Als hij at, leek hij op Bram vader, die ook woest zijn bord leegschraapte. (p. 117)
Vanaf zijn 2de leerde hij zichzelf rekenen en op 4-jarige leeftijd neemt hij al op een zeer speciale manier de telefoon op.
Hij stond op en nam van het aanrecht de telefoon die Bram er had laten liggen. ‘ Einneb Mannheim.’ Ingespannen luisterde hij: ‘ Nee, dit is goed. Mannheim.’ Hij knikte: ‘Einneb Mannheim is Bennie Mannheim maar dan achterstevoren. (p. 137)
Ben was al vanaf jonge leeftijd geïnteresseerd in wapens. Geweld had zijn interesse. (p. 117)
Dit maakte hem waarschijnlijk een goed kandidaat om een terrorist te worden. Na zijn verdwijning wordt hij dan ook opgeleid tot extremistische moslim. Zijn naam verandert dan ook naar Thaqib.
4.2 Hartog Mannheim
Hartog Mannheim is de vader van Bram. Hij is opgegroeid in slechte buurt van Duitsland. Tijdens zijn jeugd, in de Tweede Wereldoorlog hadden ze het heel moeilijk: hij moest al vanaf jonge leeftijd gaan werken zodat ze toch iets te eten hadden. Deze verschrikkelijke gebeurtenissen uit zijn jeugd hebben ervoor gezorgd dat hij later een harde man is geworden. Later heeft hij de Nobelprijs voor chemie gewonnen. Hartog is een al wat oudere, joodse man met blonde haren. Hij is ook heel gierig en perfectionistisch zo vindt hij dat je altijd en overal op tijd moet komen. Zelfs wanneer zijn zoon amper 10 min te laat komt neemt hij het hem zeer kwalijk. De relatie tussen Hartog en zijn zoon is zeer slecht. Hartog vind zijn zoon ‘een halfgare dromer die zich in de overgeleverde grapjes van het verleden heeft verloren.’ (p. 175) De moeder van Bram sterft al wanneer Bram nog zeer jong is en daardoor moet Hartog Bram in zijn eentje opvoeden. Hij verwacht dat Bram net zo briljant of zelfs briljanter dan hem zal worden, maar dit gebeurt niet. Hartog is een serieuze, harde man die bijvoorbeeld vindt dat je de vijand moet vernietigen anders zal hij jou vernietigen. Bram daarentegen is veel toleranter en vindt dat in een conflict communicatie het allerbelangrijkste is. Dit soort verschillen zorgt voor spanningen tussen vader en zoon. Hartog heeft zijn zoon altijd zeer weinig liefde gegeven wat deze hem kwalijk nam. Wanneer Hartog op hoge leeftijd dementerend wordt zorgt zijn zoon wel met liefde voor hem.
4.3 Rachel Mannheim
Rachel heeft tijdens haar studietijd in Haifa als model bijverdient ze was een donkere vrouw in Israëlische glossy’s, een opvallende exotische verschijning die ook in het Indiase Bombay de aan dacht trok. (p. 82)
Later heeft ze in filmmusicals als verliefde prinses opgetreden. Ze houdt ervan om in de spotlights te staan. In 2004 trouwt ze met Bram Mannheim en krijgt ze 1 zoon van hem: Ben.
Ook het fenomeen trouw komt in dit boek aan bod. De partner van Bram is Rachel, een mooie vrouw, van wie hij zelf denkt dat hij het niet verdient om haar als echtgenoot te hebben.[2]
Op dit moment is ze geen model meer maar werkt ze als kinderarts. Tijdens haar zwangerschap is ze jaloers en angstig dat Bram een andere vrouw zou ontmoeten. Als moeder is ze erg bezorgd over Ben. Zo besluit Bram haar niets te vertellen over het feit dan Ben enkele dagen voor de ontvoering boven een gat in de zolderverdieping hing. Wanneer Ben ontvoert is in 2008 vindt ze haar man schuldig aan de ontvoering en scheidt ze van hem. Later heeft Bram haar nog opgezocht en bleek dat ze hertrouwd is met een Indiase industrieel, haar filmcarrière weer heeft opgepikt en drie kinderen heeft gekregen.
