A Romananalyse Kop Deze roman is door Renate Dorrestein geschreven in 1990. In 1991 is het uitgegeven bij de uitgeverij Contact Amsterdam/ Antwerpen. Het is de 12e druk uit februari 1997. Motto Het motto zou kunnen luiden, dat een vrouw zich maar beter niet in kan laten met een man. Of dat een man maar beter bij zijn vrouw kan blijven, omdat het anders nog wel eens slecht voor hem kan aflopen. En misschien moet een vrouw zich maar helemaal niet met iemand inlaten. Maar naar het echte motto van deze roman valt alleen te gissen, want er is zoveel avontuur en verwikkeling. Maar Renate Dorrestein maakt wel duidelijk, dat er ernstig getwijfeld moet worden aan de mogelijkheid van een mens om zich met een ander te binden. Genre Het genre van deze roman is horrorroman.
Samenvatting 'Het Hemelse Gerecht' is de naam van een restaurant dat wordt gerund door twee zussen. Ange en Irthe. Hun restaurant is in 15 jaar uitgegroeid tot een goedlopend kwaliteitsrestaurant. Vooral Ange komt hiervoor eer toe, omdat zij degene is die de gerechten bereid. Irthe is een soort hulp bij het koken en zij bedient de gasten. Sinds enkele jaren hebben ze hulp van Gilles. Gilles is de man van Ange en de minnaar van beide. In het begin van het verhaal wordt het restaurant bedreigd door het steeds stijgende water uit de rivier, als gevolg van aanhoudende regenval. De enige die zich daar eigenlijk druk om maakt is Gilles. Ange en Irthe hebben het te druk met het werk in het restaurant. Op woensdagavond komt Henri, de oude huisarts uit het dorp twee kilometer verderop, altijd eten in Het Hemelse Gerecht. Op een keer raad hij ze aan, om eens op vakantie te gaan. Volgens hem had Gilles daar al plannen voor had gemaakt. Ange en Irthe weten van niks, maar Gilles zegt dat het nog maar een idee is. De volgende dag staat het water al tot in de tuin. Irthes museum, een oude schuur waar ze hun kookgeschiedenis vastlegt door oude verpakkingen te bewaren en te voorzien van een datum, is ook overstroomt. Die morgen komt de postbode per boot, en hij waarschuwt hen voor het nog steeds stijgende water. Als hij terugvaart, varen Ange en Irthe met hem mee naar het dorp om inkopen te doen. Na enkele dagen verbetert het weer en het waterpeil daalt. Dan vertelt Gilles aan Ange en Irthe dat hij bij hen weggaat omdat hij niets meer voor hen voelt. Om hem op andere gedachten te brengen sluiten Ange en Irthe hem op zolder op. In het dorp denkt men dat hij op vakantie is. Nu is de aanhoudende regenval voorbij, maar het dorp wordt getroffen door een hittegolf. Op de 19e dag van de hittegolf, geven Ange en Irthe hun jaarlijkse tuinfeest. Op het feest bewonderen ze de twee weken oude baby, genaamd Gilles, van het timmermansechtpaar. Ook bestellen ze een nieuwe boot. Nu Gilles opgesloten zit op zolder, lijkt het wel alsof alles anders is. De parkieten gaan dood en Ange verdenkt Irthe ervan dat ze stiekem 's nachts naar zolder, naar Gilles gaat. De postbode komt langs. Hij vertelt hen dat de baby van de timmerman erg ziek is. Maar er is niet alleen slecht nieuws: 'Het Hemelse Gerecht' heeft een Michelin-ster gekregen en het komt in de 'Guide Michelin'. Maar hierdoor ontstaat er jaloezie tussen beiden. 's Middags staat er opeens een meisje voor de deur. Het blijkt een dochtertje van Gilles uit een eerder huwelijk te zijn: Dixie. Dixies moeder heeft haar voor de deur afgezet en is zelf met vakantie gegaan. Irthe ontfermt zich over haar. De volgende morgen ziet Irthe, dat Ange lege verpakkingen weggooit, in plaats van die in haar museum te brengen. Als slager Van de Wetering hun bestelling vlees komt brengen vertelt hij hen dat de baby van de timmerman de afgelopen nacht is gestorven. Maar in plaats van medeleven te tonen, wordt Ange kwaad omdat het vlees dat de slager brengt, bedorven is. Ze hebben een korte maar hevige woordenwisseling waarbij het vlees door de keuken vliegt, maar dan blaast de slager