Keuze motivatie:
Ik koos dit boek omdat we het thuis in de kast hadden staan. Mijn moeder had het gehad van een vriendin. Mijn moeder en die vriendin vonden de vliegeraar een erg goed boek en dit zou net zoiets zijn (zei die vriendin). Dus ik las even de achterkant en het leek me een leuk boek. Daarom ben ik er in begonnen en toen ik het uit had dacht ik “misschien dat ik dit boek ook wel voor letterkunde kan gebruiken”. Dus daarom kies ik dit boek voor letterkunde.

Samenvatting:

In Iran staat het huis van de moskee waar Aga Djan en zijn familie wonen. De mensen in het huis zijn trouw aan de tradities die de islam met zich mee brengt. Als de imam Alsaberi sterft neemt de familie een nieuwe imam aan: Galgal. Galgals preken zijn erg politiek geladen.
De Sjah heeft de macht in Iran en Galgal sluit zich aan bij een anti-Amerikaanse groep. De Sjah wil Galgal laten oppakken en Galgal vlucht naar een andere stad. Aga Djan ziet dat de Amerikanen steeds meer macht in Iran krijgen. Sommige vrouwen uit zijn huis krijgen zelfs buitenechtelijke relaties. Steeds meer familieleden verlaten het huis van de moskee om carrière te maken in grotere steden.
Als reactie op het vrije leven neemt een anti-Amerikaanse groep, onder leiding van Khomeini de macht over. Alle mensen die niet aan de Islam gehoorzamen zoals deze groep dit wil worden geëxecuteerd. Sommige familieleden sluiten zich aan bij Khomeini, anderen worden door hun eigen familie omgebracht, omdat ze zich in het verleden misdragen hebben. Aga Djan ziet het leven zeer somber in, maar als hij aan het einde van het boek een vriend tegen komt die hem zijn zoon laat zien voelt hij het leven weer in zich stromen.

Vertelperspectief:
Er is een auctoriale verteller in dit verhaal. Hij vertelt verhalen in de hij-/zijvorm. De verteller is echter niet duidelijk aanwezig, je hebt het idee dat Aga Djan het verhaal vertelt.

De tijd:
Het boek speelt zich af tijdens de opkomst van Amerika met als eerste datum 19 juli 1969, de landing van Neil Armstrong op de maan. Het boek eindigt ongeveer in 1990. Het verhaal wordt wel chronologisch verteld zonder flahsbacks. Soms werden er grote sprongen in de tijd gemaakt. Dit zie je aan het begin van sommige hoofdstukken: ‘’een paar jaar later’’ of ‘’de tijd verstreek en…’’ Het boek heeft 410 bladzijden.

Ruimte:

Het verhaal speelt zich af in een klein dorpje in Iran, Senedjan. Het is een doorsnee islamitisch dorp in Iran. De belangrijkste ruimte in het boek is het huis van de moskee, omdat de meeste dingen uit het boek zich hier afspelen. Over weersomstandigheden wordt niets gezegd.

Personages:
Er zijn veel personages in dit boek daarom zet ik ze eerst onder elkaar (met korte beschrijving) en daarna vertel ik er iets over een aantal van hen.
Het hoofd van de moskee en zijn familie:
Aga Djan – het hoofd van het huis van de moskee en de bazaar (tapijthandelaar)
Fagri Sadat – de vrouw van Aga Djan
Djawad - de zoon van Aga en Fagri
Nasrin - de dochter van Aga en Fagri
Ensi - de dochter van Aga en Fagri
Nosrat - de broer van Aga Djan (een levensgenieter)
Shahbal - de man die later het verhaal van de moskee vertelt en schrijver wordt
Moazen - de vader van Shahbal en de omroeper van de moskee

De imam en zijn familie:
Alsaberi - de imam van de moskee
Zinat - de vrouw van Alasberi en de vrouw die verhalen vertelt
Sediq - de dochter van Zinat, getrouwd met Galgal.

