Het is de liefde die we niet begrijpen Inhoudsopgave: Een korte voorstelling van de auteur
Bibliografie
Het plot
Het einde van Bordzek verteld door mezelf die erbij was
De komst van Bootsman
Wat doen ze daar in Charlestown? De thematiek
De karakters
Het hoofdpersonage
Korte beschrijving van andere personages
De structurele aspecten
Het vertelstandpunt
De ruimte
De tijd Verteltijd Vertelde tijd Tempo
Chronologie
Recensies

Mededogen voor het leven zelf
Opnieuw een Boekenleeuw voor Bart Moeyaert
Het is de liefde die we niet begrijpen – De Standaard
Het is de liefde die we niet begrijpen – Kritiek Een korte voorstelling van de auteur: Bart Moeyaert is geboren op 9 juni 1964 in Brugge. Het schrijven zit hem al van jongs af in het bloed want toen hij nog klein was schreef of fantaseerde hij vaak verhalen. Aan een leeftijd van zestien probeerde hij zijn eerste echte verhaal te maken en stuurde het manuscript vervolgens door naar een uitgever, die het verhaal pas later publiceerde. Als student volgende hij de kunsthumaniora richting in Gent en volgde ook een lerarenopleiding geschiedenis-talen in Brussel. Na zijn studies werkte hij als freelance medewerker voor een aantal tijdschriften en was hij tot 1995 eindredacteur van Top Magazine. Mensen kennen hem vandaag vooral als de ‘nieuwe dichter van Antwerpen’ die de dichter Ramsi Nasser in de voetsporen treedt. Maar hij is ook bekend om zijn jeugdboeken die vaak gaan over liefde en onderwerpen die de jeugd bezighouden. Zijn verhalen hebben veel succes, en daarom heeft hij ook een hele reeks bekroonde boeken. Een paar voorbeelden: voor ‘Duet met valse noten’ (zijn debuut) won hij de prijs van KJV (Kinder en Jeugd Jury) in 1984, voor ‘Blote handen’ kreeg hij niet minder dan 8 prijzen en het verhaal ‘Het is de liefde die we niet begrijpen’ is ook bekroond met de Boekenleeuw. Naast boeken schrijft hij ook stukjes voor kranten, doet hij vertaalwerk en momenteel werkt hij natuurlijk ook nog aan zijn gedichtenbundel. Bronnen: http://home.wanadoo.nl/richard.thiel/auteurs/bmoeyaer.htm Bibliografie • 1983 Duet met valse noten (Altiora / 14e druk 2004) • 1986 Terug naar af (Altiora / 5e druk 1999) • 1988 Het boek van Niete (Altiora) • 1989 Mijn tuin uit! (Zwijsen / 3e druk 1993) • 1989 Suzanne Dantine (Altiora / 4e druk 2000) • 1989 Een klap is geen kus (Zwijsen / 5e druk 2005) • 1990 Een boot in de mist (Zwijsen / 4e druk 2004) • 1990 Een kuil om in te wonen (Zwijsen / 3e druk 2006) • 1991 Kus me : (een novelle) (Querido / 4e druk 2004) • 1992 Voor altijd, altijd (Zwijsen / 4e druk 1998) • 1992 De man in de maan (Zwijsen / 14e druk 2004) • 1993 Echt weg is niet zo ver (Zwijsen / 3e druk 2001) • 1995 Die steeg van ons (Zwijsen / 3e druk 1999) • 1995 Blote handen (Querido / 4e druk 2004) • 1995 Afrika achter het hek (Zwijsen / 3e druk 2006) • 1996 Hij was de haas (Nationaal Centrum Jeugdliteratuur) • 1996 Mansoor, of hoe we Stina bijna doodkregen (Querido / 3e druk 2000) • 1997 Eerst zien (Nationaal Centrum Jeugdliteratuur) • 1997 De brief die Rosie vond (Standaard; Van Holkema & Warendorf / 2e druk 1998) • 1997 Wespennest (Querido / 3e druk 2005) • 1999 Grote oma's (Querido) • 1999 Het is de liefde die we niet begrijpen (Querido / 8e druk 2002) • 2000 Luna van de boom : Berona, Slowaaks sprookje (Pantalone / 3e druk 2001) • 2000 Broere (Querido / 6e druk 2005) • 2000 Rover, dronkeman : toneel (Querido / 2e druk 2001) • 2001 Een boot in de mist (Zwijsen) • 2001 Eerst zien & Mansoor of hoe we Stina bijna doodkregen (Querido) • 2001 Het beest heet Mona (Zwijsen / 4e druk 2004) • 2001 Ongelikt : toneel (Querido / 2e druk 2001) • 2002 Mijn hart is een pinguïn : boek met cd (Pantalone) • 2003 De schepping (Querido / 6e druk 2005) • 2003 Verzamel de liefde : gedichten (Querido / 5e druk 2005) • 2004 Dani Bennoni : lang zal hij leven (Querido / 3e druk 2004) • 2004 Drie zusters (Afijn) Het plot. Het boek is opgesplitst in drie delen, drie aparte verhalen die toch over dezelfde personages gaan. De hoofdpersoon van is een meisje van ongeveer 14 jaar. Haar naam is niet bekend. Ze heeft 1 broer Axel, een klein zusje Edie, een moeder en ook nog oudere zus, Bonnie, die op zichzelf woont. Haar vader is weggegaan toen ze nog zeer klein was. En moeder heeft van tijd tot tijd een nieuwe vriend. Verhaal 1: Het einde van Bordzek verteld door mezelf die erbij was. Het eerste verhaal speelt zich af in de auto. Onderweg ontstaat er een ruzie tussen Bordzek de vriend van moeder en Alex haar zoon. Maar moeder wil Alex niet geloven wanneer hij haar duidelijk probeert te maken dat Bordzek niet de juiste vriend voor haar is. Ze besluiten verder te rijden. En wanneer ze weer in de auto zitten zegt Edie na een tijdje: ‘Bordzek klopt altijd zeven keer op je deur, hé Axel?’ Dan pas dringt het tot moeder door wat er ’s nachts met haar zoon gebeurt. Verhaal 2: De komst van Bootsman. In het tweede verhaal is de grootmoeder overleden. Zij woonde samen met Skip de Bootsman. Het gezin erft het geld en de spulletjes van oma op voorwaarde dat Skip bij hen kan logeren. De moeder en het meisje hopen dat Bootsman een leuke man of zelf een soort vader zal zijn. Maar Bootsman blijkt een oude man in een rolstoel te zijn. Ze nemen Bootsman dan toch in naar hun huis en gaan voor hem zorgen. Verhaal 3: Wat doen ze daar in Charlestown? In het derde verhaal is Axel, de broer van het meisje, uit huis gegaan omdat hij weer ruzie had met een vriend van zijn moeder. Hij woont nu bij zijn vriend Mortimer in Charlestown. Bonnie zorgt voor de kinderen en Bootsman als moeder er niet is. Na een tijdje mist het meisje haar broer. Ze denkt constant aan hem en schrijft hem uiteindelijk een brief met de vraag of hij wil terugkomen, maar tevergeefs.
Thematiek. Het belangrijkste thema van het hele boek is natuurlijke liefde en relaties, wat je al uit de titel kunt afleiden: ‘het is de liefde die we niet begrijpen’. Een voorbeeld is de liefde van het meisje voor haar broer Alex, wat natuurlijk een rode draad is in het verhaal. Maar ook de moeder haar liefde komt aan bod, door haar keuze van vriend wordt het leven van haar kinderen telkens weer overhoop gehaald. Er komen telkens problemen van die het gezin uit elkaar drijven. De moeder is daarom niet echt geliefd bij de vertelster noch bij haar broer en zussen. Maar de vier kinderen proberen er samen toch het beste van te maken. Ook seksueel misbruik kan een thema zijn aangezien je uit het eerste verhaal kan afleiden dat Alex seksueel misbruikt is geweest door één van moeder haar vriendjes, de Poolse Bordzek. Nog een thema zou ‘omgaan met conflicten’ kunnen zijn want het meisje waarover het gaat is onwillig betrokken bij meerdere conflicten tussen de mensen van wie ze houdt, terwijl ze van op een ‘afstand’ toekijkt, ze maakt er zelf geen deel van uit. Maar door de gevolgen van die conflicten kan haar wereld wel drastisch gaan veranderen. Terwijl ze er zelf niets aan kan doen. Vooral de manier waarop ze met de conflicten omgaat, is van belang in dit verhaal. Het thema armoede kan ook aan bod komen aangezien je duidelijk uit het verhaal kan opmaken dat het gezin het niet te breed heeft. Ze hebben het moeilijk om de touwtjes aan elkaar te knopen. En doordat Bonnie de oudere zus meermaal voor de kinderen zorgt wanneer moeder het weer eens niet meer ziet zitten kan je verwaarlozing ook ter sprake brengen als een thema. Dit boek heeft dus met andere woorden zeer veel thema’s in zich, aan de ene kant omdat het uit meerdere verhalen bestaan maar doorheen deze kan je toch zeggen dat het belangrijkste thema liefde blijft. De karakters: Het hoofdpersonage: Het meisje: Het meisje is volgens mij ongeveer 14 jaar. Haar naam wordt niet in het boek vermeld. De verhalen zijn dan ook in de ik-persoon geschreven. Alles wat je leest, zie je door de ogen van het meisje, het hele verhaal lang zit je in de huid van dan meisje. Ze is de op een na jongste van vier kinderen. Ze heeft een oudere zus Bonnie die al het huis uit is, een oudere broer Axel, en een klein zusje Edie. Haar vader heeft kort na haar zusjes geboorte het huis verlaten. En haar moeder is niet vaak thuis. Het meisje heeft een zeer ingewikkeld leven. Langs de ene kant is ze steeds betrokken bij alle conflicten tussen de mensen die het dichtst bij haar staan. Maar gelukkig weet ze dat allemaal te relativeren. Ze vindt het wel erg maar dat laat ze niet echt merken, ze doet redelijk koel over de gebeurtenissen die eigenlijk overrompelend zouden moeten