de aftocht. Als 's avonds Henri langskomt, vertelt hij dat er in het dorp een grote griepepidemie is uitgebroken. Samen gaan Ange en Irthe naar de begrafenis van de baby. Na afloop wordt Ange het middelpunt van een ruzie en krijgt zij een stortvloed van verwijten naar het hoofd geslingerd door de moeder van de baby. Ook als ze weer thuis zijn blijven de verwijten haar bezighouden. Ange let even niet op waardoor ze in haar hand snijdt. Het moet gehecht worden en ze kan haar ene arm niet meer gebruiken. Irthe is nu de baas in de keuken maar ondanks alle inspanning van Irthe zijn de menu's slechter en voor het eerst komen er halfvolle borden terug naar de keuken. Dixie voelt zich beneden in de kelder, die zo lang als logeerkamer is ingericht, erg alleen en verdrietig. Met haar knuffelaap gaat ze naar de zolder. Op zolder is het stikdonker en het stinkt afschuwelijk. Dixie hoort iets en ze rent snel weer naar beneden maar laat in haar schrik haar aap vallen. De volgende morgen lijkt het alsof Dixie ook ziek wordt en dus neemt Ange haar mee naar Henri. Maar volgens Henri is Dixie kerngezond. Hij vraagt Ange mee uit eten. Eigenlijk wil Ange niet maar het lukt Henri om af te spreken voor de eerstvolgende maandag. Omdat Irthe hen heeft gebracht met de boot haalt zij de buitenboordmotor op. Irthe voelt vijandigheid voor hen in het dorp. Op de terugweg begeeft de motor het opeens en moet Irthe roeien. Dan wordt het donker, op klaarlichte dag. In een eendenkooikershut wacht Ange samen met Dixie tot het onweer voorbij is. Irthe is op dat moment thuis, en ziet hoe de bliksem inslaat in haar museum. In korte tijd staat het museum volledig in lichterlaaie. Een langskomende man biedt haar aan te helpen. Terwijl ze op de brandweer wachten probeert Irthe hem te verleiden, maar daar gaat hij niet op in. Irthe besluit dat het restaurant die avond niet open gaat. De bakker, de postbode en Henri zijn in het restaurant. Henri vertelt dat er in de schuur alleen maar vuilnis lag. De bakker en de postbode worden boos op Irthe: ze geven Irthe de schuld van de griepepidemie. Intussen zitten Ange en Dixie nog steeds in de eendenkooikershut, doordat Ange de deur achter zich heeft dichtgetrokken. Ange krijgt hem met haar ene arm niet meer open en ze zitten opgesloten. Ange laat Dixie door een buis naar buiten kruipen en laat Irthe halen voor een koevoet. Irthe bevrijdt Ange uit haar benarde positie. Als Irthe Ange aan het bevrijden is, gaat Dixie haar aap op zolder zoeken, maar de aap is al weg. Die heeft Irthe al gevonden en zij beschuldigt Ange er nu van dat zij alles aan Gilles heeft gegeven wat hij wilde. Op zolder doet Dixie een verschrikkelijke ontdekking: ze vindt een man tussen uitwerpselen en een afschuwelijke stank. Ze kruipt weg in de keuken. Als even later Ange en Henri komen, verklapt Dixie onbewust wat ze heeft gezien en Henri besluit op zolder te gaan kijken. Nu hij het geheim weet wordt hij, door Ange, zelf ook opgesloten. Irthe is intussen in het dorpscafé, waar de mensen uit het dorp op wraak uit zijn om de ellende die hen is aangedaan. Irthe ziet via het wc-raampje te ontsnappen en rent naar de rivier, waar ze Ange en Dixie met de boot ziet aankomen. Zonder er bij na te denken springt ze in het water en zwemt naar hen toe. Vanuit de boot zien ze hoe de dorpsbewoners met fakkels 'Het Hemelse Gerecht' in de brand steken. Personen => De twee hoofdpersonen zijn Ange en Irthe. Ange is 38 en twee jaar ouder dan Irthe. Ze heeft na de dood van hun ouders Irthe opgevoed. Ze is erg bazig en in de keuken bepaalt zij de regels. Ange flapt vaak eruit wat ze denkt en dat heeft meestal vervelende gevolgen voor haarzelf en haar zuster. Langzaam aan verandert Ange in een vrouw waaraan iedereen een hekel heeft. Ze kan hier zelf weinig aandoen Ze komt uit een gezin waar de vader het heft in handen had. Ze heeft veel invloed op Irthe en Gilles. Later verandert dit