op.