4.4 Ikki Peisman
Ikki Peisman is 24 jaar en het slachtoffer van een zelfmoordaanslag waarna hij gered wordt door Bram Mannheim. Hierna is hij uitgerust met een kunstarm en kunstbeen. Samen met Bram heeft hij een bureau ‘De Bank’ waar ze joodse kinderen proberen op te sporen na hun verdwijning.
Samen met Ikki Peisman dreef Bram De Bank, een bureautje dat verdwenen kinderen opspoorde. Ze hielden samen kantoor in een leeg bankgebouw, vandaar de naam. Ikki was vierentwintig en toegerust met een kunstbeen en kunstarm, zijn hele linkerkant was mechanisch en elektronisch. (p. 15)
Doorheen het verhaal is Ikki een grote hulp: hij heeft een speciale gave waardoor hij kinderen terug kan opsporen. Zo voelde hij ook al op voorhand de aanslag op de controlepost in Jaffa aankomen. De tante van Ikki, Rita Kohn, zorgt voor de papa van Bram die aan alzheimer lijdt wanneer Bram zelf geen tijd heeft door zijn werk als ambulancier.
4.5 Hendrikus
Het personage Hendrikus is geen mens, maar een hond. Echter wordt hij wel behandeld als een mens, als deel van de familie zelfs en krijgt hij ook haast menselijke emoties.
Het dier richtte zich op en keek hem aan alsof hij het begreep. De hond had een zachte blik, een menselijke blik, wat misleidend was, zo wist Bram, ogen waarin mensen herkenning lazen en waarin zij gedachten en herkenbare emoties meenden te zien[…]. (p. 146)
Hendrikus verschijnt voor het eerst in Bram zijn leven als jonge pup ter grote van een hamster. Hartog gaf Bram deze pup als cadeau voor Ben, zodat hij net als Hartog zo´n hechte band met een hond kon vormen als Hartog ooit had met een hond. Wegens de ontvoering van Ben is de gewenste band tussen Hendrikus en Ben er nooit gekomen. Hendrikus en Bram hebben echter wel een zeer hechte band.
Terwijl hij Hendrikus als een breekbaar geschenk voor zich uit hield. (p. 147)
Het is zelfs de aanwezigheid van Hendrikus in Santa Monica, die de doorslag gaf voor Bram om terug naar Tel Aviv te keren. Jaren later woont Hendrikus nog steeds bij Bram in als een oude, pezige, hardhorende hond en is hij blind aan een oog, wat veroorzaakt was door de ontvoerder van Ben. Ze kennen elkaar door en door: Ben weet Hendrikus' wandelroutine en Hendrikus’ weet wanneer Bram steun nodig heeft. Hendrikus is vaak aanwezig in de verhaallijn en blijkt dan ook een helpende rol te spelen. Doordat Hartog Hendrikus weggaf met zijn eigen goeie bedoelingen, zag Bram weer een vaderfiguur in hem. Het was ook Hendrikus die Bram waarschuwde over het gevaar waarin Ben zich verkeerde, toen deze zich bij het zoldergat bevond.
4.6 Steven Presser
Steven Presser is een zeer rijke Amerikaan en een handelaar in vastgoed. Hij heeft op zijn middelbare leeftijd al twee huwelijken achter de rug, waaruit twee zoons en een dochter zijn gekomen. Steven Presser heeft zich bij Bram opgedrongen, nadat deze zijn kleindochter had verzorgd en in zijn ogen zelfs gered. Steven Presser is een man die familie uitermate belangrijk vindt en is Bram dan ook voor eeuwig dankbaar.