zijn. Ze toont niet echt haar gevoelens en probeert sterk te zijn om haar zusje niet van streek te maken. Als haar moeder met een nieuwe vriend naar huis komt, moet zij haar steeds weer aanpassen en proberen vriendelijk te zijn tegen die persoon Ze moet zich dus telkens weer opnieuw aanpassen en daar heeft ze het soms moeilijk mee, al laat ze dat niet echt merken. Nog een last dat op haar schouders weegt is dat ze op haar kleine zusje moet passen. Ondanks de vele tegenslagen en alles wat ze moet verwerken, probeert ze een goede dochter en een goede zus te zijn. Korte beschrijving van andere personages: Moeder: De moeder van het meisje is eigenlijk niet echt een rolmodel van wat een moeder hoort te zijn. Ze brengt constant nieuwe vrienden mee naar huis. Dat is niet gemakkelijk voor haar kinderen. Ze moeten zich telkens opnieuw aanpassen aan haar vriend en soms botst het daarom wel eens, zeker met haar zoon Alex heeft ze geen al te stabiele relatie. De moeder ziet haar kinderen graag, maar soms heb je het gevoel dat ze hen wel een beetje verwaarloosd, vooral in het laatste verhaal wanneer Bonni op de kinderen moet passen terwijl zei het huis uit is. In het tweede verhaal kan ze het wel goed met het meisje vinden totdat Skip zijn intrede doet. Axel: De oudere broer van het meisje, ongeveer 19 jaar denk ik. Het meisje en Axel zijn redelijk close dat merk je vooral in het laatste verhaal als ze haar dromen beschrijft wanneer hij is Charlestown woont. Hij is naar daar verhuisd omdat zijn moeder weer een nieuwe vriend had en hij het niet langer meer kon verdragen dat hij steeds met hen ruzie maakte. Om het hem en de rest van het gezin wat makkelijker te maken is hij dus weggegaan. Maar als zijn zusje hem een brief schrijft met de vraag of hij terug wil komen weigert hij, bang om weer brokken te maken en Charlestown bevalt hem wel. (Uit het verhaal kan je afleiden dat hij een relatie heeft met zijn kamergenoot Mortimer.) Maar hij mist het meisje net als zij hem mist. Waar hij en zijn zus dan weer totaal verschillend in zijn is de manier waarop ze omgaan met problemen en situaties waar ze niet op hadden gerekend. Hij uit zijn gevoelens op een agressievere manier en daarom heeft hij ook zovaak ruzie met zijn moeder en haar vrienden. Bordzek: Bordzek is een nieuwe vriend van moeder. Hij komt alleen maar voor in het eerste verhaal, waar hij samen met het gezin in de auto zit op weg naar Bonni, de oudste dochter. Hij is ook de reden waarom er een discussie ontstaat die eindigt in een soort van gevecht. Alex en zijn kleinste zusje laten namelijk doorschemeren dat Bordzek Alex seksueel heeft misbruikt. Edie: Zij is de jongste dochter van het gezin. Het is alsof ze alles anders ervaart dan de rest van het gezin. Een groot verschil is dat zei zelden praat. Daardoor weten we ook niet echt hoe zij zichzelf voelt in de drie verhalen. Ze speelt wel een grote rol in het eerste verhaal: daar overhaalde ze onrechtstreeks haar moeder om Bordzek op straat te zetten omdat die Alex misbruikte door te zeggen ‘Alex, Bordzek klopt altijd zeven keer hé?’. Bonnie: De oudste van de vier kinderen. In het eerste verhaal zijn ze op weg naar Bonni met de auto. Daaruit kunnen we afleiden dat ze al alleen woont. Maar in het laatste verhaal komt ze terug naar huis omdat haar moeder zelden thuis is en haar broer en zusjes haar nodig hebben. Ze kan het niet meer alleen aan, en daarom komt Bonni dus een handje helpen. Skip de Bootsman: Een oude man in een rolstoel, die in het tweede verhaal zijn intree doet als deel van de erfenis van hun grootmoeder. Hij is eigenlijk meer een last dan een hulp voor het gezin. De structurele aspecten: * Vertelstandpunt: Het is in de ik -vorm geschreven: personeel vertelstandpunt. De gebeurtenissen worden rechtstreeks gepresenteerd door een personage, hier het hoofdpersonage. De lezer ziet alles vanuit de optiek van dat personage en de verteller beperkt zijn kennis van personages en gebeurtenissen tot die van het gekozen personage. De reden waarom het in de ik -vorm is geschreven, is volgens mij om het gevoel van het personage te benadrukken. Het standpunt vanuit het personage is belangrijk als je wilt weten wat het meisje voelt. Als je zegt dat het hoofdthema liefde