en heeft ze geen greep meer op hen. Ze vindt dat ze niemand uit het dorp te vriend hoeft te houden want ze denkt dat de mensen toch wel naar het restaurant komen om te eten. Irthe is 36 en heeft een lief karakter. Ze is erg inschikkelijk en probeert voortdurend iedereen het naar de zin te maken. Dit heeft z'n positieve en negatieve kanten. Ze gedraagt zich keurig volgens de regels en dit past goed bij het karakter van haar zus. Na het ongeluk van Ange met haar arm neemt Irthe de leiding van de keuken over en vanaf dat moment gaat het slecht met het restaurant. Ook zij heeft, net als Ange, een vervelende jeugd meegemaakt Ze beïnvloedt mensen met haar charmes en kan hierdoor de fouten van Ange vaak weer goed praten. Ze vindt het belangrijk om de mensen in het dorp te vriend te houden. => Twee andere belangrijke personen zijn Gilles en Dixie. Gilles is de minnaar van Ange en Irthe en helpt hen in het restaurant. Het is een trage man, maar desondanks heel zorgzaam. Alle vrouwen in het dorp hopen stiekem dat hij trouwt met hun dochter, want volgens hen is hij gewoonweg geweldig. Het is een karakterpersonage. Dixie, de dochter van Gilles, speelt ook een rol in het verhaal. Ze is een klein meisje dat door haar moeder naar Gilles wordt gebracht en door haar verlaten wordt. Dixie gaat zich erg hechten aan Ange, maar die wil niets van haar weten. In plaats daarvan is Irthe dol op haar, maar Dixie mag haar niet. Dixie ontdekt een man op zolder. Dit is haar vader maar dat weet ze (gelukkig) niet. Het is een karakterpersonage, met als karakter haar grote nieuwsgierigheid die een grote invloed op het verhaal heeft. => De bijpersonen zijn Henri, de dokter; Bartels, de postbode; Van de Wetering, de slager. Henri is een oude man en is de huisarts van het dorp. Het is een man van regelmaat en zit daarom elke woensdag in het restaurant te eten. Hij is verliefd op Ange. In het begin laat hij dit niet erg blijken. Later hoort hij van Irthe, dat Ange wel iets voor hem voelt en hij geeft toe aan zijn gevoelens. Het is een karakterpersonage. Bartels is de postbode. Hij weet alles wat er zich in het dorp afspeelt. Hij is een type. Hij is de man die overal binnen kan komen zonder te kloppen. Van de Wetering is de slager. Tevens ook de enige, iets wat Ange behoorlijk stoort. Zij vindt dat hij geen talent heeft voor het vak en klaagt bij de laatste bestelling dat het vlees bedorven is. Van de Wetering is hierdoor zo woeden over geworden dat hij zelfmoord pleegt. Hij was een rustige man en iedereen uit het dorp mocht hem. Ange heeft dat natuurlijk weer eens verstoord en het hele dorp is boos op haar. Perspectief Het verhaal is geschreven vanuit een Alwetende-verteller. Je beleeft het verhaal wisselend door de ogen van Ange en Irthe. Hierdoor ontstaat er extra spanning, want je weet wat zij denken en dat weten zij niet van elkaar. Structuur Het verhaal heeft 186 bladzijden en is opgebouwd uit drie delen. Tijd De verteltijd van dit boek is ongeveer vijf uur. De vertelde tijd is ongeveer 40 dagen. Het begint in maart met de aanhoudende regenval, en daarna een 30 dagen durende hittegolf. Het verhaal loopt in chronologische volgorde. Er zijn een paar terugblikken, zodat je kunt vergelijken hoe Ange en Irthe vroeger leefden en nu. Doordat er weinig terugblikken zijn, kun je je goed in het verhaal inleven. Ruimte => Topografische ruimte. Het verhaal speelt zich vaak af in de keuken van het restaurant. Dat is de plek waar Ange en Irthe overdag vaak zijn. Het restaurant ligt op een eiland, twee kilometer van het dorp af. => Klimatologische ruimte. In het verhaal is er een lange hittegolf. Dit staat voor een drukkende sfeer. Het gaat niet goed met het restaurant nu Ange met haar arm zit, en het dorp gaat zich steeds mee afkeren van Ange en Irthe. De hittegolf wordt afgesloten met een onweersbui. Dit staat in vergelijking met het einde van het verhaal: hevig en verrassend.