Mijn dochter was net even langs geweest. Ze wilde nog wat gaan winkelen toen-u was er gelukkig. Mijn kleindochter-ze houdt er niets kwalijks aan over. (p. 165)
Hij wil Bram graag helpen, niet alleen vanwege zijn kleindochter, maar ook omdat hij sympathie voor Bram zijn situatie voelt. Bij hun eerste ontmoeting maakt Presser al duidelijk aan Bram, dat hij graag steun wilt geven, maar deze weigert dat resoluut. Bij hun tweede ontmoeting vraagt Presser aan Bram om hem 30 minuten van zijn tijd te geven. Steven Presser zijn plan was om Bram in contact te brengen met Hartog, die even ervoor speciaal was ingevlogen naar Stevens idee om hun te herenigen. Bram veranderde echter het plan, maar toch lukte het om vader en zoon bij elkaar te krijgen.
Door de rijkdom van Presser, die hem gratis een Mastercard zonder limiet schenkt, waarmee hij zwarte kleding koopt en een Honda Civic huurt. Deze aankopen gebruikt hij later om John O’Connor te bezoeken. Het is via Steven Presserzijn verhalen over zijn omgekomen schoonzoon Eddie Frenkel en diens vader, Saul Frenkel, dat Bram zo snel het verband tussen de aanslag op de grenspost en de Joodse terroristenzaken kan leggen.
4.7 Jitzchak Balin
Balin is een ex-politicus die werkt voor de binnenlandse veiligheidsdienst genaamd de Shabak. Veel mensen zien hem liever gaan dan komen, daarom heeft hij altijd bodyguards rond zich. Hij weet ook echt alles van iedereen, zo weet hij zelfs dat Bram verantwoordelijk was voor de moord op John O’Connor. Balin wist ook al langer hoe de vork in de steel zat bij de zelfmoordaanslag in Jaffa maar hij heeft het Bram en Ikki zelf laten ontdekken. De band tussen Balin en Bram wordt verduidelijkt in dit citaat uit een recensie:
Hij is bevriend met het hoofd van de veiligheidsdienst, een man die ooit vredesakkoorden met de Palestijnen ontwierp, maar met de jaren een keiharde lijn is gaan volgen. Via hem komt Bram erachter wat er werkelijk met zijn zoontje is gebeurd en daarmee ook op het spoor van een weerzinwekkend complot.[3]
5 Tijd
Het verhaal is niet chronologisch opgebouwd, we schakelen van het heden naar het verleden en de toekomst (2004 tot 2024). De verschillende flashbacks en flashforwards zorgen voor een opbouw in de spanning. Er ontstaan ook verschillende “gaten” in de tijd die ervoor zorgen dat je als lezer wil weten wat er gebeurde. Bijvoorbeeld nadat Bram ontdekt dat er een aanslag was gebeurd op de crèche waar Ben verbleef, gaan we 4 jaar verder in tijd. Als lezer wel je weten wat er met Ben gebeurd is. Leeft hij nog? Is hij ontsnapt aan de aanslag?, dit zijn vragen die je je stelt.
6 Ruimte
Het merendeel van het boek ‘Het recht op terugkeer’ speelt zich af in de Israëlische stad Tel Aviv en de Amerikaanse steden Princeton en Santa Monica. Verder komen de stad van het Kalifaat (Kazachstan) en Amsterdam nog even aan bod. Het grootste contrast tussen de verschillende plaatsen is toch wel tussen Israël en Amerika. De vrijheid en vrede waar Amerika om bekend staat, steekt sterk af bij het zwaarbeveiligde Israël. Toch wordt dit contrast deels gebroken door duidelijk te maken dat beiden gebieden overeenkomsten hebben. In beide bevindt zich armoede en onveiligheid: overvallen en daklozen.
Israël is in het universum van ´Het recht op terugkeer´ opvallend genoeg anders begrensd is. Zo is de stad Jeruzalem niet bij Israël inbegrepen en is deze compleet omringd door een Palestijnse staat. De keuze om Israël zo te beperken, is waarschijnlijk om aan de links lezers duidelijk te maken dat hoe klein Israël ook is, er zullen immer conflicten tussen hen en de Palestijnen zijn.