is, dan moet je weten in welke mate zij liefde voelt en voor wie. Als je dit in een auctorieel neutraal standpunt zou zien, zou het niet zo simpel zijn om haar gevoelens misschien te ontcijferen. * De ruimte: Met ruimte bedoelen ze niet alleen een beschrijving van de fysieke ruimte waarin een verhaal gesitueerd is, maar het kan ook een seizoen of een bepaalde periode zijn. In dit geval kan je afleiden dat de fysieke ruimte het ouderlijk huis is, omdat daar het meeste gebeurt. Ze is ook daar het meest. In het eerste verhaal zit ze in de auto maar het tweede en derde verhaal spelen zich grotendeels thuis af. In het tweede verhaal komt het station ook aan bod, als ze Bootsman moeten gaan afhalen, maar die plaats heeft niet zo’n grote invloed op haar. Het zorgt er alleen voor dat er weer dingen gaan veranderen. Dus het huis is eigenlijk de ruimte waarin het meest wordt ‘geleefd’. En als je eigenlijk specifiek wilt zijn, kan je haar kamer als zeer belangrijk aanschouwen. Omdat ze daar in het derde verhaal vaak wegdroomt en fantaseert over haar broer. Het is als een plaats waar haar droomwereld eventjes realiteit kan worden en waar ze de echte realiteit dan weer achter haar kan laten voor een paar minuten. Geen zorgen, alleen maar zalig wegdromen. Volgens mij is het daarom een speciale plaats voor het meisje en brengt ze er ook veel tijd in door.
* De tijd: Verteltijd: De tijd die de schrijver nodig heeft om het verhaal te vertellen, de schrijftijd: Je kan het boek in een avond uitlezen. Als je er een uur op moet plakken zou ik zo zeggen maximum twee uur zonder pauze. Vertelde tijd: De tijdsduur van de gebeurtenissen in het verhaal, de tijd die beschreven wordt: In dit boek zit er geen al te grote periode tussen twee verhalen in. Het is wel zeker dat de drie verhalen op elkaar volgen. Ze zijn dus chronologisch opgesteld. Tussen twee verhalen in kan volgens mij minimum een half jaar en maximum een volledig jaar zitten. De perioden daartussen moeten dus redelijk rustig zijn geweest in de ogen van het meisje. De vertelde tijd in de verhalen zelf variëren van een paar uur (het eerste verhaal) tot een paar dagen of een week. (het tweede en derde verhaal) Tempo: De verteltijd is korter dan de vertelde tijd. Met andere woorden: je leest langer over het stuk dan dat het in feite duurt. Dit gebeurt soms als ze beschrijft wat ze droomt, of beschrijft wat er gebeurt. Zoals in het eerste verhaal: ze beschrijft wat ze allemaal ziet om haar heen. Ze neemt die dingen vlugger op dan dat wij ze kunnen lezen. Hier kunnen we dus spreken over een retardering. Er zijn dan ook weer versnellingen in het verhaal. Neem nu ook in het eerste verhaal. Ze zitten in de auto op weg naar Bonni, wij lezen dit fragment in ongeveer een kwartier. Uit het boek kan je afleiden dat zei er langer over deden om tot daar te rijden. Chronologie: De gebeurtenissen worden verteld in de volgorde waarin ze plaatsvinden: Neem nu de drie verhalen. Er zit misschien een periode tussen verhaal een en verhaal twee, maar ze volgen elkaar wel op. Het tweede verhaal komt in theorie ook achter het eerste. Er is eerst dat bezoek aan Bonni voor Bootsman in huis komt en Bootsman is al in huis als Bonni terug naar huis komt. Recensies 1) Mededogen voor het leven zelf: Meesterlijk en beklemmend: Bart Moeyaert. 'Het is de liefde die we niet begrijpen' "Axel zegt altijd dat wie goed kan tekenen twee kwaliteiten tegelijk heeft. Goede tekenaars kijken goed en zien meer." Dat, en nog vijfennegentig pagina's meer, laat Bart Moeyaert in zijn nieuwe roman een jong meisje vertellen over haar oudere broer. Wie goed kan schrijven, doet nog meer: goed horen, luisteren, proeven en voelen om die geuren, smaken, geluiden, beelden en gevoelens in zuinige woorden te laten vermoeden. Zoiets doet Bart Moeyaert in Het is de liefde die we niet begrijpen. In drie verhalen die samen een roman vormen, doet een meisje tussen kind en vrouw een intrigerend relaas over drie episodes uit het leven van haar familie. Het eerste, 'Het einde van Bordzek verteld door mezelf die erbij was', gaat over de aftocht van de Poolse Bordzek, de zoveelste minnaar van de moeder. In een overvolle auto is het gezin op weg naar Bonnie, de oudste zus: moeder, het