Thematiek Het belangrijkste thema in dit verhaal is de trouw tussen mannen en vrouwen. Een tweede thema is eten: ‘eten of gegeten worden’. De boodschap van de roman, is dat een man maar beter trouw kan blijven, omdat het hem anders nog wel eens slecht kan vergaan. Motieven - De vrouw als ‘hoedster en voedster’ - Water, vuur, aarde en lucht - Liefde, dood en geweld Realiteit Het verhaal speelt zich af in dezelfde tijd als waar wij nu in leven, dus het zou zo nog een keer kunnen gebeuren. Maar ik denk niet dat dat snel het geval zal zijn, want ik vind sommige gebeurtenissen in het boek nogal ongeloofwaardig. Titelverklaring De titel ‘Het Hemelse Gerecht’ is de naam van het restaurant. De titel slaat ook op de gerechten die Ange maakt. De gerechten zijn ‘hemels’; de mensen komen van overal om haar gerechten te proeven. Taalgebruik De schrijfster heeft een makkelijk taalgebruik. Het verhaal was goed te volgen. Dat kwam ook doordat er zoveel dialogen waren. Wat ik jammer vond, was dat er zoveel gerechtennamen werden genoemd. Dat was niet zo interessant en de namen waren meestal heel moeilijk, en dat las heel vervelend. B Het gebruik van secundaire literatuur Janet Luis, Twee kokkinnen en een koksmaat: jongensboek van Renate Dorrestijn, 8 februari 1991, NRC Handelsblad Samenvatting De stem die opklinkt uit de romans van Renate Dorrestijn is niet vrouwelijk. Maar in haar laatste twee romans komen er wel meisjesonderwerpen ter sprake: eten. Een van haar voornaamste strijdpunten is de strijd tussen de seksen. Haar toon is vaak agressief, maar nooit bitter. De personages van Renate Dorrestijn zijn graag hun eigen baas en voeren het liefst de boventoon. Het Hemelse Gerecht valt te lezen als een lange en taaie strijd om de macht. Het boek is gewoner van stijl en minder springerig dan haar vorige romans, maar bevat verder de Dorrestijn-ingrediënten: bijgeloof, overspel, leugen, bedrog, Boos Oog, wolkbreuk, hittegolf, onweer en veel misverstanden. Net als de andere romans, heeft het ook zijn beperkingen: ingewikkelde geschiedenis en lage eeuwigheidswaarde. Er is psychologisch weinig ontwikkeling en diepgang en er zijn plompe karakters. Naar de boodschap valt, door het vele avontuur en verwikkeling, te gissen.
Hoe beoordeelt de schrijfster de roman? De schrijfster vindt dat de stem die uit de roman klinkt anders is dan de meeste vorige romans. Zij vindt het boek wat gewoner en minder springerig, maar vindt dat de roman alsnog zijn beperkingen heeft. Welke argumenten? De argumenten voor de beperkingen zijn: ingewikkelde geschiedenis, lage eeuwigheidswaarde, weinig ontwikkeling en diepgang, plompe karakters en onduidelijke boodschap. Wat is de waarde van de bron? Het is een goede bron, maar er is maar een klein deel met de mening van de schrijfster. Er wordt veel vertelt over de andere romans en over de stijl van de romans in het algemeen. Citaten ‘Het Hemelse Gerecht is wat ‘gewoner’ van stijl en de inhoud is wat minder springerig…’ ‘…van de toch nog behoorlijk ingewikkelde geschiedenis…’ ‘In psychologisch opzicht valt er weinig ontwikkeling of diepgang te bespeuren.’ ‘Niet alleen de mannen, maar ook de vrouwen hebben nogal plompe karakters…’ ‘Naar de boodschap valt, bij zoveel avontuur en verwikkeling, alleen maar te gissen’ Jessica Dulacher, Vrouwen zijn ook mensen, 22 februari 1991, De Volkskrant Samenvatting Het boek gaat over twee zussen die een restaurant drijven. Dan kondigt Gilles, de hulp in de keuken, aan te vertrekken. Ze sluiten hem op op zolder om zijn begeerte opnieuw te winnen. De verhouding tussen de zussen en tussen hen en het dorp verslechterd. Het lot van Gilles loopt parallel aan de teloorgang van het eens zo bloeiende restaurant. Wat er in werd verteld, werd niet echt duidelijk, neem het als een soort gruwelijk sprookje. De vrouwen in het verhaal zijn, net als in de andere romans, voedsters en diensters en ze zijn vrijgevochten en onafhankelijk. De zussen lijken oppermachtig, maar zijn deerniswekkend; ze worden verscheurd door jaloezie en eenzaamheid. Het blijken akelige heksen te zijn. Het is een heel eng onheilspellend duo, maar dat stuurt het verhaal wel betekenisloze horrorgenre in. Het boek lijkt op feministische zelfspot. Er is een dreigend tintje aan het spannend kort gehouden horrorverhaal, maar is ook ironiserend. De voor vrouwen zo moeizaam verworven zelfstandigheid blijkt te bezwijken onder geestelijke kleinheid, wreedheid, angst en onderlinge jaloezie.