Ahmad - de zoon van Alsaberi en de nieuwe imam van Senedjan
Galgal - de rebellerende invalimam die later de rechterhand van Khomeini wordt

Hoofdpersoon:
Aga Djan: Aga Djan wordt symphatiek voorgesteld. Aga Djan wordt voorgesteld als een wijs man, voor iemand die je veel respect moet hebben. Uit het stukje van de mieren blijkt dat Aga Djan van nogal wat respect geniet. Hij wordt als degenen aangewezen die de mieren kan verdrijven. Híj is de man van het huis.

Bijfiguren:
Zinat: Zinat wordt voorgesteld als de vrouw die in de schaduw van haar man staat. De vrouw, die eigenlijk zelf een schaduw is. Ze doet bijna niets, ze blijft altijd onopgemerkt. Later in het verhaal begint ze gemener te worden, dat komt vooral omdat ze haar zoon verloren had.
Zinat Ganoem suste haar dochter met geruststellende woorden, maar diep in haar hart had ook zij haar twijfels. Ze wist niet waarom. Plots kwamen al die nare herinneringen van vroeger terug. Maar ze liet Sediq niets merken. (…) ‘Waarom ben je zo droevig?’ Tranen sprongen in Zinats ogen. ‘Om jouw geluk’, zei ze en kuste haar dochter.
Zinat was vanaf het moment dat Sediq geboren was bang geweest om haar te verliezen. Bang om haar opeens dood aan te treffen, in haar bed, in de tuin of bij de hooz. Sediqs kindertijd waren zwarte jaren voor Zinat. De angst liet haar in die tijd niet met rust. ’s Nachts durfde ze niet naar bed te gaan door de gruwelijke nachtmerries die ze had. Zinat Ganoem was een nicht van imam Alsaberi en ze was pas zestien toen ze met hem trouwde. Eerst kregen ze een dochtertje, Ozra. Ze was vijf jaar ouder dan Sediq en achttien toen ze met een man uit Zinats familie trouwde. Ze had nu drie kinderen en woonde met haar man in Kashan.

Daarna baarde Zinat een zoon, Abbas. Het jongetje wordt meteen als de hoop van de familie gezien, hij zal later Alsaberi opvolgen in de moskee. Maar op een warme zomerdag gebeurt er iets vreselijks als ze alleen met hem thuis is.
Het kind heeft net leren lopen en achtervolgt wankelend maar met plezier de katten van het huis. Op een gegeven moment gaat Zinat naar boven naar haar kamer en vergeet het kind compleet. Pas als ze de stilte hoort, kijkt ze uit het raam, maar ze ziet Abbas nergens. Ze stuift de trap af en ziet de katten bij de hooz zitten. In het water drijft het lichaam van haar zoon. Schreeuwend probeert ze het kind uit het water te trekken. Een paar mannen die het geschreeuw van Zinat hebben gehoord, verschijnen op het dak van de moskee en schieten haar te hulp. Ze grijpen het kind bij zijn buik, maar tevergeefs. Zinat gilt. Ze pakken het kind bij zijn voeten en schudden het in de lucht, maar ook dat werkt niet. Zinat gilt. Ze steken een vuur aan en houden het kind boven de warme vlammen. Maar het is allemaal te laat. Zinat gilt. De mannen laten het kind op de grond liggen en trekken Zinats chador over hem heen. Abbas, de hoop van het huis, is gestorven. (blz. 51-52)

