A het voorwerk Primaire gegevens: Auteur: Renate Dorrestein
Titel : Het perpetuum mobile van de liefde
Datering: 1988
Aantal blz.: 150
Uitgelezen op: 27-01-2001
Puntenaantal: 5 Verantwoording voor de keuze: Renate Dorrestein is een bekende schrijfster en ik had nog nooit een boek van haar gelezen. Ik wilde graag weten of ik haar verhaal leuk vind. Het was ook het juiste puntenaantal en het boek was niet te dik. Verwachtingen vooraf: Het boek zal wel heel aangrijpend zijn want het gaat over haar zusje dat zelfmoord gepleegd heeft. Zeven jaar na haar dood zoekt Renate nog naar een verklaring.
Eerste reactie achteraf: Ik vond het een heel raar boek en Renate had hele vreemde ideen. Vaak dacht ik dat ze niet goed bij haar hoofd was, ze schrijft zulke onbegrijpelijke dingen en heeft rare uitspraken. Ik vond het geen leuk boek om te lezen. De auteur en haar wereldbeeld: Renate Dorrestein werd in 1954 geboren in Amsterdam. Ze groeide op in een rooms-katholiek gezin. Na het behalen van haar gymnasium diploma in 1972 gaat ze vier jaar als journaliste werken bij het weekblad Panorama. Daarna schreef ze romans, columns en autobiografische verslagen. Maar bekendheid krijgt ze pas met haar eerste roman Buitenstaanders die in 1983 uitkwam. Haar romans zijn altijd als feministisch te herkennen en thema's als het idee dat vrouwen pas voor vol worden aangezien als ze getrouwd zijn en een kind hebben, komen regelmatig aan bod. Mannen spelen slechts bijrollen in haar romans. De dood van haar zusje is ook een belangrijk thema. Hierover schrijft ze in de autobiografische roman Het perpetuum mobile van de liefde dat in 1988 uitkwam. Nadat Dorrestein de ziekte ME (chronische vermoeidheid) heeft gekregen, is ook ziekte en het sociaal isolement waarin zieke mensen zich vaak bevinden een hoofdthema in haar werk. In 1993 kreeg Dorrestein voor haar gehele oeuvre de Annie Romein Prijs. Andere door haar geschreven werken zijn: Haar kop eraf! Alice als ideale heldin voor hedendaagse feministes uit 1988; Het hemelse gerecht uit 1991; Ontaarde moeders uit 1992 en Een hart van steen uit 1998. B Korte Samenvatting van de inhoud Hoofdpersoon: De hoofdpersoon is Renate, het is een autobiografie van haar leven. Haar zusje heeft zelfmoord gepleegd en dat speelt een grote rol in het verhaal. Andere personages zijn Lydia (een gekke buurvrouw) en Godelieve Ochtendster (de secretaresse van de vader van Lydia). Opsomming van gebeurtenissen: Het gezin Dorrestein heeft 10 kinderen, zeven zonen en drie dochters. De oudste dochter wordt non, de middelste, dat is de schrijfster van het boek, wordt schrijfster en de jongste dochter wilde ook schrijfster worden, maar pleegt op twintigjarige leeftijd zelfmoord. Dit boek is door Renate Dorrestein geschreven met de bedoeling om zo een eind te maken aan de schuldigheid, verdriet en de woede die ze voelt over de dood van haar zusje. Dit doet ze aan de hand van twee vrouwen: Lydia en Godelieve Ochtendster. De jaren voordat het zusje zelfmoord pleegt, heeft ze last van zware depressies, anorexia nervosa en wordt ze ook al één keer opgenomen in een psychiatrische inrichting. Elke keer staat Renate voor haar klaar. Renate wordt ook vaak midden in de nacht door haar zus opgebeld om haar op te komen halen. Dit gaat een aantal jaren zo door en gedurende die jaren houden de twee zussen de ambitie om schrijfster te worden. Op een voor Renate volkomen onverwacht moment pleegt haar zus echter zelfmoord. Renate blijft verbijsterd achter. Pas als ze het dagboek van haar zusje vindt een dit leest, komt ze er enigszins achter wat voor waanideeën haar zus heeft gehad. Zeven jaar na haar dood denkt Renate Dorrestein eindelijk een verklaring te hebben voor de daad van haar zusje, het komt doordat ze zich niet kon of wilde aanpassen aan de onmogelijke rol die vrouwen in deze samenleving toebedeeld hebben