Hoe beoordeelt de schrijfster de roman? De schrijfster vindt dat de boodschap van het verhaal niet echt duidelijk is. Ze vindt dat de roman lijkt op de andere romans van Renate Dorrestijn. Het verhaal is het betekenisloze horrorgenre ingestuurd. Het boek lijkt op feministische zelfspot. Er is een dreigend tintje, maar is ook ironiserend. Welke argumenten? De roman lijkt op de andere romans, want de vrouwen zijn voedsters en diensters en ze zijn vrijgevochten en onafhankelijk. Dat is in de andere romans ook zo. De roman is het horrorgenre ingestuurd doordat de hoofdpersonen een heel eng onheilspellend duo is. Wat is de waarde van de bron? Ik denk dat de recensie goed bruikbaar is, want er is veel goede informatie over de inhoud van dit boek. Maar het zijn wel veel feiten, er zouden iets meer meningen in kunnen staan. Citaten ‘Wat wordt hier nu toch allemaal verteld? Duidelijk werd het mij niet echt.’ ‘…een gruwelijk sprookje – dat leest heel ontspannen – maar je kunt niet om de troebele denkbeelden over de verhouding tussen mannen en vrouwen heen.’ ‘Oppermachtig lijken de zussen zo, maar zijn ze tegelijk niet deerniswekkend…’ ‘Akelige heksen blijken het.’ ‘…een heel eng onheilspellend duo…’ ‘De laconieke stoeremeiden-toon geeft enerzijds een dreigend tintje aan dit tamelijk spannend kort gehouden horrorverhaal, maar werkt tegelijkertijd ironiserend.’ ‘Als waren vrouwen ook mensen. Wat ik een weinig opzienbarende conclusie vind.’ C De persoonlijke verwerking Waarom/ hoe heb je dit boek gekozen? We hebben dit boek niet zelf mogen kiezen. Het was verplicht om het te lezen en er een verslag over te maken. Als ik zelf een boek had mogen kiezen, had ik dit boek denk ik niet gekozen, want voordat ik het boek had gelezen, sprak de achterkant mij niet erg aan.
Wat vind ik van het boek? Ondanks dat het me geen leuk boek leuk, is het me toch meegevallen. Ik vond de personen heel leuk. Ze hadden alleen een heel ander karakter, waardoor er dan ook vaak conflicten en misverstanden ontstonden, maar dat was juist weer grappig. Ik heb nog nooit een boek over met dit thema gelezen, dus volgens mij is het best origineel. Doordat er weinig terugblikken in het verhaal waren was het boek goed te volgen. De terugblikken díe er waren, vond ik heel goed, omdat je daardoor een idee kreeg van de geschiedenis van Ange en Irthe, zodat je hun karakters beter kon verklaren. Het boek is niet erg realistisch, er zijn veel vreemde gebeurtenissen die achter elkaar gebeuren. Dat is een beetje onlogisch. Het boek was goed te lezen, er was een makkelijk taalgebruik. Alleen al die namen van recepten waren lastig om te lezen, het was niet zo boeiend en het waren moeilijke namen. Ben ik het eens met de uitspraken van de recensenten? De recensenten vonden dat de roman anders (gewoner) was dan de vorige romans, maar dat het toch wel te herkennen was als een ‘Dorrestijn roman’. Daar kan ik niet over oordelen, want dit is pas het eerste boek dat ik lees van deze schrijfster. Verder vonden ze het een gruwelijk sprookje. Daar ben ik het wel mee eens, het begint allemaal heel mooi, maar het wordt, hoe verder het verhaal vordert, steeds gruwelijker. Ook vonden ze dat de boodschap niet erg duidelijk was, maar ik vind van wel. Je kunt de boodschap goed uit het verhaal opmaken, het werd bijna letterlijk geciteerd. Over Ange en Irthe zeggen ze dat het akelige heksen zijn. Daar ben ik het mee eens, ze zijn zo gruwelijk en raar. Het komt af en toe gewoon ongeloofwaardig over.