A. Auteursinformatie Tessa de Loo is in 1946 geboren als Tineke Duyvené de Wit. Na de middelbare school ging ze Nederlands studeren in Utrecht. Na de geboorte van haar zoon pakte ze haar studie weer op Texel op en begon ze met schrijven. In 1983 verscheen het verhaal ‘de muziekles’ in een literair tijdschrift; vanaf dit moment hanteert ze het pseudoniem Tessa de Loo. In datzelfde jaar verscheen de verhalenbundel ‘De meisjes van de suikerfabriek’, waarvoor ze het Gouden Ezelsoor voor het bestverkochte debuut ontving. In 1985 verruilde ze het dorpsleven van Pieterburen voor het stadsleven van Amsterdam. De eveneens gunstige ontvangst van haar eerste roman ‘Meander’ (1986) was aanleiding haar uit te nodigen het boekenweekgeschenk te schrijven: Het rookoffer, verschenen in 1987. Ze schrijft meestal romans en novelles. De onderwerpen van haar verhalen zijn vaak: onbegrip, falende communicatie en isolement. In het slot gaat meestal ieder zijn eigen weg. Tessa de Loo schrijft afwisselend, spannend, speelt met de tijd, verteld sprongsgewijs, verspringend in de tijd en naar verschillende plaatsen. B. Samenvatting Barbara Rozemeyer, lerares Frans, heeft een relatie met één van haar leerlingen, Guido Maenhout. Ze hebben beide dezelfde passie: ze houden van Franse literatuur. Guido voert bij Barbara thuis vaak kleine toneelstukjes op en ze bespreken samen de boeken die ze hebben gelezen. Als Guido voor de derde keer geschorst wordt voor roken in het schoolgebouw neemt Barbara het voor hem op. Dit is verdacht want Barbara was altijd sterk tegen roken. Als Beverman (leraar aardrijkskunde) erachter komt dat Barbara een relatie heeft met Guido, vertelt deze zijn ontdekking bij een lerarenvergadering. Alle leraren zijn geschokt. De rector besluit dat Barbara ontslag moet nemen. Hij moet namelijk rekening houden met de reputatie van de school en met het vertrouwen van de ouders. Dus Barbara neemt ontslag. Guido mag nog wel examen doen. Na zijn examen vertrekt hij naar de toneelschool in Amsterdam. Barbara blijft alleen achter.
C. Het boek en het thema Het thema van ‘Het rookoffer’ is: de (onmogelijke) relatie tussen een lerares en een leerling. De relatie is (bijna) onmogelijk door het feit dat ze het geheim moeten houden voor de schoolleiding. Ook het verschil in leeftijd maakt het moeilijk, maar wat er in het boek vooral naar voren komt, is dat Barbara na Guido’s examen weer alleen is. De motieven zijn: leraar-leerlingrelatie, roken, het boek Chéri van Colette. De leraar-leerlingrelatie komt natuurlijk steeds weer terug, omdat dat de hoofdlijn in het boek is. Doordat Guido drie keer is betrapt met roken, is er in de lerarenvergadering een discussie over het definitief verwijderen van Guido. Er wordt gestemd en het stemmenaantal is gelijk, alleen Barbara moet nog. Ze kiest ervoor om Guido te verdedigen, terwijl zij juist degene is die extreem tegen roken is. Als Beverman, aardrijkskunde leraar, Guido bij Barbara op het balkon ziet roken, komt de geheime relatie uit. In het boek speelt Guido vaak stukken uit Chéri. Barbara en hij praten er vaak over, en er staan veel citaten uit het Chéri in het boek. D. Opvallende zaken Opvallend vonden we dat de relatie tussen een lerares van 36 en een jongen van 18 niet gelijkwaardig is, maar dan niet in ‘voordeel’ van Barbara, maar van Guido. Hij lijkt verreweg van onzeker, terwijl Barbara degene is die dat wel uitstraalt (zie E. Fragment+ toelichting). Je zou juist verwachten dat het andersom zou zijn. Ook erg opvallend was de jaloezie van Beverman. Hij was gek op Barbara, en zij liet merken dat ze niets van hem moest hebben. Toen hij Guido op haar balkon had zien roken, heeft hij het openbaar gemaakt, in de lerarenvergadering. Wat natuurlijk erg tegenstrijdig is, als hij haar voor zich wil winnen. E. Fragment “Maar toen na een aantal dagen niets erop wees dat de school zich nog om hem bekommerde, sloeg Guido’s ijver om in zijn tegendeel. 