ziekelijke, stille zusje Edie, broer Axel aan het stuur, de slapende Bordzek met zijn stinkende hond, en de vertelster. De hitte is ondraaglijk. Ze komt "als warme pap" door de raampjes van de benauwende auto naar binnen, waar de spanning en de beklemming stilaan al even ondraaglijk worden. Tot Axel de wagen stopt en er een fikse ruzie volgt, met handtastelijkheden, tussen moeder en zoon over wie zich met wiens leven te bemoeien heeft. Van op een afstand volgt het meisje met kleine Edie ademloos wat zich bij de auto afspeelt. De lezer ziet wat zij ziet: twee boze en tegelijkertijd miserabele mensen, met vuisten, soms naast, soms tegenover elkaar; een forse, slaperige Pool met bakkebaarden, het voorwerp van de onenigheid, die "als een zak met uien" uit de auto rolt. Het uitzicht wordt belemmerd door het hoge koren en alleen de geluiden blijven over: de zingende en of gierende motor van de auto, geschreeuw en ruziënde stemmen, piepende banden. "Iets in de lucht is stil als wij. Iets wacht op meer. Iets wat groot is als een ballon, iets wat wacht tot het knapt. Er mag geen lucht meer bij." Zinderende hitte, geuren van zweet, haargel en bloed, een droge mond zonder stem, het geel van het koren en de auto en de blauwe lucht daarboven, het rood van veel bloed... En dan knapt het eindelijk. Raadselachtige hints als: "Sommige moeders zijn doof en blind", "Wij zijn ook erg op hem (Axel) gesteld, welke geluiden we 's nachts ook van hem horen", of het vreemde spelletje van Edie en het meisje: "We weten van niets. Zeven keer." gaan ergens op slaan. Bordzek moet weg. Hij is te veel in het gezin. "Het huis kraakt" sinds hij er is. De grote vermoedens over een woekerende oorlog tussen moeder en zoon, met Bordzek als inzet, worden uitgespuugd, samen met de onverteerde bonen van kleine Edie. Iedereen wist van de nachtelijke bezoeken van Bordzek aan Axel. De nauwelijks uitgesproken waarheid is verpletterend en bevrijdend tegelijk. De autorit gaat verder, naar Bonnie, die alles weet. Het tweede verhaal, 'De komst van Bootsman', speelt zich een jaar later af, in en om het huis, in koude, regen en wind. Het meisje brengt weer verslag uit. Haar overleden grootmoeder, "de moeder van mijn moeder", laat het gezin wat geld en spullen en een man na. Het plotselinge nieuws over de komst van Skip de Bootsman zorgt voor hooggespannen verwachtingen: misschien daagt er dan toch nog "een vader die deugt" op. Moeder laat zich minder enthousiast uit ("Van hem heb ik nog nooit gehoord, en van haar heb ik alleen maar last gehad"), maar hoopt tegen beter weten in. Door de gezellige drukte van de voorbereidselen - schoonmaken, koken, versieren - voelt het meisje zich "plotseling bijna gelukkig". In haar verbeelding ziet ze een man "met los geld in zijn zakken" en met bakkebaarden die hem geweldig staan, die met de mooiste stem van de wereld in volzinnen spreekt. Na een lacherige wandeling naar het station, door de striemende regen - moeder en dochter een zeldzame keer als twee vriendinnen - komt de ontnuchterende realiteit. De gedroomde zeeman is een oude, magere man in een rolstoel, die onverstaanbaar voor zich uit zit te mummelen en daarbij "met zijn handen kneedt alsof er brood in de lucht hangt". Bart Moeyaert speelt hier meesterlijk met haast onmerkbaar omslaande stemmingen en emoties. De bittere ontgoocheling van de moeder ontdooit langzaam bij de gezellige verwachting van de kinderen en het obstinate geloof van het meisje in de armzalige "geluksbrenger" met de "rust van een man die niks wil". In 'Wat doen ze daar in Charlestown', de derde episode in het boek, is broer Axel na alweer een conflict met een minnaar van zijn moeder, het huis uit gegaan. Hij woont in Charlestown met zijn vriend Mortimer. Het is zwoel en avond. Bart Moeyaert laat Axel over de schouders van het vertellende meisje mee kijken, denken en voelen. Een slimme ingreep die veel duidelijk maakt over het oeverloze gemis dat het vertrek van haar - meer dan gewoon - geliefde broer voor het meisje betekent. Door Axel op de achtergrond, voor anderen onzichtbaar, lijfelijk én in gedachten aanwezig te laten zijn, wordt zijn desertie vergoelijkt en worden de wrange gevoelens over zijn homoseksuele relatie met Mortimer voor de