Galgal: In het huis van de moskee was Sediq, de dochter van de imam, klaar om te trouwen.
Ze wachtten in stilte; misschien zou er worden aangeklopt, misschien zou de telefoon gaan. Maar de winter was al bijna voorbij en er was nog niemand geweest. (…)
De winter ging voorbij en de jonge vrouwen die door niemand ten huwelijk waren gevraagd, wisten dat ze nog een jaar moesten wachten. Gelukkig trekt het leven zich niet altijd iets van de tradities aan en kiest soms zijn eigen pad. En zo werd er op een nacht toch geklopt.
‘Wie is daar?’riep Shahbal, de zoon van Moázen.
‘Ik’, klonk de zelfverzekerde stem van een man achter de deur. Shahbal opende de deur en zag een jonge imam met een opvallende zwarte tulband in het gele licht van de lantaarnpaal staan. Zijn tulband stond een beetje scheef op zijn hoofd en hij rook naar heerlijke rozen. Zijn lange imamgewaad was donker en je merkte dat hij het voor het eerst droeg.
‘Een goede avond’, zei de jonge imam. ‘Goedenavond’, antwoordde Shahbal. ‘Mohammad Galgal is mijn naam!’ zei de imam. ‘Aangenaam! Wat kan ik voor u doen?’ ‘Ik wil met imam Alsaberi spreken als dat kan.’ ‘Neem me niet kwalijk, maar het is laat en hij wenst geen bezoek meer. U kunt hem morgen in de moskee ontmoeten’. ‘Maar ik wil hem graag nu spreken.’ ‘Mag ik weten waar het om gaat, misschien kan ik u verder helpen? ‘Ik kom voor zijn dochter Sediq. Ik wil het met hem over haar hebben.’ (blz. 36-37)
In dit stukje wordt Galgal voorgesteld als een vreemde, men kent hem niet. Zijn scheefgezette tulband is vreemd; het lijkt niet of dat hij anders dan de ander imams is. Zijn zwarte tulband vertelt Aga Djan dat hij een nakomeling is van de profeet Mohamed


Nosrat: Nosrat is de broer van Aga Djan, en een echte levensgenieter. Elke keer als hij op bezoek komt, heeft hij een ander liefje. De familie is niet echt blij met hem.
Er stopte een taxi voor de deur. De kinderen snelden naar buiten. ‘Oom Nosrat is er!’ riepen ze. Fagri Sadat deed het raam van haar kamer op de tweede verdieping open en zag dat Nosrat niet alleen was, maar dat hij een jonge vrouw bij zich had. Ze sloeg haar chador om en ging naar beneden.
Toen Nosrat met de vrouw binnenkwam, viel er een stilte. De jonge vrouw had geen chador om, ze droeg slechts een hoofddoek, waardoor een deel van haar haar zichtbaar was. De grootmoeders konden hun ogen niet geloven. ‘Hoe durft die schoft een vrouw die zo gekleed gaat mee naar huis te nemen?’zei Golbanoe. ‘Wie is zij?’ vroeg Golebeh. ‘Weet ik veel, een slet.’ (…) In de geschiedenis van het huis was het de eerste keer dat
er een vrouw zonder chador of gepaste sluier het huis betrad. (blz. 28-29)

Ahmad: Ahmad is de opvolger van zijn vader, een imam van de moskee die bij ‘het huis van de moskee’ staat. Hij wordt respectvol voorgesteld, maar hij komt steeds verder in de problemen naarmate het verhaal vordert.
Vergezeld door zes jonge imams verscheen Ahamd op de stoep van de moskee. Moázen riep: ‘Allaho Akbar!’En de massa herhaalde hem: “Allaho Akbar!’
Ahmad liep met zijn begeleiders naar de ayatollah, knielde voor hem en kuste plechtig zijn hand. De ayatollah legde zijn hand zachtjes op de zwarte tulband van Ahmad(…).
Aga Djan overhandigde hem het oude, traditionele beëdigingsgewaad dat hij uit de schatkamer van de moskee had gehaald. Het was met edelsteentjes versierd. Alle imams van de moskee hadden het in de afgelopen eeuwen tijdens hun beëdiging gedragen.
Toen Ahmad het gewaad aanhad, liep hij naar het oude gebedstapijt. Agaq Djan en de bejaarde ayatollah gingen op een afstand achter hem staan. De menigte volgde hen. (blz. 217-218)
Hier uit blijkt dat Aga Djan en de Ayatollah respect voor Ahmad hebben. Van (on-)sympathie is niets te merken.


Thema:
Het belangrijkste thema van dit boek is de Islam (als levenswijze). Op de flaptekst staat ook een stukje van de schrijver. “Ik heb dit boek voor de westerse wereld geschreven. Het boek gaat over mensen, over kunst, over religie, over seks, over film en het belang van radio en televisie. Ik heb geprobeerd de gordijnen opzij te schuiven en de islam als levenswijze te laten zien ”
Hieruit (vind ik) blijkt duidelijk wat het thema van het boek is.