's Avonds hing hij, alsof zijn wervelkolom op drie plaatsen geknakt was, onderuit in een stoel en keek met uitgebluste ogen naar de bewegende beelden op het televisiescherm. Wanneer Barbara hem aanhaalde snauwde hij: ‘laat me met rust’ en weerde haar af door met zijn schouder langs zijn oor te strijken. Dan snelde ze naar de slaapkamer en ging voor de spiegel staan om te zoeken naar tekenen van plotseling verval. Soms scheen er ineens een kraaiepootje te zijn ontstaan of leken de lijnen rond haar mond scherper. Was het waar dat seksuele activiteit het verouderingsproces versnelde? Ze herinnerde zich uit haar schooljaren een oude non met een melkblanke, rimpelloze huid. Het samenleven met Christus moest gezonder zijn dan dat met een mens van vlees en bloed. Af en toe maakte zijn lethargie haar zo zenuwachtig, dat ze een avondwandeling maakte door de uitgestorven straten, die glad waren van de opgevroren sneeuw. Waarom bleef hij elke avond komen? Om haar met zijn zelfverdiende lot te kwellen, alsof het allemaal haar schuld was? Toch durfde ze de sombere gestalte, die met zijn slecht luim en zijn televisieprogramma’s de hele kamer in beslag nam, niet tot orde te roepen. Haar correctiewerk deed ze in de slaapkamer, op de mahoniehouten toilettafel tussen de cosmetica en de Franse parfums. Als ze opkeek van haar werk zag ze pal voor zich haar eigen gezicht, verflenst en gespannen, en vroeg ze zich af of ze ooit weer degene zou worden die ze geweest was voordat ze Guido leerde kennen. Maar wat haar tegelijk het meest ontmoedigde was de wetenschap dat ze alles verkoos, het ergste wangedrag, de verschrikkelijkste schandalen, boven een leven zonder hem.” Barbara twijfelt voortdurend aan zichzelf. Guido zegt en doet alles wat hij wil, zodat je het gevoel krijgt, dat hij bij die dingen niet denkt aan de gevoelens van Barbara. In dit stukje is dat heel duidelijk te zien. We hebben dit fragment gekozen omdat de gevoelens van Barbara in dit stukje, typerend zijn voor haar gevoelens in het hele boek. Ze zoekt bij elk meningsverschil, bij elke ruzie en elke verwijting, de schuld bij zichzelf. F. Verhaalanalyse Titel: De titel ‘Het rookoffer’ kan je op verschillende manieren uitleggen. Doordat Guido drie keer het rookverbod in de school heeft overtreden, wordt er gestemd of hij definitief verwijderd zal worden. Barbara laat, door vóór hem te stemmen, haar normen en waarden los, terwijl zíj juist de drijvende kracht was achter het rookverbod. Ze offerde haar idealen voor hem op. En tweede titelverklaring kan zijn; doordat Beverman Guido op Barbara’s balkon zag roken, werd hun verhouding openbaar gemaakt, en moest Barbara ontslag nemen. Ze offerde haar baan op. Personages: Hoofdpersonages: Barbara Rozemeyer en Guido Maenhout. Belangrijke bijfiguur: meneer Beverman
Hoofdpersonages: Barbara is een 36-jarige vrouw die franse lessen geeft op een rooms-katholieke school. Ze is altijd erg sjiek, Parisiens gekleed is. Ze heeft een ovaal gezicht, bruine ogen en donker haar (wat ze later laat millimeteren, omdat vrouwen die niet deugen altijd kaalgeschoren worden). Ze is nog maagd in de liefde en al een jaar gescheiden van haar man, wat een opluchting voor haar was. Ze wordt heel erg door Guido in beslag genomen, maar ze weet dat ze hem na zijn eindexamen zal verliezen, en is daar erg bang voor. Net als dat ze ook bang is voor Beverman. Ze is erg emotioneel, denkt veel na en kan zich makkelijk aanpassen
Guido is een 18-jarige begaafde, knappe jongen, die bij Barbara in de eindexamenklas zit. In zijn klas is hij niet erg geliefd, omdat hij te goed voor hen is. Zijn schoonheid beschouwt hij als iets vanzelfsprekends. Lichamelijk is hij nog echt een jongetje; smalle heupen, 5 haren op zijn borst en smalle polsjes. Hij heeft halflang golvend haar en is erg talentvol; vooral in het vak Frans (zijn Frans is Franser dan dat van de Fransen) maar ook in zijn toneelspel, waar hij veel aanleg en interesse voor heeft. Hij komt over alsof niets hem kan schelen en hij geniet van zijn vrijheid. Hij rookt, en liegt tegen zijn ouders, die weinig tijd voor hem hebben. Guido is een jongen die vooruit leeft en vindt dat we het leven 'spelen', alsof we erin geloven. Hij is brutaal en eigenwijs. Bijfiguur: Beverman is historicus op dezelfde school als Barbara. Hij weet heel veel, waar hij ook trots op is en aan iedereen wil laten zien. Daardoor komt hij kinderachtig over. Hij is wat dikkig (dikke roze vingers) en heeft weinig blond haar op zijn hoofd. Hij rookt zelf een pijp voor de