7 Motiefverwerking
Een symbool dat terugkeert in het boek zijn de slangen. In het huis van Bram en Rachel in Princeton was er een groot gat in de vloer. Op een onbewaakt moment was Bennie erin geslaagd om naar zolder te gaan. Hij beweerde dat hij slangen zag door dat gat, iets wat Bram niet begreep. Op het einde van het verhaal (vele jaren later), wanneer Bram opzoek is naar Bennie, komt hij erachter dat het Chinese jaar van de slang aanbreekt.
Toen de afbeeldingen van slangen in de straten verschenen, op winkelruiten, spandoeken, als speelgoed, begreep hij dat op 29 januari het jaar van de slang begon. (p. 429)
Een ander element dat terugkeert is een kloof. Tussen Bram en zijn vader is er altijd al een grote ‘kloof’ of afstandelijkheid geweest. Bram was nooit goed genoeg in Hartog zijn ogen, Hartog zou liever een zoon gehad hebben die sterk was in wetenschappen net zoals hijzelf. Dit is echter niet het geval omdat ze elkaars tegenpolen zijn. Doorheen het lezen van het boek merk je ook dat er een grote kloof is tussen de joden en moslims. Er zijn veel conflicten tussen de Israëlieten en de Arabieren.
Vreemd genoeg komen de getallen 2 en 8 vaak voor in het boek en volgens Bram brengen ze geluk. Terwijl dat hij rondloopt in Santa Monica raakt hij totaal bezeten door de 2 getallen. Zo ligt de bunker waar zelfmoordterroristen worden opgeleid precies op 22.8.8 noorderbreedte en 22.8.8 oosterlengte. Alle priemgetallen behalve 2 en 8 zijn getallen die zorgen voor ongeluk. Wanneer Bram iets slechts overkomt zijn er altijd slechte priemgetallen mee gemoeid (ofwel het uur, de datum,…).
Hendrikus zorgt ook voor een belangrijk motief. De hond van Hartog noemde Hendrikus toen hij klein was. Hendrikus heeft zijn leven gered en nu wilt Hartog zijn kleinzoon Bennie beschermen en geeft hem een gelijkaardige hond die dus ook Hendrikus noemt. Deze hond wijkt niet van Bennies zijde en waarschuwt wanneer Bennie in gevaar is.
Ontvoering komt ook vaak terug in het boek. Het meisje Sarah dat wordt ontvoerd, Ikki en Bram met ‘De Bank’ die ontvoerde kinderen opspoort en Bennies ontvoering zijn hier goede voorbeelden van.
8 De idee
Het thema van het boek is terugkeren. Bram zou niets liever willen dan zijn zoon Bennie die terugkeert. Hij zou willen terugkeren in de tijd om Bennies verdwijning ongedaan te maken en terug bij Rachel te zijn. Bram geeft zichzelf de schuld van Bennies verdwijning en heeft het gevoel dat hij gefaald heeft als vader.
Ook de conflicten tussen de joden en moslims horen hierbij. Leon De Winter hecht hier belang aan in het boek en zoals een recensie vermeldt:
Via de titel Het recht op terugkeer haalt hij direct het recht binnen van het Joodse volk om terug te keren naar hun land van herkomst. [4]
9 Taal en stijl
De taal is duidelijk en begrijpelijk, de auteur hanteert een schrijfstijl met zo weinig mogelijk metaforen en verbloemingen.
De Winters taal is weinig verrassend, en vooral gericht op spanning. De korte, heldere zinnen zorgen daarvoor[5]:
Hendrikus kefte, dichterbij nu (p. 129)
Wel maakt hij geregeld gebruik van adjectieven en ook beschrijvingen komen meermaals terug. Enerzijds draagt het bij tot een betere inleving, anderzijds maakt dit het verhaal ook langdradig.