vertelster verteerbaar. De surrealistische slotscène van het boek is magistraal. Kleine Edie zit in de dakgoot voor vuurtoren te spelen. De slome oude hond van Bootsman, die gewoonlijk als een stuk verdriet voor de deur ligt, komt moeizaam tot leven en huilt, heel even, hartverscheurend naar de maan. Bonnie breit een sok. Bootsman zit tegen niemand te praten over de toren die hij ooit bouwde en over wat een jongen in Charlestown moet. En het meisje schrijft dat allemaal op in een brief voor haar verre broer. Met dit boek heeft Bart Moeyaert de kille Vlaamse velden en benauwde dorpen achter zich gelaten. In een setting die doet denken aan Amerikaanse road-movies en aan Britse sociale drama's zet hij mensen bij elkaar in een ingewikkeld web van relaties en gevoelens. Het is de liefde die we niet begrijpen gaat over het heimwee dat nooit overgaat, over het verlangen naar het geluk in een gore wereld, en vooral over de liefde die in al haar gedaanten mensen gaande houdt. Op de prachtige cover staat het meisje afgebeeld zonder gezicht, in een rode jurk en met een rode appel in de vingers met roodgelakte nagels. Ze vertelt een verhaal: ze observeert, registreert en tobt. Ze weet te veel dat ze niet kan bevatten, een ouwelijk jong meisje. Ze belichaamt het mededogen: voor haar bittere moeder die bij geen van haar mannen de liefde vond en geen liefde meer overhoudt voor haar kinderen; voor haar knappe broer Axel die van haar weggaat omwille van de liefde van een vriend; voor kleine Edie in zichzelf opgesloten als een wit porseleinen engeltje; voor het leven zelf, dat weinig geluk brengt, "maar het kan erger". Zoals eerder al in Blote handen en Wespennest laat Bart Moeyaert veel aan de aandachtige lezer over. Woorden moeten gewikt en gewogen worden, geheimen zitten tussen de regels, niets wordt helemaal uitgesproken. Moeyaert laat in filmische beelden met een wisselend ritme en in flarden van dialogen dingen raden of vermoeden. Ook in deze drie meesterlijk gecomponeerde verhalen slaagt hij er weer in, als in een gothic novel van Carson McCullers, telkens een eigen, beklemmende sfeer op te bouwen, die bij de lezer dagenlang blijft hangen. Het is de liefde die we niet begrijpen is een erg mooi boek voor wie een en ander echt wil begrijpen over het leven en de liefde, of die lezer nu vijftien of vijfentachtig is. Annemie Leysen
Bart Moeyaert, Het is de liefde die we niet begrijpen, Querido, Amsterdam. Copyright © De Morgen 23 September 1999 2) Opnieuw een Boekenleeuw voor Bart Moeyaert: Boekenpauw mag gaan pronken in de tuin van Carll Cneut
Het is de liefde die we niet begrijpen, het jongste boek van auteur Bart Moeyaert, krijgt dit jaar de Boekenleeuw. Die bekroning is niet zo verrassend, aangezien het boek door recensenten beladen werd met superlatieven, maar aan de andere kant toch wel opmerkelijk omdat Moeyaerts boek zich eigenlijk richt tot volwassenen en adolescenten. Voor de auteur is het intussen de zoveelste prijs die hij in de wacht sleept. De Boekenpauw mag een plekje opzoeken in de tuin van Carll Cneut, illustrator van het boek Willy van Geert De Kockere. Met elk nieuw boek dat Bart Moeyaert schrijft, valt hij wel ergens in de prijzen, of blijkt hij in ieder geval een serieuze kanshebber te zijn geweest. De Boekenleeuw, die 100.000 frank waard is, sleepte hij al eens in 1992 en in 1996 in de wacht. De jury van de Boekenleeuw 2000 heeft, zo staat in het verslag, gekozen voor een boek met de meeste intrinsieke literaire kwaliteiten. "Een bijzonder mooi en emotionerend verhaal dat, net als zijn onderwerp, de liefde, niet zo eenvoudig te begrijpen is." Eigenlijk bevat Het is de liefde die we niet begrijpen drie verhalen die samen een roman vormen. Een meisje doet een relaas over drie episodes uit het leven van haar familie. De moeder heeft al verschillende minnaars versleten maar nooit de liefde gevonden, en vanwege al die minnaars is er vaak ruzie met de zoon, Alex. Wanneer hij het huis uitgaat en gaat samenleven met een man, ervaart het vertellende meisje dat als een groot gemis. "Met dit boek heeft Bart Moeyaert de kille Vlaamse velden en benauwende dorpen achter zich gelaten. In een setting die doet denken aan Amerikaanse road-movies en aan Britse sociale