gekregen. De rol van huisvrouw en moeder en een goede echtgenote. Hierdoor kunnen vrouwen zichzelf niet ontwikkelen. Renate zelf heeft deze rol ook verbannen, dus heeft ze op haar vierentwintigste haar eileiders laten afbinden, zodat ze geen kinderen meer kan krijgen. De oudste zus, Mare, is volgens Renate non geworden, om zo ook aan de traditionele rol van de vrouw te ontkomen. Ze is nu immers getrouwd met God en hoeft dus geen rekening te houden met de wensen van de man. Lydia is de buurvrouw van Renate. Ze heeft vanaf jongs af aan de zorg over haar vader en moeder. Haar moeder slikt pillen en haar vader is aan de alcohol. Ze zorgt ervoor dat het huishouden soepel verloopt, dat er eten op tafel staat en dat haar ouders geen ruzie met elkaar krijgen door ze langs elkaar te loodsen. Zo krijgt zij dus de rol van de vrouw subtiel ingegoten. Dat is ook de reden dat ze, als ze volwassen is, valt op de types mannen, die niet voor zichzelf kunnen zorgen. Ze wil namelijk altijd iemand hebben waar ze voor kan zorgen. Zo eindigt ze bij een man die allen met haar kan vrijen als ze haar hoofd afdekt. Renate geeft hiervoor als verklaring dat mannen meestal een vrouw willen ‘zonder hoofd’, een vrouw zonder mening en intelligentie waar ze macht over hebben. Lydia wordt gek en komt in dezelfde psychiatrische inrichting terecht als degene waar het zusje van Renate in heeft gezeten, totdat Renate uit Amerika komt en haar mee naar huis neemt. Tegenwoordig danst zij voor de minnaar die alleen zij kan zien, op muziek die alleen zij kan horen. Godelieve Ochtendster wordt zonder liefde opgevoed, omdat haar ouders eigenlijk niet zo van kinderen houden. Dat Godelieve lelijk is, maakt dat alleen maar erger. Als ze slim zou zijn, zou ze toegestaan zijn in de maatschappij. Aangezien ze die gave niet heeft, is ze praktisch afgeschreven. Ze besluit een secretaresseopleiding te volgen. Dat is ook geen slimme zet, want dit is een representatieve baan en door haar uiterlijk bezit ze die eigenschap niet. Gelukkig wordt ze aangenomen door de vader van Lydia, die een baan als notaris heeft. Omdat hij door zijn voortdurende dronkenschap niet goed kan werken, is het geen winstgevende baan, maar ze kan niet anders. De vader van Lydia accepteert Godelieve zoals ze is, totdat hij het idee krijgt om met haar te trouwen. Hij wil dan wel dat ze er wat minder afzichtelijk uitziet, dus stelt hij haar voor de keuze; of een plastische ingreep, of een ontslag. Godelieve kiest het eerste. Het nadeel van de ingreep die volgt is, dat haar gezicht het ideaalbeeld van de vrouw vormt, maar dat de rest van haar lichaam nog steeds hoekig en lelijk is. Daardoor ziet ze eruit als een travestiet. Ze gaat dan ook als danseres werken in een travestiebar, maar als de eigenaren van de bar erachter komen dat ze zich voordoet als een man die een vrouw wil zijn, terwijl ze eigenlijk een vrouw is, wordt ze aangeklaagd. Hierdoor krijgt ze landelijke bekendheid en uiteindelijk wordt ze ‘het gezicht’ van een feministische vrouwenclub. Door de geschiedenis van deze twee vrouwen en die van zichzelf en haar zussen, komt Renate dus tot een verklaring voor de daad van haar zusje. Door het schrijven van het boek komt ze ook tot de conclusie dat ze niets heeft kunnen doen voor haar zusje, hoe graag ze het ook had gewild, omdat haar zusje zich niet wilde laten helpen. Daardoor voelt ze zich niet meer gedeeltelijk schuldig aan haar zusjes dood. C De verdieping: Tijd: Het boek vertelt het leven van Renate Dorrestein. Als ze het boek schrijft is ze 34 jaar oud en de vertelde tijd is dan ook 34 jaar. Sommige delen worden heel vluchtig besproken of helemaal weggelaten, bijvoorbeeld haar kinderjaren. De gebeurtenissen worden niet in chronologische volgorde beschreven. Er zijn zeer veel flashbacks, eigenlijk alleen maar want Renate blikt terug op haar leven.