De gebruikte dialogen klinken natuurlijk en zuiver en blijven altijd verstaanbaar.
Ook gebruikt de auteur soms vreemde woorden, die het boek moeilijk leesbaar maken. Ik illustreer dit met een passage uit de roman:
Na zijn periode in Engeland, en nog even een tijdje in Saoedi-Arabië, ging Israilov naar Afghanistan. In 1988 was dat, Israilov was al eenenvijftig. Werd Mullah Omars lijfarts bij Harakat-i Inqilab-i Islami, vocht tegen de Sovjets. In 1996 zet Israilov in het district Shah Wali Kot een medisch laboratorium op. In the middle of nowhere, ergens in Afghanistan[…]. (p. 398)
Vooral ook in het hoofdstuk ‘Santa Monica, Californië Twee jaar later’ houdt De Winter er een eigenaardige taal op na, bijvoorbeeld om de cijferobsessie van Bram weer te geven.
10 Persoonlijke evaluatie
10.1 Persoonlijke evaluatie van Jasmine
Uit eigen beweging zou ik niet snel een boek dat godsdienstige verschillen aanpakt, vastnemen. Het boek
‘Het recht op terugkeer’ leek mij dan ook geen boek dat mij zou boeien. Ik zat er echter ietwat naast. De roman
ging verder dan godsdienst of politiek. Het verhaal van een vader die alles op alles zet en zelfs zijn eigen
leven in gevaar brengt om zijn zoon te vinden.
Door het In medias res begin, werd ik meteen nieuwsgierig naar de wie, wat en waarom? Wie is Bram en
waarom is zijn hond gewond, wie is Ikki en waarom is zijn nieuwe bron zo belangrijk? Al deze vragen
kwamen gelijk in mijn hoofd, waardoor verder lezen een verplichting werd. Het boek las daarnaast ook zeer vlot en voor ik het doorhad zat ik al vijftig pagina’s verder.
Toen ik eenmaal het drastische punt had bereikt waar Ben verdwijnt, kon ik makkelijk vol spanning verder
bladeren omslaan. Het boek bleef mij interesseren tot Deel II, hierna ging het lezen alsmaar langzamer en had ik het gevoel dat het slot steeds verder werd uitgerekt. En blijkbaar was ik niet de enigste die dit aanvoelde:
De Winter probeert spannend te schrijven, maar het werkt juist een beetje vermoeiend. Hij wil de lezer wakker schudden , maar de onverwachte scènes vormen alleen obstakels bij het omslaan van volgende bladzijden.[6]
Ik heb echt door de laatste dertigtal pagina’s geworsteld, wat later niet eens de moeite bleek te zijn. Boeken moeten voor mij een goed en duidelijk einde hebben. Niet zo nodig een typische happy end, maar voor dit boek had ik zozeer gehoopt op een ontroerende reünie tussen vader en zoon. Het was dan ook een hevige teleurstelling dat hun moment kort was en zelfs werd afgebroken.
SLOT
Met deze analyse stonden we voor een moeilijke opdracht, want het is dan ook één van de meest uitgebreide en meest intensieve van de vijf.
Het lezen van dit boek vereist opperste concentratie: Missen we geen sleutelmoment? Hebben we geen belangrijk detail over het hoofd gezien? Dit alles boezemde ons wat angst in, waardoor we niet meteen stonden te popelen om aan deze opdracht te beginnen. Bovendien waren de verwachtingen hoog gespannen wat nog extra druk met zich meebracht.
Toch hopen we deze opdracht tot een goed einde gebracht te hebben. Het heeft ons in ieder geval geleerd het boek op een andere manier te lezen en te begrijpen. Ook konden we zo eigen indrukken vergelijken met recensies.
LITERATUURLIJST
DE WINTER, L., Het recht op terugkeer, 2de druk, De bezige bij, Amsterdam, 2008, 458 blz.