drama's zet hij mensen bij elkaar in een ingewikkeld web van relaties en gevoelens", schreef Annemie Leysen in de recensie. "Zoals eerder al in Blote handen en Wespennest laat Bart Moeyaert veel aan de aandachtige lezer over. Woorden moeten worden gewikt en gewogen, geheimen zitten tussen de regels, niets wordt helemaal uitgesproken. Moeyaert laat in filmische beelden met een wisselend ritme en in flarden van dialogen dingen raden of vermoeden." Het boek werd uitgegeven bij Querido. http://www.geocities.com/trappenhuis/dm2/bb_lw02.htm 3) Het is de liefde die we niet begrijpen – De Standaard: Het is een dun boekje. Maar dat is niet de reden waarom het me aansprak. De titel veraardt alles en niks. Ik werd nieuwsgierig naar de inhoud van het boek door de titel. Het ging over liefde gaan maar welke liefde? Ik heb ook de achterflap bewust niet gelezen, ik had geen idee waarover het precies ging gaan. Ik heb het boek in 3 keer uitgelezen, de schrijfstijl van Bart Moeyaert doet je altijd verlangen naar wat er gaat gebeuren. En dat is voor mij een zeer duidelijk teken dat het goed geschreven is. De lezer nieuwsgierig maken naar het verdere verloop van het verhaal. Alles wordt verteld maar toch moet je het zelf invullen. Er wordt bijvoorbeeld nergens letterlijk gezegd wat er echt gebeurt met Axel ’s nachts. Het is echt machtig geschreven. Soms een klein beetje verwarrend maar dat stoort niet, dat doet je juist verder lezen omdat je het verhaal wilt begrijpen. Ik wou alles weten, ik wou weten wat dat meisje juist dacht, hoe ze zich voelde, of ze vriendinnen had… Maar dat wordt niet verteld. Het verhaal gaat over een gezin. En over iets anders wordt er zelden gesproken. Dat is wel goed want anders zou je te veel kunnen of moeten vertellen. En dan zou het verhaal langdradig en saai worden. Ik heb niet een keer het gevoel gehad dat er iets overbodigs verteld werd. Ik vind het erg origineel dat het 3 verhaaltjes zijn. Het zou moeilijk zijn om een volledig boek te schrijven over 1 voorval. Ook dat element zou het weer ietwat saai maken. De drie verhalen lopen ook in elkaar en ze hebben alle drie ook met de titel te maken. Het zijn 3 verschillende manier waar we de liefde niet kunnen begrijpen. De liefde tussen een man en een vrouw, of anderzijds tussen moeder en zoon. Dan de ‘liefde’ in een gezin, het verlangen naar een

vader-vervangende figuur. En uiteindelijk de liefde tussen broer en zus. Het is een thema dat iedereen wel aanspreekt denk ik. Iedereen heeft een gezin of verlangt naar een gezin. Dus iedereen herkent zicht wel op een of andere manier in het verhaal. Alhoewel het soms gaat over ‘dramatische’ toestanden wordt het geen melodramatisch verhaal dat meer op een soap lijkt. Het blijft een relatief vrolijk verhaal doordat je in de huid van dat meisje zit. Wanneer dat meisje echt ongelukkig zou zijn zo het een echt droevig boek zijn. Ik denk dat ik algemeen mag besluiten dat dit boekje me zeker bevalt, en dat het zelfs een aanrader is. Toch voor mensen die eens iets anders wensen dan een doodnormaal verhaal. ‘Een verhaal dat zich beschroomd en brutaal, onschuldig en verleidelijk en in alle opzichten totaal aan de lezer overlevert.’ Marita Vermeulen © Standaard der Letteren 23 september 1999
www.destandaard.be 4) Het is de liefde die we niet begrijpen – kritiek van de Bart Moeyaert site: Hij schrijft in een volmaakt heldere taal, die iedereen boven de tien kan begrijpen. Maar dat deed Nescio ook, en Bloem. Moeyaert schrijft literatuur, en niet de minste. Net zoals die andere virtuoze, sensibele jonge Vlaming, Erwin Mortier, hoort hij tot de grootste talenten van zijn generatie. In Het is de liefde die we niet begrijpen is iedere koel klinkende, simpele zin geladen met emotie. Het is poëtisch proza zonder krullen of koketterie. Moeyaert schrijft over verschrikkingen die iedereen gewoon vindt en over treurigheid die te komisch is voor woorden. Over dat waarover je niet spreken kunt, moet je zwijgen. Schrijf je er toch over, doe het dan zo suggestief als Bart Moeyaert. Aleid Truijens in De Volkskrant, 17 december 1999