Motieven:
Motieven die een rol spelen in de roman zijn:
- Sprookjesmotieven (o.a. hoofdstuk 1: de mieren)
- de positie van de imam in een dorp
- de rituelen van de koran (o.a. het toestaan van bijvrouwen)
- seksualiteit (de Perzische literatuur weet van wanten)
- liefde en verliefdheid
- moord en doodslag
- dood en verraad: familieleden kunnen elkaar niet meer vertrouwen en worden genadeloos afgemaakt.
- de reis naar Mekka als onderdeel van je leven
- verraad en corruptie
- de oorlog: de oorlog tussen Amerika/Irak en Iran wordt erg uitvoerig besproken.

- verschil: dit speelt een grote rol in het boek. Aan het begin is het 1 familie met allemaal dezelfde regels en levens, aan het einde van het boek is iedereen een individu met verschillende levens

Motto:
Noen waal Galam wa ma jastaroen
Bij de pen en wat je ermee schrijft.
Dat is het motto van het boek.
Ik weet het niet zeker maar ik denk dat het boek het volgende betekent.
Ik weet niet wat dit precies betekent, maar ik denk dat het iets te maken heeft met dank aan de pen, dank aan de kracht om dit verhaal op te schrijven.

Hoogtepunten:
Een van de hoogtepunten vond ik dit stukje:
Citaat blz 368: Die nacht scheen de volle maan, dat gaf de mensen troost na zoveel pijn en verdriet geleden te hebben om de oorlog. Maar niet iedereen was aan het feesten, sommigen gebruikten de vreugdevolle nacht om wraak te nemen. Het licht van dezelfde maan viel op een zoutwatermeer aan de rand van de wostijn bij Senedjan, waar het lijk van Zinat Ganoem half in het water lag en hals in het zand. Om haar nek hing een papiertje in een plastic hoesje, waarop stond: ‘Ze dwong jonge ongetrouwde vrouwen die de doodstraf gekregen hadden om met een islamiet naar bed te gaan voordat ze geëxcuteerd werden. Aan dit zoute meer is zij berecht en gestraft/ Het was de wens van de moeders wier dochters bruid zijn geworden in de laatste nacht van hun leven.’

Straks zou de maan langzaam verdwijnen en plaatsmaken voor de zon. Een vlucht woestijnvogels zou het lijk van Zinat in het meer zien liggen, lawaaiig zouden ze over het meer vliegen. Een reiziger op een kameel zou naar het meer rijden om te kijken wat er aan de hand was.

Hij zou van zijn kameel afstappen, naar het lijk lopen, neerknielen en de tekst op het briefje lezen.

Ook het einde vond ik een hoogtepunt. Dit omdat nadat er zoveel “fout” gegaan was en er zoveel ongeluk hun pad gekruist had, Aga Djan en Fagri Sadat toen heel blij waren omdat het vanaf nu beter zou gaan. En dat gaat

Opvallende zaken:
Waren er eigenlijk niet.

Mening:
Ik vind dit echt een geweldig boek. Het is mooi en goed geschreven en ik vond het echt heel mooi. Ook vond ik het interessant dat ik nu wat las over Iran. Omdat er wordt verteld hoe Iran het Iran van nu is geworden. En ik eigenlijk niks van Iran wist. Ook vond ik het heel zielig/ontroerend bijv. op het moment dat Hagedis dood geschoten wordt. Of dat ze geen graf kunnen vinden voor het lichaam van Djawad. En ook het moment dat Aga Djan, Ahmed weer ontmoet (op het eind van het boek) vind ik mooi.