Ruimte: In de flat waar Renate woont, want daar kijkt ze terug op haar leven en de dood van haar zusje. Er worden niet veel ruimtes beschreven in het verhaal. Renate gaat een jaar naar Amerika om daar te schrijven. Ook wordt er geschreven over de psychiatrische inrichting. Ruimtes zijn in het verhaal niet zo belangrijk. Perspectief: Het verhaal is geschreven in een ik-perspectief. Je hebt het gevoel dat je de gebeurtenissen pas achteraf hoort en dat ze al lang gebeurd zijn. Het verhaal is ook in de verleden tijd geschreven. Alle gebeurtenissen worden beschreven als ze al lang gebeurd zijn. De schrijfster van het verhaal is niet betrouwbaar, want de ze snapt ook niet alles. Ze is niet objectief maar laat zich meeslepen door emoties Personen: - Renate: Ze is 34 jaar oud als ze het verhaal schrijft. Ze heeft een enorm schuldgevoel dat ze niet heeft kunnen tegenhouden dat haar zusje zelfmoord heeft gepleegd. Ze heeft hele vreemde ideeën en kijkt heel minachtend op mannen neer. Ze wil boeken schrijven over bizarre dingen, maar waar de mensen zich toch in kunnen herkennen. - Lydia: Ze is de buurvrouw van Renate. Ze is niet helemaal goed bij haar verstand en beland in een inrichting. Ze danst voor haar minnaar die zij alleen kan zien, op muziek die zij alleen kan horen. - Godelieve Ochtendster: Ze is de secretaresse van de vader van Lydia. Ze is ontzettend lelijk, maar nadat ze naar de plastisch chirurg geweest is, heeft ze een mooi hoofd. De rest van haar lichaam is nog steeds mager en hoekig. Ze wordt er voor op aangekeken een vrouw te zijn. Motieven: - Woede: Renate is ontzettend woedend op haar zusje omdat haar zusje haar in de steek heeft gelaten door zelfmoord te plegen. Renate is eigenlijk woedend op de hele samenleving. - Onbegrip: Renate kan niet begrijpen waarom haar zusje zelfmoord heeft gepleegd en in het boek zoekt ze naar een verklaring. Door het dagboek van haar zusje te lezen komt ze erachter aan wat voor waanideen haar zusje had. - Uiterlijk vertoon: De hele samenleving draait om een schoonheids ideaal. Alle mensen vinden het heel belangrijk. Het zusje van Renate had annorexia omdat ze slank wilde zijn. Godelieve was heel mager en hoekig, zij was ook geen schoonheid. Godelieve is heel lelijk en laat haar gezicht veranderen, ze krijgt een mooi gezicht. Toch was dit ook niet goed, want het bezorgde haar alleen maar narigheid. Dik, dun, lelijk of knap het is dus nooit goed. - Waanzin: Het zusje van Renate had veel waanideeën, die zware depressie veroorzaakten. Ze was helemaal gek in haar hoofd. Ook Lydia was helemaal gek en moest naar een inrichting. Renate voelde zich schuldig dat ze haar zusje en Lydia niet van die ideeën kon afhelpen. - Mannenhaat en feminisme: Renate heeft een ongelofelijke hekel aan mannen. Ze vindt dat de hele maatschappij om mannen draait en daar is ze het niet mee eens. De rol van de vrouw is huisvrouw, meisjes worden opgevoed tot hoedsters, voedsters en diensters. Renate zet zich hier tegen af. Ze wil geen man en kinderen, omdat ze niet aan de taken van de vrouw wil voldoen. Ze kijkt ook heel minderwaardig tegen mannen aan. - Commentaar op de samenleving: Renate heeft heel veel commentaar op de maatschappij, volgens haar spelen de mannen een te overheersende rol. Ze wil niet aan de eisen van de samenleving voldoen. Daarom schrijft ze ook over het schoonheidsideaal. Vrouwen moeten van de maatschappij mooi en slank zijn, maar ze mogen vooral niet nadenken. Grondmotief: Renate wil benadrukken dat vrouwen te veel hun rol in de samenleving laten bepalen door de idealen van de maatschappij. De rol van de vrouw is hun man lief te hebben, aan het schoonheidsideaal te voldoen en vooral om niet na te denken.