Je valt midden in een verhaal over een vreemde Flodderige familie, sociaal zwakbegaafden. (…) Om de een of andere reden speelt het verhaal in Amerika, maar het had ook het Vlaamse platteland kunnen zijn. De vergelijking met Flodder gaat kreupel, want alle humor ontbreekt hier. (…) Wat was de noodzaak van dit verhaal? Waarom moest het geschreven worden? Max Verbeek in Leesgoed, december 2000
Voor een uitgeverij lijkt het mij een zegen en een bron van verwarring om een schrijver als Bart Moeyaert in huis te hebben. Het huis waar het hier om gaat, Querido, heeft nog wel meer van die gevallen. Ik denk aan Joke van Leeuwen, Toon Tellegen en anderen, schrijvers die te boek staan als kinderboekenschrijvers terwijl ze een publiek van alle leeftijden verdienen. De Vlaming Bart Moeyaert (1964), die eerder veel succes had met onder andere Blote handen, is ondergebracht in het jeugdliteratuurfonds en zijn nieuwe roman Het is de liefde die we niet begrijpen wordt geschikt geacht voor 15+. Maar deze "jeugdroman" had net zo goed tussen de "grote-mensen-boeken" van Margriet de Moor en Doeschka Meijsing kunnen staan. Niet alleen omdat de inhoud ons allemaal aangaat, maar ook omdat volwassenen, misschien nog wel meer (of bewuster) dan kinderen, verrukt zullen zijn van Moeyaerts literaire vernuft. In drie episodes schetst hij een portret van een labiel gezin. De vader is er niet meer, de moeder is niet in staat om warmte en liefde te bieden en kiest steevast voor de verkeerde mannen. De kinderen proberen er het beste van te maken. Zij zijn het die de boel draaiende houden. In het bijzonder de vertelster, de naar schatting veertienjarige ik-figuur. Ze krijgt meer op haar schouders dan ze dragen kan, en dat maakt het zo ontroerend om te zien hoe ze zich dapper overal doorheen slaat, met ongebroken hoop op betere tijden. Haar stem geeft de roman z'n overrompelende directheid. De ontwapenende vertelster geeft een ooggetuigenverslag, filmisch en dicht op de huid. Moeyaert is een schrijver die uitgaat van intense beelden en scènes, en grossiert in originele zinnen ("ik voel dat je de was aan mijn lach kan ophangen, zo breed lach ik"). Moeyaert heeft deze roman opgebouwd rond drie kleine, eigenlijk heel eenvoudige taferelen, maar met zijn geraffineerde manier van vertellen weet hij die een enorme emotionele lading te geven. Het is de liefde die we niet begrijpen is tot in z'n diepste vezels doortrokken van het verlangen naar liefde en harmonie, van de hoop dat straks, ja straks, alles goed komt. Alle angsten, fantasieën, schuldgevoelens en teleurstellingen die daarbij horen maakt Moeyaert voelbaar. Er wordt niets uitgelegd, gevoelens worden zelden benoemd, er wordt alleen maar gesuggereerd en verbeeld. Des te meer weet Moeyaert je in je ziel te raken. Ik ben al weer een tijdje voorbij de 15+, maar ik ben blij dat dit boek op mijn weg is gekomen. Alle Lansu in Het Parool, 8 oktober 1999
Het is de liefde die we niet begrijpen, het lijkt de eerste regel van een gedicht, maar het is de titel van het jongste boek van Bart Moeyaert, dat in essentie, net als zijn vorige boeken, gaat ‘over het leven dat we niet begrijpen’. Het geheel bestaat uit drie verhalen, die ondanks grote verschillen in toon, ritme en inhoud, op een natuurlijke manier met elkaar verbonden zijn. Uit een caleidoscopisch geheel van beelden, dialogen en schijnbaar minimale gebeurtenissen distilleert de lezer het portret van een labiel gezin, een moeder met vier kinderen. Sterker nog dan in Moeyaerts vorige boeken wordt gefocust op het onvermogen tot communicatie, op verlangen naar liefde en erkenning, op de emotionele verstarring van de afwijzende volwassene en het effect ervan op de volgende generatie. Het is een verontrustend verhaal, een verhaal waar je als lezer mee vecht. Het grijpt je aan en lijkt ongrijpbaar. Het presenteert zich bij elke nieuwe leesbeurt als een lichte variant van zichzelf; beelden lichten op, verblinden je, doven uit - afhankelijk van hoe je ze proeft, invult, meeneemt doorheen het gebeuren. En toch, en toch. Waar in Moeyaerts vorige boeken een volmaakte vorm het verhaal zo sterk in bedwang leek te houden dat het zich bij momenten aan de lezer leek te willen onttrekken, komt het vertelde nu helderder, sterker, ja, bijtender naar de oppervlakte. Marita Vermeulen in De Standaard, 23 september 1999
http://www.bartmoeyaert.com/kritiek/boek/boek/php