Verdieping
Ik heb het huis van de moskee gelezen. Dit is een boek dat gaat over een huis dat bij een moskee staat dat in een dorp/stad ligt. Het hele boek door wordt vertelt wat de mensen uit het huis meemaken. De tijd waarin het boek zich afspeelt is tussen 1969 en 1990. In deze periode gebeurt er veel in Iran en in de wereld. Zo landt Armstrong op de maan (hiermee begint het boek ongeveer). Een paar jaar later breekt er een revolutie uit in Iran. De sjah vlucht en ayatollah Khomeini keerde terug uit ballingsschap. Hij neemt de macht over. In 1980 brak de Iran – Irak-oorlog uit, die acht jaar duurde. Al deze gebeurtenissen komen aan bod in ‘Het huis van de Moskee’.


Bij de onderstaande twee citaten is de vlucht van de sjah en zijn vrouw en de (terug)komst van Khomeini het onderwerp.

“De sjah vertrok. Aga Djan ging bij zijn werknemers staan, die naar de televisie keken. De sjah was met Farah Diba op het vliegveld van Teheran. Hij werd omringd door een groep functionarissen.
Baktiar gaf hem een hand en wenste hem een goede vlucht. Opeens liet een officieer zich voor de voeten van de sjah vallen en kuste zijn voeten. Hij smeekte hem om niet weg te gaan. Het ontroerde de sjah zo diep dat de tranen over zijn wangen liepen.
Iemand haalde een koran te voorschijn en hield het boek boven het hoofd van de sjah zodat hij er onderdoor kon lopen. Een Iraanse traditie om dierbaren voorspoed tijdens hun reis te geven.
De sjah kuste de koran en liep eronderdoor naar het vliegtuig. Vervolgens kuste Farah de koran en volgde de sjah. Ze stapten in. Het vliegtuig vloog met een escorte van twee straaljagers naar de grens.”
Het huis van de moskee bladzijde 281/282

“Dertien dagen later keek Aga Djan met Fagri Sadat, hun dochters en Hagedis naar het beeld van het Franse vliegveld waar technici een Concorde gereedmaakten voor de historische terugkeer van de ayatollah.
Baktiar had Khomeini gewaarschuwd dat hij zijn vliegtuig geen toestemming zou geven om te landen, maar Khomeini schoof de waarschuwing aan de kant: ‘Baktiar is niemand. Ik bepaal! Ik installeer een revolutionair kabinet. Ik kom naar hij.’”
Het huis van de moskee bladzijde 282

Ik weet zeker dat Kader Abdolah beïnvloed is door de geschiedenis van Iran en door alles wat hij daar heeft meegemaakt. Dit kun je merken omdat heel veel wat hij meegemaakt heeft terug komt in het boek. In het boek:
In de familie waar het boek over gaat wordt de Islam streng nageleefd. In het boek belanden, net zoals uit het huis van Kader’s jeugd, de jongeren in de linkse partij. Ook komt het overeen dat er een aantal geëxecuteerd worden.

De stad Qom komt aanbod als een stad waar je als revolutionair weinig te zoeken had. Kader is een tijdje verbannen geweest naar Qom, hier hield hij het niet lang uit omdat er voor een revolutionair weinig te bleven viel.
Ook komen in het boek de belangrijkste aspecten van de geschiedenis van Iran aan het bod. Dit komt voornamelijk door Galgal, de rebellerende imam en de man van Sediq. Galgal werkt als de rechter hand van Khomeini. Dankzij Galgal worden er vele mensen, waaronder veel opstandelingen, vermoord. Omdat Galgal vlucht naar Afghanistan komt ook hierover een stukje in het boek. Galgal gaat erheen omdat daar de Taliban ook een streng islamitische staat willen vormen.
De Iran – Irak oorlog word besproken in het boek. Met veel dingen die er toen gebeurd zijn. En dus ook de vlucht van Bani Sadr, de toenmalig Iraanse president.
Op een gegeven moment laat Kader zijn familie achter en vlucht naar Nederland. Shahbal vlucht ook naar Nederland. Tenminste dit is te vermoeden aangezien Aga Djan een brief van hem krijgt met een postzegel met tulpen erop.
Liefde en verliefdheid is een motief in dit boek. Kader Abdolah is zelf verliefd geworden in Qom en dit was helemaal mis gegaan. Hij zat hierna in een persoonlijke crisis. Zinat zit na het overlijden van haar man (de Imam) ook in een persoonlijke crisis en wordt verliefd op de inval Imam. Dit duurt totdat Aga Djan hem wegstuurt.