Spanning: Renate maakt het verhaal boeiend door steeds als het spannend wordt over iets anders te gaan schrijven. Je wilt dan weten hoe het afloopt en leest verder. Later komt ze er weer op terug. Er zijn drie verhalen, het verhaal van Renate, Lydia en Godelieve. Door steeds met een andere verhaallijn verder te gaan maakt ze het spannend. Titelverklaring: Perpetuum mobile betekent het eeuwige bewegende. Het eeuwige bewegende van de liefde. De spiraal van de liefde zal steeds doorblijven bewegen. Steeds weer zullen vrouwen de zogenaamde liefde van hun man blijven beantwoorden. Renate vindt dit geen echte liefde omdat de vrouw ondergeschikt is aan de man. Structuur: Het verhaal begint in medias res en heeft een gesloten einde. Het verhaal bezit veel terug verwijzingen. Genre: Het boek behoort tot het hoofdgenre lyriek en is een autobiografie. De Relatie tussen tekst en auteur: De relatie tussen de tekst en Renate Dorrestien is heel groot, want het is een autobiografie. Renate schrijft over haar eigen leven en de dood van haar zusje. Ze schrijft over haar gevoelen ten opzichte van haar zusje. Ze probeert ook een antwoord te vinden op de vraag waarom haar zusje zelfmoord heeft gepleegd. Ze zit vol onbegrip en probeert in dit boek haar gevoelens te beschrijven. Het hele verhaal gaat over het leven van Renate. Er zitten echter wel verzonnen figuren in zoals Godelieve en Lydia. Aan hand van deze figuren probeert ze een verklaring te vinden voor de dood van haar zusje. Aan het einde van het boek komt ze tot de conclusie dat ze de zelfmoord van haar zusje niet had kunnen voorkomen. Relatie tussen tekst en context: In de tijd dat Renate Dorrestein dit boek schreef, was feminisme een belangrijk aspect van de samenleving. Vrouwen werden steeds zelfstandiger. Renate is ook een felle feminist en kijkt heel minderwaardig tegen mannen aan. Dit is typerend voor deze periode.
Eindoordeel Het onderwerp: Ik vond het onderwerp heel interessant omdat ik zelf ook niet kan begrijpen waarom mensen zichzelf iets aan doen. In dit boek staat beschreven wat er in hun hoofden omgaat. Het is wel herkenbaar omdat je vaker leest en hoort dat jongeren zichzelf doden. Het boek had voldoende diepgang. De gebeurtenissen: De gebeurtenissen waren niet zo belangrijk in het boek, het ging vooral om de gevoelens van Renate. De gebeurtenissen waren vreemd en onbegrijpelijk. Ook Renate had ideen waardor ik dacht dat ze niet helemaal goed bij haar hoofd was. De gebeurtenissen, vooral van Lydia en Godelieve, waren niet erg geloofwaardig. De gebeurtenissen van Renate wel. De Personen: De hoofdpersoon kwam levensecht over, maar de andere personages niet. Lydia en Godelieve waren ook verzonnen personages. De personages waren gek in hun hoofd en hadden waanideeën en soms ook hele ziekelijke ideeën. De opbouw: Het verhaal was lastig om te lezen omdat er eigenlijk drie verhaallijnen door elkaar liepen, het verhaal van Lydia, Godelieve en Renate. Er zaten ook veel flashbacks in het verhaal, hierdoor werd het ook onduidelijk Taalgebruik: De woordkeuze en zinsbouw waren niet moeilijk. Wel werden gebeurtenissen op een niet heldere manier beschreven. Sommige delen waren heel vaag en vreemd.