klas, terwijl hij tegen Guido's rookgedrag is. Maar dat komt omdat hij wraak wil nemen uit jaloezie. Uit wraak verraadt hij Barbara; op een vergadering maakt hij bekend dat Barbara een verhouding heeft met een 18 jaar jongere leerling. Hij is namelijk helemaal weg van Barbara en heeft ook een bepaalde macht over haar; niet alleen in zijn gedachten, maar ook in de werkelijkheid. Hij is iemand die altijd dwarszit en maakt het leven van Barbara er niet bepaald leuker op. Hij vindt dat vrouwen veel aardser zijn dan mannen, en dat hij ze altijd op de vlucht slaat met zijn uitzettingen. Tijd: Het is niet duidelijk in welke jaar het verhaal speelt. De vertelde tijd bedraagt ongeveer één schooljaar, van augustus tot augustus. Het verhaal begint bij het einde, en eindigt bij het begin. Daarom zijn verrassingen in het verhaal uitgesloten. Dit is niet de enige ingreep op de chronologie, in het laatste hoofdstuk, waarin Barbara Guido voor het eerst in de klas heeft, verwijst ze al vooruit naar haar rouw om zijn vertrek, een jaar later. Het verhaal is vertelt in de verleden tijd, op het moment dat Guido voorgoed weg is gegaan, beschrijft Barbara de hele geschiedenis. Plaats: Het huis van Barbara en de school waarop zij lesgeeft, zijn de belangrijkste ruimten in het verhaal. In het huis verschool Guido zich, toen hij geschorst was. Hij stond op haar balkon te roken, toen Beverman hem zag. In de school speelt de lerarenvergadering zich af, en maakt Beverman de verhouding van Barbara en Guido bekend. Guido vertrekt na zijn eindexamen naar Amsterdam, waar hij naar een toneelschool gaat. De stad waar het verhaal zich afspeelt, ligt in ieder geval te ver van Amsterdam af om hun relatie te onderhouden. Vertelperspectief: Barbara vertelt het verhaal, maar ze vertelt het niet in de ikvorm. Je leest over haar gevoelens, haar gedachten enzovoort, maar er staat nooit in een verhaal: ‘zei ik’ of ‘dacht ik’, altijd ‘zei ze’ of ‘dacht ze’. Toch kan je heel goed met haar meeleven en je inleven in haar situatie.
G. Onze mening Lisette
Ik vond dit boek best leuk om te lezen.  Ik vind het thema erg leuk, omdat ik denk dat het best veel voorkomt, dat leerlingen verliefd worden op leraren of andersom. Het einde van het boek (dus het begin) is best wel realistisch, omdat ik denk dat heel weinig van die ‘onmogelijke liefdes’ werkelijk goed aflopen.  Ik denk dat de schrijfster de chronologie goed heeft gekozen omdat de thema eigenlijk erg cliché is, maar doordat het omgekeerd is verteld dat wat minder wordt. Het is jammer dat de spanning daardoor wel weg is, maar tussen de hoofdstukken door zitten toch altijd nog wat vraagtekens, zodat je verder moet lezen om het vorige hoofdstuk te begrijpen. Dat vind ik goed omdat het boek dan toch niet saai wordt om te lezen.  Verrassend en leuk vind ik de rolverdeling tussen Barbara en Guido. Dat een jongen van 18 ‘de dienst uitmaakt’ terwijl je dat veel meer zou verwachten van een vrouw van 36. Ik kan me best goed inleven in Barbara, ze beschrijft erg veel gevoelens zodat je haar goed kan begrijpen. Jammer vind ik het, dat de gevoelens van Guido niet naar voren komen. Ik zou wel willen weten waarom hij zo zelfverzekerd overkomt, wat hem bezig houdt en of hij ook zoveel waarde hecht aan de relatie als Barbara doet.  Het boek is erg kort, je hebt het in zucht uit. Dat vind ik jammer, omdat ik meer van dikkere boeken hou, maar toch past het wel bij het verhaal. Het boek is makkelijk geschreven, je leest er vlot doorheen. Sommige stukken zijn moeilijker te begrijpen, maar als je dan in het volgende hoofdstuk zit, wordt het weer duidelijker.  Het boek heeft me zeker wel aan het denken gezet, en ik vind het raar dat zo’n relatie niet geaccepteerd wordt. Natuurlijk moet er wel gecontroleerd worden of er geen misbruik in het spel is, maar als twee mensen, al zijn het leraar en leerling, gelukkig zijn samen, vind ik niet dat de leraar ontslagen of de leerling van school gestuurd moet worden. Maar het boek speelt zich in een andere tijd af, dus misschien is dat in deze tijd wel anders. Ik zou het boek wel aanraden aan anderen, maar het verhaal is best cliché dus als je daar niet van houdt zou ik het niet aanraden. Jorine