VAN DER POL, L., Slechte science fiction in Het Recht op Terugkeer, internet, 26 juni 2008, (http://www.deadline.nl/news/Slechte+science+fiction+in+Het+Recht+op+Terugkeer).
KRAMER, T., recensie: Leon de Winter - Het recht op terugkeer, internet, 19 juli 2008,
(http://www.8weekly.nl/artikel/6554/leon-de-winter-het-recht-op-terugkeer-wilders-nachtmerrie.html).
(http://www.8weekly.nl/artikel/6554/leon-de-winter-het-recht-op-terugkeer-wilders-nachtmerrie.html).
DE SCHAEPDRYVER, S., Boekrecensie, internet, 24 mei 2010,
(http://joodsactueel.be/2010/05/24/boekrecensie-het-recht-op-terugkeer-van-leon-de-winter/).
ANONIEM, Leon De Winter-Het recht op terugkeer, internet, (19 januari 2013), http://www.enola.be/meer/boeken/4913:leon-de-winter--het-recht-op-terugkeer).
ANONIEM, Leon De Winter, internet, (20 januari 2013), (http://nl.wikipedia.org/wiki/Leon_de_Winter).
KLINKENBERG, L., De Winter zorgt voor angstige momenten, internet, 6 oktober 2008, (http://recensieweb.nl/recensie/de-winter-zorgt-voor-angstige-momenten/).
ANONIEM, Leon De Winter- Het recht op terugkeer, internet, (20 januari 2013),( http://aureon.nl/boek/leon-de-winter-%E2%80%93-het-recht-op-terugkeer/).
DE HAES, J., Verwarring troef in “Het recht op terugkeer”, internet, 13 juni 2008, (http://www.deredactie.be/cm/vrtnieuws/archief/2.1222/cultuur%2Ben%2Bmedia/1.323242).
ANONIEM,
Leon De Winter, internet, ( 13 januari 2013), (http://nl.wikipedia.org/wiki/Leon_de_Winter).
ANONIEM, Recensie: Leon de Winter, internet, (13 januari 2013),(http://aureon.nl/boek/leon-de-winter-%E2%80%93-het-recht-op-terugkeer/).
ANONIEM, Boekrecensie: Het recht op terugkeer, internet, (13 januari 2013), (http://recensies.infonu.nl/kunst-en-cultuur/21029-boekrecensie-het-recht-op-terugkeer-leon-de-winter.html).
KRAMER, T., recensie: Leon de Winter - Het recht op terugkeer, internet, 19 juli 2008
(http://www.8weekly.nl/artikel/6554/leon-de-winter-het-recht-op-terugkeer-wilders-nachtmerrie.html).
[1] DE WINTER, L., Het recht op terugkeer, 2de druk, De bezige bij, Amsterdam, 2008, 458 blz.
[2]
ANONIEM, Het recht op terugkeer, internet, (30 januari 2013),
(
http://aureon.nl/boek/leon-de-winter-%E2%80%93-het-recht-op-terugkeer/).
[3] KRAMER, T., recensie: Leon de Winter - Het recht op terugkeer, internet, 19 juli 2008,
(http://www.8weekly.nl/artikel/6554/leon-de-winter-het-recht-op-terugkeer-wilders-nachtmerrie.html).
[4]DE SCHAEPDRYVER, S., Boekrecensie, internet,
(http://joodsactueel.be/2010/05/24/boekrecensie-het-recht-op-terugkeer-van-leon-de-winter/).
[5] KLINKENBERG, L., De Winter zorgt voor angstige momenten, internet, 6 oktober 2008, (http://recensieweb.nl/recensie/de-winter-zorgt-voor-angstige-momenten/).
[6] VAN DER POL, L., Slechte science fiction in Het Recht op Terugkeer, internet, 26 juni 2008, (http://www.deadline.nl/news/Slechte+science+fiction+in+Het+Recht+op+Terugkeer).
REACTIES
:name
:name
:comment
1 seconde geleden