De schrijver is niet alleen bij dit boek beïnvloed door alles wat hij heeft meegemaakt en de geschiedenis van Iran. Ook in zijn andere boeken komen deze 2 dingen duidelijk naar voren. Ook in de Mirza* (zijn column in de Volkskrant) komt dit naar voren. Hij schrijft dan bijvoorbeeld wat er hier anders is dan daar.

“k heb dit boek voor de westerse wereld geschreven. Het gaat over mensen, over kunst, over religie, over seks, over film, over het belang van radio en televisie. Ik heb geprobeerd de gordijnen opzij te schuiven en de islam als levenswijze te laten zien. Wat getoond wordt heeft ook mijzelf verrast. In Het huis van de moskee verwerk ik passages uit de Koran. Het gaat mij om de geest van de Koran als boek en de wereld die daaromheen is ontstaan, niet om de Koran als religieuze leidraad.”
De achterkant van het huis van de moskee.

De schrijver zegt zelf het volgende over het boek:

“Het huis van de moskee gaat over de islam. De westerse wereld krijgt de laatste jaren een eenzijdig beeld van de islam. Maar het agressieve gezicht van de islam is slechts één kant, een gevaarlijke kant weliswaar, maar een beperkte. Met deze roman wil ik de zachte islam laten zien. Het is een samenleving waarin religie en maatschappelijk leven met elkaar verbonden zijn. Ik gebruik daarvoor de metafoor van een groot huis waarin enkele families wonen. Het huis brengt zowel de economische leider van de stad voort, als de imam van de belangrijkste moskee. Ik laat het dagelijks leven zien. Hoe mensen ondanks verschillen altijd het evenwicht blijven zoeken en vinden. En hoe de veranderende omstandigheden die harmonie aantasten.”
Kader Abdolah.


Op de vraag: De omstandigheden waren in Iran erg extreem. Geeft het boek ook inzicht in de manier waarop de radicale islam aan de macht kon komen? Zegt de schrijver het volgende:

“Ik geef geen analyse. Daar is een roman niet voor. Tot op de dag van vandaag weet niemand hoe het klimaat in Iran zo snel kon veranderen. Aga Djan, een rijke tapijthandelaar, is in het boek de belangrijkste man van de bazaar. Hij heeft macht, hij geniet aanzien en hij is rechtvaardig. Toch heeft hij veel te laat door wat er politiek aan de hand is. Aga Djan wordt gewoon buitenspel gezet. Vrienden worden van het ene moment op het andere vijanden. Dat was de realiteit.”
Kader Abdolah

Uit deze drie citaten blijkt ongeveer wat wel en niet de bedoeling was van Kader Abdolah met deze roman. Het is dus niet de bedoeling inzicht te geven in de dingen die in Iran gebeurt zijn. Ook al is dit heel belangrijk in het boek. Want door de dingen die politiek veranderen, verandert er van alles in het huis. De denkbeelden in Iran veranderen in het boek (en in de realiteit) van gematigd naar radicaal. Iedereen gaat een andere kant op, ze groeien als het ware uit elkaar. De een sluit zich aan bij de ondergrondse linkse partij, de ander bij de radicale machthebbers en weer een ander probeert het zelfde te blijven als voorheen. De geschiedenis van Iran is dus eigenlijk een beetje een bijzaak.
De islam als levenswijze komt ook veelvoudig aan bod. Hiermee wilt Kader Abdolah laten zien dat niet alles van de islam slecht is. Maar dat er ook goede kanten zijn van de islam, een ‘zachte’. Hij laat zien dat Aga Djan, een man die zich probeert te houden aan de levenswijze van de islam, dat hij een goed man is. Hij is aardig, wijs en rechtvaardig.

Bronnen:
www.degeus.nl
www.sp.nl
www.ned.univie.ac.at
http://home-1.worldonline.nl
www.boekentaal.info
www.wikipedia.nl