Ik vond dit boek best wel aardig om te lezen.  Het thema spreekt mij aan. Dat komt doordat het verhaal zich in het schoolmilieu afspeelt en het is best wel realistisch geschreven. Het gaat over een wel iets oudere leerling maar ik kan me wel inleven in Guido.  De schrijfster vertelt ook hoe de andere leraren op de school over de relatie van Barbara en Guido denken. En dat vind ik goed.  Ik vind alleen dat de volgorde van vertellen niet echt bij dit verhaal hoort. Het is hierdoor niet echt spannend om te lezen. Je weet al meteen dat Guido wel het examen mag doen. Het is wel zo dat het einde (eigenlijk dus het begin) niet voorspelbaar is. Je zou kunnen verwachten dat er een ‘happy end’ is, maar dat is niet zo. Guido gaat namelijk verhuizen.  Het is wel leuk dat er af en toe wat Franse woorden bij zitten, dan merk je dat Barbara een Franse lerares is en dat Guido goed in Frans is. Ook zitten er stukjes uit het boek Chéri die door Guido worden nagespeeld. Dat een leuk idee van de schrijfster is. Het boek begint ook met een citaat eruit. Dat maakt het wel warrig, want je weet eerst niet waar het over gaat en waar het op slaat.  Ik vind dat Guido een beetje onverschillig over zijn relatie doet. Het verhaal is natuurlijk niet vanuit zijn positie geschreven, maar Barbara heeft nog veel vragen over hoe het verder zou moeten en dat betekent dat Guido haar dus niet gerust heeft gesteld. Dat vind ik een beetje onrealistisch. Hij is ten slotte achttien jaar en dan heeft hij toch wel in de gaten met wat voor relatie hij te maken heeft. Ik zou dit boek wel aanraden aan anderen. Maar hen vertellen dat het niet een heel erg geweldig boek is. Als er een vervolg op zou komen zou ik het misschien overwegen om het te gaan lezen. Delia
Ik vond het rookoffer een best leuk verhaal om te lezen. Het soort verhaal was nieuw voor mij, want ik had nog nooit zo’n verhaal gelezen over een onmogelijke liefde en al helemaal niet over de verhouding tussen een docente en haar leerling.  De gebeurtenissen zijn niet echt logisch (een vrouw van 36 neemt niet iedere dag wat met haar leerling van 18) maar dat maakt het verhaal leuk en verrassend om te lezen.  Het boek is wel naar de realiteit geschreven, zoiets zou jou ook kunnen overkomen. Dit maakt het gemakkelijker om je in de personages en het verhaal te leven. Ook is het zo leuk om je voor te stellen wat jij in zo’n situatie gedaan had, dit boek heeft me wel aan het denken gezet.  Ik kon me aardig inleven in de personages, al is dit heel moeilijk, want ik zal niet snel een verhouding beginnen met iemand die 18 jaar verschilt met leeftijd. Op sommige momenten kon ik me goed inleven in Barbara’s positie, bijvoorbeeld bij de vergaderingen over Guido, ze was erg nerveus en veranderde eigenlijk van standpunt. Dit gedrag, dat je jezelf geen houding weet te geven, komt bij iedereen wel voor. In Guido’s personage kon ik me niet goed inleven, maar dit kwam ook omdat zijn gevoelens en zijn gedachtes niet in het boek te lezen waren.  Het sujet van het boek vind ik niet echt leuk. Ik denk dat als het boek een ander sujet had gehad, dat ik het boek leuker had gevonden. Het boek is namelijk niet echt spannend, je weet al hoe het afloopt. En in het begin van het boek, bij Guido’s vertrek, geeft Barbara heel kort weer wat er allemaal gebeurd is. Zo zijn er ook niet echt verrassende momenten in het boek. Af en toe is het wel leuk dat het verhaal bij het eind begon. In sommige stukjes van het boek wordt er over dingen gesproken die pas later in het boek beschreven worden, zo zie je pas later waar ze het precies over hadden. Dit maakte het boek soms ook verwarrend, omdat je niet wist waar ze het over hadden.  Ik vond het taalgebruik niet echt moeilijk, het boek was dus makkelijk door te lezen. Ik had het boek ook in één avond uit. Wat ik wel soms verwarrend vond, waren de stukjes waarbij Guido toneelstukken speelde, vooral in het begin van het boek was me niet echt duidelijk wat hij nou deed. Later werd er gezegd dat hij erg van acteren hield en toen begreep ik het pas. Ik zou dit boek wel kunnen aanraden. Vooral als je van liefdesverhalen houd is dit een leuk boek om te lezen. Voor de mensen die een boek lezen om de spanning, zou ik dit boek niet aanraden, er zit namelijk weinig spannends in.